Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19.02.2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku K. P. z dnia 17.01.2024 r., odmówił mu prawa do wypłaty zawieszonego świadczenia.

W uzasadnieniu organ rentowy powołując się na treść art. 116 ustawy emerytalnej wskazał, że w decyzji o przyznaniu emerytury z dnia 27.09.2023 r. ubezpieczony został poinformowany, że w celu wypłaty świadczenia winien podać polski adres lub polskie konto bankowe, na które będzie przekazywana należność w terminie 30 dni od otrzymania decyzji. Wniosek ubezpieczonego wpłynął do ZUS w dniu 17.01.2024 r., tj. po upływie 30 dni. W związku z powyższym zasadnym była w ocenie organy rentowego odmowa wypłaty zawieszonego świadczenia.

(decyzja – k. 26 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Powyższą decyzję zaskarżył w całości odwołaniem K. P. reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika. Ubezpieczony wskazał, że termin o którym mowa w art. 116 ustawy emerytalnej, a na który to przepis organ rentowy powołał się w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji nie jest terminem ustawowym, a tym bardziej terminem zawitym. Termin ten jak wskazywał należy traktować wyłącznie jako termin instrukcyjny, stąd też jego przekroczenie jak argumentował nie powinno skutkować tak doniosłymi dla niego konsekwencjami prawnymi. Co więcej, w opinii skarżącego w decyzji tej Organ nie wskazał rygoru na wypadek przekroczenia wyznaczonego terminu, stąd też brak pouczenia o skutkach przekroczenia terminu, tym bardziej nie powinien rodzić negatywnych skutków prawnych, o czym mowa w art. 8 k.p.a. i 9 k.p.a. Wreszcie jak podnosił, przekroczenie 30 - dniowego terminu, o jakim mowa w art. 116 ustawy emerytalnej nastąpiło z przyczyn całkowicie od niego niezależnych. Wnioskodawca podejmował próby zmierzające do otwarcia właściwego rachunku bankowego, na który mogły być przekazywane przyznane mu świadczenia emerytalne. Jednakże sankcje, na których pojawienie się nie miał żadnego wpływu, nałożone na państwo w którym obecnie zamieszkuje – Rosja, skutecznie mu to utrudniły. Wnosił zatem o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez wypłatę zawieszonego świadczenia emerytalnego poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tego świadczenia oraz zasądzenie od organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odwołanie – k. 3-4 verte)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

ZUS wskazał, że K. P. we wniosku o emeryturę z 10.08.2023 r. wskazał aktualny adres zamieszkania w Rosji (ul. (...) V., L. O.), a także numer rachunku bankowego do wypłaty świadczenia, będący kontem banku rosyjskiego (S.-Z. Bank (...)).

Organ rentowy wyjaśnił, że może przekazywać świadczenia emerytalno-rentowe do kraju zamieszkania uprawnionego, z którym Polska jest związana umową międzynarodową w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, czyli do państwa będącego członkiem Unii Europejskiej, (...) Stowarzyszenia (...) (EFTA) bądź z którym wiąże Polskę dwustronna umowa o zabezpieczeniu społecznym - zwanym państwem umownym. Zamieszkanie w kraju, z którym Polska nie jest związana w/w umową, czyli w państwie nieumownym, skutkuje wypłatą świadczenia tylko na rachunek bankowy w Polsce albo na rachunek bankowy w Polsce osoby upoważnionej przez uprawnionego do świadczenia, zamieszkującej w Polsce. Polska, w aktualnym stanie prawnym, nie jest związana z umową w dziedzinie ubezpieczeń społecznych z Rosją.

W związku z powyższym organ rentowy decyzją z 27.09.2023r. zawiesił wypłatę emerytury K. P. do czasu wskazania przez niego polskiego adresu zamieszkania lub polskiego konta bankowego, zakreślając termin 30-dniowy.

K. P. we wniosku z 06.12.2023 r. wskazał polski adres zamieszkania oraz numer rachunku bankowego, w związku z czym decyzją z 12.12.2023 r. Zakład podjął wypłatę zawieszonej emerytury od dnia 01.12.2023 r.

Z uwagi na fakt, iż wniosek został złożony po upływie zakreślonego w decyzji z 27.09.2023 r. terminu, podjęcie i wypłata świadczenia nastąpiła w sytuacji ubezpieczonego od miesiąca, w którym wniosek został zgłoszony tj. od grudnia 2023 r.

(odpowiedź na odwołanie – k. 15-15 verte)

Na rozprawie w dniu 15.10.2024 r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł złożone odwołanie.

(rozprawa z dnia 15.10.2024 r. e-protokół (...):01:21 – 00:04:23 – płyta CD – k. 45)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. P. urodził się w dniu (...)

(okoliczność bezsporna)

Ubezpieczony od grudnia 2001 r. przebywa w Federacji Rosyjskiej. Posiada bezterminowe zezwolenie na pobyt i jest tam stale zameldowany pod adresem: ul. (...), V..

(okoliczność bezsporna)

Od września 2018 roku, w związku z krótkim okresem pracy w Federacji Rosyjskiej – 6 lat, ubezpieczony jest uprawniony do pobierania emerytury minimalnej.

(okoliczność bezsporna)

We wniosku o emeryturę z dnia 10.08.2023 r. wnioskodawca wskazał aktualny adres zamieszkania w Rosji (ul. (...) V., L. O.) a także numer rachunku bankowego do wypłaty świadczenia, będący kontem banku rosyjskiego (S.-Z. Bank (...)).

(wniosek – k. 1-3 verte załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 27.09.2023 r. organ rentowy, po rozpatrzeniu wniosku skarżącego z dnia 10.08.2023 r., przyznał mu emeryturę od 09.09.2023 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 97066,51 zł

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 1109099,79 zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 210,00 m-cy

- wyliczona kwota emerytury wynosi 5743,65 zł

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej:

( (...),51 + (...),79)/210,00 = 5743,65 zł.

Jednocześnie jak wynika z tej decyzji, wypłata emerytury została zawieszona. W celu podjęcia jej wypłaty należało podać adres lub polskie konto bankowe, na które będzie przekazywana należność w terminie 30 dnia od daty otrzymania decyzji.

(decyzja – k. 13-14 verte załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzja z dnia 27.09.2023 r. została wysłana w dniu 28.09.2023 r. listem poleconym na adres pełnomocnika ustanowionego do prowadzenia w imieniu wnioskodawcy spraw w ZUS.

(informacja ZUS – k. 15 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Od daty doręczenia w/w decyzji ZUS (okres: październik – grudzień 2023 r.) wnioskodawca zwracał się do kilku rosyjskich banków, a także do lokalnego oddziału Poczty Rosji, które to jednak odmówiły mu otwarcia rachunku bankowego na potrzeby doręczania świadczeń emerytalnych z Polski, argumentując swoją decyzję sankcjami Polski nałożonymi na Rosję, w związku z agresją na Ukrainę.

(bezsporne; oświadczenie – k. 7)

We wniosku z dnia 6.12.2023 r. wnioskodawca wskazał polski adres zamieszkania oraz numer rachunku bankowego, a decyzją z dnia 12.12.2023 r. ZUS podjął wypłatę zawieszonej emerytury wnioskodawcy od dnia 01.12.2023 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

(wniosek – k. 16-18 verte, decyzja – k. 21-22 verte załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W kolejnym wniosku z dnia 17.01.2024 r. wnioskodawca wskazał numer rachunku bankowego do wypłaty świadczenia emerytalnego i wniósł o wypłatę zawieszonego świadczenia za okres od 9.09.2023 r. do 30.11.2023 r.

(wniosek – k. 23-24 verte załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Zaskarżoną decyzją z dnia 19.02.2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., po rozpatrzeniu w/w wniosku, odmówił ubezpieczonemu prawa do wypłaty zawieszonego świadczenia.

(decyzja – k. 26 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie zgromadzonego w toku postępowania materiału dowodowego obejmującego dowody z dokumentów. Tak przeprowadzonym dowodom – w zakresie, w jakich wynikały z nich przedstawione wyżej okoliczności – Sąd dał wiarę w całości i uznał je za przekonywujące.

Sąd miał przy tym na względzie, że okoliczności stanu faktycznego, jak również zaprezentowane dowody, nie były kwestionowane przez strony postępowania, zaś spór dotyczył kwestii formalnoprawnych w zakresie wypłaty zawieszonej emerytury. Stąd też w ocenie Sądu powyższy materiał dowodowy został uznany za kompletny i wystarczający do wydania rozstrzygnięcia w sprawie.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

W niniejszej sprawie odwołujący domagał się zmiany zaskarżonej decyzji ZUS z dnia 19.02.2024 roku wskazując, że organ rentowy winien wypłacić przysługujące mu świadczenie także za okres od 09.09.2023 r. - od osiągnięcia wieku emerytalnego do 30.11.2023 r., w którym jego wypłata była zawieszona.

Wskazać przy tym należy, że zakres rozpoznania sprawy z odwołania od decyzji ZUS przez sąd ubezpieczeń społecznych jest wytyczony zakresem skarżonej decyzji oraz treścią odwołania. Skoro więc skarżona decyzja ZUS z dnia 19.02.2024 roku dotyczy odmowy wnioskodawcy prawa do wypłaty zawieszonego świadczenia za okres od 09.09.2023 r. do 31.11.2023 r., a odwołujący decyzję tą skarży, domagając się wypłaty zawieszonej emerytury za okres wcześniejszy, niż przyjęty w decyzji ZUS z dnia 12.12.2023 r., to rzeczą tutejszego Sądu było rozważenie, czy ZUS zasadnie podjął wypłatę emerytury dopiero od dnia 01.12.2023 r. przy tym wydając decyzję z dnia 19.02.2024 roku, czy też zachodziły również przesłanki do wypłaty zawieszonego świadczenia za w/w okres wcześniejszy zgodnie z żądaniem odwołującego.

Warunki nabywania prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego, zasady ustalania wysokości tych świadczeń, a także zasady i tryb ich przyznawania oraz wypłaty określa ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2023.0.1251).

Ustawa o emeryturach i rentach z FUS reguluje bowiem kwestię wypłaty świadczenia emerytowi lub renciście, który wyjechał za granicę, stanowiąc w art. 132, iż emerytowi lub renciście, który zamieszkał za granicą, świadczenie wypłaca się - na jego wniosek - osobie przez niego upoważnionej do odbioru, zamieszkałej w kraju, lub na rachunek bankowy emeryta lub rencisty w kraju, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej. Jeśli zatem uprawniony mieszka za granicą, organ rentowy wypłacać mu będzie świadczenie w kraju zamieszkania tylko, jeśli obowiązek taki wynika z umów międzynarodowych. W pozostałych sytuacjach świadczenie może być wypłacane osobie upoważnionej do odbioru świadczenia albo na rachunek bankowy świadczeniobiorcy w banku działającym na terenie Polski

Niespornym w niniejszej sprawie jest, że wnioskodawca od grudnia 2001 r. przebywa w Federacji Rosyjskiej i we wniosku o emeryturę z dnia 10.08.2023 r. wskazał aktualny adres zamieszkania w Rosji, a także numer rachunku bankowego do wypłaty świadczenia, będący kontem banku rosyjskiego (S.-Z. Bank (...)). W konsekwencji decyzją z 27.09.2023 r. organ rentowy przyznał mu emeryturę od 09.09.2023 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego oraz zawiesił wypłatę jego emerytury do czasu wskazania przez niego polskiego adresu zamieszkania lub polskiego konta bankowego, zakreślając termin 30-dniowy i podkreślając, że możliwym jest przekazywanie świadczeń emerytalno-rentowych wyłącznie do kraju zamieszkania uprawnionego, z którym Polska jest związana umową międzynarodową w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, czyli do państwa będącego członkiem Unii Europejskiej, (...) Stowarzyszenia (...) (EFTA) bądź z którym wiąże Polskę dwustronna umowa o zabezpieczeniu społecznym. Natomiast Polska, w aktualnym stanie prawnym, nie jest związana z umową w dziedzinie ubezpieczeń społecznych z Rosją.

ZUS podnosił, że skoro dopiero we wniosku z dnia 06.12.2023 r. wnioskodawca wskazał polski numer rachunku bankowego celem przekazywania należności emerytalnych, to w konsekwencji decyzją z dnia 12.12.2023 r. podjął wypłatę zawieszonej emerytury do dnia 01.12.2023 r. - od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Jednocześnie kolejną zaskarżoną decyzją ZUS odmówił ubezpieczonemu prawa do wypłaty zawieszonego świadczenia za okres od 09.09.2023 r. do 31.11.2023 r., które jak wskazywał w toku postępowania (odpowiedź na odwołanie), nie mogło być doręczane z przyczyn niezależnych od ZUS, tj. wobec przekroczenia przez ubezpieczonego 30 dniowego terminu na podanie polskiego adresu lub polskiego konta bankowego. Zdaniem organu rentowego, skoro przedłożony przez odwołującego wniosek z dnia 17.01.2024 r. został przedłożony po upływie zakreślonego w decyzji z 27.09.2023 r. terminu, to podjęcie i wypłata świadczenia mogła nastąpić dopiero od miesiąca, w którym wniosek został zgłoszony, czyli od grudnia 2023 r.

Podnieść należy jednak, że w decyzji z dnia 19.02.2024 r. ZUS nie wskazał podstawy prawnej zawieszenia wypłaty świadczenia wnioskodawcy, podobnie jak nie wskazał też podstawy zawieszenia prawa do emerytury w decyzji z dnia 27.09.2023r.. Omawiana decyzja jako podstawę prawną wskazuje jedynie art. 116 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ten jednak przepis określa jedynie, że postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Nie można w związku z tym przyjąć, że ta decyzja organu rentowego wskazuje konkretną podstawę w oparciu, o którą ZUS zdecydował się odmówić wnioskodawcy prawa do wypłaty świadczenia za wcześniejszy okres.

Wskazanie podstawy prawnej decyzji z dnia 19.02.2024 r. ma o tyle istotne znaczenie, że zakreśla ramy przedmiotu niniejszego sporu. Natomiast dopiero w piśmie procesowym z dnia 24.07.2024 r. ZUS wyjaśnił, że wydając zaskarżoną decyzję zastosował oprócz art. 134 ust 1 pkt 5 ustawy emerytalnej, także art. 103 ust 3 tej ustawy, który stanowi, że prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, może ulec zawieszeniu również na wniosek emeryta lub rencisty.

Jednakże w toku postępowania skarżący nie złożył wniosku o zawieszenie prawa do emerytury, a jedynie podał adres zamieszkania i numer konta bankowego w Federacji Rosyjskiej. Tym samym, w ocenie Sądu Okręgowego, organ rentowy nie był uprawniony do zawieszania prawa do emerytury odwołującego, ze wszystkimi negatywnymi konsekwencjami takiego rozstrzygnięcia.

Zgodnie z dyspozycją art. 103 ust. 1 Ustawy prawo do emerytur i rent ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 103a-106. Na mocy ust. 2 przepisu ust. 1 nie stosuje się do emerytów, którzy osiągnęli wiek emerytalny 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni), z zastrzeżeniem art. 103a, zaś zgodnie z ust. 3 prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, może ulec zawieszeniu również na wniosek emeryta lub rencisty.

Istota instytucji zawieszenia prawa do świadczenia sprowadza się do stosunkowo prostej reguły: osoby o nabytym prawie do emerytury/renty nie mogą realizować swych uprawnień przez czas trwania przeszkody przewidzianej w ustawie, nie tracąc prawa do pobierania świadczeń za okresy po ustaniu przeszkody (tak T. Z., (...)..., s. 202). Przeszkody te związane są z nakładanymi ograniczeniami w zakresie dopuszczalnego kontynuowania zatrudnienia po przejściu na emeryturę/rentę i łączenia dochodów z pracy z długoterminowymi świadczeniami z ubezpieczenia społecznego. Realizacja prawa do danego świadczenia uzależniona jest od nieistnienia przyczyny zawieszenia: ogólnej - osiągania przychodów powyżej określonego poziomu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (art. 104) lub szczególnej - nierozwiązania stosunku pracy w odniesieniu do emerytur nabywanych po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (art. 103a). Występowanie którejkolwiek z tych przyczyn powoduje zawieszenie prawa do emerytury/renty, czego proceduralnym wyrazem jest wstrzymanie wypłaty świadczenia (art. 134 ust. 1 pkt 1). W takiej sytuacji wznowienie jego wypłaty nie może nastąpić szybciej niż po ustaniu okoliczności zawieszenia emerytury/renty (tj. po stwierdzeniu nieosiągania określonego pułapu przychodów albo rozwiązaniu stosunku pracy), a dokładniej od miesiąca ustania przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano decyzję z urzędu (art. 135 ust. 1). Rzeczywiście, jeżeli zaistniałaby którakolwiek z wskazanych wyżej przesłanek zawieszenia prawa do emerytury, bezpodstawne byłoby domaganie się, wypłaty świadczenia za okres zawieszenia emerytury lub renty.

Bezspornym jest w niniejszym postępowaniu, że żadna z wyżej wskazanych przyczyn nie zaistniała w przypadku skarżącego, nie składał on również wniosku o zawieszenie jego prawa do świadczenia, którą to możliwość przewidziano w ust. 3 analizowanego artykułu. W praktyce z instytucji zawieszenia emerytury (w tym emerytury pomostowej - art. 17 ust. 1 ustawy o e.p.), renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinnej ustalonej dla jednej osoby na wniosek osoby uprawnionej mogą skorzystać ci świadczeniobiorcy, którzy - gdyby uwzględnili w swoich przychodach również świadczenia ubezpieczeniowe - mogliby np. przekroczyć próg podatkowy lub też będą chcieli w przyszłości przeliczyć wysokość świadczenia z uwzględnieniem zarobków uzyskanych po pierwszym ustaleniu prawa do emerytury/renty, spodziewając się, że (...) będzie niższy od przyjętego przy pierwotnym obliczeniu świadczenia.

A zatem w niniejszej sprawie nie było żadnej podstawy do zawieszenia prawa do emerytury odwołującego.

Przepis art. 134. ust. 1 w/w ustawy przewiduje możliwość wstrzymania wypłaty świadczeń i wynika z niego, że wypłatę świadczeń wstrzymuje się, jeżeli:

1)  powstaną okoliczności uzasadniające zawieszenie prawa do świadczeń lub ustanie tego prawa;

2)  osoba pobierająca świadczenia mimo pouczenia lub żądania organu rentowego nie przedłoży dowodów stwierdzających dalsze istnienie prawa do świadczeń;

3)  osoba uprawniona do świadczeń nie poddała się badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu, bez uzasadnionych przyczyn, mimo wezwania organu rentowego;

4)  okaże się, że prawo do świadczeń nie istniało;

5)  świadczenia nie mogą być doręczone z przyczyn niezależnych od organu rentowego.

A zatem zawieszenie prawa stanowi odmienną przyczynę wstrzymania wypłaty emerytury (lub renty). Ustawodawca posługuje się nią w celu wstrzymania realizacji nabytego ex lege (tj. po osiągnięciu wieku emerytalnego i stażu ubezpieczeniowego) prawa do emerytury do czasu zajścia ryzyka emerytalnego (rozwiązania stosunku pracy) oraz w celu zmniejszenia świadczenia w sytuacji osiągania przez emeryta, który nie ukończył powszechnego wieku emerytalnego, albo przez rencistę zarobków przekraczających ustalone limity.

Jak wynika z powyższego istnieje kilka przypadków, w których następuje wstrzymanie wypłaty emerytury. Podkreślić jednak należy, że wstrzymanie wypłaty emerytury następuje nie tylko w przypadku gdy zostaną naruszone przepisy ustawy. Dzieje się tak również wtedy gdy organ nie może doręczyć świadczenia z przyczyn od siebie niezależnych. Są to okoliczności leżące po stronie świadczeniobiorcy, np. emeryt wyprowadził się i nie podał nowego adresu albo wyjechał na dłużej lub jest w szpitalu i nie wskazał osoby uprawnionej do odbioru emerytury. Jednakże, jeżeli świadczenia nie mogą być doręczone z przyczyn niezależnych od organu rentowego, należy pamiętać, że świadczenie nie przestaje przysługiwać. Organ przekazuje je do depozytu do czasu, gdy przeszkody w doręczaniu świadczenia ustaną.

Organ rentowy w przedmiotowej sprawie decyzją z dnia 27.09.2023 r. zawiesił emeryturę, zamiast wstrzymać wypłatę świadczenia na podstawie art. 134 ust. 1 pkt 5 w terminie określonym w ust. 2 pkt 3 art. 134. Wznowienie wypłaty świadczenia w takiej sytuacji następuje stosownie do art. 135 w razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie.

Zakwalifikowanie danej przyczyny wstrzymania wypłaty świadczenia pod odpowiednią kategorię jest o tyle istotne, że wpływa ono na termin wznowienia wypłaty świadczenia w sytuacji, kiedy przyczyny wstrzymania ustały. Zgodnie bowiem z art. 135 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczenia, wypłatę wznawia się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu, z uwzględnieniem ust. 2. Natomiast w przypadkach określonych w art. 134 ust. 1 pkt 5 wypłatę świadczenia wznawia się od miesiąca, w którym ją wstrzymano, jednak za okres nie dłuższy niż 3 lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty.

Jak wynika z powyższego, jedynie gdy wypłata świadczenia została wstrzymana z przyczyn niezależnych od organu rentowego, gdyż świadczenia nie mogą być doręczone z przyczyn niezależnych od organu rentowego, wznowienie wypłaty następuje od miesiąca, w którym ją wstrzymano, w pozostałych zaś sytuacjach – od miesiąca ustania przyczyny wstrzymania wypłaty.

Niewątpliwe takie rozróżnienie stanowi dużą różnicę dla osób uprawnionych dlatego też, kierując się zasadą racjonalnego ustawodawcy, stwierdzić należy, że u podłoża takiego rozróżnienia leżał charakter przesłanek wymienionych w przepisie art. 134 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podkreślenia wymaga, że samo wstrzymanie wypłaty jest czynnością o charakterze technicznym. Wstrzymanie wypłaty na podstawie pkt 1 – 4 przepisu wynika rzeczywiście z czasowego braku spełnienia przez ubezpieczonego wszystkich przesłanek prawa do świadczenia bądź, pojawienia się okoliczności niweczących to prawo bądź też niewykazania dalszego istnienia tego prawa. W razie wystąpienia którejś z powyższych przesłanek można zatem powiedzieć, że niewypłacane świadczenie było świadczeniem nienależnym w okresie wstrzymania jego wypłaty.

Analogiczna sytuacja nie ma jednak miejsca, kiedy wypłata świadczenia wstrzymana została z przyczyn niezależnych od organu rentowego, tj. w sytuacji, o której mowa w pkt 5 przepisu. W sytuacji takiej organ rentowy nie może doręczyć świadczenia wprawdzie z przyczyn niezależnych od siebie, jednak niekoniecznie zawinionych przez samego uprawnionego. A zatem późniejsze spełnienie wymogu wskazania właściwego konta, jeżeli nastąpiło w terminie nie dłuższym niż 3 lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty, wpływa niewątpliwie na możliwość uzyskania odsetek od niewypłaconych kwot, natomiast nie powoduje swoistego przepadku należnego świadczenia, gdyż niewypłacane świadczenie było świadczeniem należnym w okresie wstrzymania jego wypłaty.

Tym samym należało uznać, że organ rentowy wydał błędną decyzję o zawieszeniu wnioskodawcy prawa do świadczenia, zamiast decyzji o wstrzymaniu wypłaty z art. 134 ust. 5 Ustawy.

Na marginesie należy zauważyć, iż z przytoczonych przepisów wynika także niebudzący wątpliwości, obowiązek właściwego pouczenia świadczeniobiorcy o przepisach i okolicznościach powodujących w istocie utratę prawa do wypłaty emerytury, czyli przepisach omawianych w niniejszej sprawie. Z utrwalonego orzecznictwa wynika też, że przedmiotowe pouczenie musi być pełne i zrozumiałe, bo tylko takie rodzi skutki prawne dla ubezpieczonego (patrz wyrok Sądu Najwyższego z 17 lutego 2005 r. II UK 440/03 - OSNP rok 2005, Nr 18, poz. 291 wyrok SN z 26 kwietnia 1980 r. II URN 51/80 - OSNCP rok 1980, z. 10 poz. 202; wyrok SN z 10 grudnia 1985 r. II URN 207/84 rok 1986, Nr 3 str. 71). Wprawdzie przytoczone orzecznictwo odnosi się do prawidłowości pouczenia pod kątem możliwości żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, lecz znajdzie także zastosowanie w niniejszej sprawie.

W zaskarżonej decyzji ZUS podał, że odmawia wnioskodawcy prawa do wypłaty zawieszonego świadczenia za okres od 09.09.2023 r. do 31.11.2023 r., gdyż wniosek w tym przedmiocie wpłynął do ZUS w dniu 17.01.2024 r., a zatem po upływie zakreślonego w decyzji z dnia 27.09.2023 r. 30- dniowego terminu. Strona pozwana w ocenie sądu nie wykazała natomiast, aby w decyzji tej, a dot. przyznania wnioskodawcy prawa do emerytury od 09.09.2023 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego, w części V pkt 1-2 faktycznie zawarto pouczenie, o rzekomych skutkach przekroczenia 30 - dniowego terminu na wskazanie polskiego adresu lub polskiego konta bankowego do przekazywania należności, które obecnie organ rentowy usiłuje wywieźć ze swojej błędnej decyzji.

W punkcie V pouczenia, na który powoływał się ZUS wskazano jedynie, że: „1. Prawo do emerytury podlega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z każdym pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury oraz bez względu na wiek tego emeryta (dotyczy osób pozostających w stosunku pracy, do których stosuje się polskie przepisy prawa pracy lub odpowiednie przepisy ustawodawstw państw członkowskich UE/ (...) lub Szwajcarii lub innych państwa, z którymi Polskę łączą umowy międzynarodowe w dziedzinie zabezpieczenia społecznego, o ile zastosowanie tych umów skutkuje zrównaniem nawiązywania, kontynuowania lub rozwiązywania stosunków pracy). Zasada ta nie dotyczy emerytur przyznanych z urzędu. 2. Podjęcie wypłaty emerytury, która została zawieszona z przyczyn, o których mowa w punkcie 1, następuje: - od pierwszego dnia następnego miesiąca, jeżeli stosunek pracy został rozwiązany z ostatnim dniem miesiąca, - od pierwszego dnia miesiąca, w którym został rozwiązany stosunek pracy – w pozostałych przypadkach, nie wcześniej niż od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek o podjęcie wypłaty emerytury wraz z dokumentem potwierdzający rozwiązanie stosunku pracy, gdy decyzja o przyznaniu emerytury jest prawomocna”.

Tego rodzaju pouczenie nie jest w ocenie Sądu Okręgowego wystarczająco jednoznaczne i jasne, pozwalające świadczeniobiorcy na zrozumienie całej sytuacji, w której w niniejszej sprawie się, według organu rentowego, znalazł. A przede wszystkim dotyczy ono zupełnie innej sytuacji niż sytuacja odwołującego, któremu nie zawieszono prawa do emerytury z uwagi na pozostawanie w opisanym w pouczeniu stosunku pracy.

Zgodzić należy się z organem rentowym, że pouczenie to zawiera informacje na temat wypłaty świadczeń, w sytuacji gdy dana osoba mieszka za granicą, nie precyzuje jednak przede wszystkim jakie konsekwencje, według ZUS, w sferze jego praw mogło rodzić dla ubezpieczonego przekroczenie zakreślonego przez organ 30- dniowego terminu. Tym bardziej, że termin ten ma charakter wyłącznie instrukcyjny i już choćby z tego tytułu jego przekroczenie nie powinno rodzić tak doniosłych i zarazem dotkliwych dla wnioskodawcy konsekwencji prawnych, o jakich mowa w zaskarżonej decyzji.

Dodatkowo trzeba wskazać, że wypłata wstrzymanego świadczenia za okres poprzedzający (tj. okres, w którym wypłata była wstrzymana) może nastąpić również wtedy, gdy miało to miejsce na skutek błędu organu rentowego, przy czym wypłacie podlegają jedynie świadczenia za okres nie dłuższy niż 3 lata. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 26 kwietnia 2017 r., III AUa 2134/16; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 13 lipca 2016 r., III AUa 190/16). W orzecznictwie wskazuje się, że błąd organu rentowego obejmuje sytuacje, w których organ rentowy miał podstawy do przyznania świadczenia, lecz z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił. Za takie przyczyny uznaje się wszelkie zaniedbania tego organu, każdą obiektywną wadliwość decyzji (teoria tzw. obiektywnej błędności decyzji), niezależnie od tego, czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego działania organu rentowego, czy też rezultatem niewłaściwych działań pracodawców albo wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności stanowionych przepisów. Oznacza to, że przedmiotowe pojęcie obejmuje również niedopełnienie przez organ rentowy obowiązku działania z urzędu na korzyść osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2015 r., sygn. akt I UK 533/14).

Trzeba podkreślić, że w art. 7 k.p.a. wskazano, iż w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. W doktrynie wskazuje się, że zasada prawdy obiektywnej wyrażona w tym przepisie jest "naczelną zasadą postępowania, ma bowiem kapitalny wpływ na ukształtowanie całego postępowania, a zwłaszcza na rozłożenie ciężaru dowodu w postępowaniu administracyjnym. Z zasady tej wynika obowiązek organu administracji publicznej "wyczerpującego zbadania wszystkich okoliczności faktycznych związanych z określoną sprawą, aby w ten sposób stworzyć jej rzeczywisty obraz i uzyskać podstawę do trafnego zastosowania przepisu prawa" (...) Konieczność ochrony interesu publicznego powoduje, że organ administracji publicznej nie może ograniczyć czynności ustalenia stanu faktycznego wyłącznie do czynności podejmowanych na wniosek stron. Wprowadzona zmiana przez dodanie słów "na wniosek stron" nie może stanowić podstawy do wykładni, która przerzuca obowiązek ustalenia stanu faktycznego w oparciu o czynności dowodowe wnioskowane przez stronę (strony) postępowania. Wprowadzona zmiana ma zatem znaczenie prawne przez podwyższenie do rangi zasady ogólnej udziału strony w ustaleniu stanu faktycznego i udziału czynnego przez wnioskowanie o podjęcie czynności dowodowych. Nie podważa obowiązków ustalenia stanu faktycznego przez organ administracji publicznej z urzędu" (tak B. Adamiak, komentarz do art. 7 k.p.a. w: B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2019, Legalis).

Zgodnie z art. 9, organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.

Po przeprowadzeniu postępowania Sąd Okręgowy zważył, że w stanie faktycznym mającym miejsce w niniejszej sprawie, organ rentowy wydał błędną decyzję w zakresie zawieszenia prawa do świadczenia, zamiast jedynie wstrzymania jego wypłaty w oparciu o treść art. 134 ust. 5 Ustawy, a nadto nie zawarł w żadnej decyzji pouczenia, jakie skutki będą się wiązały, zdaniem ZUS, z niewskazaniem w zakreślonym 30-dniowym terminie, adresu zamieszkania czy też numeru konta w Polsce.

A tym samym zaistniał nie tylko błąd organu rentowego, ale również zachodziła określona w art. 135 ust. 3 ustawy emerytalnej przesłanka do wypłaty na rzecz odwołującego się emerytury za okres, w którym wypłata ta została de facto wstrzymana tj. za okres od 9.09.2023 r.

Sąd uwzględnił wskazywane przez odwołującego powody, że przekroczenie przez niego 30- dniowego terminu było okolicznością całkowicie od niego niezależną. W okresie od października do grudnia 2023 r., kiedy to wnioskodawca otrzymał decyzję ZUS z dnia 27.09.2023 r. podjął liczne próby, dążąc do otwarcia właściwego rachunku bankowego, na który to ZUS miał przekazywać należne mu świadczenia. Napotkane przez niego w tym względzie trudności, a na których to pojawienie się nie miał absolutnie żadnego wpływu, dotyczące sankcji Polski nałożonych na Rosję, w tym w zakresie sektora finansowego, będących reakcją na agresję wojskową Rosji wobec Ukrainy, utwierdziły Sąd w przekonaniu, że z uwagi na zgłoszenie wniosku w dniu 17.01.2024 r. należało orzec o wypłacie odwołującemu prawa do de facto wstrzymanego świadczenia od dnia 9.09.2023 r. W ocenie Sądu Okręgowego wnioskodawca nie pozostał w tym temacie bierny, dochował należytej staranności, podejmując powyższe działania, miał na względzie konieczność dbania o swoje interesy, w tym niewątpliwe tak doniosłą, jak informowanie ZUS- o okolicznościach istotnych z punktu widzenia wypłaty mu świadczenia.

Tym samym, nie sposób zatem zgodzić się z organem rentowym, że wypłata emerytury wnioskodawcy mogła nastąpić dopiero od dnia 1.12.2023 r. Tym bardziej, że organy władzy publicznej we wspólnym działaniu mają obowiązek zabezpieczyć interesy beneficjentów, tak by prawa tych osób nie zostały naruszone. W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy ostatecznie stanął na stanowisku, iż zawieszenie wypłaty emerytury nastąpiło na skutek błędu organu rentowego.

W świetle powyższych okoliczności, w ocenie Sądu, zaistniały podstawy do uwzględnienia żądania odwołującego o wypłatę emerytury za okres, w którym wypłata była zawieszona tj. od 9.09.2023 r.. Sąd nie podzielił stanowiska organu rentowego, dlatego też na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję o czym orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz wnioskodawcy kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego - § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2023.0.1935) wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty. Zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.