Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 maja 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 14 pkt. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1778 późn. zm.) stwierdził, że E. J. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od dnia 1 stycznia 2019 r. do 31 stycznia 2019r.m,od 1 maja 2019r. do 30 czerwca 2019r., od 1 kwietnia 2021r. do 30 kwietnia 2021r. i od 1 listopada 2021r. do 3 listopada 2022r.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że wnioskodawczyni w dniu 12 stycznia 2023 roku zwróciła się z prośbą o wyrażenie zgody na opłacenie po terminie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe jednakże z uwagi na fakt, ze wniosek taki mógł być składany po zmianie przepisów do 30 czerwca 2022r. organ rentowy pozostawił wniosek bez rozpoznania. W związku z powyższym organ stwierdził że dobrowolne ubezpieczenie chorobowe wygasło w podanych w decyzji okresach i dopiero po złożeniu kolejnego wniosku o objęcie ubezpieczeniem dobrowolnym ubezpieczenie powstało na nowo od 4 listopada 2022r.

/decyzja z dnia 15 maja 2023 roku k. 3 - 7 akt ZUS/

Odwołanie od w/w decyzji w dniu 16 czerwca 2023 roku złożyła wnioskodawczyni E. J. za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika, który wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, ze wnioskodawczyni podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w spornych okresach. Skarżący podniósł, że stwierdzenie przez ZUS, że wnioskodawczyni nie opłaciła prawidłowo składek w terminie wynikało jedynie z kontroli organu rentowego przeprowadzonej we wrześniu 2022r. i spowodowane złożeniem korekty dokumentów rozliczeniowych w październiku 2022r za m-ce styczeń 2019r., maj 2019r. czerwiec 2019r.oraz listopad 2021r. a w listopadzie 2022r. za miesiąc kwiecień 2021r. Odwołująca podniosła, iż w wyniku korekty należności zostały zmniejszone i powstała nadpłata składek mimo, że w kilku miesiącach pojawiła się niedopłata.

W związku z powyższym wniosła o zmianę decyzji i ustalenie, że podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu we wszystkich okresach wskazanych w zaskarżonej decyzji.

/odwołanie k. 3 -5, protokół kontroli i korekty dokumentacji k. 7 - 70/

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał przesłanki jakie legły u podstaw skarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie k.71 – 71 odwrót/

Na rozprawie w dniu 27 listopada 2023 roku pełnomocnicy stron podtrzymali swoje dotychczasowe stanowiska wnosząc dodatkowo o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

/stanowisko stron e - protokół z dnia 27 listopada 2023 roku 00:09:54 - 00:11:55 płyta CD k 94/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni E. J. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych od dnia 20 lipca 2012r. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego wynagrodzenia. Od dnia 20 lipca 2012 r. wnioskodawczyni była również objęta dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. ( niesporne)

W tym okresie pięciokrotnie występowała z wnioskiem o wyrażenie zgody na opłacenie składek po terminie na ubezpieczenie chorobowe i jej wnioski załatwiono pozytywnie. (niesporne)

W okresie od 6 do 12 września 2022r. pozwany organ przeprowadził kontrolę w której stwierdzono rozbieżności w naliczeniach składek na ubezpieczenia, które jeżeli chodzi o całość wskazały że wnioskodawczyni ma nadpłatę składek jednakże za niektóre miesiące była niedopłata. W zakresie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego niedopłata dotyczyła miesięcy styczeń, maj i czerwiec 2019r. oraz kwiecień i listopad 2021 roku. Natomiast w zakresie ubezpieczenia pracowników nadpłaty wynikały ze zwolnień ciążowych niektórych pracownic przez co składki były zawyżone. Całość korekty deklaracji rozliczeniowych spowodował faktycznie zmniejszenie wymiary składek w stosunku do całej działalności.

( protokół kontroli wraz z załącznikami k. 7-15 , e - protokół z dnia 27 listopada 2023 roku 00:3:22 - 00:09:50 płyta CD k 94, protokół pisemny k.93, kopie deklaracji k.16-70)

Po przeprowadzonej kontroli wnioskodawczyni dokonała korekty dokumentów rozliczeniowych w październiku 2022r. za miesiące styczeń maj i czerwiec 2019r. oraz listopad 2021r. natomiast w listopadzie 2022r. korekty za kwiecień 2021r.

( okoliczność niesporna)

Zaskarżoną decyzją z dnia 15 maja 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 14 pkt. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych stwierdził, że E. J. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od dnia 1 stycznia 2019 r. do 31 stycznia 2019r.m,od 1 maja 2019r. do 30 czerwca 2019r., od 1 kwietnia 2021r. do 30 kwietnia 2021r. i od 1 listopada 2021r. do 3 listopada 2022r.

( decyzja k.3-7 akt ZUS)

W dniu 4 listopada 2022r. wnioskodawczyni złożyła kolejny dokument zgłoszeniowy do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia społecznego dobrowolnego jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą i od tego dnia organ rentowy objął ją ponownie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Natomiast w dniu 12 stycznia 2023r. wnioskodawczyni wniosła o wyrażenie zgody na opłacenie po terminie składek na dobrowolne ubezpieczenia chorobowe. Pozwany ZUS pismem z dnia 13 lutego 2023r. poinformował odwołującą, że z uwagi na złożenie wniosku po dniu 30 czerwca 2022r. wniosek pozostanie bez rozpoznania i poinformował jak w decyzji o nie podleganiu przez nią ubezpieczeniu dobrowolnemu chorobowemu w spornych okresach z uwagi na rozliczenie płatności po terminie.

( okoliczność niesporna)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Stan faktyczny w sprawie jest w zasadzie niesporny jednakże odwołanie wnioskodawczyni w świetle zgromadzonego materiału dowodowego zasługuje na uwzględnienie.

Art. 6 ust 1 pkt 5 i art. 12 ust 1 oraz art. 13 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 roku, poz. 1778, z późn. zm.), stanowią, że osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.

W świetle art. 11 ust. 2 ustawy dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne .

W myśl zaś art. 14 ust. la powołanej powyżej ustawy, objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie określonym w art. 36 ust. 4, czyli w ciągu 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia. Natomiast, gdy wniosek nie zostanie złożony w określonym wyżej terminie, objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek ten został zgłoszony (art. 14. ust.l ww. ustawy).

Stosownie do treści art. 14 ust 2 pkt 2 in fine ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2021roku, w uzasadnionych przypadkach ZUS na wniosek ubezpieczonego mógł wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie, z zastrzeżeniem ust. 2a (według ust. 2a, w przypadku, o którym mowa w ust. 2 pkt 2, jeżeli za część miesiąca został pobrany zasiłek, ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia następującego po dniu, za który zasiłek ten przysługuje). Chociaż w przepisie art. 14 ust 2 pkt 2 in fine ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przesłanki wyrażenia zgody przez ZUS na opłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe po terminie nie były określone, to należy przyjąć, że przesłankami tymi były okoliczności związane z przebiegiem samego ubezpieczenia chorobowego i przyczynami uchybienia terminu do opłacenia składki. Dotychczasowy sposób wywiązywania się płatnika z obowiązku opłacania składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie pozostawał bez wpływu na ocenę zasadności wniosku o przywrócenie uchybionego terminu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 6 sierpnia 2015 r., III UK 233/14 - LEX nr 1784526 oraz z dnia 19 stycznia 2016 r., I UK 35/15 - OSNP 2017, Nr 8, poz. 99).

Z dniem 1 stycznia 2022 roku uchylono przepis art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zmiana ta spowodowała, że nieterminowe opłacenie składek nie powoduje ustania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego . Natomiast jeżeli ubezpieczony złożył wniosek o wyrażenie zgody na opłacenie składki po terminie za okres do listopada 2021r. włącznie to zachowuje ciągłość ubezpieczenia dobrowolnego dalej od grudnia 2021r. bez konieczności ponownego składanie wniosku o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.

Z taką sytuacja mamy do czynienia w przedmiotowej sprawie albowiem korekta wysokości składek u wnioskodawczyni z okresy sporne dotyczy okresów właśnie do listopada 2022r. a więc nie ma przeszkód aby uwzględnić jej wniosek o wyrażenie zgody na opłacenie składek po terminie i kontynuowania podlegania ubezpieczeniu po listopadzie 2021r.

Co prawda zgodnie z art. 14 ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw z dnia 24 czerwca 2021 r. (dz.u. z 2021 r. poz. 1621) wnioski, o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym, dotyczące okresu sprzed dnia 1 stycznia 2022 r., mogą być składane nie później niż do dnia 30 czerwca 2022 r.

W przedmiotowej sprawie mamy jednak do czynienia z sytuacją, że wnioskodawczyni dowiedziała się o konieczności złożenia korekty deklaracji rozliczeniowych dopiero we wrześniu 2022r. a więc nie miała możliwości złożyć taki wniosek w terminie. W ocenie Sądu zachodziły przesłanki do pozytywnego załatwienia takiego wniosku w sytuacji gdy przez 20 lat prowadzenia działalności gospodarczej wnioskodawczyni opłacała w zasadzie prawidłowo składki i tylko pięć razy korzystała z instytucji wyrażenia zgody na korektę składek po terminie. W takiej sytuacji zdaniem Sądu zostałaby pozbawiona możliwości skorzystania z przysługującego jej przed zmianą przepisów prawa i dlatego Sąd uznał, że jest uprawniony do zastosowania tej możliwości mimo złożenia wniosku po wskazanym wyżej terminie. Przemawia za tym przede wszystkim intencja ustawodawcy, który uchylił instytucję wyrażenie zgody na opłacenie składek na dobrowolne ubezpieczenia chorobowe po terminie nie dlatego, żeby pozbawić ubezpieczonych możliwości pozostania w ubezpieczeniu lecz ustawodawca wprowadził odwrotną zasadę korzystną dla płatników, że ubezpieczenia dobrowolne nie wygasa z mocy prawa jak dotychczas mimo nie zapłacenia składki w terminie. Ustanie ubezpieczenia chorobowego dobrowolnego następuje według aktualnego brzmienia przepisów następuje tylko w przypadku wygaśnięcia tytułu ubezpieczenia albo na podstawie zgłoszenia wyrejestrowania od dnia wskazanego na wyrejestrowaniu nie wcześniej niż od dnia, w którym wyrejestrowania zostanie złożone w ZUS-ie . (...) chorobowe dobrowolne trwają aktualnie nawet w przypadku opłacenia składki po terminie lub nie opłacenia jej wcale.

Bezsporne w sprawie niniejszej było, że wnioskodawczyni w całym okresie prowadzenia działalności gospodarczej składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w zasadzie opłacała w terminie. Tylko pięciokrotnie miała przywracany termin na opłacenie składek po terminie a korekta dokonana w wyniku kontroli organu rentowego spowodowała w zasadzie nadpłatę całości składek mimo niedopłaty za sporne miesiące.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt sprawy niniejszej należy wskazać, że opłacenie przez ubezpieczoną składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za miesiąc wrzesień 2019r. w zmniejszonej o jeden dzień wysokości nie powoduje ustania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z moce prawa lecz potwierdza wolę ubezpieczenia co najmniej od daty złożenia wniosku tj. do 11 września 2019r.

Już we wcześniejszym stanie prawnym opłacenie w terminie tylko części należnej składki, traktowane jako podstawa ustania ubezpieczenia dobrowolnego ex lege, było co najmniej wątpliwe. Zajmowane jest stanowisko, że opłacenie składki w niepełnej wysokości w ogóle nie wyczerpuje przesłanki ustania ubezpieczenia jako „nieopłacenie” składki, lecz może być ewentualnie podstawą do stosowania przez organ rentowy sankcji określonych w art. 24 ustawy, np. wymierzenia dodatkowej opłaty (por. J. Stelina, Dobrowolne ubezpieczenie emerytalne, (w:) T. Binczycka- Majewska (red.), Konstrukcje prawa emerytalnego, Kraków 2004, s. 311) lub pociągać konieczność zapłacenia odsetek (por. W. Sobczak, Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, PUSiG 2000, nr 2, s. 11-12). Tak też wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 sierpnia 2001 r., II UKN 518/00 (OSNP 2003 nr 10, poz. 257).

Sąd rozpoznający przedmiotową sprawę uznał, że skoro ustawodawca zmienił przepisy w sposób jeszcze dalej idący i tylko wola ubezpieczonego powoduje ustanie ubezpieczenia to tym bardziej w przedmiotowej sprawie należy przyjąć zgodnie z intencją ustawodawcy, że nie powinno wyłączać się z ubezpieczenia chorobowego za poprzedni okres przed zmianą przepisów gdy wolą ubezpieczonego było kontynuowanie ubezpieczenia a korekta była niewielka . W cenie Sądu wątpliwe było samo stwierdzenie ustania ubezpieczenia przy niedopłacie składki. Natomiast zachodzą przesłanki do przywrócenie terminu w sytuacji gdy ubezpieczona dowiedziała się o konieczności korekty we wrześniu 2022r. przez co do 30 czerwca 2022r. nie mogła złożyć stosownego wniosku. W ocenie Sądu nie jest to termin zawity i nie wiąże w tym zakresie Sądu a w konsekwencji Przywrócenia przez Sąd terminu do opłacenia składek po terminie wnioskodawczyni podlegała ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnemu w spornych okresach, również w listopadzie 2022r. przez co ubezpieczenie dalej trwało po tej dacie.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., w pkt. 1 zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego i ustalił, że E. J. podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresach wskazanych w zaskarżonej decyzji przywracając jej termin do opłacenia składek po terminie.

W pkt. 2 wyroku Sąd orzekł o kosztach zastępstwa procesowego stosownie do art. 98 k.p.c.

/Jacek Chrostek/