Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 kwietnia 2024 r. znak (...)-PU.402.329.2024 Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w Ł. stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników B. M. w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego od 1 października 2002 r. do 16 stycznia 2003 r. oraz od 1 lipca 2003 r. do 22 kwietnia 2021 r., jak również ubezpieczenia emerytalno - rentowego od 1 października 2002 r. do 16 stycznia 2003 r. oraz od 1 lipca 2003 r. do 22 kwietnia 2021 r.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, iż stwierdził dla ubezpieczonego ustanie ubezpieczenia społecznego rolników z mocy ustawy w okresie od 1 października 2002 r. do 16 stycznia 2003 r. w związku z pobieraniem zasiłku dla osób bezrobotnych. Decyzję wydano w oparciu o przedłożone w dniu 19 marca 2024 r. dokumenty, tj. decyzję S. (...) w Ł. o przyznaniu oraz utracie prawa do w/w zasiłku oraz zaświadczenie z Powiatowego Urzędu Pracy w Ł. poświadczające, że w okresie od 17 lipca 2002 r. do 16 stycznia 2003 r. ubezpieczony pobierał zasiłek. Zgodnie z obowiązującą do 30 września 2009 r. ustawą o u.s.r., obowiązek opłacania składki powstaje w pierwszym dniu kwartału, w którym powstało ubezpieczenie, a ustaje z ostatnim dniem kwartału, w którym ustało ubezpieczenie. Nadto organ poinformował, iż zgłaszając się do ubezpieczenia społecznego rolników w dniu 27 maja 2003 r. ubezpieczony nie ujawnił, że po ustaniu zatrudnienia pobierał w/w zasiłek, do wniosku o objęcie ubezpieczeniem ubezpieczony dołączył jedynie świadectwo pracy poświadczające okres zatrudnienia od 1 maja 1984 r. do 27 czerwca 2002 r. W świetle posiadanych informacji ubezpieczony został objęty ubezpieczeniem od 28 czerwca 2002 r. zgodnie z decyzją PT 2 - 4000- (...) z dnia 28 maja 2003 r. Ujawniony okres pobierania zasiłku przerwał ciągłość ubezpieczenia społecznego rolników. W związku z powyższym ubezpieczony nie miał prawa do kontynuowania ubezpieczenia w KRUS prowadząc pozarolniczą działalność gospodarczą od dnia 1 lipca 2003 r. Z uwagi na powyższe organ stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników w okresie od 1 lipca 2003 r. do 22 kwietnia 2021 r. W świetle powyższego w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej w okresie od 1 lipca 2003 r. do 22 kwietnia 2021 r. ubezpieczony ma obowiązek zgłosić się do ZUS. Zgodnie z art. 5a obowiązującej do 1 kwietnia 2004 r. ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników z dnia 12 września 1996 r. (Dz. U. z 1996 r. nr 124, poz. 585) Rolnik lub domownik, który podlega ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy, nieprzerwanie co najmniej 1 rok podejmuje pozarolniczą działalność gospodarczą nie będąc pracownikiem i nie pozostając w stosunku służbowym, podlega nadal temu ubezpieczeniu.

(decyzja – k. 120-121 akt KRUS)

Odwołanie od przedmiotowej decyzji wniósł B. M., działając przez profesjonalnego pełnomocnika. Zaskarżonej decyzji zarzucono:



naruszenie art. 36 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 52 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w zw. z art. 83a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez wydanie decyzji o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników względem ubezpieczonego w sytuacji gdy w sprawie nie doszło do ujawnienia się nowych faktów lub dowodów lub też organ rentowy na podstawie zebranego wówczas materiału dowodowego mógł i obowiązany był sam dokonać sprawdzenia okoliczności dotyczących pobierania zasiłku dla bezrobotnych przez ubezpieczonego przed wydaniem decyzji przez Prezesa KRUS z dnia 28 maja 2003 r. znak PT 2-4000-409-2003 w przedmiocie podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników;

ewentualnie:



naruszenie art. 36 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 52 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w zw. z art. 83a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez przekroczenie przez organ rentowy granicy (wyznaczonej na podstawie testu proporcjonalności) poza którą nowe dowody czy ujawnione okoliczności nie mogły spowodować faktycznego wzruszenia decyzji wydanej przez Prezesa KRUS z dnia 28 maja 2003 r. znak PT 2-4000-409-2003 w przedmiocie podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresach wskazanych w zaskarżonej decyzji.

Wobec powyższego strona skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i stwierdzenie podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników przez B. M. w okresach wskazanych w decyzji z dnia 15 kwietnia 2024 r. oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm określonych.

(odwołanie – k. 3-5)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania wywodząc, jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołania – k. 7-9 verte)

Na rozprawie z dnia 19 sierpnia 2024 r. pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji, natomiast pełnomocnik KRUS wniósł o oddalenie odwołanie.

(stanowiska końcowe stron na rozprawie z dnia 19 sierpnia 2024 r. e-protokół (...):16:36-00:18:55 – koperta k. 152)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

B. M. urodził się (...)

(bezsporne)

Zgodnie ze świadectwem pracy z dnia 1 lipca 2002 r. B. M. był zatrudniony w (...) Spółdzielni (...) w Ł. w okresie od 1 maja 1984 r. do 27 czerwca 2002 r. w wymiarze pełnego etatu. W okresie zatrudnienia pracownik wykonywał pracę: klasyfikator odbioru mleka.

(świadectwo – k. 7-7 verte akt KRUS)

Ubezpieczony w dniu 27 maja 2003 r. zgłosił się PT KRUS w Ł. w celu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników.

(zgłoszenie – k. 1-1 verte akt KRUS)

Decyzją z dnia 28 maja 2003 r. znak PT 2-4000- (...) stwierdzono podleganie B. M. ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy jako rolnik od dnia 28 czerwca 2002 r.

(decyzja z dnia 28 maja 2003 r. – k. 9 akt KRUS)

W dniu 27 czerwca 2003 r. ubezpieczony przedłożył w KRUS zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej z dnia 16 czerwca 2003 r. Zgodnie z zaświadczeniem do prowadzonej przez Urząd Gminy w Ł. ewidencji działalności gospodarczej dokonano w dniu 16 czerwca 2003 r. pod nr 641 następującego wpisu: B. M. zam. (...), (...)-(...) Ł. (...) Schładzania mleka” siedziba – (...). Jako przedmiot wykonywanej działalności gospodarczej wskazano usługi związane z produkcją zwierzęcą polegające na klasyfikacji, przyjmowaniu, schładzaniu i przechowywaniu mleka oraz rozprowadzaniu środków do produkcji mleka. Natomiast jako termin rozpoczęcia działalności gospodarczej wskazano 1 lipca 2003 r.

(zaświadczenie – k. 11 akt KRUS)

Ubezpieczony zaprzestał wykonywać działalność gospodarczą z dniem 22 kwietnia 2021 r. W związku z powyższym na tę okoliczność w dniu 18 maja 2021 r. została wydana dla ubezpieczonego decyzja o zmianie warunków podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników od dnia 1 maja 2021 r.

(dokumenty z (...) k. 90 akt KRUS, decyzja z dnia 18 maja 2021 r. – k. 91 akt KRUS)

W dniu 19 marca 2024 r. ubezpieczony złożył w PT KRUS w Ł. zaświadczenie 519/03 z dnia 31 stycznia 2003 r. wystawione przez Powiatowy Urząd Pracy oraz decyzję (...) z dnia 31 stycznia 2003 r. i decyzję (...) S. (...) w Ł., potwierdzające, że ubezpieczony od dnia 9 lipca 2002 r. posiadał status osoby bezrobotnej z prawem do zasiłku od dnia 17 lipca 2002 r. do dnia 16 stycznia 2003 r.

(zaświadczenie 519/03 – k. 111 akt KRUS, decyzja (...) – k. 112 akt KRUS, decyzja (...) – k. 112 verte akt KRUS)

W/w okoliczność, nieznana wcześniej Kasie, poskutkowała weryfikacją okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników przez ubezpieczonego.

(bezsporne)

W dniu 15 kwietnia 2024 r. organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję, na mocy której stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników z mocy ustawy w zakresie ubezpieczenia emerytalno-rentowego oraz wypadkowego, chorobowego, macierzyńskiego w okresach od 1 października 2002 r. do 16 stycznia 2003 r. oraz od 1 lipca 2003 r. do 22 kwietnia 2021 r.

(decyzja – k. 120-121 akt KRUS)

Ubezpieczony najpierw pracował na zlewni mleka na podstawie umowy o pracę przez 18 lat. Od 2002 r. prowadził gospodarstwo rolne. Gdy skarżący prowadził działalność gospodarczą to miał małe pomieszczenie, w którym miał zbiornik i od dostawców przyjmował surowiec, a następnie zabierano surowiec, a ubezpieczony musiał doprowadzić zbiornik do czystości. Wlewał tam mleko ze swojej hodowli. Najpierw prowadziła to żona skarżącego. W 2021 r. ubezpieczony zdał zbiornik na mleczarnię okręgową w Ł.. Matka przepisała ubezpieczonemu gospodarstwo 5 hektarów (w 2001 r.), następnie ubezpieczony dokupił ok. 3 hektary.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 19 sierpnia 2024 r. e-protokół (...):03:10 - 00:16:36 – koperta k. 152, umowa darowizny – k. 2 akt KRUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy dokonał na podstawie powołanych dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach KRUS, których wiarygodność nie budzi wątpliwości i nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Sąd uznał również za wiarygodne zeznania przesłuchanego w sprawie wnioskodawcy. Zebrane dowody nie nasuwają wątpliwości i pozwalają tym samym na wydanie rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie przypomnienia wymaga, iż w myśl art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 90 z późn. zm., dalej: ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników), ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy:

1) rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny,

2) domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1

- jeżeli ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Ubezpieczeniem wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim na wniosek obejmuje się innego rolnika lub domownika, jeżeli działalność rolnicza stanowi stałe źródło jego utrzymania, a także osobę, która będąc rolnikiem przeznaczyła grunty prowadzonego gospodarstwa rolnego do zalesienia na zasadach określonych w odrębnych przepisach (art. 7 ust. 2 w/w ustawy).

Natomiast stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 1 w/w ustawy, ubezpieczeniu emerytalno - rentowemu podlega z mocy ustawy rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny.

Przepisów ust. 1 w/w artykułu nie stosuje się do osoby, która podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub ma ustalone prawo do emerytury lub renty, lub ma ustalone prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych (art. 16 ust. 3 w/w ustawy).

Na wniosek powyższym ubezpieczeniom podlega rolnik podlegający ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu w pełnym zakresie, jeżeli złożono wniosek o objęcie go ubezpieczeniem emerytalno-rentowym (art. 16 ust. 2 pkt 1 cytowanej ustawy).

Nadto jak wynika z art. 5a ust. 1 ustawy rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności, podlega nadal temu ubezpieczeniu w okresie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy prowadzeniu tej działalności.

Z kolei art. 5a ustawy w brzmieniu obowiązującym od 16 stycznia 1998 r. do 1 maja 2004 r. (Dz. U. 1998 r. Nr 7, poz. 25 t.j.) stanowił, że rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy, nieprzerwanie co najmniej 1 rok, podejmuje pozarolniczą działalność gospodarczą nie będąc pracownikiem i nie pozostając w stosunku służbowym, podlega nadal temu ubezpieczeniu. Rolnik lub domownik może podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu wówczas, gdy złoży Zakładowi lub Kasie oświadczenie, że chce podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, o ile spełnia w tym zakresie warunki określone w odrębnych przepisach.

W myśl art. 39 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w razie zmiany stanu faktycznego lub stanu prawnego, na podstawie którego wydano decyzję o ustaleniu podlegania ubezpieczeniu, wydaje się nową decyzję w tej sprawie. Jeżeli jednak zmianie ulegnie jedynie wysokość miesięcznych składek, rolnikowi obowiązanemu do ich opłacania doręcza się informację w tej sprawie.

Podkreślenia wymaga, że decyzje w sprawach „podlegania ubezpieczeniu oraz ustania ubezpieczenia” wydaje z urzędu lub na wniosek Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (art. 36 ust. 1 pkt 1 i art. 36 ust. 2 w związku z art. 2 ust. 2 oraz art. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników). Decyzje takie (jak wszystkie wydawane przez organy rentowe) mają przy tym charakter rozstrzygnięć deklaratoryjnych i są wydawane dla stwierdzenia w konkretnej sytuacji faktycznej, że albo osoba, która dotychczas nie była objęta tym ubezpieczeniem, spełniła określone ustawą wymagania prawne, które uzasadniają "objęcie" jej tym ubezpieczeniem (decyzja o podleganiu temu ubezpieczeniu), albo osoba dotychczas objęta tym ubezpieczeniem, przestała spełniać określone ustawą wymagania prawne, uzasadniające "objęcie" jej tym ubezpieczeniem, co prowadzi do ustania podlegania temu ubezpieczeniu. Oznacza to, że decyzja w sprawie stwierdzenia "ustania ubezpieczenia" nie musi być wydawana w wyniku wznowienia postępowania w sprawie zakończonej uprzednio wydaniem ostatecznej decyzji o "podleganiu ubezpieczeniu", jeżeli nie ma ona na celu ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia tej samej sprawy, a jest wydawana w wyniku wszczęcia nowego postępowania, w którym organ rentowy stwierdza, że osoba podlegająca dotychczas ubezpieczeniu następnie przestała spełniać wymagania ustawowe konieczne dla dalszego objęcia jej tym ubezpieczeniem. Zatajenie lub nieujawnienie okoliczności ustawowo istotnych i koniecznych do podlegania rolniczym ubezpieczeniom społecznym dyskwalifikuje zarzut naruszenia zasady „zaufania do organu i konstytucyjnej zasady proporcjonalności wyrażonej w art. 2 Konstytucji RP”, ponieważ zastosowanie takiej zasady wymaga wzajemności drugiej strony, tj. obywatela godnego zaufania, który zasługuje na takie konstytucyjne zaufanie wtedy, gdy nie zataja lub nie ukrywa informacji ważnych do oceny spornego prawa lub stosunku prawnego. Wyrażona w tej konstytucyjnej regulacji zasada demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej sprzeciwia się korzystaniu z bezpodstawnie ustalonego tytułu podlegania rolniczym ubezpieczeniom społecznym osoby, która zataja lub nie przekazuje rolniczemu organowi rentowemu istotnych informacji wymaganych do podlegania rolniczemu tytułowi ubezpieczeń społecznych, przeto takie zaniechanie rolnika lub domownika nie może korzystać z ustawowej ani konstytucyjnej ochrony prawnej, gdyż pozostawałoby to nie tylko w sprzeczności z przepisami i zasadami prawa ubezpieczeń społecznych, ale także w kolizji z konstytucyjnymi zasadami wyrażonymi w art. 2 oraz art. 32 Konstytucji RP (por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 maja 2022 r., (...) 129/21).

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było podleganie przez B. M. ubezpieczeniom społecznym rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz emerytalno-rentowego w okresach od 1 października 2002 r. do 16 stycznia 2003 r. oraz od 1 lipca 2003 r. do 22 kwietnia 2021 r.

Jak już wskazano powyżej, podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników ma charakter subsydiarny w stosunku do ubezpieczenia w ZUS. Zostały one zadekretowane w art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Z przepisów tych wynika, że wypadkowemu, chorobowemu, macierzyńskiemu, emerytalnemu i rentowemu ubezpieczeniu społecznemu rolników nie podlegają osoby podlegające innemu ubezpieczeniu społecznemu. Reguła ta powoduje wykluczenie z mocy prawa z ubezpieczenia rolniczego w razie podjęcia aktywności skutkującej objęciem „innym ubezpieczeniem społecznym”.

W świetle powyższego należy stwierdzić, iż organ rentowy słusznie podnosił, iż po dostarczeniu przez ubezpieczonego w 2024 r. dokumentów z urzędu pracy wydanych w 2002 r. i 2003 r. organ był zobowiązany do zweryfikowania okresu podlegania przez ubezpieczonego ubezpieczeniu społecznemu rolników, a następnie wydania zaskarżonej decyzji.

Zauważenia przy tym wymaga, że S. (...) w Ł. uznał wnioskodawcę za osobę bezrobotną i stwierdził, że spełnia on przesłanki do przyznania prawa i wypłaty zasiłku od dnia 17 lipca 2002 r. do 16 stycznia 2003 r. na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia (...). o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z 2001 r. Nr 6 poz. 56). Tym samym w w/w okresie wnioskodawca podlegał innemu obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu, które ma pierwszeństwo przed ubezpieczeniem rolniczym.

Co istotne, powyższa okoliczność miała również wpływ na dalsze podleganie przez skarżącego ubezpieczeniu społecznemu rolników, albowiem przy jednoczesnym prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej, tj. na dzień 1 lipca 2003 r. wnioskodawca nie legitymował się okresem co najmniej jednego roku podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników. W związku z powyższym organ rentowy słusznie stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników również w okresie od 1 lipca 2003 r. do 22 kwietnia 2021 r. mając na względzie niespełnienie wspomnianego powyżej warunku z art. 5a ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Polemika na tym etapie postępowania z prawidłową argumentacją prawną organu rentowego nie mogła zatem przynieść spodziewanego skutku. W konsekwencji decyzję organu rentowego z dnia 15 kwietnia 2024 r. należy uznać za prawidłową.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie wnioskodawcy jako bezzasadne, o czym orzekł, jak w sentencji wyroku.

/Jacek Chrostek/