Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 maja 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych - I Oddział w Ł. stwierdził, że S. P. jest dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenia zdrowotne, zaś zadłużenie wraz z należnymi odsetkami za zwłokę naliczonymi na dzień wydania decyzji wyniósł łącznie 19.134,94 zł, w tym:

1)  z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne w ramach zakresów numerów deklaracji 01-39 za okres od 2021-03 do 2021-07 w kwocie 4.605,30 zł, odsetek za zwłokę w kwocie 1.101,00 zł;

2)  z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne w ramach numerów deklaracji 01-39 za okres od 2021-03 do 2023-02 w kwocie 11.790,64 zł, odsetek za zwłokę w kwocie 1.638,00 zł.

Jednocześnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że odsetki będą naliczane nadal, do dnia zapłaty i włącznie z tym dniem

[decyzja k. 11-11v. akt ZUS]

S. P. odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o jej „unieważnienie”, zwolnienie z kosztów procesu, a także ustanowienie adwokata z urzędu. [odwołanie k. 3-4]

Odpowiadając na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego w kwocie 3600 zł liczonymi od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu wskazał, że sporna kwestia obowiązku zapłaty przez S. P. składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu bycia jednoosobowym wspólnikiem (...) sp. z o.o. została rozstrzygnięta prawomocną decyzją z 16 listopada 2021 roku, którą określono wysokość podstawy wymiaru składek skarżącego na ubezpieczenia społeczne za miesiące marzec-lipiec 2021 i na ubezpieczenie zdrowotne za miesiące marzec-październik 2021 roku z tego tytułu, postępowanie odwoławcze związane z odwołaniem S. P. od decyzji z 16 listopada 2021 roku zakończyło się korzystnie dla organu rentowego tj.:

- Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z 9 maja 2022 roku, sygn. akt VIII U 99/22 oddalił odwołanie płatnika składek od decyzji z 16 listopada 2021 roku, a

- Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z 21 lutego 2023 roku, sygn. akt III AUa 860/22 oddalił apelację wnioskodawcy od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z 9 maja 2022 roku.

[odpowiedź na odwołanie k. 6-7]

Postanowieniem tutejszego Sądu z 14 grudnia 2023 roku w niniejszej sprawie ustanowiono dla S. P. pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata.

[postanowienie k. 44]

Pismem procesowym złożonym 26 stycznia 2024 roku pełnomocnik skarżącego wniósł o:

1.  stwierdzenie nieważności decyzji ZUS z dnia 5 maja 2023 roku w całości;

2.  rozpoznanie sprawy pod nieobecność skarżącego;

3.  zasądzenie od organu na rzecz skarżącego kosztów postępowania, w tym kosztów sądowych oraz kosztów zastępstwa procesowego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia zasądzającego koszty zastępstwa procesowego do dnia zapłaty, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych w decyzji z 9 maja 2023 roku określającej wysokość zadłużenia S. P. z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne wskazała jako płatnika składek działalność o numerze NIP: (...), REGON: (...). Pełnomocnik podniósł wskazany numer ewidencyjny przypisany jest firmie (...) wykreślonej z (...) 28 lutego 2021 roku. Wydana decyzji jest w ocenie skarżącego oczywiście wadliwa z powodu wskazania w niej płatnika, który nie istnieje.

[pismo procesowe k. 52-52v.]

Na rozprawie w dniu 21 marca 2024 roku, poprzedzającej wydanie wyroku pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie, pełnomocnik organu rentowego wniósł z kolei o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wnioskodawca wskazał, że w spornym okresie nie pobierał zasiłku chorobowego, był tylko niezdolny do pracy, zakwestionował prawomocność decyzji, na mocy której toczyło się przed sądem zakończone postępowanie, ale w tamtym okresie chorował na depresję. Wnioskodawca zakwestionował wysokość składek wyliczonych przez ZUS. W jego ocenie za okres niezdolności do pracy nie musiał opłacać składek do ZUS. [końcowe stanowiska stron e-protokół rozprawy z 21 marca 2024 r. 00:01:14-00:03:10 – płyta CD – k. 63]

Sąd Okręgowy ustalił następuje następujący stan faktyczny:

S. P. był wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. [bezsporne]

Decyzją nr (...) z 16 listopada 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia S. P. podlegającego ubezpieczeniom jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność będąca wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wynosi:

okres	ubezpieczenia emerytalne i rentowe	ubezpieczenie wypadkowe	ubezpieczenie zdrowotne
2021-03	3 155,40	3 155,40	4 242,38
2021-04	3 155,40	3 155,40	4 242,38
2021-05	3 155,40	3 155,40	4 242,38
2021-06	3 155,40	3 155,40	4 242,38
2021-07	3 155,40	3 155,40	4 242,38
2021-08	0,00	0,00	4 242,38
2021-09	0,00	0,00	4 242,38
2021-10	0,00	0,00	4 242,38

[decyzja k. 17-19 akt ZUS]

Wyrokiem z 9 maja 2022 roku sygn. akt VIII U 99/22 Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołanie S. P. od powyższej decyzji. Apelacja od powyższego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 21 lutego 2023 roku wydanym w sprawie o sygn. akt III AUa 860/22. [wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 9 maja 2022 roku k. 20 akt ZUS, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 21 lutego 2023 roku k. 21 akt ZUS]

Wnioskodawca nie uregulował należności z tytułu ubezpieczeń społecznych za okres od 2021-03 do 2021-07 oraz należności z tytułu ubezpieczeń zdrowotnych za okres od 2021-03 do 2023-02. [szczegółowe zestawienie należności k. 12]

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów w postaci dokumentów załączonych do akt sprawy ZUS. Podkreślić należy, że strony z ustalonego w zakresie koniecznym dla rozstrzygnięcia sprawy, stanu faktycznego, wywodziły tak naprawdę odmienne skutki prawne, ta zaś kwestia należy do oceny prawnej zebranego w sprawie materiału dowodowego, czego Sąd dokona poniżej w ramach rozważań prawnych. Z tych też względów Sąd pomiął wniosek dowodowy pełnomocnika wnioskodawcy o dopuszczenie dowodu z przesłuchania wnioskodawcy na okoliczność wysokości składek należnych wobec ZUS, jako mający wykazać fakty bezsporne wnioskodawcy, a także jako zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie podlega oddaleniu.

Na wstępie podnieść należy, iż przedmiotem procedowania co do meritum jest ostatecznie wyłącznie decyzja z dnia 9 maja 2023 roku, którą organ ZUS stwierdził, że wnioskodawca jest dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek.

Decyzja organu ZUS z 16 listopada 2021 roku dotycząca określenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne była przedmiotem kontroli Sądu Okręgowego w Łodzi w postepowaniu o sygn. akt VIII U 99/22, w którym to postępowaniu oddalono odwołanie S. P., a następnie - Sądu Apelacyjnego w Łodzi w postępowaniu o sygn. akt III AUa 860/22, w którym oddalono jego apelację. Decyzja z 16 listopada 2021 roku jest więc prawomocna.

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 497) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (art. 12 ust. 1 ustawy).

Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się też wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej (art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Podkreślenia wymaga, iż ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności podlegają wyłącznie osoby fizyczne (w tym wspólnicy spółek osobowych i wyjątkowo jedyny wspólnik jednoosobowej sp. z o.o.). Osoby prawne (np. sp. z o.o., czy akcyjna) nie podlegają omawianym ubezpieczeniom – mogą występować jednak w roli płatnika. Z kolei wspólnicy spółek z o.o. (poza jednoosobową), czy akcyjnych podlegają ubezpieczeniom społecznym nie z tytułu bycia wspólnikiem (samo bycie wspólnikiem nie stanowi tytułu ubezpieczeniowego, chyba że jest to jednoosobowa sp. z o.o.), a z innych tytułów (umowy o pracę, umowy zlecenia itd.).

Okres podlegania obowiązkowi ubezpieczeń określa przepis art. 13 pkt. 4 ustawy systemowej, zgodnie z którym osoby prowadzące pozarolniczą działalność obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają w okresie od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone czy to pierwotnie na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej następnie zaś na podstawie art. 36aa oraz przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców.

Każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych, w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 i 10, z zastrzeżeniem ust. 2, należy do tych osób (art. 36 ust. 1, ust. 3, ust. 4 powołanej ustawy).

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 i 5a, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku. (art. 18 ust. 8)

Jednocześnie zgodnie z art. 18 ust. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu.

Natomiast podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe w/w osób, w myśl art. 20 ust. 1 wskazanej ustawy, stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenie rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2.

Na podstawie zaś art. 66 ust. 1 pkt. 1c ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z dnia 27 sierpnia 2004 roku ( tekst jedn. Dz.U. z 2024 r. poz. 146) osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, które są osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą, podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. Przy tym na podstawie art. 5 pkt 21 ustawy o świadczeniach, użyte w ustawie o świadczeniach określenie osoby prowadzącej działalność pozarolniczą, oznacza osobę, o której mowa w art. 8 ust. 6 ustawy systemowej. W konsekwencji, art. 5 pkt 21 ustawy o świadczeniach wyraźnie odsyła do ustawy systemowej w zakresie pojęcia osoby prowadzącej działalność pozarolniczą, które precyzuje – jako przepis szczególny – art. 8 ust. 6 ustawy systemowej. Przepis art. 8 ust. 6 ustawy systemowej definiuje osobę prowadzącą pozarolniczą działalność w zakresie zarówno ubezpieczeń społecznych, jak i ubezpieczenia zdrowotnego, co wyraźnie wynika z jego treści. Jako dwie odrębne podstawy uznania danej osoby za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się: w pkt 1) osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych oraz w pkt 4) m.in. wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

W konsekwencji wspólnicy spółki jawnej a także komandytowej, partnerskiej i wspólnicy jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością stosownie do treści art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego jako osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, które prowadzą działalność pozarolniczą.

Zgodnie z art. 81 ust. 2 w/w ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt. 1 litera „c” stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego włącznie z wypłatami z zysku, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna i niepodzielna, oraz zgodnie z art. 69 ust 1 ustawy obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych.

Zgodnie z art. 82 ust. 3 i 4 w/w ustawy, jeżeli ubezpieczony prowadzący działalność pozarolniczą uzyskuje przychody z więcej niż jednego z rodzajów działalności określonych w ust. 5, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana odrębnie od każdego rodzaju działalności, z zastrzeżeniem ust. 4. Jeżeli ubezpieczony prowadzący działalność pozarolniczą uzyskuje przychody z więcej niż jednej spółki w ramach tego samego rodzaju działalności, o której mowa w ust. 5 pkt 1-5, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest odrębnie od każdej prowadzonej spółki.

Jak stanowi art. 87 ust. 1 w/w ustawy osoby i jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 80 ust. 2, art. 84, art. 85 i art. 86, są obowiązane, bez uprzedniego wezwania, opłacić i rozliczyć składki na ubezpieczenie zdrowotne za każdy miesiąc kalendarzowy w trybie i na zasadach oraz w terminie przewidzianych dla składek na ubezpieczenie społeczne, a jeżeli do tych osób i jednostek nie stosuje się przepisów o ubezpieczeniu społecznym – w terminie do 15. dnia następnego miesiąca.

Powyższe obowiązki płatnika, wynikają wprost z przepisów ustawy, nie ma zatem potrzeby nakładania na niego takiego obowiązku z drodze decyzji. Przepisy te mają charakter bezwzględnie obowiązujący. Jak wyjaśniono w orzecznictwie Sądu Najwyższego, należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne wynikają ze zobowiązania powstającego z dniem zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy prawa ubezpieczeń społecznych łączą powstanie takiego zobowiązania. Obowiązek obliczenia i opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne powstaje zatem z mocy samego prawa za każdy okres ubezpieczenia (miesiąc kalendarzowy), a ewentualna decyzja organu ubezpieczeń społecznych ustalająca wysokość zobowiązania składkowego lub zaległości z tytułu nieopłaconych w terminie zobowiązań składkowych (oraz wysokości odsetek) ma charakter wyłącznie deklaratoryjny. Oznacza to w szczególności, że zaległości w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne powstają każdorazowo w datach zaktualizowania się obowiązku obliczenia i opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne w terminach określonych w przepisach prawa ubezpieczeń społecznych. Inaczej rzecz ujmując, nieopłacona w ustawowo określonym terminie składka na ubezpieczenie społeczne powoduje powstanie od tej daty zaległości składkowej z mocy samego prawa. [tak: wyrok Sądu Najwyższego z 23 października 2006 roku, I UK 126/06, OSNP 2007, nr 21-22, poz. 331; wyrok Sądu Najwyższego z 30 stycznia 2008 roku, I UK 187/07, OSNP 2009, nr 7-8, poz. 104; uchwała Sądu Najwyższego (w składzie 7 sędziów) z 13 maja 2009 roku, I UZP 4/09, OSNP 2009, nr 23-24, poz. 319]

Natomiast w przypadku niewywiązania się przez płatnika składek ze swojego obowiązku, organ rentowy ma prawo do samodzielnego wydania stosownej decyzji ustalającej wysokość zaległych składek i wezwać do ich opłacenia a następnie do ściągnięcia ich w drodze egzekucji.

Podstawę prawną stanowi tu z art. 83 ust 1 ustawy, zgodnie z którym ZUS wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności:

1) zgłaszania do ubezpieczeń społecznych;

1a) ustalania płatnika składek;

2) przebiegu ubezpieczeń;

3) ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek;

3a) ustalania wymiaru składek na Fundusz Emerytur Pomostowych i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu tych składek;

4) ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;

5) wymiaru świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z art. 23 ust 1 ustawy, od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383).

Kwestia sporna w przedmiotowej sprawie sprowadzała się do ustalenia czy wnioskodawca jest dłużnikiem zakładu ubezpieczeń społecznych z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne w okresie od marca 2021 roku do lipca 2021 roku, a także na ubezpieczenie zdrowotne w okresie od marca 2021 roku do lutego 2023 roku.

Wnioskodawca w tym przedmiocie wywodził, iż obowiązek taki nie istniał bowiem w spornym okresie był niezdolny do pracy, choć nie pobierał zasiłku chorobowego. Kwestionuje nadto prawomocność decyzji z 16 listopada 2021 roku ustalającej podstawę wymiaru jego składek, podnosząc, że w tamtym okresie chorował na depresję. Wnioskodawca zakwestionował także wysokość składek wyliczonych przez ZUS w spornej decyzji, wskazując, że za wyżej wskazany okres niezdolności do pracy nie musiał opłacać składek do ZUS.

Odnosząc się do powyższego, po pierwsze wskazać należy, iż argumentacja o nieistnieniu obowiązku opłacania przez wnioskodawcę składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne nie może przynieść spodziewanego przez stronę skutku procesowego.

Zauważyć należy, iż decyzja z 16 listopada 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. określająca wysokość podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne S. P. jest prawomocna.

W myśl art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Związanie stron, o którym mowa w powołanym przepisie, polega na związaniu tych osób dyspozycją zawartej w sentencji wyroku skonkretyzowanej, zindywidualizowanej i trwałej normy prawnej wywiedzionej przez sąd z norm generalnych i abstrakcyjnych zawartych w przepisach prawnych. Inne sądy, organy państwowe oraz organy administracji publicznej, rozstrzygające w sprawach innych niż karne, są związane prejudycjalnie, czyli nie mogą dokonać odmiennej oceny prawnej roszczenia niż zawarta w prejudykacie, ale także nie mogą dokonać odmiennych ustaleń faktycznych.

Mając wszystko powyższe na uwadze, uznać należy, iż w realiach niniejszej sprawy nie ma znaczenia, czy wnioskodawca w spornym okresie faktycznie nie prowadził działalności gospodarczej, gdyż był niezdolny do pracy, jak również nie ma znaczenia fakt, że nie korzystał on z zasiłku chorobowego.

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c., uznając, że przez wzgląd na obowiązujące zasady współżycia społecznego, należało przyjąć, iż przebieg niniejszego postępowania oraz jego finalne rozstrzygnięcie nie pozwalały na obciążenie kosztami procesu skarżącego – osoby utrzymującej się obecnie z emerytury w wysokości 1430 zł, cierpiącej na liczne dolegliwości zdrowotne, a dodatkowo zobowiązanej do uregulowania zadłużenia składkowego w ZUS.

Zgodnie z treścią art. 102 k.p.c., w wypadkach szczególnie uzasadnionych, sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Powyższy przepis stanowi wyjątek od reguły ponoszenia kosztów procesu przez stronę przegrywającą.

Sąd nie jest zobligowany do zastosowania art. 102 k.p.c., ale posiada taką możliwość, po rozważeniu całokształtu okoliczności sprawy. Sądy posiadają, bowiem, swobodę kształtowania orzeczeń o kosztach procesu, a więc i kosztach zastępstwa procesowego, samodzielnie decydują czy na gruncie konkretnej sprawy, zachodzą owe „szczególne okoliczności”, o jakich mowa w powoływanym wyżej przepisie, pozwalające na odstąpienie od obciążania strony przegrywającej kosztami postępowania.

W ugruntowanym w tym zakresie orzecznictwie Sąd Najwyższy wskazał również, że „zastosowanie przez sąd art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu jak i fakty leżące na zewnątrz procesu zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego (sytuacji życiowej). Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego”. [tak: postanowienie z 14 stycznia 1974 r., II CZ 223/73, LEX nr 7379, postanowienie Sądu Najwyższego z 17 kwietnia 2013 r. V CZ 132/12, LEX nr 1341732]

Jak podkreślił Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 24 września 2020 r., sygn. akt I ACa 119/20 (LEX nr 3210537), przegranie sprawy w przeważającej części lub nawet w całości nie może stanowić przeszkody do rozstrzygnięcia o kosztach procesu w oparciu o przepis art. 102 k.p.c., który w ogóle nie nakazuje kierować się wynikiem sprawy, lecz względami słuszności.

Sąd, na podstawie art. 98 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 1144) w związku z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 1964) przyznał i nakazał wypłacić ze środków Skarbu Państwa na rzecz adwokata T. K. kwotę 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej odwołującemu z urzędu.

SSO Paulina Kuźma