Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 lutego 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. Inspektorat w S. stwierdził, że A. S. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowego jako pracownik u płatnika składek M. B. od dnia 10 października 2022 roku.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, że płatnik składek M. B. w związku z ustalaniem prawa i podstawy do wypłaty zasiłków A. S., przedłożył dokumentację do tego celu. Z dokumentacji tj. z zaświadczenia płatnika składek ZUS Z-3 z 22.12.2022 r. wynika, że Pani A. S. została zatrudniona od 10.10.2022 r. w wymiarze czasu pracy 1/2 etatu, z miesięcznym wynagrodzeniem w kwocie 3000,00 zł brutto. Od 10.11.2022 r., po upływie 30 dni od zgłoszenia A. S. stała się niezdolna do pracy.

Pismem z 12.01.2023 r. organ rentowy poinformował płatnika składek M. B. i osobę ubezpieczoną Panią A. S. o wszczęciu postępowania w sprawie zasadności zgłoszenia do ubezpieczeń z tytułu zatrudnienia tej osoby.

Płatnik składek M. B. nie przedstawił wiarygodnych argumentów wskazujących, że po stronie pracodawcy istniała realna potrzeba zatrudnienia pracownika. Z załączonego przez płatnika składek podsumowania księgi przychodów i rozchodów za 2021 i 2022 rok wynika, że wartość sprzedanych przez płatnika towarów i usług nie pozwalała płatnikowi na zatrudnienie pracownika, tym bardziej z takim wynagrodzeniem. Płatnik składek nie poinformował w jaki sposób została ustalona wysokość wynagrodzenia dla Pani A. S.. Zauważyć przy tym należy, że wynagrodzenie A. S., która miała dopiero zdobywać odpowiednie przygotowanie, w przeliczeniu na pełny etat, jest znacznie zawyżone w stosunku do wynagrodzenia innego wieloletniego i doświadczonego pracownika zatrudnionego u płatnika M. B.. Tym pracownikiem jest druga córka M. B.. To z wiedzy i doświadczenia tego pracownika - swojej siostry - miała korzystać A. S., to ten pracownik miał nadzorować jej pracę. Zauważyć należy, że A. S. miała wykonywać swoją pracę w wymiarze czasu pracy 1/2 etatu, natomiast pracownik, który miał nadzorować jej pracę zatrudniony jest w wymiarze czasu pracy 1/4 etatu. Pracę A. S. miał również nadzorować płatnik składek M. B., który prowadząc działalność jest jednocześnie zgłoszony do ubezpieczeń społecznych jako pracownik w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie jest więc wiadomo, gdzie i w jaki sposób miałby odbywać się nadzór nad pracą wykonywaną przez A. S., skoro płatnik składek nie posiada biura.

Zdaniem ZUS, zatrudnienie pracownika na stanowisku pracownika biurowego, w wymiarze czasu pracy 1/2 etatu, z wysokim wynagrodzeniem nie jest racjonalne ani uzasadnione ekonomicznie i wskazuje na brak realnej potrzeby zatrudnienia pracownika na takim stanowisku pracy. Pracodawca nie zatrudnia pracownika, aby dać mu pracę, ale dlatego, że istnieje realna potrzeba gospodarcza pozyskania tego pracownika. Istnienia realnej potrzeby gospodarczej zatrudnienia pracownika pracodawca nie udokumentował.

Kolejnym argumentem wskazującym w ocenie organu rentowego, że po stronie pracodawcy nie istniała realna potrzeba zatrudnienia pracownika jest zatrudnienie osoby na umowę o pracę, na stanowisku pracy, na które faktycznie nie było zapotrzebowania. Płatnik składek nie wypowiedział się, czy zatrudniał lub zatrudnia inne osoby na takim samym lub podobnym stanowisku pracy na którym jest zatrudniona A. S., nie wskazał jakie to osoby, nie wskazał wysokości wynagrodzenia tych osób. Płatnik składek nie poinformował również, kto wykonywał obowiązki A. S. przed jej zatrudnieniem, i kto wykonuje obowiązki A. S. w czasie jej niezdolności do pracy. Z zapisów na koncie płatnika wynika, że w czasie niezdolności do pracy A. S. płatnik składek nie zatrudnił innej osoby. Nie zwiększył również wymiaru czasu pracy innemu zatrudnionemu pracownikowi.

Płatnik składek poinformował, że z powodu stanu zdrowia, którego nie udokumentował, będzie zmuszony w niedalekiej przyszłości wycofać się z prowadzenia działalności. A. S. została zatrudniona od 10.10.2022 r. na stanowisku pracownika biurowego z głównym założeniem, że po przygotowaniu i odbyciu odpowiednich szkoleń, przejmie działalność gospodarczą prowadzoną przez swojego ojca.

W przedstawionej przez płatnika składek kopii Elektronicznego zaświadczenia o zdaniu egzaminu z 19.05.2021 r., (...) Spółka Akcyjna zaświadczył, że A. S. 12.05.2021 r. zdała egzamin dla osób ubiegających się o wykonywanie czynności agencyjnych zakładu ubezpieczeń. Pomimo, że A. S. zdała egzamin 12.05.2021 r. i już wtedy mogła w ramach zatrudnienia w firmie ojca zacząć zdobywać wiedzę i doświadczenie niezbędne do przejęcia jego działalności, strony zwlekały z zawarciem umowy o pracę aż do 10.10.2022 r. Co więcej, umowę o pracę, przewidującą wysokie wynagrodzenie dla zainteresowanej (z kolejnego pracowniczego tytułu do ubezpieczeń) strony podpisały w dacie, kiedy zainteresowana mogła przypuszczać, że w najbliższym czasie będzie korzystała przez dłuższy okres czasu ze świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Ponadto, strony miały świadomość, że A. S. w najbliższym czasie nie będzie mogła przejąć działalności prowadzonej przez ojca, ponieważ w chwili podpisania kolejnej umowy o pracę od 1.01.2023 r. na czas nieokreślony była już niezdolna do pracy. Nadto płatnik składek nie zdecydował się przekazać firmy lub chociażby zwiększyć wymiaru czasu pracy córce, która jest jego wieloletnim, doświadczonym pracownikiem, a zatrudnienie w 1/4 wymiaru czasu pracy jest jej jedynym tytułem do ubezpieczeń Powołane okoliczności poddają pod wątpliwość zasadność zatrudnienia pracownika w osobie A. S. na stanowisku pracownika biurowego.

Według ZUS zatrudnienie A. S. 10.10.2022 r. przez płatnika składek M. B. nie znajduje uzasadnienia w materiale dowodowym i nie było podyktowane obiektywnymi potrzebami pracodawcy. Płatnik składek nie przedstawił żadnych dowodów, ani przekonywującego uzasadnienia dla rzeczywistej potrzeby utworzenia stanowiska pracownika biurowego, ani na okoliczność faktycznego świadczenia pracy przez A. S..

W ocenie ZUS brak jest materiałów, dokumentów, dowodów świadczących o stałej, codziennej, systematycznej i powtarzającej się pracy, w ściśle określonych godzinach i miejscu na rzecz płatnika składek. Przedstawione przez płatnika składek kopie dokumentów w postaci: umów o pracę, kwestionariusza osobowego pracownika, kwestionariusza osobowego dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie, orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy, karty szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, list obecności, list płac, nie są dokumentami poświadczającymi wykonywanie pracy przez A. S., a jedynie są przejawem uwierzytelnienia zatrudnienia i mogły zostać wytworzone w celu uwiarygodnienia nawiązania stosunku pracy, który nigdy nie powstał.

Dokumenty przedstawione przez płatnika składek M. B. w postaci podsumowania księgi przychodów i rozchodów za lata 2021-2022 są dokumentami firmy i świadczą o funkcjonowaniu firmy, natomiast nie mogą stanowić jednoznacznego dowodu pracy A. S.. Są natomiast potwierdzeniem, że wartość sprzedanych przez płatnika składek towarów i usług nie pozwalała płatnikowi na zatrudnienie kolejnego pracownika z takim wynagrodzeniem.

O tym, czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy, stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczeń i opłacenie składek, czy opłacenie zaliczek na podatek dochodowy, lecz faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy w rozumieniu art. 22 § 1 kodeksu pracy.

Zdaniem ZUS całokształt okoliczności sprawy wskazuje, że wymienione dokumenty zostały wytworzone na potrzeby uwiarygodnienia pozorowanego stosunku pracy, zaś charakter działania stron wskazuje na ich pozorność. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że A. S. nie wykonywała pracy, a jedynie została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych przez płatnika M. B. (swojego ojca) z wysoką podstawą wymiaru składek, w celu uzyskania prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego.

Wobec powyższego, całość okoliczności, uzyskany w sprawie materiał dowodowy dały podstawę do kwestionowania obowiązku ubezpieczeń A. S. od dnia zgłoszenia do ubezpieczeń, tj. od 10.10.2022 r. Dlatego na podstawie art. 83 § 1 kc w związku z art. 300 kpc organ rentowy stwierdził, że umowa o pracę zawarta między płatnikiem M. B., a A. S., jako zawarta dla pozoru, jest nieważna, a A. S. z tytułu zawartej umowy o pracę nie podlega ubezpieczeniom społecznym od 10.10.2022 r.

(decyzja – k. 40-44 akt ZUS)

Uznając powyższą decyzję za krzywdzącą w dniu 24 marca 2023 roku M. B. złożył od niej odwołanie zarzucając jej:

1.  błąd w ustalenia faktycznych polegających na nieuzasadnionym uznaniu, iż umowa o pracę na czas nieokreślony z dnia 10.10.2022 roku pomiędzy płatnikiem składek M. B., a A. S. została zawarta wyłącznie dla pozoru, podczas gdy A. S. w okresie wskazanym w w/w umowie wykonywała na rzecz pracodawcy oraz pod jego zwierzchnictwem zlecone zadania, a to wykonywała: oferty dla klientów i kalkulację składek OC, AC, (...) dotyczących polis, które się kończyły, kalkulację składek OC, AC, (...) dotyczących polis nowo zakupionych pojazdów, przygotowywała oferty dla klientów w różnych firmach ubezpieczeniowych, przygotowywała oferty ubezpieczeń domów i ogólnych ubezpieczeń majątkowych, przygotowywała zgłoszenia na podstawie umów dotyczących sprzedaży pojazdów i przeniesienia własności pojazdu wraz z wyliczeniem składek, miała za zadanie przygotowywanie i wysyłkę wypowiedzeń dla osób zmieniających ubezpieczyciela, przygotowywanie i wysyłkę pism do klientów, obsługę poczty i korespondencję z klientami, dowożenie polis do klientów, bezpośredni kontakt z klientami, co w myśl brzmienia art. 22 § 1 k.p. oraz art. 2 k.p. w pełni wypełnia ustawowe przesłanki uznania osoby za pracownika oraz pozostawanie przez niego z pracodawcą w stosunku pracy, a zatem uprawnia go do uzyskania pełnego pakietu ubezpieczeń społecznych;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych polegających na bezpodstawnym przyjęciu, iż M. B. zatrudnił A. S. wyłącznie w celu uzyskania przez nią uprawnienia do nabycia świadczeń społecznych, podczas gdy M. B. prowadząc równocześnie drugą działalność gospodarczą po otrzymaniu decyzji o rezygnacji z pracy poprzedniego pracownika S. W. był zmuszony zatrudnić nowego pracownika, a nadto A. S. ukończyła kurs pierwszego stopnia z zakresu ubezpieczeń, co w pełni uzasadniało zatrudnienie jej na określonym w umowie stanowisku, tym bardziej, że w przyszłości miała ona przejąć na własność działalność ubezpieczeniową swego ojca;

3.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez niewłaściwą wykładnię pojęć „stosunek pracy" oraz „pracownika", powodującego nieprzyznanie uprawnionej prawa do podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu wypadkowemu.

Mając powyższe na uwadze powyższe, wniósł o ponowne rozpoznanie sprawy oraz zmianę zaskarżonej decyzji poprzez uznanie, iż A. S. w okresie od dnia 10.10.2022 roku podlega ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu.

(odwołanie - k. 3-10)

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 27 kwietnia 2023 roku organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie na rzecz organu kosztów postępowania według norm przepisanych, przytaczając argumentację wskazaną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie - k. 46-54)

Na rozprawie w dniu 15 stycznia 2024 r. wnioskodawca poparł odwołanie, ubezpieczona przyłączyła się do odwołania, natomiast pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych od płatnika oraz ubezpieczonej.

(stanowisko stron – e - protokół z rozprawy z dnia 15 stycznia 2024 r. 00:24:11-00:32:51 płyta CD k. 166)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. B. prowadzi działalność gospodarczą od 16 czerwca 2008 roku. Głównym przedmiotem działalności była działalność meblarska, natomiast od 2016 roku dodatkową działalnością jest działalność agentów i brokerów ubezpieczeniowych. W 2022 roku wnioskodawca sprzedał swoje udziały w ramach działalności meblarskiej i podjął zatrudnienie na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, pracuje w godzinach od 8.00 do 16.00. W ramach prowadzonej działalności ubezpieczeniowej wnioskodawca od dnia 1 lipca 2018 roku zatrudnia na ¼ etatu swoją córkę S. W. na stanowisku pracownika biurowego, to ona posiadała uprawnienia do wystawiania polis ubezpieczeniowych. W 2022 roku wynagrodzenie S. W. wynosiło 752,50 zł brutto, w 2023 roku – 872,50 zł brutto.

(wypis z (...) k. 152-154, umowa o pracę S. W. k. 31, zeznania wnioskodawcy M. B. na rozprawie w dniu 15 stycznia 2024 roku e-protokół (...):11:34 – 00:21:27 k. 166 w związku wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie w dniu
25 października 2023 roku e-protokół (...):02:12 – 01:02:41 – płyta CD – k. 136, karta wynagrodzeń – k.79-81)

S. W. obsługuje około 10 firm ubezpieczeniowych. Najpierw musiała uzyskać ogólny certyfikat (...), aby zostać agentem ubezpieczeniowym , a następnie zdawała egzaminy wewnętrzne w każdej firmie. Pracę biurową wykonuje najczęściej w pomieszczeniu, znajdującym się w miejscu zamieszkania rodziców, tam znajduje się biurko i komputer.

(zeznania świadka S. W. na rozprawie w dniu 25 października 2023 roku e-protokół (...):54:02 – 01:54:02 – płyta CD – k. 136)

A. S. jest córką płatnika składek M. B.. Ukończyła filologię angielską i pracuje jako lektor języka angielskiego w firmie (...).

(zeznania ubezpieczonej A. S. na rozprawie w dniu 15 stycznia 2024 roku e-protokół (...):21:27 – 00:24:11 k. 166 w związku wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie w dniu 25 października 2023 roku e-protokół (...):41:54 – 01:25:01 – płyta CD – k. 136)

L.- S. zgłosił A. S. do ubezpieczeń jako pracownika od
1 października 2020 roku do dnia 30 czerwca 2022 roku oraz od dnia 3 października 2022 roku w pełnym wymiarze czasu pracy. Decyzją z dnia 23 stycznia 2023 roku ZUS III Oddział w W. stwierdził, że A. S. jako pracownik składek L.-S.
sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 3 października 2022 roku.

(okoliczność bezsporna)

W dniu 12 maja 2021 roku A. S. zdała egzamin dla osób ubiegających się o wykonywanie czynności agencyjnych zakładu ubezpieczeń. Ukończyła ten kurs, gdyż w przyszłości zamierzała zająć się działalnością ubezpieczeniową.

(zaświadczenie z dnia 19 maja 2021 roku – k. 34, zeznania wnioskodawcy M. B. na rozprawie w dniu 15 stycznia 2024 roku e-protokół (...):11:34 – 00:21:27 k. 166 w związku wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie w dniu 25 października 2023 roku e-protokół (...):02:12 – 01:02:41 – płyta CD – k. 136, zeznania ubezpieczonej A. S. na rozprawie w dniu 15 stycznia 2024 roku e-protokół (...):21:27 – 00:24:11 k. 166 w związku wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie w dniu 25 października 2023 roku e-protokół (...):41:54 – 01:25:01 – płyta CD – k. 136, zeznania świadka H. B. na rozprawie w dniu 25 października 2023 roku e-protokół (...):29:04 – 01:54:02 – płyta CD – k. 136)

Żona płatnika H. B. przez 23 lata prowadziła działalność ubezpieczeniową, przekazując ją od dnia 1 czerwca 2022 roku mężowi A. A. S. wraz z portfelem klientów. Aby przejąć jej firmę (...) musiał zdać wiele egzaminów (...), zajęło mu około roku czasu uzyskanie uprawnień. Wcześniej w 2021 roku, tak jak żona A. S. ukończył kurs główny (...).

(zeznania wnioskodawcy M. B. na rozprawie w dniu 15 stycznia 2024 roku e-protokół (...):11:34 – 00:21:27 k. 166 w związku wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie w dniu 25 października 2023 roku e-protokół (...):02:12 – 01:02:41 – płyta CD – k. 136, zeznania ubezpieczonej A. S. na rozprawie w dniu 15 stycznia 2024 roku e-protokół (...):21:27 – 00:24:11 k. 166 w związku wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie w dniu 25 października 2023 roku e-protokół (...):41:54 – 01:25:01 – płyta CD – k. 136, zeznania świadka H. B. na rozprawie w dniu 25 października 2023 roku e-protokół (...):29:04 – 01:54:02 – płyta CD – k. 136)

Płatnik zawarł z A. S. w dniu 10 października 2022 roku umowę o pracę na czas określony do 31.12.2022 r. na stanowisko pracownika biurowego, w wymiarze czasu pracy 1/2 etatu, z wynagrodzeniem 3000,00 zł brutto. Natomiast w dniu 31 grudnia 2022 roku została podpisana druga umowa o pracę między płatnikiem, a ubezpieczoną na czas nieokreślony, także na stanowisko pracownika biurowego, w wymiarze czasu pracy 1/2 etatu, z wynagrodzeniem 3000,00 zł brutto. Jako miejsce wykonywania pracy wskazano: R. (...), ul. (...)

(umowy o pracę k. 29-30, zeznania wnioskodawcy M. B. na rozprawie w dniu 15 stycznia 2024 roku e-protokół (...):11:34 – 00:21:27 k. 166 w związku wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie w dniu 25 października 2023 roku e-protokół (...):02:12 – 01:02:41 – płyta CD – k. 136, zeznania ubezpieczonej A. S. na rozprawie w dniu 15 stycznia 2024 roku e-protokół (...):21:27 – 00:24:11 k. 166 w związku wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie w dniu 25 października 2023 roku e-protokół (...):41:54 – 01:25:01 – płyta CD – k. 136)

Zgodnie z pisemnym zakresem obowiązków A. S. u płatnika miała zajmować się: obsługą umów ubezpieczeń, rozliczeniem polis, przygotowywaniem ofert, dostarczaniem polis do klientów, ustalaniem terminów spotkań, kontaktem z klientami.

(zakres czynności pracownika k. 37-38, zeznania wnioskodawcy M. B. na rozprawie w dniu 15 stycznia 2024 roku e-protokół (...):11:34 – 00:21:27 k. 166 w związku wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie w dniu e-protokół (...):02:12 – 01:02:41 – płyta CD – k. 136, zeznania A. S. na rozprawie w dniu 15 stycznia 2024 roku e-protokół (...):21:27 – 00:24:11 k. 166 w związku wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie w dniu e-protokół (...):41:54 – 01:25:01 – płyta CD – k. 136)

Z przedłożonego orzeczenia lekarskiego z dnia 3 października 2022 roku wynikało, że ubezpieczona była zdolna do podjęcia pracy.

(orzeczenie lekarskie w aktach osobowych - część A – k. 7 )

W aktach osobowych ubezpieczonej znajduje się karta szkolenia wstępnego, z której wynika, że w dniach: 10-11 października 2022 r. odbyła szkolenie BHP- instruktaż ogólny i stanowiskowy.

(karta szkolenia wstępnego – k. 32 )

Na listach obecności ze spornego okresu znajdują się podpisy A. S. ze wskazaniem godzin pracy: poniedziałek – wtorek, czwartek – piątek od 7.30 do 11.30 i w środę od 10.00 do 14.00.

(listy obecności k. 19-22 akt ZUS, k.85-86 )

Na listach płac widnieją podpisy ubezpieczonej, potwierdzające wypłatę wynagrodzenia za pracę. A. S. została zgłoszona do ubezpieczenia w dniu 14 października 2022 roku od dnia 10 października 2022 roku.

(karty wynagrodzeń k. 35-36, zgłoszenie do ubezpieczenia w aktach osobowych - część B – k. 20 )

Badaniem ginekologicznym przeprowadzonym w dniu 20 października 2022 roku potwierdzono u wnioskodawczyni 9-10 tydzień ciąży. Z karty ciąży wnioskodawczyni wynika, że ostatnią miesiączkę miała: 16 sierpnia 2022 roku, zaś przewidywany termin porodu to
23 maja 2023 roku.

Od dnia 10.11.2022 roku A. S. stała się niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży. W dniu 15 maja 2023 roku wnioskodawczyni urodziła syna.

(karta przebiegu ciąży k. 69-71, kopia odpisu skróconego aktu urodzenia k. 72, dokumentacja medyczna k. 116 oraz k. 118-124)

W okresie nieobecności w pracy wnioskodawczyni z powodu choroby płatnik składek nie zatrudnił nikogo na zastępstwo.

(zeznania wnioskodawcy M. B. na rozprawie w dniu 15 stycznia 2024 roku e-protokół (...):11:34 – 00:21:27 k. 166 w związku wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie w dniu 25 października 2023 roku e-protokół (...):02:12 – 01:02:41 – płyta CD – k. 136)

Płatnik składek w 2022 roku uzyskał przychód z prowadzonej działalności gospodarczej w wysokości 23.315,90 zł, dochód + 6.248,91 zł, natomiast w 2023 roku w wysokości 9.031,23 zł, dochód wyniósł – 1.219,82 zł.

(księga przychodów i rozchodów – k.82-83)

Wnioskodawczyni zapisała się na egzaminy (...), które odbędą się w 2024 roku w różnych datach ustalonych dla poszczególnych firm ubezpieczeniowych.

(zeznania A. S. na rozprawie w dniu 15 stycznia 2024 roku e-protokół (...):21:27 – 00:24:11 k. 166 w związku wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie w dniu e-protokół (...):41:54 – 01:25:01 – płyta CD – k. 136)

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o załączone do akt dokumenty, w szczególności o zawarte w dokumentacji osobowej, sporządzonej w związku z – zatrudnieniem - wnioskodawczyni u płatnika składek, dokumentacji medycznej oraz w oparciu o dokumenty znajdujące się aktach rentowych, a także w niewielkim zakresie w oparciu o osobowe źródła dowodowe w postaci zeznań ubezpieczonej, wnioskodawcy i świadków.

Samo zawarcie umowy o pracę oraz inne formalne dokumenty sporządzane w związku zatrudnieniem tj. karta szkolenia wstępnego, orzeczenie lekarskie czy listy płac nie są jeszcze wystarczającym dowodem na to, że ubezpieczona faktycznie wykonywała czynności objęte stosunkiem pracy. Całokształt przeprowadzonych dowodów i ich ocena przemawia za tym, że zostały one wytworzone tylko na potrzebę zgłoszenia A. S. do ubezpieczeń społecznych i skorzystania przez nią ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z chorobą i macierzyństwem. W ocenie Sądu stworzenie dokumentacji pracowniczej świadczy jedynie o tym, że strony starały się zachować pozory mające uwiarygodnić rzeczywiste zatrudnienie ubezpieczonej w firmie płatnika składek. W ocenie Sądu dokumentacja zatrudnienia jest jedynie przejawem formalnego zadośćuczynienia obowiązkowi płatnika składek jako pracodawcy.

Po pierwsze, co należy podkreślić Sąd ma świadomość, że sam fakt istnienia powiązań rodzinnych nie może co do zasady stanowić podstawy zakwestionowania wiarygodności zeznań, a obowiązujące prawo nie zawiera ograniczeń jeżeli chodzi o możliwość nawiązania współpracy pomiędzy osobami ze względu na łączące ich więzi rodzinne i czerpania z tego tytułu korzyści, jakie wiążą się z posiadaniem statusu pracownika – o ile faktycznie – w ramach istniejącego stosunku, praca była wykonywana. Bezspornym w sprawie było to, że płatnik M. B. jest ojcem ubezpieczonej A. S..

W niniejszej sprawie nie stanowią wystarczających dowodów zeznania wnioskodawcy, ubezpieczonej i świadków, że rzeczywiście wykonywała obowiązki pracownika biurowego. Sąd wskazuje, że nie ma żadnych dowodów w postaci dokumentów na fakt wykonywania przez ubezpieczoną wskazanych w zakresie czynności pracownika obowiązków.

Same występowanie więzi rodzinne pomiędzy ubezpieczoną, a płatnikiem oczywiście automatycznie nie wyklucza ich z kręgu wiarygodnych źródeł osobowych, jednakże w takiej sytuacji Sąd musiał z ostrożnością podejść do oceny ich zeznań, tym bardziej, iż obie strony zainteresowane były rozstrzygnięciem sprawy na ich korzyść. W ocenie sądu składane w powyższym zakresie zeznania nie znajdują potwierdzenia w jakichkolwiek innych dowodach zebranych w sprawie, a to natomiast powoduje konieczność ich dyskredytacji. Sąd daję wiarę zeznaniom świadków, ubezpieczonej i płatnika w zakresie zamiaru ubezpieczonej wykonywania w przyszłości czynności agenta ubezpieczeniowego. Natomiast nie może dać wiary, że w badanym okresie A. S. rzeczywiście stale, w godzinach wskazanych na listach obecności wykonywała czynności opisane w pisemnym zakresie obowiązków, że ktoś kierował pracą ubezpieczonej, nadzorował ją, wydawał bieżące polecenia odnośnie tego co i kiedy miała robić. Sąd nie neguje, że ubezpieczona będąc w ciąży mogła się przypatrywać jak siostra S. W. wykonywała pewne czynności - choćby sposób wpisywania danych do kalkulatorów polis, sposobu kontaktu z klientami, czy przeglądania ogólnych warunków ubezpieczeń danych firm, jednakże nie ma dowodów na to, że wykonywała w spornym okresie jakąkolwiek pracę w charakterze pracownika biurowego na rzecz płatnika pozostając w podporządkowaniu pracowniczym wobec niego. Sam wnioskodawca zeznał, że nie nadzorował pracy A. S., według niego pracę tą nadzorowała druga córka zatrudniona w jego firmie – S. W. oraz żona, która formalnie nie była związana z jego firmą. Abstrahując od tego, że nadzór miał sprawować inny pracownik, to należy zwrócić uwagę, że S. W. była zatrudniona na ¼ etatu, więc pojawia się pytanie, w jaki sposób miała nadzorować i wydawać polecenia siostrze, która była zatrudniona na ½ etatu.

Wątpliwości sądu budzi także już sam fakt, że ubezpieczona będąc w ciąży miałaby wykonywać pracę dodatkową na ½ etatu, będąc zatrudniana także jako lektor języka angielskiego na pełen etat.

Zdaniem Sądu płatnik składek w żaden racjonalny sposób nie wyjaśnił motywów nawiązania z ubezpieczoną stosunku pracy od dnia 10 października 2022 roku. Przy czym Sąd nie neguje uprawnień zawodowych ubezpieczonej, w tym okoliczności, że w 2021 roku A. S. ukończyła szkolenie dotyczące ubezpieczeń i zdała egzamin w jego zakresie. W sprawie nie ma natomiast przekonujących dowodów na to, że istniała w firmie płatnika uzasadniona ekonomicznie i gospodarczo potrzeba utworzenia stanowiska ubezpieczonej we wskazanym czasie pracy, podczas gdy wieloletni, doświadczony pracownik S. W. była zatrudniona tylko na ¼ etatu. W ocenie Sądu nierentowne było zatrudnienie ubezpieczonej na podstawie spornej umowy o pracę, gdyż realne potrzeby pracodawcy tego nie uzasadniały. Sąd nie dostrzegł, aby okoliczność nawiązania z ubezpieczoną spornej umowy o pracę miała być podyktowana jakimkolwiek wzrostem ilości pracy czy zleceń do wykonania. Wręcz przeciwnie z załączonej przez płatnika książki przychodów i rozchodów za 2022 rok i 2023 rok wynika, że wartość sprzedanych przez płatnika towarów i usług nie była na tyle wysoka, że można uznać, że rentowne i uzasadnione było zatrudnienie kolejnego pracownika – niedoświadczonego, bez uprawnień, które zdobywa się podczas długotrwałego procesu – w wymiarze czasu pracy i z wynagrodzeniem wyższym, niż otrzymuje pracownik doświadczony na tym stanowisku. Wnioskodawczyni przedłożyła w toku procesu dokumenty na potwierdzenie, iż będzie zdawała dopiero w przyszłości w trybie zdalnym egzaminy, które pozwolą jej wykonywać pracę agenta ubezpieczeniowego.

Poza tym o braku realnej potrzeby zatrudnienia ubezpieczonej przez płatnika świadczy to, że płatnik składek nie zatrudnił w okresie niezdolności do pracy A. S. innego pracownika na jej miejsce, choćby na zastępstwo. Nie zwiększył także części etatu zatrudnionej S. W.. Skoro dotychczasowy pracownik płatnika zatrudniony tylko na ¼ etatu mógł poradzić sobie z wykonywaną w biurze pracą, oznacza to że potrzeba zatrudnienia ubezpieczonej od dnia 10 października 2022 roku tak naprawdę nigdy nie istniała. Pracodawca nie zatrudnia pracownika, aby dać mu pracę, źródło utrzymania i stworzyć ochronę ubezpieczeniową, ale dlatego, że istnieje potrzeba gospodarcza pozyskania nowego pracownika. Warto też wskazać, że chęć nauki ubezpieczonej nowego dla niej zawodu nie mogła być potrzebą gospodarczą płatnika.

W ocenie Sądu również wynagrodzenie ustalone w spornej umowie o pracę. Podkreślić należy, że wnioskodawczyni była nowo pozyskanym pracownikiem, bez stosownego wcześniejszego doświadczenia dotyczącego ubezpieczeń, zatem trudno uznać, że miałaby uzyskiwać wynagrodzenie w kwocie 3000,00 zł brutto miesięcznie, będąc zatrudniona na ½ etatu, a zatem wyższej niż inny pracownik płatnika składek posiadający, zarówno większe doświadczenie w pracy, jak i dużo dłuższy staż pracy (872,50 zł brutto na ¼ etatu). Z porównanie tych wynagrodzeń – przeliczając na pełny etat powyższe wynagrodzenia, płatnik zatrudnił pracownika, bez żadnego doświadczenia i uprawnień, oferując mu znacznie wyższe wynagrodzenie, niż pracownikowi doświadczonemu, który miał już uprawnienia do zawierania umów.

Stworzenie dokumentacji osobowej ubezpieczonej miało jedynie, zdaniem Sądu, uprawdopodobnić świadczenie pracy. Dokumentacja kadrowa potwierdza jedynie fakt formalnego jej sporządzenia, lecz nie jest dowodem faktycznego istnienia pomiędzy stronami stosunku pracy. Do ustalenia, że doszło do powstania między stronami stosunku pracy nie jest bowiem wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, a konieczne jest ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy, wynikające z umowy o pracę i to czyniły – a na to brak jest wiarygodnych dowodów.

Z powyższych powodów Sąd nie dał wiary zeznaniom stron i świadków, że A. S. rzeczywiście wykonywała czynności na warunkach i zasadach określonych w umowie, a zatem w ramach stosunku pracy. Sąd uznał także, że bez znaczenia dla rozpoznania sprawy pozostaje dokumentacja załączona do odwołania, w postaci przykładowej kalkulacji, którą miała przygotowywać A. S., gdyż po pierwsze brak jest jakichkolwiek dowodów, że te dokumenty ona przygotowała, a po drugie, nawet, jakby taka sytuacja miała miejsce, nie oznacza to, jak wyżej już wykazano, że wykonywała pracę w ramach zatrudnienia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania podlegają oddaleniu.

Zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1230) do zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należy między innymi realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych.

Zakres rozpoznania i orzeczenia (przedmiot sporu) w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznaczony jest w pierwszej kolejności przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych, a w drugim rzędzie przedmiotem postępowania sądowego, określonego zakresem odwołania od decyzji organu rentowego do sądu (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2008 r., II UZ 4/08, OSNP 2009 nr 11-12, poz. 163 oraz z dnia 19 sierpnia 2015 r., II UZ 12/15, LEX nr 1789937).

Zgodnie z treścią art.6 ust.1 punkt 1, art.8 ust.1 i art.11 ust.1 i art.12 ust.1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2021.0.1133 t.j.) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

W myśl art. 4 w ust. 1 ustawy zasiłkowej ubezpieczony podlegający obowiązkowo ubezpieczeniu nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

Definicja pracownika, na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych, została zawarta w przepisie art.8 ust.1 ww. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, iż za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Pojęcie stosunku pracy o jakim mowa w art.8 ust.1 ww. ustawy jest równoznaczne z pojęciem stosunku pracy definiowanym przez art.22 k.p. (wyrok SN z 13.07.2005 r., I UK 296/04, OSNP 2006/9-10/157).

Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku kodeks pracy, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

Wskazać należy, że stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok SA w Lublinie z 17.01.2006 r. III AUa 433/2005, Wspólnota (...)).

Dla powstania stosunku pracy nie wystarcza samo zawarcie na piśmie umowy o treści odpowiadającej wymaganiom art. 29 K.p., założenie dokumentacji pracowniczej i wypłacenie pracownikowi wynagrodzenia oraz formalna legalizacja umowy przed organem rentowym czy urzędem skarbowym przez złożenie deklaracji zgłoszeniowej do ubezpieczeń społecznych i deklaracji podatkowej, ale niezbędnej jest wykazanie, że stosunek taki, o cechach określonych w art. 22 § 1 K.p., faktycznie został nawiązany i był realizowany przez strony. O ważności zaś stosunku pracy świadczy to, czy oświadczenia woli zawarte w umowie o pracę łączącej strony nie zawierają wad, które powodowałyby ich nieważność bądź bezskuteczność. Ubezpieczenie społeczne nie może bowiem istnieć bez stosunku pracy. Powstanie, zaś stosunku ubezpieczeniowego może odnosić się wyłącznie do ważnego/legalnego stosunku pracy, a więc takiego, który stanowi wyraz woli obu stron realizowania celów, którym umowa ma służyć.

Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy, jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności - ale wyłącznie przy takim założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p.

Tym samym nie można byłoby czynić A. S. zarzutów, że zawarła umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych w związku z chorobą i ciążą, pod tym tylko warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałaby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Dokument w postaci umowy o pracę, nie jest niepodważalnym dowodem na to, że osoby podpisujące go faktycznie złożyły oświadczenia woli o treści zapisanej w dokumencie. Mimo istnienia formalnej umowy o pracę, możliwe jest ustalenie, że w konkretnych okolicznościach faktycznych zawarta ona została dla pozoru (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia
29 września 2015 roku, III AUA 622/15).

Ważność stosunku pracy zależy przede wszystkim od tego, czy oświadczenia woli zawarte w umowie o pracę wolne są od wad, powodujących ich nieważność bądź bezskuteczność. Na istnienie ważnego stosunku pracy składa się złożenie oświadczeń w przedmiocie zawarcia umowy o pracę, zamiar stron oraz faktyczne wykonywanie określonej w umowie pracy.

Należy podkreślić, że Sąd Okręgowy podziela stanowisko ZUS, co do tego, że zakwestionowana umowa o pracę miała głównie na celu ominięcie przepisów prawa i uzyskanie tytułu do ubezpieczenia społecznego przez ubezpieczoną. Zdaniem Sądu ubezpieczona i płatnik nie wykazali, że ubezpieczona faktycznie wykonywała jakiekolwiek czynności odpowiadające umówionej rodzajowo pracy w ramach rzeczywiście nawiązanego stosunku pracy.

Podkreślenia też wymaga, że potrzeba uzyskania ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym stanowi legalny cel zawierania umów o pracę, skorzystanie z takiej ochrony może być nawet głównym motywem nawiązania stosunku pracy. Dążenie do uzyskania takiej ochrony w żadnym razie nie jest sprzeczne z prawem. Przeciwnie, jest to zachowanie rozsądne i uzasadnione zarówno z osobistego, jak i społecznego punktu widzenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 192, z 6 lutego 2006 r., III UK 156/05, LEX nr 272549).

Oczywiście nie ma zakazu zatrudnienia osób najbliższych, spokrewnionych, a tym bardziej kobiety w ciąży, co zresztą byłoby dyskryminacją w zatrudnieniu w świetle art. 11 ³ k.p.

Wymogiem jest jednak podjęcie i rzeczywiste wykonywanie pracy umówionej rodzajowo pracy.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Do ustalenia, że doszło do powstania pomiędzy stronami stosunku pracy konieczne jest zatem ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy i to rzeczywiście czyniły (por. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 14.02.2013 r., III AUA 1432/12). W świetle bowiem art. 83 § 1 k.c., jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony z góry zakładają za obopólną zgodą, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy (tj. mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy), to tak zawarta umowa o pracę ma charakter pozorny (por. m.in. wyrok SN z 4.08.2005 r., II UK 321/04). W konsekwencji zaś oświadczenia woli o zawarciu pozornej umowy o pracę złożone sobie wzajemnie przez strony są nieważne (art. 83 § 1 zd. 1 k.c.). W odniesieniu do umowy o pracę pozorność polega więc na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z tej umowy, a określonych w art. 22 k.p. (por. wyrok SN z 4.01.2008 r., I UK 223/07, LEX nr 442836, z 5.10.2006 r., I UK 120/06, OSNP 2007 nr 19-20, poz. 294, M.Raczkowski „Pozorność w umownych stosunkach pracy”, Warszawa 2010, s.200-202).

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z 14.03.2001r., II UKN 258/00, (OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował i płacił wynagrodzenie za pracę. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Sąd Okręgowy podziela również pogląd Sądu Najwyższego (wyrok
z 25.01.2005r., II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), że stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 §1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Należy dodatkowo podkreślić, że rzeczywisty charakter pracowniczego zatrudniania osób bliskich pracodawcy wymaga nie tylko stwierdzenia braku dodatkowych zakazów do ich zatrudniania w ramach stosunku pracy, ale rygorystycznych ustaleń i przekonującej oceny, że zostały spełnione formalne i realne warunki do podjęcia zatrudnienia, a także że miało miejsce rzeczywiste wykonywanie przez osobę bliską obowiązków o cechach kreujących zobowiązania pracownicze. Jest to niezbędne dla wyeliminowania z obrotu prawnego zachowań osób bliskich zmierzających do obejścia lub nadużycia prawa do korzystniejszego tytułu i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych z 19.09.2003 r., II UK 41/03).

Strony umowy mogą dowolnie ustalać wzajemne stosunki prawne i układać relacje, jednakże zasada swobody umów doznaje w pewnych sytuacjach ograniczeń, w której to zawarcie postanowień umownych prowadzi do naruszenia prawa, obejścia obowiązujących przepisów prawa, do nadużycia prawa, czy wreszcie do naruszenia zasad sprawiedliwości społecznej. Oczywistym jest, że treść lub cel stosunku prawnego nie mogą sprzeciwiać się właściwości (naturze) tego stosunku), ustawie, ani zasadom współżycia społecznego (art. 353 1 K.c. w zw. z art. 300 K.p.).

W ocenie Sądu, w sprawie niniejszej możemy mówić o tak rozumianej pozorności (art. 83 k.c.), albowiem brak jest jakichkolwiek dowodów na potwierdzenie, że podpisanie spornej umowy o pracę pomiędzy ubezpieczoną, a płatnikiem składek skutkowało powstaniem stosunku pracy. Materiał dowodowy oceniony przez pryzmat zasad logiki i doświadczenia wskazuje, iż strony podpisując umowy o pracę na czas określony od dnia 10 października 2022 roku do dnia 31 grudnia 2022 roku dążyły w rzeczywistości jedynie do stworzenia pozorów powstania między nimi stosunku pracy i zagwarantowania świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z macierzyństwem.

Analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie potwierdziła, aby strony łączył stosunek pracy. Poza dokumentami tj.: listami obecności, umową o pracę i kartą szkolenia z zakresu BHP, brak jest jakichkolwiek dokumentów świadczących o wykonywaniu przez ubezpieczoną pracy na rzecz płatnika składek. Nie wiadomo, ile trwać miało jej przyuczanie do pracy jako pracownika biurowego, o którym w toku swych zeznań mówił zarówno wnioskodawca, ubezpieczona jak i świadkowie, zwłaszcza że ubezpieczona stała się niezdolna do pracy od 10 listopada 2022 r., czyli już miesiąc po zatrudnieniu. Biorąc pod uwagę, że ubezpieczona miała pracować u płatnika dodatkowo poza zatrudnieniem jako lektor języka angielskiego wskazać należy, że materiał dowodowy przedłożony w sprawie nie pozwala na ustalenie jakie prace, w istocie wykonywała ubezpieczona w spornym okresie.

Można podzielić pogląd, że o tym czy i za ile zatrudnić pracownika decyduje samodzielnie przedsiębiorca, lecz brak jakiejkolwiek potrzeby zatrudnienia pracownika przemawia za fikcyjnością stosunku pracy ukształtowanego w takich okolicznościach – a tak było w niniejszej sprawie. Płatnik składek przed datą podpisania spornej umowy o pracę z ubezpieczoną, jak i po przejściu przez nią na długotrwałe zwolnienie lekarskie w związku z chorobą w czasie ciąży, nie zatrudnił żadnego pracownika na stanowisku jakie wskazano dla wnioskodawczyni, a także nie zwiększył etatu drugiemu z pracowników.

W świetle powyższych okoliczności, zatrudnienie ubezpieczonej stanowiło działania całkowicie nieracjonalne. Celem racjonalnego pracodawcy jest bowiem osiągnięcie zysku z działalności gospodarczej, dochodów finansowych, by mieć się z czego utrzymywać i żeby firma funkcjonowała i mogła się rozwijać. Pracodawca nie zatrudnia pracownika, aby dać mu formalną pracę, czyli źródło utrzymania i stworzyć mu ochronę ubezpieczeniową, ale dlatego, że istnieje realna potrzeba gospodarcza pozyskania nowego pracownika, która przyniesie wymierny efekt gospodarczy dla firmy. To, że ubezpieczona miała jak wskazywał płatnik początkowo przyuczać się do przejęcia jego firmy nie stanowi usprawiedliwienia do bierności i nie podejmowania żadnych czynności w tym zakresie.

Zatrudniając nowego pracownika, pracodawca powinien wykazać potrzebę utworzenia danego stanowiska pracy, np. konkretnym zdarzeniem gospodarczym takim, jak: poszerzenie rozmiaru prowadzonej działalności gospodarczej, wzrostem popytu na daną usługę, czy towar, zwiększeniem ilości zamówień, zwolnieniem określonego miejsca pracy przez innego pracownika. Tego rodzaju okoliczności dają bowiem podstawę do stwierdzenia, że w danej firmie zaistniała ekonomicznie uzasadniona potrzeba zatrudnienia nowej osoby. Zakwalifikowaniu wykonywanych czynności do reżimu pracowniczego, decyduje w dużej mierze zgodny zamiar stron i cel zawarcia umowy. Racjonalnie działający pracodawca bierze pod uwagę wszelkie argumenty powierzenia określonej pracy nowo zatrudnionemu pracownikowi, gdyż wiąże się to z realnymi kosztami jego firmy.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie stwierdzono, że racjonalność zatrudnienia i potrzeba zatrudnienia pracownika są przesłankami istotnymi dla oceny ważności umowy. "U źródła każdej umowy o pracę leży przyczyna w postaci uzasadnionej przesłankami ekonomiczno - organizacyjnymi konieczności pozyskania pracownika do wykonywania prac zakreślonych przedmiotem działalności gospodarczej pracodawcy" (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 15 marca 2016r., syg. akt III AUa 1754/15).

W ocenie Sądu o pozorności spornej umowy o pracę świadczy też fakt, że ubezpieczona została zatrudniona, na stanowisku na którym nie miała żadnego doświadczenia zawodowego, i to od razu z wynagrodzeniem wyższym niż pracownik płatnika z dużo większym niż ona doświadczeniem. Wnioskodawczyni do dnia zatrudnienia nie miała nawet wszystkich uprawnień by móc samodzielnie wystawiać polisy ubezpieczeniowe.

Mimo to płatnik zawarł z ubezpieczoną (której umiejętności i predyspozycji do pracy w charakterze pracownika biurowego płatnik wcześniej nie sprawdził), od razu umowę o pracę na czas określony, a pod koniec umowy na okres nieokreślony, co oznaczałoby, że zatrudnienie A. S. byłoby najbardziej stabilnym z możliwych, bo nawet, gdyby okazało się, że nie nadaje się ona do pracy na stanowisko i nie zda egzaminów dających jej uprawnienia, a zakładając zgodnie z twierdzeniami płatnika składek, że miała dopiero się przyuczać, to pracodawca nie mógłby z nią rozwiązać wcześniej takiej umowy.

Do ustalenia, że doszło do powstania między stronami stosunku pracy nie jest wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, a konieczne jest ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy, wynikające z umowy o pracę i to czyniły /por wyrok SN z 24.02.2010 r. II UK 204/09/.

Jak wskazuje zebrany w sprawie materiał dowodowy w spornym okresie, w którym ubezpieczona miała faktycznie na rzecz płatnika świadczyć pracę trudno określić kto tak naprawdę był jej bezpośrednim przełożonym, komu była podporządkowana. Przede wszystkim zwrócić należy uwagę na to, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie potwierdza, aby płatnik kierował pracą wnioskodawczyni, w szczególności, aby wskazywał na konkretne zadania do realizacji związane z powierzonym stanowiskiem pracy, oraz aby zakreślał konkretne terminy wykonania poszczególnych zadań. Jest to istotne, jeżeli uwzględni się, że zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu.

Ustawodawca zastrzegł w przepisie art. 22 § 1 k.p., że pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, przy czym nie zdefiniował tej cechy zatrudnienia. W literaturze przedmiotu wyinterpretowano, że kierownictwo pracodawcy przejawia się w poleceniach, podporządkowaniu organizacyjnym oraz podporządkowaniu represywnym i dystrybutywnym. Nie jest jednak jasne, czy wszystkie przejawy kierownictwa pracodawcy muszą występować jednocześnie i z pełnym nasileniem. Zmieniające się warunki i potrzeby świadczenia pracy zrodziły dylemat. Sprowadza się on do pytania czy niewystępowanie w trakcie zatrudnienia (lub występowanie w ograniczonym rozmiarze) poleceń podmiotu zatrudniającego, jak również pozostałych cech kierownictwa, pozwala na uznanie istnienia stosunku pracy. Wydaje się, że odpowiedzią orzecznictwa jest konstrukcja podporządkowania autonomicznego. Sąd Najwyższy przyjął, że podporządkowanie pracownika (art. 22 § 1 k.p.) może polegać na określeniu przez pracodawcę czasu pracy i wyznaczeniu zadań, natomiast co do sposobu ich realizacji pracownik ma pewien zakres swobody (Wyrok SN z dnia 7.09.1999 r., I PKN 277/99, OSNAPiUS 2001 nr 1, poz. 18, wyrok SN z dnia 04.04.2002 r., I PKN 776/00 OSNP 2004 nr 6, poz.94.). Do koncepcji tej nawiązywał Sąd Najwyższy również w późniejszych orzeczeniach (Wyrok SN z dnia 7.03.2006 r., I PK 146/05,OSNP 2007, nr 5-6, poz. 67, postanowienie SN z dnia 11 października 2007 r., III UK 70/07, OSNP 2008, nr 23-24, poz. 366). Konstatacja ta jest ważna, gdy założy się, że praca pod kierownictwem w myśl art. 22 § 1 k.p., jest jedną z najważniejszych cech w procesie typizacji charakteru stosunku prawnego łączącego strony (wyrok SN z dnia 20.03.1965 r., III PU 28/64, OSNCP 1965, nr 9, poz. 157).

Reasumując zdaniem Sądu Okręgowego analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że w sprawie niniejszej nie zostały spełnione wskazane omówione powyżej elementy określone w art. 22 kp świadczące o istnieniu stosunku pracy.

W świetle poczynionych ustaleń faktycznych i dokonanej oceny dowodów, nie ulega wątpliwości, że umowa sporządzona przez strony miała charakter pozorny. Postępowanie dowodowe wykazało, iż A. S. była zainteresowana objęciem jej ubezpieczeniem społecznym, a świadczona praca nie odbywała się w reżimie stosunku pracy. Umowa o pracę zawarta w dniu 10 października 2022 roku jest pozorna i jako taka nieważna na podstawie art. 83 § 1 k.c.

W odniesieniu do umowy o pracę, o obejściu prawa mówić można w sytuacji, gdy strony działając w zamiarze nawiązania stosunku pracy określają wzajemne prawa i obowiązki w sposób zgodny z prawem i zasadami współżycia społecznego, jednak celem ich działania nie jest uzyskanie świadczeń w postaci pracy i wynagrodzenia, a jedynie osiągnięcie innych korzyści, które prawo wiąże z istnieniem stosunku pracy np. uzyskanie ochrony ubezpieczeniowej na wypadek choroby czy macierzyństwa. Intencją ustawodawcy jest, aby cel zawarcia umowy o pracę, stanowiło nawiązanie stosunku pracy, a jedynie rezultatem i pośrednim celem zatrudnienia, było uzyskanie wskazanych korzyści.

Tymczasem, przy założeniu, że strony zawarły umowę o pracę, należałoby uznać, iż, w rozpoznawanej sprawie, cele te uległy odwróceniu. Stronom chodziło, bowiem, o uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego i temu celowi podporządkowały konstruowanie określonej sytuacji prawnej – umowa o pracę stanowić miała przede wszystkim narzędzie realizacji tego celu.

Podkreślić przy tym trzeba, że zarówno przepisy prawa pracy, prawa ubezpieczeń społecznych, jak i przepisy ustrojowe pozwalają tak kształtować elementy stosunku pracy, jaka jest wola stron. Powyższa kwestia przestaje być tylko sprawą stron nawiązujących stosunek pracy, gdy przerzuca się ciężar wypłaty świadczeń na fundusz dysponujący publicznymi pieniędzmi, którymi zarządza Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

W systemie ubezpieczeń społecznych obowiązuje zasada solidaryzmu. Solidaryzm oznacza urzeczywistnienie idei samopomocy społecznej poprzez udzielanie świadczeń osobom znajdującym się w potrzebie, z funduszu wypracowanego wspólnym wysiłkiem ubezpieczonych. Oznacza to, że płacą wszyscy, a korzystają tylko ci którzy zostali dotknięci ryzykiem socjalnym. (por. W. Muszalski Ubezpieczenie społeczne, Warszawa 2004).

Sąd nie przeczy, że ubezpieczona będąc w ciąży mogła przyglądać się pracy wykonywanej przez S. W. na rzecz płatnika składek, ale nie ma w sprawie dowodów na to, że wykonywała czynności pracownika biurowego w połowie wymiaru czasu pracy, że płatnik rozliczał ją z czasu pracy, czy że na bieżąco kontrolował sposób i jakość wykonanej pracy.

Konstatacja ta skutkuje uznaniem, że ubezpieczona nie podległa ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu) z tytułu umowy o pracę, gdyż pracy, w reżimie stosunku pracy, nie wykonywała.

W tym miejscu wskazać dodatkowo należy, iż zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktów spoczywa na osobie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne. Skoro płatnik M. B. odwołał się od decyzji stwierdzającej, iż w okresie wskazanym w decyzji ubezpieczona nie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom jako pracownik to właśnie na nim i A. S., która przyłączyła się do odwołania, spoczywał ciężar wykazania i udowodnienia faktów, z których można by wysnuć odmienny wniosek niż to przyjął organ rentowy w wydanej i zaskarżonej decyzji, to jest wykazania, że ubezpieczona posiadała status pracownika. Strona, która neguje twierdzenia strony przeciwnej jest obowiązana podjąć inicjatywę dowodową dla obalenia tych twierdzeń. Temu obowiązkowi strona odwołująca nie podołała z przyczyn omówionych wyżej, mimo ze była od początku reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika.

W ocenie Sądu ustalone w sprawie okoliczności wskazują, że celem podjętych przez płatnika i ubezpieczoną działań było wyłącznie uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Celem działania stron nie było, bowiem świadczenie pracy w ramach stosunku pracy i uzyskiwanie z tego tytułu wynagrodzenia, a jedynie osiągnięcie innych korzyści, które prawo wiąże z istnieniem stosunku pracy. Tymczasem, co już podniesiono, głównym celem zawarcia umowy o pracę winno być nawiązanie stosunku pracy, a jedynie rezultatem i pośrednim celem zatrudnienia jest uzyskanie wskazanych korzyści. W ocenie Sądu na gruncie rozpoznawanej sprawy strony umowy musiały mieć świadomość tego, że umowa nie będzie ich obowiązywać, a ich ewentualne zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne będą krótkotrwałe. Nawiązanie stosunku pracy, którego elementami są zobowiązanie się pracownika do wykonywania pracy i zobowiązanie pracodawcy do wypłacania wynagrodzenia, nie było rzeczywistym celem stron. Stronom chodziło o uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego i temu celowi podporządkowały skonstruowanie określonej sytuacji prawnej, a umowa o pracę stanowić miała przede wszystkim narzędzie do realizacji tych celów. Fikcyjne, czyli tylko pozorne zawarcie umowy o pracę nie mogło stanowić zaś podstawy do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami pracowników.

W efekcie wszystkich powyższych rozważań w rozpatrywanym przypadku Sąd Okręgowy ustalił, że umowę o pracę z dnia 10 października 2022 roku cechowała pozorność bezwzględna, gdyż strony jedynie upozorowały istnienie zatrudnienia, o czym świadczy szereg okoliczności związanych z zawarciem umowy, a przede wszystkim brak miarodajnych dowodów świadczenia umówionej pracy w reżimie pracowniczym.

Reasumując, odwołujący nie przedstawił wiarygodnych dowodów na okoliczność wykonywania przez ubezpieczoną pracy stale, w sposób podporządkowany, co do czasu i miejsca wynikającego ze spornej umowy o pracę. Zdaniem sądu jedyną motywacją do zawarcia umowy nazwanej umową o pracę od dnia 10 października 2022 roku było uzyskanie przez ubezpieczoną pracowniczego tytułu do ubezpieczeń społecznych oraz skorzystanie przez nią ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z chorobą i ciążą, a nie rzeczywiste świadczenie pracy na rzecz płatnika składek.

Wobec powyższego Sąd uznał, że zaskarżona decyzja ZUS odpowiada prawu i na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołania.

Sąd w punkcie 2 i 3 sentencji wyroku orzekł na podstawie zasady odpowiedzialności za wynik procesu, tj. art. 98 k.p.c. zasądzając od M. B. oraz A. S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. kwoty po 180 zł, tytułem zwrotu kosztu postępowania. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Sąd ustalił zgodnie z § 9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804).

Co do odsetek od kosztów procesu, Sąd orzekł zgodnie z dyspozycją art. 98 ¹ k.p.c., zgodnie z którym od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek sąd orzeka z urzędu.

D.J.