Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12.03.2024 r. nr 241/21 na podstawie art. 34 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2024 r., poz.236 ze zm.), w związku z art. 83 d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023r., 1230 ze zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. uznał za nieprawidłowe stanowisko przedsiębiorcy A. D. przedstawione we wniosku z dnia 6.02.2024 r. w przedmiocie możliwości ustalenia w 2024 r. podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne na podstawie art. 18 c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W uzasadnieniu wskazano, że w świetle okoliczności przedstawionych przez przedsiębiorcę, prowadzi on działalność od dnia 23.07.2021r. Od początku wykonywania działalności, aż do 31.10.2023 r. przedsiębiorca był ubezpieczony w KRUS. Z dniem 1.11.2023r. zrezygnował z ubezpieczenia w KRUS i przeniósł ubezpieczenie do ZUS. Przychód z jego działalności w roku 2023 r. wyniósł 40 642,41 zł. W tak ustalonym stanie faktycznym w ocenie ZUS do liczby dni prowadzenia działalności gospodarczej nie wlicza się dni, w których przedsiębiorca prowadził działalność gospodarczą i podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników. Liczba dni prowadzenia działalności gospodarczej odpowiada liczbie dni podlegania ubezpieczeniom społecznym lub ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu tej działalności.

W 2023 roku przedsiębiorca podlegał ubezpieczeniom społecznym 61 dni, tj. od dnia 1.11. 2023 r. (od tego dnia zrezygnował z ubezpieczenia społecznego w KRUS) do dnia
31 grudnia 2023 r. Zatem, od dnia 1. 11. 2023 r. objęty został ubezpieczeniami społecznymi w myśl ustawy z dnia 13 .10 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Ww. cytowana ustawa daje możliwość przedsiębiorcom spełniającym przesłanki wynikające z art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych skorzystania z ulgi „małego ZUS plus". Jednym z warunków jakie muszą być spełnione jest limit przychodowy osiągnięty przez przedsiębiorców w poprzednim roku kalendarzowym.

Zatem, limit którego nie mogą przekroczyć przychody przedsiębiorcy z jego pozarolniczej działalności gospodarczej, aby mógł skorzystać z ulgi „mały ZUS plus" należy ustalić w oparciu o art. 18c ust. 7 ww. ustawy, tj. dzieląc kwotę 120 000 złotych przez liczbę dni kalendarzowych w poprzednim roku kalendarzowym i mnożąc przez liczbę dni kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej (dni podlegania ubezpieczeniom społecznym w myśl ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) w poprzednim roku kalendarzowym. Wobec tego wymagany od przedsiębiorcy limit w rozpoznawanym stanie faktycznym został znacznie przekroczony.

/decyzja w aktach ZUS/

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł przedsiębiorca A. D. reprezentowana przez radcę prawnego.

Zaskarżonej decyzji zarzuciła:

1. naruszenie art. 18c ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: u.s.u.s.) przez jego błędne niezastosowanie i uznanie, że w przypadku Odwołującej nie istnieje możliwość ustalenia w 2024 roku podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne na podstawie art. 18c u.s.u.s.

2. naruszenie art. 18c ust. 7 u.s.u.s. przez jego błędne zastosowanie i ustalenie limitu przychodu zgodnie z tym przepisem, podczas gdy Odwołująca prowadziła działalność gospodarczą od 23.07.2021r.

3. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że przychód Odwołującej w listopadzie i grudniu 2023 r. wyniósł 40 642,41 zł, podczas gdy jest to przychód z całego 2023 roku, a przychód w listopadzie i grudniu 2023 r. wyniósł 3 453,70 zł,

4. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że Odwołująca rozpoczęła działalność gospodarczą w listopadzie 2023 roku, podczas gdy w rzeczywistości rozpoczęła jej prowadzenie 23.07.2021 r.

W uzasadnieniu wskazanych zarzutów odwołująca podniosła, że nie spełnia ona kryteriów zastosowania do niej przepisu art. 18 c ust 7 ustawy systemowej, bowiem prowadziła działalność przez cały rok 2023, brak jest więc przesłanki rozpoczęcia zakończenia lub zawieszenia działalności w ciągu poprzedniego roku kalendarzowego. Wobec tego limit przychodu winien obejmować cały 2023 r., a kwota osiągniętego przez nią wówczas przychodu 40.642, 41 zł z całą pewnością nie przekracza kwoty 120 000 zł. Abstrahując jednak od powyższego, ZUS cały osiągnięty przez odwołującą przychód w 2023 r. zaliczył na poczet dwóch miesięcy podlegania ubezpieczeniom, co nie odpowiada rzeczywistości. W ocenie odwołującej, skoro ZUS bierze pod uwagę jedynie okres 1.11.2023r. do 31.12.2023r. powinien wziąć też pod uwagę przychód rzeczywiście uzyskany w tym okresie, a więc kwotę
3453,70 zł. Wskazana kwota mieści się zaś w limicie przychodu obliczonym zgodnie z
art. 18 c ust. 7 ustawy systemowej. Ponadto nawet gdyby kwotę całorocznego przychodu podzielić przez 12 miesięcy ,co daje kwotę 3 386 zł, to nadal tak uzyskana wielkość mieści się w przepisanym limicie

W związku z powyższym odwołująca wniosła o:

- zmianę zaskarżonej decyzji przez wskazanie, że stanowisko Odwołującej przedstawione wniosku jest prawidłowe oraz że jest możliwość ustalenia wobec Odwołującej w 2024 rok podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne na podstawie art. 18c u.s.u.s. ewentualnie o: uchylenie zaskarżonej decyzji oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez organ rentowy, w obydwu przypadkach o zasądzenie na rzecz Odwołującej kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

/odwołanie k. 3-4/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. W uzasadnieniu swego stanowiska podtrzymał argumentacje z zaskarżonej decyzji podnosząc, iż przychód wnioskodawczyni - przedsiębiorcy podlegającej ubezpieczeniom w ZUS przez 61 dni z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym tj. 2023r. przekracza limit wskazany w art. 18 c ust. 7 ustawy systemowej, a więc ta nie może skorzystać z ulgi „mały ZUS plus”

/odpowiedź na odwołanie k. 9-10/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny

Wnioskodawczyni A. D. od dnia 23.07.2021r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą ujawnioną w (...), przedmiotem której jest pozostały transport lądowy pasażerski gdzie indziej nie sklasyfikowany.

/bezsporne, a nadto wypis z (...) w aktach ZUS/

Od początku wykonywania działalności aż do 31.10.2023 r. ww była ubezpieczona w KRUS. Z dniem 1.11.2023r. A. D. zrezygnowała z ubezpieczenia w KRUS i zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych tj. emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego w ZUS jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą na zasadach określonych w art. 18 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, dla których podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność stanowi zadeklarowana kwota nie niższa jednak niż 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy.

/bezsporne/

W dniu 3.01.2024 r. ubezpieczona chciała droga elektroniczną wyrejestrować siebie jako osobę ubezpieczoną od 1.01.2024 r. z kodu tytułu ubezpieczenia (...) i ponownie zgłosić się od 1.01.2024 r. do ubezpieczeń na zasadach określonych w art. 18c ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, dla których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonego, którego roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120 000 złotych, uzależniona jest od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanego dalej "dochodem z pozarolniczej działalności gospodarczej", uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym- tj na zasadach „mały ZUS plus” . Wysłanie deklaracji drogą elektroniczną nie było jednak możliwe. ZUS uznawał że ubezpieczona prowadziła działalność gospodarczą (...) dni nadto znacznie przekroczyła wymagany limit przychodu. Nie zgadzając się z powyższym wnioskodawczyni w dniu 20.02.2024 r. dostarczyła do ZUS deklarację w formie papierowej ta jednak została odrzucona, gdyż w ocenie organu wnioskodawczyni nie spełniła wymogów podlegania ubezpieczeniom z kodem (...) tzw. mały ZUS plus

/bezsporne/

Z tytułu prowadzonej działalności A. D. w całym 2023 r. osiągnęła przychód w wysokości 40 642,41 zł. Natomiast w okresie 1.11.2023 do 31.12.2023 przychód z prowadzonej działalności wyniósł 3453,70 zł.

/bezsporne, a nadto dokumentacja finansowa k. 6-7/

W dniu 6.03.2023 r. ubezpieczona złożyła w ZUS wniosek o wydanie indywidualnej interpretacji w zakresie daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne wskazując, iż w jej ocenie ma prawo do opłacenia w bieżącym roku kalendarzowym tj. 2024 składek na ubezpieczenie społeczne od podstawy nie niższej niż ustalona na zasadach wynikających z art. 18 c ustawy systemowej

/bezsporne, a nadto wniosek w aktach ZUS/

W rozpoznaniu wskazanego wniosku wydano zaskarżaną decyzję.

/bezsporne/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie w szczególności o załączone do akt sprawy dokumenty znajdujące się w aktach rentowych. Należy w tym miejscu podkreślić, iż powyższy stan faktyczny był między stronami – w zakresie koniecznym dla rozstrzygnięcia sprawy – w całości bezsporny, natomiast strony wywodziły z niego odmienne skutki prawne, ta zaś kwestia należy do oceny prawnej zebranego w sprawie materiału dowodowego, czego Sąd dokona poniżej w ramach rozważań prawnych.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 roku Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 236), przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu lub właściwej państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie wyjaśnienia co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie (interpretacja indywidualna). Wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych (art. 34 ust. 2 cyt. ustawy).

Przedsiębiorca we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej przedstawia zaistniały stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe oraz własne stanowisko w sprawie (art. 34 ust. 3 cyt. ustawy), a nadto wniosek powinien zawierać firmę przedsiębiorcy, numer identyfikacji podatkowej (NIP), a także adres do korespondencji w przypadku, gdy jest on inny niż adres siedziby albo adres zamieszkania przedsiębiorcy (art. 34 ust. 3 cyt. ustawy).

Zgodnie z art. 83d ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 497) Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. Interpretacje indywidualne wraz z wnioskiem o wydanie interpretacji, po usunięciu danych identyfikujących wnioskodawcę oraz inne podmioty wskazane w treści interpretacji, Zakład niezwłocznie zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej. Nie wydaje się interpretacji indywidualnych w zakresie tych elementów stanu faktycznego, które w dniu złożenia wniosku o interpretację są przedmiotem toczącego się postępowania wyjaśniającego lub kontroli albo gdy w tym zakresie sprawa została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji Zakładu.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego przedstawionym w postanowieniu z 18.04.2011 r. sygn. III UK 117/10 zakres i przedmiot sprawy o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa konstytuuje treść wniosku wszczynającego postępowanie, a rolą organu prowadzącego to postępowanie, jest ocena stanowiska strony w spornej kwestii, nie zaś przedstawianie poglądów i wykładni przepisów odnoszących się do różnych sytuacji faktycznych. Istotą tego postępowania jest bowiem uzyskanie przez stronę wyjaśnienia treści przepisów prawa i ich zastosowania w odniesieniu do indywidualnej sytuacji wskazanej we wniosku.

Organ rentowy wydający decyzję, a następnie sąd orzekający na skutek odwołania, nie mogą więc w żadnym razie ingerować w stan faktyczny opisany we wniosku, podważać go, uzupełniać czy zmieniać w oparciu o inne źródła lub wiedzę znaną im z urzędu. Oznacza to, że brak jest podstaw prawnych do przeprowadzania jakiegokolwiek postępowania wyjaśniającego lub kontrolnego odnośnie stanu faktycznego przedstawionego przez przedsiębiorcę we wniosku. W postępowaniu w sprawie urzędowej interpretacji organ, jak i sąd, nie mogą prowadzić żadnego postępowania dowodowego, bowiem przedmiotem tego postępowania nie jest ustalenie stanu faktycznego - stan ten jest stanem hipotetycznym, określonym przez wnioskującego o interpretację. Sąd rozpoznający odwołanie od decyzji organu rentowego w sprawie o wydanie interpretacji nie dokonuje żadnych ustaleń faktycznych, a jedynie kontroluje, czy dokonana interpretacja przepisów w odniesieniu do wskazanego we wniosku stanu faktycznego jest prawidłowa.

Wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa wiąże organ wydający decyzję w aspekcie zakresu i przedmiotu sprawy. Rolą właściwego organu jest ocena stanowiska strony występującej z wnioskiem o udzielenie interpretacji. W tym zakresie obowiązkiem organu staje się dokonanie wykładni treści przepisów prawa, które znajdują zastosowanie w sprawie oraz sposób ich zastosowania w odniesieniu do indywidualnej sprawy /por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w G.. z 16 lipca 2009 r., II SAB/Go 8/09, LEX nr 523446/.

Składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Stan faktyczny należy rozumieć jako pewien zbiór faktów składających się na sprawę interpretacyjną, faktem zaś jest "to co zaszło lub zachodzi w rzeczywistości; zdarzenie, zjawisko; określony stan rzeczy". (...) to "przedstawiający jakieś zagadnienie wszechstronnie, dogłębnie, szczegółowo; gruntowny, dokładny", a zatem w taki sposób, by wnioskodawca mógł zająć stanowisko w stosunku do prezentowanego stanu rzeczy, zaś organ wydający interpretację na tej podstawie udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Stanowisko wnioskodawcy w sprawie winno być sformułowane w taki sposób, by organ interpretacyjny mógł w sposób jednoznaczny zidentyfikować obszar prawny, którego dotyczy zapytanie. Natomiast odpowiedź organu ma być tak sformułowana, ażeby wnioskodawca uzyskał informację co do trafności jego stanowiska, a ewentualna interpretacja organów ma wyjaśnić, jaki przepis znajdzie zastosowanie w jego indywidualnej sprawie. Organ nie ma obowiązku ustosunkowywania się do wszystkich wymienionych we wniosku przepisów. Jego zadaniem jest udzielenie odpowiedzi, która pozwoli wnioskodawcy na wypełnienie spoczywających na nim obowiązków nałożonych przez przepisy prawa / wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 13.09.2022 r. III AUa 1736/21/.

Wzajemna relacja art. 83d ustawy i art. 34 ustawy Prawo przedsiębiorców polega na doprecyzowaniu przez ustawodawcę zwrotu użytego w art. 34: "zakres i sposób stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne". Chodzi zatem o interpretację tych wszystkich przepisów, z których wynika obowiązek opłacania przez płatnika składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, wymienione wyżej Fundusze oraz ich wysokość / por też post. SN z 18.4.2011 r., III UK 117/10/.

Nadto należy mieć na uwadze, iż w judykaturze Sądu Najwyższego (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 18 grudnia 2014 r., III UK 72/14, OSNP 2016 nr 8, poz. 108; z dnia 12 marca 2015 r., II UK 79/14, LEX nr 1665733; z dnia 12 marca 2015 r., II UK 136/14, LEX nr 1666019 oraz z dnia 16 lutego 2017 r., I UK 738/15, OSNP 2018 nr 4, poz. 52) zgodnie przyjmuje się, że przewidziana w art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, obecnie w art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, instytucja interpretacji dotyczy wszystkich przepisów kształtujących obowiązki płatników w zakresie świadczenia przez nich danin publicznych i składek na ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenie zdrowotne, a zatem przepisów dotyczących ich ustalania, obliczania i uiszczania (opłacania). W prawie ubezpieczeń powstanie tytułu ubezpieczenia społecznego, a także określenie wysokości składek na to ubezpieczenie regulowane są przepisami ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Niejednokrotnie przepisy te mają jednak charakter norm odwołujących się do pojęć prawnych usytuowanych w innych gałęziach prawa, o ile nie zawierają ich samodzielnej definicji (np. art. 8 ust. 2a - kreujący definicję pracownika na użytek prawa ubezpieczeń społecznych). Powoduje to, że rozstrzyganie o stosunku ubezpieczenia społecznego i wysokości należnych z tego tytułu składek nie jest możliwe bez sięgania do pojęć i definicji ustawowych funkcjonujących w całym systemie prawa. Jest to jednak nadal rozstrzyganie o obowiązku świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne w rozumieniu art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej obecnie w art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców. W takim bowiem przypadku przepisy z innych gałęzi prawa, jeśli uzupełniają i rozwijają przepisy prawa ubezpieczeń społecznych, stają się częścią jego norm. Nic innego nie wynika z dodanego z dniem 1 stycznia 2013 r. do ustawy systemowej art. 83d, który nie ma charakteru nowości normatywnej, a jedynie uściśla i doprecyzowuje obowiązki regulowane w art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w zakresie zwrotu „zakres i sposób zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne" oraz określa obszar kompetencji Zakładu do dokonywania interpretacji z zakresu wymierzania i pobierania składek zarówno na ubezpieczenia społeczne, jak i ubezpieczenie zdrowotne, co budziło wcześniej wątpliwości /postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 stycznia 2022 r. (...) 371/21 por. także postanowienie z dnia 7 stycznia 2014 r., II UK 412/13, LEX nr 1644522 oraz uzasadnienie projektu ustawy o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce, Sejm VII kadencji, nr druku 833 /

Jest to zresztą zasada powszechnie obowiązująca w każdej gałęzi prawa, gdyż normy prawne tworzą system, w którym występują określone więzi, między innymi polegające na tym, że treść norm prawnych z różnych gałęzi prawa wzajemnie się uzupełnia i rozwija. Wykładnia i stosowanie prawa ubezpieczeń społecznych musi zatem odbywać się w kontekście norm np. należących do gałęzi prawa cywilnego, w tym prawa pracy, prawa gospodarczego. W praktyce oznacza to, że rozstrzyganie o istnieniu stosunku ubezpieczenia społecznego i wysokości należnych z tego tytułu składek nie jest możliwe bez sięgania do pojęć i definicji ustawowych funkcjonujących w systemie prawa. Dalej jednakże jest to rozstrzyganie o obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasadach obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz o podstawie wymiaru tych składek. W takim przypadku przepisy z innych gałęzi prawa, jeśli uzupełniają i rozwijają przepisy prawa ubezpieczeń, stają się częścią norm prawa ubezpieczeń społecznych.

W rezultacie więc co do zasady interpretacja przepisów prawa ubezpieczeń społecznych (także dokonana na podstawie wskazanych na wstępie przepisów) polega na prawnej kwalifikacji określonych zdarzeń wywołujących skutek w prawie ubezpieczeń społecznych. Jeśli więc organ rentowy ma się wypowiedzieć co do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, obowiązany jest poddać ocenie prawnej wszystkie te stosunki i zdarzenia prawne, które prowadzą do zastosowania określonego przepisu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i jej aktów wykonawczych, przy uwzględnieniu jednakże, czy w określonej sytuacji faktycznej w ogóle mają zastosowanie przepisy polskiego prawa ubezpieczeń społecznych /postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 stycznia 2022 r. (...) 371/21, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9.09.2021 r. (...) 197/21, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie – z 26.01.2017 r. III AUa 198/16/.

Przenosząc powyższe na grunt rozpatrywanego przypadku, w ocenie Sądu Okręgowego stwierdzić należy, iż rozstrzygnięcie w przedmiocie możliwości skorzystania przez wnioskodawczynię z ulgi „mały ZUS plus” na kanwie art. 18 c ust.1 ustawy systemowej wymagało odniesienia się do dwóch spornych kwestii liczenia dni kalendarzowych prowadzenia przez przedsiębiorcę pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym oraz ustalenia czy przychód przedsiębiorcy z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym przekracza limit ustalony w przepisach. Przy tym ponownie wskazać należy, że przy wydawaniu interpretacji ZUS powinien również stosować wszystkie niezbędne regulacje prawne, którą są niezbędne do oceny przedstawionego przez przedsiębiorcę stanu faktycznego - tylko wtedy ochrona gwarantowana przez interpretację będzie miała realny charakter. Jedyna różnica pomiędzy kontrolą przedsiębiorcy, a procesem wydawania interpretacji polega na tym, iż w trakcie kontroli ZUS samodzielnie ustala stan faktyczny, zaś w procesie wydawania interpretacji bazuje na stanie faktycznym przedstawionym przez wnioskodawcę. Różnic w zakresie stosowanych przepisów na podstawie których ustala się obowiązek opłacania i zasady wymiaru składek być nie może - bo inaczej ochrona gwarantowana przez interpretację byłaby pozorna /wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 listopada 2018 r. III AUa 286/17/.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt. 5 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r. osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu.

W myśl art. 8 ust. 6 pkt. 1 ustawy systemowej za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych.

Okres podlegania obowiązkowi ubezpieczeń określa przepis art. 13 pkt. 4 cytowanego aktu prawnego.

Zgodnie z art. 13 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie art. 36 aa oraz przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo (...). Ubezpieczeniu chorobowemu osoby prowadzące działalność gospodarczą podlegają dobrowolnie art. 14 ust. 1 objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony

Każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych, w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia. Ponadto każda osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób prowadzących pozarolniczą działalność oraz zgłoszenie wyrejestrowania z tych ubezpieczeń, należy do tych osób (art. 36 ust. 1, ust. 3, ust. 4 i ust. 11 powołanej ustawy).

Stosowanie do art. 18 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność stanowi zadeklarowana kwota nie niższa jednak niż 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

Według zaś art. 20 ust. 1 cytowanej ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe w/w osób stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i ubezpieczenie rentowe, z zastrzeżeniem ust.2.

W świetle art. 18c ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonego, o którym mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, którego roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120.000 złotych, uzależniona jest od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanego dalej ,,dochodem z pozarolniczej działalności gospodarczej'', uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. Podstawa wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku - art. 18 c ust. 2 ww ustawy.

Według art. 18c ust. 11 przepisy niniejszego artykułu nie mają zastosowania do osób, które lub do których:

1) w poprzednim roku kalendarzowym miały zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej i które korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług);

2) spełniają warunki określone w art. 18a;

3) w poprzednim roku kalendarzowym prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez mniej, niż 60 dni kalendarzowych;

4) w poprzednim roku kalendarzowym także prowadziły pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 2-5 tj:

- działalność twórcza lub artystyczna;

- działalność w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne bądź z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,

- pozostawał wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej,

- pozostawał akcjonariuszem w prostej spółce akcyjnej wnoszącym do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług,

- pozostawał komplementariuszem w spółce komandytowo-akcyjnej,

- publicznej lub niepublicznej szkoły, innej formy wychowania przedszkolnego, placówki lub ich zespołu, na podstawie ustawy z 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe,

5) wykonują pozarolniczą działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej pozarolniczej działalności gospodarczej;

6) ustalały podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Do powyższych limitów wlicza się, jako pełny miesiąc, każdy miesiąc kalendarzowy, w którym osoba odpowiednio ustalała podstawę składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem lub prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy.

Zatem, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących działalność gospodarcza na niewielką skalę jest więc uzależniona od uzyskanego dochodu z działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym. Dotyczy to tylko osób prowadzących działalność gospodarczą (wpisaną do (...)) nie dotyczy natomiast osób prowadzących inna pozarolniczą działalność. Dodatkowo powyższe oznacza, iż osoba prowadząca pozarolniczą działalność nie nabywa prawa do zastosowania podstawy wymiaru składek ustalonej w oparciu o przeciętny miesięczny dochód uzyskany przez ww osobę w poprzednim roku kalendarzowym w sytuacji gdy spełni choć jedną z wymienionych powyżej przesłanek w tym np. przekroczy wymagany limit. Tym samym obowiązek opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru w wysokości nie niższej niż ustalona na zasadach przedstawionych w art. 18 c ustawy systemowej dla takiej osoby nie powstanie. Wówczas zasadne będzie ustalenie podstawy wymiaru składek na zasadach określonych w art. 18 ust. 8 tej ustawy.

Co do spornej kwestii prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej przez okres 61 dni kalendarzowych w poprzednim roku kalendarzowym - wnioskująca utrzymywała, iż był to jednak cały rok, gdyż działalność została założona 23.07.2021 r. i była nieprzerwanie prowadzona mimo że była ubezpieczona w KRUSie - uznać należy, iż zapatrywanie organu rentowego w tej materii jest jednak prawidłowe.

Nie ulega wątpliwości, że jak wynika a contrario z cytowanego wyżej literalnego brzmienia art. 6 oraz art. 13 pkt. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, chyba, że ze względu na zbieg tytułów do ubezpieczeń podlegać będą jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Wykładnia językowa powyższych przepisów wskazuje zatem jednoznacznie, że liczba dni prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej winna odpowiadać ściśle liczbie dni podlegania ubezpieczeniom społecznym lub ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzenia tej działalności, a nie zaś jak tego chce wnioskodawczyni, liczbie dni podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Zgodnie bowiem z art. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników z dnia z dnia 20 grudnia 1990 r. (Dz. U z 2021 r., poz. 266) ubezpieczenie społeczne rolników realizuje odrębna od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS), która jest centralnym organem administracji rządowej, podległym ministrowi właściwemu do spraw rozwoju wsi.

W tym stanie rzeczy uznać trzeba za organem rentowym, że analizując brzmienie przepisu art. 18c ustawy systemowej w kontekście omawianych wcześniej przepisów tej ustawy, do liczby dni prowadzenia działalności gospodarczej nie należy wliczać dni, w których ubezpieczony prowadził działalność gospodarczą i podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników. Jak bezsprzecznie bowiem wynika z wykładni językowej przepisów ustawy systemowej, osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą w rozumieniu tej ustawy jednocześnie podlegają ubezpieczeniu społecznemu w ZUS.

Zdaniem Sądu wskazana interpretacja z całą pewnością nie stanowi wykładni rozszerzającej w sytuacji, gdy treść powyższych przepisów jest jasno brzmiąca.

Przypomnieć w tym miejscu wypada za Sądem Najwyższym (uzasadnienie wyroku dnia 20 września 2017 r. I UK 341/16), że w judykaturze i doktrynie prezentowane jest jednolite stanowisko odnośnie do reguł pierwszeństwa wykładni językowej. Jeżeli językowe znaczenie tekstu jest jasne, wówczas - zgodnie z zasadą clara non sunt interpretanda - nie ma potrzeby sięgania po inne, pozajęzykowe metody wykładni. W takim wypadku wykładnia pozajęzykowa może jedynie dodatkowo potwierdzać, a więc wzmacniać, wyniki wykładni językowej wykładnią systemową czy funkcjonalną. Nie oznacza to jednak, że granica wykładni, jaką stanowić może językowe znaczenie tekstu, jest granicą bezwzględną. Oznacza to jedynie, że do przekroczenia tej granicy niezbędne jest silne uzasadnienie aksjologiczne, odwołujące się przede wszystkim do wartości konstytucyjnych. Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie wielokrotnie wyjaśniał, że przepisy regulujące system zabezpieczenia społecznego ze względu na swoją istotę i konstrukcję podlegają wykładni ścisłej. Nie powinno się więc stosować do nich wykładni celowościowej, funkcjonalnej lub aksjologicznej w opozycji do wykładni językowej, jeżeli ta ostatnia prowadzi do jednoznacznych rezultatów interpretacyjnych.

W ocenie Sądu w rzeczonej sprawie wykładnia językowa, a nawet funkcjonalna spornego art. 18c ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych w kontekście przytoczonych przepisów art. 6 oraz 13 tej ustawy, dokonana przez ZUS, jest w pełni prawidłowa. W konsekwencji nieuwzględnieniu podlega liczba dni w których pozarolnicza działalność gospodarcza była prowadzona lecz przedsiębiorca podlegał ubezpieczeniom społecznym w KRUS/ por wyrok SO w Łodzi z dnia 20. 12. 2021 roku Sygn. akt VIII U 1421/21 niepubl/

R. legis ustawodawcy było bowiem niejako premiowanie poprzez obniżenie składek na ubezpieczenie społeczne osób wykonujących działalność gospodarczą w rozumieniu tej ustawy nie mniej, niż 60 dni kalendarzowych, gdyż wiązało się to z odprowadzeniem składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych przez ten okres. Powyższe nie ma zaś zastosowania do sytuacji prawnej ubezpieczonej, która jak sama przyznała w okresie od dnia 23.07.2021 r. do dnia 31.10.2023 r. podlegała ubezpieczeniom społecznym w KRUS i opłacała składki na to ubezpieczenie.

W konsekwencji ustalając roczny limit przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej nie należy brać pod uwagę okresu w którym przedsiębiorca podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w KRUS. Nie oznacza to jednak podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wnioskodawczyni jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą od 1 .01.2024 r. powinna zostać ustalona zgodnie z art. 18 ust. 8 ustawy systemowej, a nie art. 18c tej ustawy.

Wnioskodawczyni w 2023 r. podlegała ubezpieczeniom społecznym od dnia 1.11.2023r. (od tego dnia zrezygnowała z ubezpieczenia w KRUS ) do dnia 31.12.2023 r.- przez 61 dni wobec tego jako przedsiębiorąca spełniający przesłanki wynikające z art. 18 c ustawy systemowej ma możliwość skorzystania z ulgi Mały ZUS plus pod drugim kwestionowanym przez ZUS warunkiem tj. nieprzekroczenia limitu przychodowego osiągniętego przez przedsiębiorcę w poprzednim roku kalendarzowym

Zgodnie z art. 18 c ust. 7 ustawy systemowej roczny limit przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej, o którym mowa w ust. 1, w przypadku rozpoczęcia, zakończenia lub zawieszenia prowadzenia działalności w ciągu poprzedniego roku kalendarzowego zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc kwotę 120 000 złotych przez liczbę dni kalendarzowych w poprzednim roku kalendarzowym i mnożąc przez liczbę dni kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym. Otrzymany wynik jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza, lub w dół, jeśli jest niższa.

Organ rentowy dokonując obliczeń w tej materii uznał, iż przy jednoczesnym uwzględnieniu 61 dni prowadzenia działalności gospodarczej na uwadze należało mieć dochód nie wypracowany w tym okresie, lecz w całym poprzednim roku kalendarzowym tj. także wtedy, gdy wnioskodawczyni podlegała ubezpieczeniom w KRUS, a więc kwotę 40 642, 41 zł, co prowadziło do przekroczenia przez wnioskodawczynię wskazanego w ustawie limitu.

Z poglądem tym nie należy jednak się zgodzić . Wyżej przedstawione stanowisko ZUS, co do rozumienia "liczby dni prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej", uzasadnia stanowisko, że w analizowanym przypadku roczny limit przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej dla celów "małego ZUS plus" powinien być obliczony w ten sposób, że kwotę 120 000 zł należy podzielić przez 365, a następnie otrzymany wynik należy pomnożyć przez 61. Wynik należy zaokrąglić do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza, lub w dół, jeśli jest niższa. Ustalenie limitu przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej w sposób proporcjonalny do okres prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, w którym przedsiębiorca podlegał ubezpieczeniom społecznym w ZUS, sprawia, że przy ustalaniu, czy nie doszło do przekroczenia tego limitu należy brać pod uwagę tylko i wyłącznie przychody osiągnięte w tym okresie, tj. od 01.11.2023 r. do
31.12.2023 r. Innymi słowy skoro nie uwzględnia się całego roku prowadzenia działalności, a tylko podlegania ubezpieczeniom z tego tytułu roczny limit przychodów winien być ustalony proporcjonalnie. Jednocześnie roczny limit przychodów ustalony proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym w ZUS powinien być porównywany z przychodami osiągniętymi w tym okresie. Brak jest bowiem podstaw do dowolnego szafowania przychodem w oderwaniu od okresu ubezpieczenia. Skoro nie jest uwzględniana liczba dni kalendarzowych wynikająca z faktu podlegania ubezpieczeniom w KRUS, nie można uznać, iż dochody w tym czasie wypracowane wpływają na podstawę wymiaru składki w ZUS, skoro wtedy nie istniał taki tytuł do ubezpieczeń. A więc na podstawę wymiaru wpływa przychód osiągnięty w okresie, w którym powstał tytuł do ubezpieczeń w ZUS choć działalność była prowadzona też wcześniej. Przyjęcie rozwiązania przeciwnego w ocenie Sądu, prowadziłoby do uznania niezgodnego z przyjętą w gałęzi prawa do ubezpieczeń zasadą, iż opłacanie składek skorelowane jest z istnieniem ważnego tytułu do ubezpieczenia. Niedopuszczalnym także w tym zakresie byłoby dokonywanie wykładni rozszerzającej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stanowisko przedsiębiorcy A. D. w przedmiocie możliwości ustalenia w 2024 r. podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne na podstawie art. 18 c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przedstawione we wniosku złożonym w dniu 6.03.2024 r. uznał za prawidłowe.

O zwrocie kosztów procesu wraz z odsetkami Sąd orzekł na podstawie art.98 §1 - §3 k.p.c., w zw. §9 ust 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. Dz. U. z 2023 r., poz.1935).