Treść orzeczenia VIII U 670/25 - Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

VIII U 670/25 - uzasadnienie Sąd Okręgowy w Łodzi z 2025-06-02

Sygnatura akt VIII U 670/25

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 lutego 2025 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 9 stycznia 2025 r. przyznał M. F. prawo do emerytury, od 1 stycznia 2025 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

: kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 574755,12 zł;
: kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 1062943,19 zł;
: średnie dalsze trwanie życia wynosi 216,80 m-cy;
: wyliczona kwota emerytury wynosi 7553,96 zł.

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej: ( (...),12 + (...),19) / 216,80 = 7553,96 zł.

Jednocześnie organ rentowy odmówił ubezpieczonemu przyznania rekompensaty, ponieważ na wymagane 15 lat pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze nie został uznany żaden okres. Świadectwo pracy za okres od 4 maja 1982 r. do 31 grudnia 2008 r. pracy w (...) Serwis - Technika Sp. z o.o. w W. wystawione 31 stycznia 2009 r. zawiera niezgodności dotyczące wymienionego stanowiska pracy. W świadectwie pracy wskazano stanowisko „elektromonter”, które jest niezgodne ze stanowiskiem z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., na które powołał się zakład pracy, tj. „elektromonter rozdzielni i sieci elektro-energetycznych”.

(decyzja - k. 2 verte- 3 pliku I akt ZUS)

Odwołanie od przedmiotowej decyzji złożył M. F., uznając ją za krzywdzącą. Ubezpieczony wskazał, że jego praca przez 27 lat w warunkach szczególnych została zakwestionowana przez organ rentowy pomimo przedstawienia świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

(odwołanie - k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację podniesioną w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie - k. 4)

Pismem procesowym z dnia 7 kwietnia 2025 r. profesjonalny pełnomocnik ubezpieczonego podtrzymał odwołanie.

(pismo procesowe pełnomocnika ubezpieczonego - k. 10-11)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca M. F. urodził się (...) Ukończył (...) Szkołę (...).

(bezsporne)

W dniu 9 stycznia 2025 r. ubezpieczony złożył w organie rentowym wniosek o przyznanie emerytury wraz z rekompensatą za pracę w szczególnych warunkach.

(wniosek - k. 1-3 verte pliku II akt ZUS)

W konsekwencji organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

(decyzja z dnia - k. 2 verte-3 pliku I akt ZUS)

Zgodnie ze świadectwem pracy z dnia 31 stycznia 2009 r. wydanym przez (...) Serwis - Technika Sp. z o.o. z siedzibą w W. M. F. był zatrudniony w w/w zakładzie pracy okresie od 4 maja 1982 r. do 31 stycznia 2009 r. w wymiarze jednego etatu.

W w/w okresie uwzględniono zatrudnienie:

: od 4 maja 1982 r. do 30 września 2000 r. w Fabryce (...) w Ł., później w (...) Sp. z o.o. w Ł. (następna prawny F. (...) T. E.);
: od 1 października 2000 r. do 2 lutego 2003 r. w wyniku przejęcia na podstawie art. 23¹ k.p. w (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.;
: od 3 lutego 2003 r. do 28 lutego 2003 r. w wyniku przejęcia na podstawie art. 23¹ k.p. w (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.;
: od 1 marca 2003 r. do 31 stycznia 2009 r. w wyniku przejęcia na podstawie art. 23¹ k.p. w (...) Serwis - Technika Sp. z o.o. z siedzibą w W..

W okresie zatrudnienia w/w zajmował stanowisko: elektromonter.

Ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w okresie od 4 maja 1982 r. do 31 stycznia 2009 r. przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych na stanowisku: elektromonter.

Okresy nieskładkowe, przypadające w okresie zatrudnienia, uwzględniane przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty przypadały w okresie od 19 listopada 2007 r. do 15 grudnia 2007 r. oraz od 14 kwietnia 2008 r. do 11 października 2008 r.

(świadectwo pracy - k. 15-15 verte pliku II akt ZUS)

Zgodnie ze świadectwem wykonywania prac w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze z dnia 31 stycznia 2009 r. , wystawionym przez (...) Serwis - Technika Sp. z o.o. z siedzibą w W. ubezpieczony był zatrudniony w:

: Fabryce (...) w Ł., później w (...) Sp. z o.o. w Ł. (następna prawny F. (...) T. E.) od 4 maja 1982 r. do 30 września 2000 r.,
: (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. od 1 października 2000 r. do 2 lutego 2003 r.,
: (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. od 3 lutego 2003 r. do 28 lutego 2003 r.,
: (...) Serwis - Technika Sp. z o.o. z siedzibą w W. od 1 marca 2003 r. do 31 stycznia 2009 r.

Wszystkie zmiany pracodawcy odbyły się na podstawie art. 23¹ k.p.

Stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonując prace w okresie od 4 maja 1982 r. do 31 stycznia 2009 r. przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych wymienione w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (Dz. U. Nr 8 poz. 43) na stanowisku elektromonter wymienionym w wykazie: A, dział II poz. 1, pkt 14 wykazu stanowiącego załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983 r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach.

( świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze - k. 16 pliku II akt ZUS)

W spornym okresie ubezpieczony był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku elektromontera. Pracował jako elektryk dyżurny w systemie trzyzmianowym.

Przed 2008 r. w zakładzie pracy zatrudnionych było od 10 do 14 osób (wszyscy na stanowisku elektromontera).

Odwołujący się, wykonywał swoje obowiązki na rozdzielni 15kV. Wiązało się to z narażeniem na silne promieniowanie elektroenergetyczne. W rozdzielni następowała modernizacja celek zasilających poszczególne transformatory na terenie zakładu. Ubezpieczony wymieniał wyłączniki, odłączniki, szynoprzewody, przekładniki napięciowe, przekładniki prądowe, to co wchodziło w skład celek zasilających. Zajmował się także wymianą torowisk, po których poruszały się wózki wyłączników, na terenie rozdzielni, w konkretnej celce. W podstacjach niskiego napięcia i komorach transformatorów, do których dochodziło napięcie 15 kV, wykonywał przeglądy, czyszczenie powierzchni transformatorów. Na niskiej stronie w rozdzielniach oddziałowych był odpowiedzialny za naprawy, wymiany związane z przesyłem do konkretnych maszyn.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 14 maja 2025 r. e-protokół (...):30:05 - 01:31:24 - koperta k. 31 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 14 maja 2025 r. e-protokół (...):07:01- 00:42:55 - koperta k. 31, zeznania świadka W. P. (1) na rozprawie z dnia 14 maja 2025 r. e-protokół (...):44:18-01:03:44 - koperta k. 31, zeznania świadka W. P. (2) na rozprawie z dnia 14 maja 2025 r. e-protokół (...):03:44 - 01:28:09 - koperta k. 31)

Skarżący, wspólnie z kolegami, wykonywał interwencje w rozdzielni maszynowni zasilającej generatory prądotwórcze. Obsługiwał park maszynowy. W zależności od zgłoszenia podejmował działania (np. wymiana bezpieczników). W grupie elektromonterów analizował stan urządzeń. W zakładzie było dwóch dyżurnych pod kątem możliwości samodzielnego usunięcia awarii. Jeśli awaria okazała się poważna to informowano o niej innych elektromonterów, którzy byli odpowiedzialni za jej usunięcie. Odwołujący zajmował się niskim i średnim napięciem do 15 kV, przesyłaniem energii z rozdzielni głównej do komór transformatorowych na terenie zakładu, obsługą niskiego napięcia, które było przesyłane do konkretnych maszyn. Wnioskodawca wykonywał swoje obowiązki na wysokościach (urządzenia elektroenergetyczne - węzeł parowy, rozdzielnia i podstacje, system oświetlenia ulicznego i wewnątrz-halowego od 10 do 30 metrów wysokości).

W zależności od potrzeb, odwołujący się wykonywał pracę na zewnątrz. Na wolnym powietrzu było oświetlenie uliczne. Do rozdzielni dochodziło zasilanie dwustronne z T. i (...). Niekiedy następowało przełączanie na zasilanie jednostronne. Gdy była taka konieczność ubezpieczony również się tym zajmował.

Wnioskodawca wykonywał różne prace na polecenie pracowników produkcji związane z ruchem maszyny, zasilaniem elektrycznym. Maszyna była sprawdzana w trakcie pracy, nie można było jej wyłączyć. Dyżurka elektryka dyżurnego była w sąsiedztwie rozdzielni średniego napięcia 15 kV.

Średnie napięcie wynosiło 15 kV, do komór transformatorowych, z komór transformatorowych po przetworzeniu wychodziło napięcie 380 V. Skarżący zajmował się przełączeniami po średniej i niskiej stronie. Zdarzały się uszkodzenia mechaniczno - elektryczne.

Odwołujący przechodził okresowe badania lekarskie co dwa, trzy lata.

Skarżący miał zapewnione wyposażenie - elektro-rękawice, półbuty, drążki izolacyjne. Mimo to zdarzały mu się oparzenia łukiem elektrycznym.

Ubezpieczony nie otrzymywał dodatku za pracę w szczególnych warunkach.

Odwołujący posiada uprawnienia do pracy na stanowisku elektryka dyżurnego na rozdzielniach od 1982 r. Co 5 lat musi zdawać w (...) egzamin dopuszczający do prac przy poszczególnych napięciach. Ma uprawnienia do średniego napięcia 15 kV.

(świadectwo kwalifikacyjne - k. 33-34, zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 14 maja 2025 r. e-protokół (...):30:05 - 01:31:24 - koperta k. 31 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 14 maja 2025 r. e-protokół (...):07:01- 00:42:55 - koperta k. 31)

Wnioskodawca posiada zezwolenie na pracę na wysokości oraz uprawnienia na wózki.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 14 maja 2025 r. e-protokół (...):30:05 - 01:31:24 - koperta k. 31 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 14 maja 2025 r. e-protokół (...):07:01- 00:42:55 - koperta k. 31, zeznania świadka W. P. (2) na rozprawie z dnia 14 maja 2025 r. e-protokół (...):03:44-01:28:09 - koperta k. 31)

Powyższy stan faktyczny, Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty zawarte w aktach niniejszej sprawy, w załączonych do akt sprawy aktach ZUS oraz na podstawie osobowych źródeł dowodowych w postaci zeznań wnioskodawcy oraz powołanych w sprawie świadków. Zgromadzonym dowodom Sąd dał wiarę w całości. Należy stwierdzić, że, przesłuchani w sprawie , świadkowie, to osoby obce dla wnioskodawcy. Byli oni jego współpracownikami w spornym okresie zatrudnienia i mieli bezpośredni wgląd i styczność z wykonywanymi przez niego czynnościami. Świadkowie dysponowali, więc niezbędnymi wiadomościami w zakresie charakteru czynności wykonywanych przez wnioskodawcę, jego obowiązków, warunków zatrudnienia i zasad organizacji pracy. Zeznania świadków są logiczne i spójne, korelują ze sobą i z zeznaniami skarżącego. Tym samym, zdaniem Sądu, przeprowadzone postępowanie dowodowe umożliwiało wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Jednocześnie na podstawie art. 235² § 1 pkt 5 k.p.c. Sąd Okręgowy postanowił pominąć wniosek pełnomocnika wnioskodawcy o przełożenie na Sąd obowiązku gromadzenia materiału dowodowego zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy jako zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że stosownie do treści art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu legitymowania się wymaganym stażem pracy w warunkach szczególnych spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Twierdzenia co do określonych okoliczności faktycznych muszą być udowodnione. W ocenie Sądu wskazany wniosek należy uznać za całkowicie niezrozumiały mając na względzie, że został złożony przez profesjonalnego pełnomocnika.

W konsekwencji, jedynie dla porządku, przypomnienia wymaga, iż nie jest obowiązkiem, sądu, zarządzenie dochodzeń, w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Stanowisko takie zawarł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie o sygn. akt I CKU 45/96, OSNC z 1997 r., z.6-7, poz. 76. Podobnie, w wyroku z 7 października 1998 r. w sprawie II UKN 244/98, OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662, Sąd Najwyższy stwierdził nawet, że od dnia 1 lipca 1996 r. nastąpiło zniesienie zasady odpowiedzialności sądu za wynik postępowania dowodowego, także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Do postępowania odrębnego z zakresu ubezpieczeń społecznych, w zakresie postępowania dowodowego, ma zastosowanie – bez żadnych ograniczeń – reguła wynikająca z art. 232 k.p.c., obowiązuje więc zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń przez stronę (por: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 20 września 2022 r., III AUa 33/21, LEX nr 3425383).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego, odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 21 ust.1 ustawy z dnia 19.12.2008 r. - o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1696) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (zob. np. M. Zieleniecki, Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX/el. 2017; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15, LEX 2044406).

Przepisy art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze do dnia wejścia w życie ustawy tj. do 31.12.2008 r. w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący się nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1631) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust.4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W niniejszym postępowaniu wnioskodawca domagał się ustalenia, że w spornym okresie zatrudnienia tj. 4 maja 1982 r. do 31 grudnia 2008 r. w zakładzie pracy (...) Serwis - Technika Sp. z o.o. w W. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych i tym samym spełnia warunki do przyznania rekompensaty.

Natomiast rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym, brak świadectwa pracy, wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności, ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne (tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r., III AUa 690/15, LEX nr 2121869).

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego (tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r. III AUa 41/16 LEX nr 2151525).

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii, zasadnym stało się, zatem, ustalenie, czy praca wykonywana przez wnioskodawcę we wskazanym okresie w wymienionym zakładzie pracy była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach.

Wynikające z wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 u.e.r.f.u.s. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1370/12 LEX nr 1339369).

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r. I UK 393/10).

Pełne zatrudnienie w warunkach szczególnych pojmowane jest jako bezwzględna cecha tego zatrudnienia jako uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Możliwe jest przy tym łączenie w przebiegu dniówki prac o różnym charakterze polegające na wykonywaniu nie jednego, lecz kilku rodzajów prac w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie. W takim wypadku do czasu pracy w warunkach szczególnych zlicza się czas równolegle wykonywanych czynności tylko wtedy, gdy różne prace wszystkie łącznie lub każda z osobna odpowiadają pracom w szczególnych warunkach i wszystkie razem wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (tak SA w Łodzi w wyroku z dnia z dnia 2 czerwca 2016 r., III AUa 1687/15, LEX nr 2062050). Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest natomiast dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Jednocześnie tylko okresy zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), i nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (III AUa 101/16 - wyrok SA Gdańsk z dnia 11-05-2016).

Przy czym należy pamiętać, iż o określonych skutkach prawnych wykonywania pracy w warunkach szczególnych stanowi ustawa oraz utrzymane jej przepisami (art. 32 ust. 4 ustawy o e. i r. z FUS) rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. Zarządzenia resortowe traktowane są tylko jako wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach i mają one znaczenie, o ile są dostosowane do treści załącznika do rozporządzenia i stanowią jego uszczegółowienie, poprzez bardziej ścisłe ustalenie stanowisk pracy (por wyroki SN: z dnia 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306, z dnia 9 maja 2006 r., II UK 183/05, LEX nr 1001301).

Analiza treści wykazu A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) wskazuje, że wymienione prace w Dziale II – W energetyce – Prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych – to prace w szczególnych warunkach.

Powyższe prace zostały wymienione także w załączniku Nr 1 do zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach (Dz.Urz.WUG.1983.8.12). W Wykazie A, Dziale II W Energetyce poz. 1 Praca przy wytwarzaniu, przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektrycznych i cieplnych pkt 14 zostało wymienione stanowisko elektromontera rozdzielni i sieci elektroenergetycznych.

Przedkładając powyższe rozważania na grunt sprawy niniejszej, należy stwierdzić, że zgromadzony i niepodważony przez organ rentowy materiał dowodowy w postaci zeznań wnioskodawcy, zeznań świadków i zgromadzonej dokumentacji jednoznacznie potwierdza, że w spornym okresie od 4 maja 1982 r. do 31 stycznia 2009 r. w (...) Serwis Technika Sp. z o.o. (wcześniej Fabryce (...) w Ł., (...) Sp. z o.o. w Ł., (...) Sp. z o.o. w W., (...) Sp. z o.o. w W.) wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy będąc oficjalnie zatrudnionym na stanowisku elektromonter, wykonywał prace w szczególnych warunkach, o jakich mowa w cytowanych powyżej przepisach.

Ubezpieczony pracował jako elektryk dyżurny w systemie trzyzmianowym. Wykonywał pracę na rozdzielni 15kV. Wiązało się to z narażeniem na silne promieniowanie elektroenergetyczne. W rozdzielni następowała modernizacja celek zasilających poszczególne transformatory na terenie zakładu. Skarżący wymieniał wyłączniki, odłączniki, szynoprzewody, przekładniki napięciowe, przekładniki prądowe, to co wchodziło w skład celek zasilających. Był odpowiedzialny z wymianę torowisk, po których poruszały się wózki wyłączników, na terenie rozdzielni, w konkretnej celce. W podstacjach niskiego napięcia i komorach transformatorów, do których dochodziło napięcie 15 kV, wykonywał przeglądy, czyszczenie powierzchni transformatorów. Na niskiej stronie w rozdzielniach oddziałowych, wykonywał naprawy, wymiany związane z przesyłem do konkretnych maszyn. Wspólnie z kolegami wykonywał interwencję w rozdzielni maszynowni zasilającej generatory prądotwórcze. Obsługiwał park maszynowy. W zależności od zgłoszenia podejmował działania, np. wymiana bezpieczników. W grupie elektromonterów analizował stan urządzeń. Zajmował się niskim i średnim napięciem do 15 kV, przesyłaniem energii z rozdzielni głównej do komór transformatorowych na terenie zakładu, obsługą niskiego napięcia, które było przesyłane do konkretnych maszyn. Praca świadczona była na wysokości. W zależności od potrzeb wykonywał swoje obowiązki na zewnątrz. Na wolnym powietrzu było oświetlenie uliczne. Do rozdzielni dochodziło zasilanie dwustronne z T. i (...). Niekiedy następowało przełączanie na zasilanie jednostronne. Gdy była taka konieczność ubezpieczony również się tym zajmował. Średnie napięcie wynosiło 15 kV, do komór transformatorowych, z komór transformatorowych po przetworzeniu wychodziło napięcie 380 V. Skarżący zajmował się przełączeniami po średniej i niskiej stronie. Wnioskodawca wykonywał, także różne prace na polecenie pracowników produkcji, związane z ruchem maszyny, zasilaniem elektrycznym. Miał zapewnione wyposażenie – elektro - rękawice, półbuty, drążki izolacyjne. Mimo to zdarzały mu się oparzenia łukiem elektrycznym. Brak więc podstaw do kwestionowania szczególnego charakteru tak wykonywanych czynności.

Reasumując, stwierdzić należy, że po uwzględnieniu do okresu pracy w szczególnych warunkach spornego okresu od 4 maja 1982 r. do 31 stycznia 2009 r. w (...) Serwis Technika Sp. z o.o. (po pominięciu okresów nieskładkowych) ubezpieczony niewątpliwie spełnia wymóg posiadania 15-letniego okresu pracy w takim charakterze. Tym samym wnioskodawcy przysługuje prawo do rekompensaty

W myśl art. 100 ust. 1. ustawy o emeryturach i rentach z FUS prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa.

Na mocy art. 129 ust. 1 cytowanej ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Mając na względzie powyższe, należało zmienić zaskarżoną decyzję, o czym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w sentencji wyroku.

Dodano: 6 października 2025, Opublikował(a): Beata Łuczak
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Łodzi
Osoba, która wytworzyła informację: Barbara Kempa
Data wytworzenia informacji: 2 czerwca 2025