Treść orzeczenia VIII U 824/19 - Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

VIII U 824/19 - uzasadnienie Sąd Okręgowy w Łodzi z 2019-11-12

Sygn. akt VIII U 824/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 listopada 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. stwierdził, że A. K. jako pracownik u płatnika składek (...) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 marca 2018 r.

W uzasadnieniu decyzji ZUS wskazał, że A. K. została zgłoszona do ubezpieczeń na podstawie umowy o pracę u płatnika (...). W umowie zawartej 1 marca 2018 r. określono wynagrodzenie 4.000,00 zł brutto oraz pełny wymiar czasu pracy. Stanowisko na jakie została zatrudniona ubezpieczona to menadżer firmy. Pełnomocnik płatnika składek A. B. (1) w złożonych wyjaśnieniach zaznaczył, że stanowisko menadżera w firmie (...) zostało specjalnie utworzone dla A. K., która jest córką płatnika składek A. B. (2) i pełnomocnika A. B. (1). Organ rentowy wskazał, że A. K. została zatrudniona na stanowisko menadżera tylko na 39 dni mimo, że jak twierdzi A. B. (1) obowiązki w firmie wykonywała od dłuższego czasu. Po wystąpieniu u ubezpieczonej niezdolności do pracy po 39 dniach zatrudnienia, płatnik składek nie zatrudnił nikogo na to stanowisko twierdząc, że obowiązki menadżera wykonują pozostali pracownicy. N. nikogo na to stanowisko, przy jednoczesnej wiedzy, że nieobecność ubezpieczonej będzie długotrwała, przeczy gospodarczej potrzebie utworzenia stanowiska menadżera. Według organu rentowego nie przedstawiono wiarygodnych dowodów na okoliczność faktycznego świadczenia pracy przez A. K.. Przedstawione dokumenty mające być dowodem świadczenia pracy przez w/w na rzecz płatnika (...) w ocenie Zakładu nie są dokumentami poświadczającymi wykonywanie pracy przez A. K.. Dokumentacja związana z zatrudnieniem pracownika nie powinna budzić wątpliwości oraz świadczyć o rzeczywistym wykonywaniu pracy. Powyższe fakty wskazują, że przedstawione dokumenty zostały wytworzone na potrzeby uwiarygodnienia pozorowanego stosunku pracy, zaś charakter działania wskazuje na ich pozorność.

W świetle poczynionych ustaleń ZUS stwierdził, że stron nie łączył rzeczywisty stosunek pracy, zamiarem ubezpieczonej i płatnika składek nie było bowiem faktyczne świadczenie pracy za umówionym wynagrodzeniem a jedynie uzyskanie przez ubezpieczoną prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, o czym świadczy krótki okres pomiędzy podjęciem pracy (1.03.2018 r.), a wystąpieniem niezdolności do pracy (9.04.2018 r.)

/decyzja – k. 175 – 179 akt ZUS/

Odwołanie od w/w decyzji złożyła ubezpieczona A. K. reprezentowana przez adwokata i zaskarżyła w/w decyzję w całości. Zaskarżonej decyzji zarzuciła:

1. Naruszenie art. 67 konstytucji polegający na niezasadnym pozbawieniu odwołującej prawa do zabezpieczenia społecznego ze względu na chorobę,

2. Naruszenie art. 7 k.p.a., art. 77 §1 k.p.a. polegający na dowolnej ocenie materiału dowodowego i błędnym przyjęciu, że:

a) zatrudnienie na stanowisku menadżera firmy było czynnością pozorną, podczas gdy ubezpieczona pozostawała w rzeczywistym stosunku pracy w zatrudnieniu co doprowadziło do obrazy prawa materialnego art. 83 §1 k.c.,

b) przyjęciu, że skarżąca była zatrudniona tylko przez 39 dni podczas, gdy umowa o pracę zawarta była na czas nieokreślony,

3. Art. 7 k.p.a., art. 77 §1 k.p.a. polegający na niewyczerpującej analizie materiału dowodowego oraz dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów z zeznań świadków i dokumentów zgromadzonych w sprawie, że niezatrudnienie nikogo na stanowisku, przy jednoczesnej wiedzy, że A. K. długo nieobecna przeczy gospodarczej potrzebie utworzenia stanowiska menadżera,

4. Naruszenie art. 8 k.p.a., art. 107 §3 k.p.a. poprzez brak uzasadnienia faktycznego decyzji i niewskazania faktów, które zostały udowodnione, a także dowodów na których się oparł uznając, że zawarta umowa o pracę nosiła znamiona pozorności,

5. Art. 7, art. 77 §1, art. 80 k.p.a. poprzez pominięcie przy budowaniu ustaleń faktycznych pisemnych wyjaśnień odwołującej i odniesienie się do nich.

W konsekwencji wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

/odwołanie – k. 3 – 8/

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji. Wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

/odpowiedź na odwołanie – k. 11 – 13/

Na rozprawie w dniu 8 października 2019 r. pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie. Wniósł o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Pełnomocnik płatnika przyłączył się do odwołania.

/protokół rozprawy z dnia 8 października 2019 r. – 01:00:21 – 01:03:09 – płyta CD – k. 111/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. K. (wcześniej: B.) posiada wykształcenie wyższe. Ukończyła (...) na kierunku gospodarka przestrzenna w 2016 r. i uzyskała tytuł licencjata, a następnie uzyskała w 2018 r. tytuł magistra. Nadto ukończyła Społeczną Akademię (...) na Wydziale Studiów (...) i uzyskała tytuł inżyniera na kierunku geodezji i kartografii.

/kwestionariusz osobowy – k. 53 akt ZUS, k. 145 akt ZUS, dyplom – k. 126 – 127 akt ZUS, k.47 – 48/

Przed podjęciem zatrudnienia w firmie płatnika składek ubezpieczona była na utrzymaniu rodziców A. B. (2) i A. B. (1).

/zeznania wnioskodawczyni z dnia 27 czerwca 2019 r. – 00:03:59 – 00:49:20 – płyta CD – k. 93 w zw. z zeznaniami z dnia 8 października 2019 r. – 00:34:44 – 00:36:24 – płyta CD – k. 111/

A. B. (2) prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą B. A. (...) z siedzibą w miejscowości M. nr 33 od 12 maja 2008 r. Przedmiotem działalności jest sprzedaż detaliczna prowadzona w niewyspecjalizowanych sklepach z przewagą żywności, napojów i wyrobów tytoniowych

/bezsporne/

Działalność jest prowadzona w formie sklepu, który jest otwarty przez 7 dni w tygodniu, od poniedziałku do soboty od 5.00 do 22.00, w niedzielę od 5.00 – 6.00 do 21.00 – 22.00.

Płatnik składek oprócz prowadzenia działalności gospodarczej pracuje zawodowo i nie zawsze jest obecna w sklepie. Do sklepu przyjeżdża po pracy około 18.00 – 19.00.

/zeznania świadka A. B. (1) z dnia 27 czerwca 2019 r.-00:51:10 – 00:58:23 – płyta CD – k. 93, zeznania płatnika składek z dnia 8 października 2019 r. 00:36:24 – 01:00:13 – płyta CD – k. 111/

A. B. (2) udzieliła pełnomocnictwa swojemu mężowi A. B. (1) do reprezentowania jej w sprawach dotyczących prowadzonej przez nią działalności gospodarczej.

/pełnomocnictwo – k. 33 - 34 akt ZUS, k. 79 – 80, zeznania świadka A. B. (1) z dnia 27 czerwca 2019 r.-00:51:10 – 00:58:23 – płyta CD – k. 93/

A. B. (1) jest na emeryturze.

/zeznania świadka A. B. (1) z dnia 27 czerwca 2019 r.-00:51:10 – 00:58:23 – płyta CD – k. 93/

W dniu 1 marca 2018 r. A. K. zawarła z (...) A. B. (2) umowę o pracę na czas nieokreślony w dniu 1 marca 2018 r. na stanowisku menadżera firmy w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem 4.000 zł brutto miesięcznie. Określono termin rozpoczęcia pracy na dzień 1 marca 2018 r. Miejsce wykonywania pracy określono: M. 33.

/umowa o pracę – k. 75 akt ZUS, k. 142 akt ZUS, k. 46, k. 50/

Wnioskodawczyni jest córką płatnika składek. Ubezpieczona miała zostać zatrudniona w firmie płatnika składek na nowo utworzonym stanowisku pracy menadżera będąc na ostatnim roku studiów.

/ zeznania wnioskodawczyni z dnia 27 czerwca 2019 r. – 00:03:59 – 00:49:20 – płyta CD – k. 93 w zw. z zeznaniami z dnia 8 października 2019 r. – 00:34:44 – 00:36:24 – płyta CD – k. 111, karta przebiegu studiów – k. 102 /

A. B. (2), chciała aby wnioskodawczyni w przyszłości przejęła firmę.

/zeznania płatnika składek z dnia 8 października 2019 r. 00:36:24 – 01:00:13 – płyta CD – k. 111/

Ubezpieczona jeszcze przed podpisaniem umowy o pracę od kilku lat pomagała matce przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Obsługiwała kasę fiskalną, podawała towar, sprzątała.

/zeznania wnioskodawczyni z dnia 27 czerwca 2019 r. – 00:03:59 – 00:49:20 – płyta CD – k. 93 w zw. z zeznaniami z dnia 8 października 2019 r. – 00:34:44 – 00:36:24 – płyta CD – k. 111, zeznania świadka M. L. z dnia 27 czerwca 2019 r. – 00:59:47 – 01:08:25 – płyta CD – k. 93, zeznania świadka M. S. z dnia 8 października 2019 r. – 00:05:19 – 00:14:08 – płyta CD – k. 111, zeznania płatnika składek z dnia 8 października 2019 r. 00:36:24 – 01:00:13 – płyta CD – k. 111/

Płatnik składek utworzył dokumentację pracowniczą ubezpieczonej, w której m.in. znalazły się następujące dokumenty: umowa o pracę, informacja dla pracownika (sobota jako dzień wolny od pracy), skierowanie na badanie z datą 28.02.2018, zaświadczenie lekarskie, karta szkolenia wstępnego BHP, kwestionariusz osobowy, dyplom, książeczka zdrowia dla celów sanitarno-epidemiologicznych. Orzeczenie lekarskie wskazuje na skierowanie na badanie z datą 1.03.2018. Podanie o przyjęcie do pracy nosi datę 1.03. 2018 r.

/ dokumentacja osobowa – k. 126 – 145 akt ZUS /

Wnioskodawczyni w dniu rozpoczęcia pracy przedłożyła zaświadczenie o zdolności do pracy na stanowisku menadżera z dnia 1 marca 2018 r.

/zaświadczenie lekarskie – k. 146 akt ZUS, k. 81 akt ZUS/

Z katy szkolenia wstępnego z zakresu BHP wynika, że ubezpieczona przeszła wstępne szkolenie BHP, który przeprowadziła m.in. płatnik w dniu 1.03.2018 r.

/karta szkolenia wstępnego BHP – k. 147 akt ZUS, k. 83 akt ZUS/

Ubezpieczona A. K. otrzymała zakres obowiązków w formie pisemnej. Do jej obowiązków na stanowisku miało należeć:

- sporządzanie i analiza raportów,

- analiza prognoz dotyczących rynku,

- weryfikacja planów sprzedaży,

- tworzenie strategii sprzedaży,

- monitorowanie działań konkurencji,

- podejmowanie decyzji względem zarządzanego procesu,

- pozyskiwanie nowych rynków zbytu,

- kontrola zawieranych umów,

- nieustanna dbałość o rozwój działu sprzedaży,

- udział w projektach mających na celu doskonalić procesy logistyczne,

- utrzymywanie prawidłowych relacji z kluczowymi klientami,

- realizacja powierzonych planów sprzedażowych,

- nadzór, kontrola i doskonalenie ogółu pracy związanej z zajmowanym stanowiskiem,

- podnoszenie jakości realizowanych zadań,

- podnoszenie efektywności wykonywanej pracy samodzielnie, jak i względem podległego zespołu,

- ponadto wykonywanie innych zadań i poleceń wynikających z zaistniałych potrzeb stanowiących prawidłowy rozwój firmy.

/zakres obowiązków – k. 17 akt ZUS, k. 44/

Wnioskodawczyni w ramach powierzonych obowiązków miała przygotowywać raporty dwa razy na dobę oraz raport dobowy, analizować ile produktów zostało wyprzedanych i prognozować zakupy na kolejne dni, pozyskiwać nowe rynki zbytu, rozklejać bilbordy, zmieniać produkty na półkach, weryfikować plany sprzedaży i rozdzielać je pomiędzy pracowników, pilnować by na zmianie było co najmniej 2 pracowników, szukać placówek i terenów żeby rozbudować sieć sklepów. Miała jeździć w tym celu do A., J., O., D.. Były to nie tylko budynki ale także działki inwestycyjne. Miała jeździć po dostawy w poniedziałki i piątki, podpisywać dokumenty, faktury.

/zeznania wnioskodawczyni z dnia 27 czerwca 2019 r. – 00:03:59 – 00:49:20 – płyta CD – k. 93 w zw. z zeznaniami z dnia 8 października 2019 r. – 00:34:44 – 00:36:24 – płyta CD – k. 111, zeznania świadka M. S. z dnia 8 października 2019 r. – 00:05:19 – 00:14:08 – płyta CD – k. 111, zeznania świadka K. S. z dnia 8 października 2019 r. – 00:14:08 – 00:20:33 – płyta CD – k. 111, zeznania płatnika składek z dnia 8 października 2019 r. 00:36:24 – 01:00:13 – płyta CD – k. 111/

Ostatecznie dzięki staraniom wnioskodawczyni płatnik zakupił sklep w miejscowości R..

Ubezpieczona pracę miała wykonywać w siedzibie firmy, a także poza nią.

Wnioskodawczyni miała korzystać także z samochodu firmowego.

Płatnik składek sporządził dla ubezpieczonej listy obecności oraz listy płac.

/listy obecności – k. 118 – 121 akt ZUS, listy płac –k. 116 akt ZUS, 116, k. 122 – 125 akt ZUS, k. 56 – 60, zeznania świadka K. S. z dnia 8 października 2019 r. – 00:14:08 – 00:20:33 – płyta CD – k. 111/

Pracodawca nie prowadził ewidencji czasu pracy ubezpieczonej.

Wnioskodawczyni wynagrodzenie miała otrzymywać w gotówce.

Wnioskodawczyni zawierając umowę o pracę z płatnikiem składek była w ciąży. O ciąży dowiedziała się 19 stycznia 2018 r. Na wizycie kontrolnej w lutym 2018 r. lekarz oświadczył, że powinna być na zwolnieniu lekarskim z powodu problemów zdrowotnych związanych z ciążą.

Ubezpieczona podczas zatrudnienia u płatnika składek stała się niezdolna do pracy od 9 kwietnia 2018 r. z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży.

/bezsporne, dokumentacja medyczna – k. 71 – 76, k. 84 – 86, zeznania wnioskodawczyni z dnia 27 czerwca 2019 r. – 00:03:59 – 00:49:20 – płyta CD – k. 93 w zw. z zeznaniami z dnia 8 października 2019 r. – 00:34:44 – 00:36:24 – płyta CD – k. 111/

Gdy ubezpieczona stała się niezdolna do pracy z powodu choroby to nikt nie został zatrudniony na jej stanowisko pracy. Jej obowiązki ponownie przejął pełnomocnik płatnika składek oraz pozostali pracownicy.

/zeznania świadka A. B. (1) z dnia 27 czerwca 2019 r.-00:51:10 – 00:58:23 – płyta CD – k. 93, zeznania świadka K. S. z dnia 8 października 2019 r. – 00:14:08 – 00:20:33 – płyta CD – k. 111/

Ubezpieczona nadal jest formalnie zatrudniona u płatnika składek.

Sprawy księgowe płatnika składek prowadzi księgowy.

/zeznania świadka A. B. (1) z dnia 27 czerwca 2019 r.-00:51:10 – 00:58:23 – płyta CD – k. 93/

Płatnik składek w 2018 r. uzyskał przychód w wysokości 707.706,02 zł, koszty uzyskania przychodu wyniosły: 568.871,26 zł (zakup towarów) i 94.374,00 zł (wydatki razem).

/księga przychodów i rozchodów – k. 16 akt ZUS, deklaracje podatkowe – k. 10 – 15 akt ZUS/

Oprócz wnioskodawczyni płatnik składek w spornym okresie zatrudniał 3 pracowników.

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny dowodów:

Szczegółowych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie, w tym w aktach ZUS, w postaci dokumentów oraz zeznań wnioskodawczyni, płatnika składek oraz świadków.

Zadaniem Sądu było przede wszystkim ustalenie rzeczywistej roli, jaką ubezpieczona pełniła w spornym okresie u płatnika składek.

Z zeznań wnioskodawczyni wynika, że od dnia nawiązania stosunku pracy miała pracować w siedzibie firmy oraz korzystając z samochodu firmowego również w terenie.

Zdaniem Sądu z zebranego materiału dowodowego wynika, że wnioskodawczyni pojawiała się, bywała w firmie, wykonywała też pewne czynności, ale nie ma to znaczenia w okolicznościach niniejszej sprawy. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika bowiem, iż wnioskodawczyni była podporządkowana co do czasu, miejsca i sposobu wykonywania pracy. Z zebranego materiału dowodowego nie wynika, że była nadzorowana przez pracodawcę, by wykonywała pracę w ramach stosunku pracy.

Działania podejmowane przez ubezpieczoną należy uznać za czynności mieszczące się w ramach pomocy najbliższej rodzinie udzielanej przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej, ewentualnej współpracy (miejsce zameldowania płatnika i wnioskodawczy według dokumentów było tożsame M. 63 a – np. protokół przesłuchania – k. 32 akt ZUS). Ubezpieczona miała analizować sprzedaż produktów, prognozować zakupy na kolejne dni, ustawiać towar, jeździć po towar, poszukiwać nowych lokalizacji, by rozbudować sieć sklepów.

Należy wskazać, że większość z tych czynności ubezpieczona wykonywała także przed podpisaniem umowy o pracę tj. przed 1 marca 2018 r. co wynika z zeznań świadków i samej ubezpieczonej oraz płatnika składek.

Należy też zwrócić uwagę, iż wnioskodawczyni ograniczyła wnioski dowodowe do najbliżej rodziny, znajomych i aktualnych pracowników sklepu, którzy są zainteresowani pozytywnym rozstrzygnięciem postępowania. Przesłuchiwani świadkowie dopiero po zadawaniu konkretnych pytań przez pełnomocnika wnioskodawczyni podawali, na czym polegały obowiązki wnioskodawczyni. Nie zostali przesłuchani żadni kontrahenci, klienci, którzy potwierdziliby odbiór towaru, rozliczenia, wizyty w celu poszukiwania nowych lokalizacji, a przed organem rentowym wnioskodawczyni powołuje się na liczne kontakty /k. 148/.

Sąd odmówił wiary zeznaniom wnioskodawczyni, płatnika składek oraz świadków M. S., K. S. i A. B. (1) co do faktu, że była ona podporządkowana płatnikowi składek A. B. (2), która wydawała jej polecenia i nadzorowała jej pracę albowiem ze złożonych zeznań jednoznacznie wynika, że ubezpieczona miała wykonywać swoją pracę w godzinach porannych i popołudniowych natomiast, jak przyznała płatnik składek, pojawiała się ona w sklepie dopiero około 18.00 – 19.00, a więc już po zakończeniu pracy przez ubezpieczoną. Poza tym strony utrzymywały przed organem rentowym, że nie prowadziły wspólnego gospodarstwa domowego i nie mieszkały razem, zatem aktualne zeznania co do codziennego kontaktu nie są wiarygodne.

Nadto zeznania świadków, ubezpieczonej i płatnika są ze sobą sprzeczne, także co do rzeczywistych godzin pracy ubezpieczonej - inne godziny są wskazywane w roku postępowania przed organem rentowym przez samą ubezpieczoną, inne przez świadków i płatnika, inne także przed sądem:

-wnioskodawczyni przed ZUS: wtorek – sobota – wtorek 7-15, Ś. – piątek - 8-16, sobota 6-14 – a przed sądem : wtorek – 8-16, (...), czwartek – 7-15, piątek 7-15 lub 8-16, sobota 6-14;

- płatnik przed ZUS: w dni wolne od nauki szkolnej i w weekendy - 5 -13, 7-15,13-21, przed ZUS płatnik zeznała także, że ona pracowała od 4 do 23, przed sądem przyznała, że w związku z pozostawaniem stosunku pracy, pojawiała się przed pracą i po 18/, przed sądem płatnik określiła, że wnioskodawczyni pracowała od 6-8 rano, jak jej pasowało (zatem godziny pracy nie były ściśle określone przez pracodawcę), do 15 zazwyczaj (zatem brak 8 godzin w przypadku pracy od 8),

- płatnik przed ZUS wskazała, że córka jeździła na zajęcia parę razy, nie pamiętała jednak w jakie w dni, co także świadczy o braku podporządkowania co do czasu pracy, skoro pracodawca, nie wie, w jaki dni był nieobecny pracownik,

- A. B. (1) przed ZUS wskazywał, że wnioskodawczyni pracowała we wszystkie dni tygodnia – 5-13, 7-15, 13 -20, wskazywał także, że oprócz raportów kasowych nie sporządzała innych dokumentów, natomiast wnioskodawczyni wskazywała także na inne dokumenty, jak analizy, czy grafiki,

- świadek S. zeznała przed ZUS, że wnioskodawczyni pracowała od wtorku do piątku – 8 – 16,

- świadek S. zeznała przed ZUS, że pracowała od wtorku do soboty 8 -16.

-wnioskodawczyni twierdziła, że pracowała też w sobotę, gdy tymczasem z informacji dla pracownika wynikało, że sobota to dla niej dzień wolny – tłumaczenie płatnika, że było to wskazane przez pomyłkę nie zasługuje na wiarę i jest wyłącznie próbą dostosowania zeznań do wykazania tezy o pracy w pełnym wymiarze czasu pracy.

- wnioskodawczyni z jednej strony wskazywała, że nie pracowała w poniedziałek z uwagi na zajęcia, a w kolejnej części zeznań wskazała, że jeździła po dostawy w poniedziałek.

Wszystkie te rozbieżności przemawiają za przyjęciem, że powyższe zeznania co do pracowniczego podporządkowania są niewiarygodne.

Ostatecznie wnioskodawczyni nie przedstawiła też dowodu na faktyczny plan zajęć na studiach, w celu wykazania, iż miała możliwość świadczenia pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, przy jednoczesnym studiowaniu w trybie stacjonarnym

Dodatkowo trzeba dodać, że pracodawca nie sporządził dla ubezpieczonej ewidencji czasu pracy, co jest istotne w celu sprawdzenia, ile godzina faktycznie miała świadczyć pracę, tym bardziej, że wnioskodawczyni i płatnik twierdziła, że jeśli w jakiś dzień pracowała krócej, w inny dzień to odpracowywała. W toku postępowania przed organem rentowym płatnik zeznała także, że córka pracowała częściowo w domu na komputerze. Brak ewidencji czasu pracy, adnotacji o wcześniejszych wyjściach, czy odpracowywanych godzinach, a także pracy w domu, świadczy o braku podporządkowania co do czasu i miejsca pracy. Płatnik przed ZUS także nie był wstanie wskazać, w jakie dni wnioskodawczyni wyjeżdżała poza siedzibę, co w ocenie Sądu także świadczy o braku nadzoru i podporządkowania.

Skoro wnioskodawczyni miała pracować także w terenie, brak jakiegokolwiek udokumentowania tych czynności, np. w postaci delegacji, powierzenia samochodu służbowego, rozliczeń dotyczących tego samochodu, co także świadczy o braku podporządkowania.

Brak także dowodu, że akurat czynności, które miała podejmować wnioskodawczyni od 1 marca 2018 r doprowadziły do uruchomienia nowej placówki.

Dlatego też w ocenie Sądu A. K. pomagała rodzicom w prowadzeniu działalności gospodarczej, uczyła się by móc w przyszłości przejąć firmę płatnika składek ,ale nie wykonywała pracy w charakterze pracownika, w ramach pracowniczego podporządkowania.

Należy podkreślić, że ubezpieczona pomimo tego, że już od jakiegoś czasu pomagała rodzicom w prowadzeniu działalności to zawarła z płatnikiem składek umowę o pracę dopiero wtedy, gdy okazało się, że jest w ciąży (z zeznań wynika, że o ciąży skarżąca dowiedziała się 19 stycznia 2018 r.). Nadto przed zawarciem spornej umowy o pracę nie posiadała żadnego tytułu do ubezpieczeń, była na utrzymaniu rodziców, co jasno wynika z zeznań samej skarżącej i jej ojca świadka A. B. (1).

Dodatkowo należy wskazać, że z zeznań samej ubezpieczonej wynika, że ciąża była zagrożona od samego początku, o czym dowiedziała się od lekarza na pierwszej wizycie na początku lutego 2018 r. Zatem jej zeznania, że miała jeździć po towar, a nawet go rozładowywać są zupełnie niewiarygodne.

Brak jest także jakiegokolwiek dowodu z dokumentu potwierdzającego wykonywanie pracy przez ubezpieczoną, a z zakresu obowiązków wynikały liczne zestawienia i analizy.

Oględziny komputera także nie wykazały, by tego rodzaju były tworzone, bądź usuwane, na co wskazywała ubezpieczona. Jednocześnie zakładając w tym zakresie wiarygodność zeznań wnioskodawczyni, że pliki były usuwane, może budzić wątpliwości takie zachowanie ubezpieczonej, która zamierza kontynuować zatrudnienie, a usuwa dokumenty przydatne z punktu widzenia zatrudnienia, co więcej potwierdzenia istnienia stosunku pracy. Z uwagi na dokonane oględziny komputera dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu informatyki, byłoby nieprzydatne dla rozstrzygnięcia i spowodowałoby zbędną zwłokę w postępowaniu, wniosek ten zatem podlegał oddaleniu tym bardziej, że to wnioskodawczyni takiego wniosku nie zgłosiła, a w jej interesie byłoby wykazanie, jakie i kiedy dokumenty były usuwane.

Złożone w toku postępowania faktury z podpisem ubezpieczonej w ocenie Sądu zostały przygotowane na potrzeby niniejszego postępowania, nadto w większości były wystawione w niedzielę.

Wątpliwości budzi także okoliczność, w jaki sposób wnioskodawczyni miałaby kontynuować zatrudnienie, skoro aktualnie mieszka w Ł. z mężem i dzieckiem, a sklep jest ok. 100 km dalej. Zeznania wnioskodawczyni jakoby miało zmienić się centrum życiowe wnioskodawczyni nie zasługuje na wiarę, skoro nadal przebywa w Ł., a okres urlopu macierzyńskiego dobiega końca. Poza tym wnioskodawczyni zeznała, że przeprowadziła się do M., by podjąć zatrudnienie, wskazała dalej, że przeniosła się do Ł., do narzeczonego w końcówce kwietnia, natomiast z zeznań płatnika wynika, że cały czas mieszkała w M., a jedynie aktualnie częściej przebywa u męża.

Stanowisko ubezpieczonej było także nowo utworzone i mimo długotrwałej niezdolności do pracy, nikt na jej miejsce nie został przyjęty, a skoro pozostali pracownicy mieli przejąć jej obowiązki, to może budzić wątpliwości brak podwyższenia im wynagrodzenia, a to przemawia za tym, że faktycznie tych obowiązków nie było tyle, by zaistniała konieczność dodatkowego wynagrodzenia pracowników i mogli je wykonać w normatywnym czasie pracy.

Należy zwrócić także uwagę, że skierowanie na badanie zostało wystawione jeszcze przed datą zatrudnienia, a na orzeczeniu wskazano datę skierowania - 1.03.2018 r.

Wnioskodawczyni nie pamiętała, kto przeprowadził szkolenie z zakresu bhp, wskazała natomiast, że odbyła je w lutym, tymczasem z dokumentu wynika, że szkolenie przeprowadziła także płatnik i było to 1 marca 2018 r. Także płatnik nie pamiętała, że przeprowadziła szkolenie z zakresu bhp. Zeznała także, że badanie lekarskie miała ok. 28 lutego, tymczasem z dokumentów wynika data 1.03.2018.

Wobec powyższych rozbieżności, Sąd uznał zatem za prawidłowe stanowisko organu rentowego, że podpisanie umowy o pracę przez płatnika składek z A. K. i zgłoszenie jej do ubezpieczeń społecznych od dnia 1 marca 2018 r. miało jedynie na celu uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego, bez faktycznego podjęcia zatrudnienia w ramach pracowniczego podporządkowania.

Sąd nie dał wiary zeznaniom wnioskodawczyni, płatnika składek oraz świadków co do faktu, że podjęła pracę w firmie płatnika składek na podstawie umowy o pracę i świadczyła ją, gdyż przeczy temu zebrany w sprawie materiał dowodowy.

W ocenie Sądu nie budzi wątpliwości fakt, że ubezpieczona bywała w firmie matki i pomagała jej jednak nie był to stosunek pracy a jedynie pomoc matce – najbliższej rodzinie w prowadzeniu działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie i jako takie podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( t.j. Dz. U. z 2019 roku, poz. 300 ze zm.) obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu - podlegają pracownicy, czyli osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Jak stanowi art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ( t.j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 372 ze zm.) osobom objętym ubezpieczeniem społecznym przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i wysokości określonych ustawą w razie choroby i macierzyństwa.

W myśl art. 4 w ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu. Od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku chorobowego przysługuje, zgodnie z ust. 3 pkt 3 powołanego przepisu, ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego.

Kwestią sporną w rozpoznawanej sprawie było, czy A. K. podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik w firmie płatnika składek.

O uznaniu stosunku łączącego strony za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu pracy przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. O tym, że strony zawarły umowę o pracę nie decyduje zatem samo formalne jej spisanie, lecz faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy. Jedną z najważniejszych cech pracy świadczonej w ramach stosunku pracy jest podporządkowanie pracownika.

Najistotniejszymi elementami stosunku pracy są: dobrowolność zobowiązania, obowiązek pracownika świadczenia pracy osobiście, w sposób ciągły, podporządkowany poleceniom pracodawcy, który jest obowiązany do wynagrodzenia pracownika za świadczoną na jego rzecz pracę, ponoszenie ryzyka gospodarczego, produkcyjnego i osobowego przez pracodawcę, staranne działanie w procesie pracy. Jak zważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 października 1998 roku ( sygn. akt I PKN 416/98, publ. OSNAPiUS 1999, nr 24, poz. 775) brak bezwzględnego obowiązku osobistego świadczenia pracy wyklucza możliwość zakwalifikowania stosunku prawnego jako umowy o pracę ( tak SN w wyroku z dnia 28.10.1998 r, I PKN 416/98). Zgodnie z art. 80 k.p. wynagrodzenie przysługuje pracownikowi za wykonaną pracę, a nie jej rezultat. Pracodawca może również wymierzać określone przepisami prawa pracy kary w ramach odpowiedzialności porządkowej.

Art. 22 § 1 ¹k.p. wskazuje, że zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Jak trafnie przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 kwietnia 1999 roku ( I PKN 642/98, OSNAPiUS 2000, nr 11, poz. 417) nazwa umowy nie ma znaczenia, jeżeli nawiązany stosunek pracy ma cechy wskazane w art. 22 § 1 k.p.

W przedmiotowej sprawie nie ma jednak wątpliwości, że zgodnym zamiarem stron nie było zawiązanie stosunku o charakterze pracowniczym, w chwili podpisywania umowy o pracę.

Organ rentowy stanął na stanowisku, że umowa o pracę zawarta między wnioskodawczynią a płatnikiem składek jest nieważna, nie doszło bowiem faktycznie do nawiązania stosunku pracy.

Dokonane w sprawie ustalenia potwierdzają, że spisanie umowy o pracę przez płatnika składek z ubezpieczoną i zgłoszenie jej do ubezpieczeń społecznych od dnia 1 marca 2018 r. było czynnościami, dokonanymi jedynie w celu uzyskania tytułu ubezpieczeń i skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z chorobą i macierzyństwem.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Główną cechą czynności pozornej jest brak zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie łączą się z oświadczeniem określonej treści. Zachodzi wtedy świadoma, z góry założona sprzeczność między złożonym oświadczeniem, a realnym zgodnym zamiarem obu stron czynności prawnej. Celem zaś tego działania jest, jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 marca 2004 roku w sprawie o sygn. akt III CK 456/02 (publ. Legalis nr 68095), „ upozorowanie woli stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana”. Konsekwencją takiego działania jest uznanie takiego oświadczenia za nieważne, pozbawione cechy konstytutywności. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

Podsumowując czynność prawna pozorna to taka, która zawiera następujące elementy:

1) oświadczenie musi być złożone tylko dla pozoru,

2) oświadczenie musi być złożone drugiej stronie,

3) adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru.

Wskazane elementy muszą wystąpić łącznie, brak któregokolwiek z nich nie pozwala na uznanie czynności prawnej za dokonaną jedynie dla pozoru. Osoba składająca oświadczenie woli dla pozoru nie chce, aby powstały takie skutki prawne, jakie normalnie prawo łączy z tego typu oświadczeniem, ponieważ nie chce w ogóle wywoływać żadnych skutków (pozorność czysta) albo chce wywołać inne te, które wynikałyby ze złożonego przez nią oświadczenia woli (pozorność kwalifikowana). Za pozorne uznać można jedynie oświadczenia woli skierowane do określonego adresata, który zgadza się na pozorność danej czynności prawnej. Zgoda musi być wyraźna i nie budzić żadnych wątpliwości. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lutego 1998 roku (sygn. akt II CKN 816/97), publ. LEX nr 56813 „ nieważność czynności prawnej z powodu pozorności złożonego oświadczenia woli może być stwierdzona tylko wówczas, gdy brak zamiaru wywołania skutków prawnych został przejawiony wobec drugiej strony tej czynności otwarcie tak, że miała ona pełną świadomość co do pozorności złożonego wobec niej oświadczenia woli i co do rzeczywistej woli jej kontrahenta i w pełni się z tym zgadza" (wyrok SN z dnia 25 lutego 1998 r., II CKN 816/97, Lex nr 56813). Zgoda drugiej strony czynności prawnej na jej pozorność musi być wyrażona najpóźniej w chwili jej dokonywania. Czynność prawna pozorna jest dotknięta nieważnością bezwzględną i nie wywołuje żadnych skutków prawnych od początku ( ex tunc).

Podkreślenia wymaga przy tym, że ta sama czynność prawna nie może być równocześnie kwalifikowana jako pozorna (art. 83 § 1 k.c.) i mająca na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.) ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 marca 2006 roku, sygn. akt II PK 163/05, publ. OSNP 2007, nr 5-6, poz. 71). Powołane przepisy stanowią odrębne i wykluczające się wzajemnie podstawy nieważności czynności prawnej. Czynność pozorna jest zawsze nieważna. Niekiedy ważna może być czynność ukryta. Dopiero wówczas jest możliwe badanie jej treści i celu w świetle kryteriów wyrażonych w art. 58 k.c. Nie jest więc możliwe obejście prawa poprzez dokonanie czynności prawnej pozornej ( por. np. W. W., Obejście prawa jako przyczyna nieważności czynności prawnej, Kwartalnik Prawa Prywatnego 1999 nr 1, s. 69).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa. W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa ( tak też SN w wyroku z dnia 2 lipca 2008 r., sygn. akt II UK 334/07, publ. LEX nr 531865).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 ( Lex nr 590241), zgodnie z którym, o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Nadto Sąd Najwyższy w wyrok z dnia 25 stycznia 2005 roku ( II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), stwierdza, że stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 ( Lex nr 619658) wskazano z kolei, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania
z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 ( Lex nr 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującemu zarzutów, że zawarł kwestionowaną umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym jednak warunkiem, że na podstawie tej umowy realizowałaby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 sierpnia 2013 roku, sygn. akt II UK 11/13 ( LEX nr 1375189), jeżeli strony umowy o pracę nie zamierzają wywołać skutku prawnego w postaci nawiązania stosunku pracy, a ich oświadczenia uzewnętrznione umową o pracę zmierzają wyłącznie do wywołania skutku w sferze ubezpieczenia społecznego, to taka umowa jako pozorna jest nieważna (art. 83 § 1 k.c.).

Głównym celem zawarcia umowy o pracę winno być zatem nawiązanie stosunku pracy, a jedynie rezultatem i pośrednim celem zatrudnienia jest uzyskanie wskazanych korzyści. Podkreślić przy tym należy, że zarówno przepisy prawa pracy, prawa ubezpieczeń społecznych, jak i przepisy ustrojowe pozwalają kształtować elementy stosunku pracy zgodnie z wolą stron.

Wprawdzie dążenie ubezpieczonej do uzyskania przez zawarcie umowy o pracę ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie może być uznane za zmierzające do dokonania czynności sprzecznej z prawem, albo mającej na celu obejście prawa, jednak nie wyklucza to w szczególnych przypadkach uznania takiej umowy za nieważną ze względu na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego (por. wyrok SA w Krakowie z dnia 28 sierpnia 2013 r., sygn. akt III AUa 1553/12, Lex 135803).

Pojęcie „zasad współżycia społecznego”, użyte w art. 58 §2 k.c., nie jest zdefiniowane w przepisach prawa. Pojęcie to odsyła do norm moralnych (a nie prawnych), które odnoszą się do wzajemnych, zewnętrznych stosunków między ludźmi (także innymi podmiotami) i które są dominujące w społeczeństwie. Odwołanie się do zasad współżycia społecznego oznacza odwołanie się do idei słuszności w prawie i do powszechnie uznawanych wartości w kulturze naszego społeczeństwa. Ujmując rzecz ogólnie, można przyjąć, że przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2001 roku, IV CKN 1756/00, Lex nr 80259 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2012 roku, III CZP 84/12, Lex nr 1281372). Klauzula ta wyraża, bowiem ideę słuszności, odwołującą się do powszechnie uznawanych w kulturze społeczeństwa wartości i umożliwia dostosowanie ogólnych norm prawnych do konkretnego stanu faktycznego przy uwzględnieniu systemu ocen czy zasad postępowania o charakterze pozaprawnym, co służy realizacji sprawiedliwości w znaczeniu materialnoprawnym, będącej wartością konstytucyjną (art. 45 ust.1 Konstytucji, wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 października 2000 roku, SK 5/99, Lex nr 45558).

Należy wskazać, że do zasad współżycia społecznego należą w szczególności: zasada równego traktowania wszystkich ubezpieczonych, zasada solidaryzmu ubezpieczeń społecznych, zasada ochrony interesów i niepokrzywdzenia innych ubezpieczonych, zasada nieuprawnionego nieuszczuplania środków funduszu ubezpieczeń społecznych oraz elementarne zasady uczciwego obrotu prawnego. Zasady współżycia społecznego może naruszać ustalenie w umowie o pracę wysokiego wynagrodzenia za pracę w celu osiągnięcia nieuzasadnienie wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 roku, III UK 89/05, Lex nr 182780).

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w Łodzi w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał ustalić zatem, czy pomiędzy wnioskodawczynią, a płatnikiem składek istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

W tej sytuacji do Sądu należało przeprowadzenie oceny, czy analizowany stosunek prawny nosił konstytutywne cechy stosunku pracy.

W tym celu Sąd zbadał, czy odwołująca osobiście świadczyła pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy) w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy. Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem znaczenie dla objęcia wnioskodawczyni obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Zdaniem Sądu analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że wnioskodawczyni pewne czynności na rzecz płatnika w spornym okresie wykonywała. Pomagała płatnikowi przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Wykonywała te czynności, które wykonywała już wcześniej. Należało jednak zważyć, czy, przy uwzględnieniu całokształtu treści stosunku prawnego realizowanego przez strony, czynności były świadczone w ramach zatrudnienia pracowniczego.

Wynikający z zeznań wnioskodawczyni sposób i miejsce świadczenia pracy nie wykluczają co prawda świadczenia pracy przez skarżącą w reżimie wynikającym z art. 22 § 1 k.p., jednakże w analizowanej sprawie wnioskodawczyni w rzeczywistości nie świadczyła pracy w ramach stosunku pracy. Brak możliwości kontroli pracodawcy nad tym, czy codziennie wnioskodawczyni wykonywała swoje obowiązki wynikające z zawartej umowy w odpowiednim wymiarze godzin dziennie wyklucza zakwalifikowania spornej umowy jako umowy o pracę.

Zdaniem Sądu Okręgowego, elementem charakterystycznym umowy o pracę, którego analizowany stosunek pracy na pewno nie zawierał, było wykonywanie pracy w ramach podporządkowania pracowniczego.

Przede wszystkim zwrócić należy uwagę na to, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci głównie akt osobowych i listy płac, nie potwierdza, aby płatnik kierował pracą wnioskodawczyni, w szczególności, aby wskazywał na konkretne zadania do realizacji związane z powierzonym stanowiskiem pracy, oraz aby zakreślał konkretne terminy wykonania poszczególnych zadań. Jest to istotne, jeżeli uwzględni się, że zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu .

Brak dowodu na podporządkowanie co do miejsca i czasu pracy.

Brak dowodu na to, czy Płatnik stosował sposoby rozliczenia z wykonania zadań przez odwołującą (nie ma np. żadnych raportów składanych przez odwołującą, a z zeznań samej wnioskodawczyni nie wynika, aby na bieżąco miała wyznaczane przez płatnika skonkretyzowane zadania i czas ich wykonania). Oznacza to, że nie ma podstaw do przyjęcia, że odwołująca świadczyła pracę w warunkach kierownictwa pracodawcy.

Nadto trudno przyjąć, że ubezpieczona wykonywała pracę przez 5 dni w tygodniu po 8 godzin dziennie.

Konstatacja ta jest ważna, gdy założy się, że pracy pod kierownictwem w myśl art. 22 § 1 k.p., jest jedną z najważniejszych cech w procesie typizacji charakteru stosunku prawnego łączącego strony (wyrok SN z dnia 20.03.1965 r., III PU 28/64, OSNCP 1965, nr 9, poz. 157).

Jasne przy tym jest, że cechy podporządkowania pracowniczego mogą być w określonym zakresie charakterystyczne również dla zobowiązań cywilnoprawnych, a nadto, że mogą występować z różnym nasileniem (zob. wyrok SN z dnia 10.10.2003 r., I PK 466/02 Pr. Pracy 2004, nr 3, s. 35). Zatem zasadne jest rozważenie reguły umożliwiającej rozróżnienie, czy dany stan faktyczny charakteryzuje się podporządkowaniem pracowniczym, czy też więź łącząca strony nosi znamiona innej zależności (zbliżonej do kierownictwa pracodawcy). Ma to znaczenie, gdy weźmie się pod uwagę, że umowa mająca za przedmiot świadczenie pracy nie może mieć mieszanego charakteru, łączącego elementy umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej (Wyrok SN z dnia 23.01.2002 r., I PKN 786/00, OSNP 2004, nr 2, poz.23. Z. K., Rodzaje kontraktów menedżerskich, (...) 1999, nr 7, s. 12).

Nie można przy tym pominąć, że decydujące znaczenie w procesie rozróżniania charakteru stosunku prawnego łączącego strony ma sposób wykonywania umowy, a w szczególności realizowanie przez kontrahentów – nawet wbrew postanowieniom umownym – tych cech, które charakteryzują umowę o pracę (T. Romer, Prawo pracy. Komentarz, Warszawa 2000, s.101, postanowienie SN z dnia 13.11.2008 r., II UK 209/08, Lex nr 737398).

W konsekwencji dla oceny zobowiązania pracowniczego drugoplanowe znaczenie ma nazwa umowy oraz deklarowana w chwili jej zawarcia treść. Ważne jest, w jaki sposób strony kształtują więź prawną w trakcie jej trwania. Zważywszy, że ustawodawca nie zdecydował się na wskazanie dla stosunku pracy elementów przedmiotowo istotnych, zrozumiałe jest, że klasyfikacja doniosłości cech charakterystycznych zobowiązania pracowniczego jest problematyczna. Mimo to za prawidłowy należy uznać pogląd podkreślający konieczność występowania kierownictwa pracodawcy w stosunkach pracy. Więź tą cechuje praca pod kierownictwem, które stanowi element sine qua non każdego zatrudnienia pracowniczego. Formułując tą tezę nie można pomijać, że kierownictwo pracodawcy w procesie rozróżniania reżimów umownych ma niewątpliwie pierwszoplanowe znaczenie. Jest tak dlatego, że nie występuje ono przy umowach cywilnoprawnych. Słuszne jest zatem stanowisko, zgodnie z którym kierownictwo pracodawcy jest jedyną cechą rzeczywiście odróżniającą stosunek pracy od umów cywilnoprawnych (Z. Hajn, glosa do wyroku SN z dnia 16.12.1998 r.,, II UKN 394/98, OSP 2000, nr 12, poz. 177).

Zdaniem Sądu Okręgowego w Łodzi nie ma wątpliwości, że umowa o pracę sporządzona przez wnioskodawczynię i płatnika składek miała charakter fikcyjny. Stanowisko takie uzasadniają ustalone okoliczności faktyczne. Wnioskodawczyni nie wykazała, że w ramach zawartej spornej umowy o pracę doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w ramach podporządkowania pracowniczego.

Zasadniczo bezspornym pozostaje, że pomiędzy pracodawcą a wnioskodawczynią nie istniał żaden stosunek podporządkowania. Wnioskodawczyni nie była związana poleceniami przełożonego, ani zobowiązana do świadczenia pracy w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Nie była rozliczana z godzin pracy. Brak na to dostatecznych dowodów, wobec wykazanych powyżej rozbieżności.

Z zeznań ubezpieczonej jak i świadków wynika, że wykonywała ona w firmie matki w większości czynności, które wykonywała przed podpisaniem umowy o pracę.

Ubezpieczona nie wykazała, aby wykonywała jakiekolwiek czynności w spornym okresie w ramach stosunku pracy (przyniesiony na rozprawę i poddany oględzinom komputer nie zawierał żadnych danych świadczących o wykonywaniu pracy przez ubezpieczoną na rzecz płatnika składek).

W stanie faktycznym niniejszej sprawy należy stwierdzić, że strony zawierając umowę o pracę miały zamiar wywołania innych skutków prawnych niż te, które wynikają z umowy o pracę oraz jednocześnie próbowały przez jej zawarcie wprowadzić w błąd osoby trzecie, co do dokonanej czynności.

Umowa o pracę pomiędzy ubezpieczoną a płatnikiem składek ma zatem charakter pozorny, której zamiarem było jedynie umożliwienie wnioskodawczyni skorzystanie ze świadczeń z zakresu ubezpieczeń społecznych od wysokiej podstawy, a nie świadczenie pracy w ramach zawartej umowy. Zawarta umowa o pracę stanowić miała narzędzie do realizacji tego celu. Fikcyjne, czyli tylko pozorne zawarcie umowy o pracę, nie mogło stanowić podstawy do objęcia wnioskodawczyni obowiązkowymi ubezpieczeniami pracowniczymi.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477¹⁴§ 1 k.p.c. oddalił odwołanie od decyzji ZUS w pkt 1 sentencji wyroku.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w pkt 2 wyroku. Sąd Okręgowy zasądził od ubezpieczonej składek na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – stosownie do § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

Dodano: 2 grudnia 2019, Opublikował(a): Magdalena Baraniecka
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Łodzi
Osoba, która wytworzyła informację: Anna Przybylska
Data wytworzenia informacji: 12 listopada 2019