Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 stycznia 2021 r. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 10 grudnia 2020 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał M. G. prawo do emerytury od 9.01.2021 r. tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego i jednocześnie odmówił prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W uzasadnieniu decyzji poinformowano, iż zgodnie z art.21 ustawy z dn. 19.12.2008r. (Dz.U. z 2017, poz.664) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli przed dniem 01.01.2009r. udowodni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszący co najmniej 15 lat.

Zakład odmówił przyznania rekompensaty, ponieważ na wymagane 15 lat pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze wnioskodawca nie udokumentował wymaganego okresu. Organ wskazał, iż w przedłożonym przez wnioskodawcę świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach występuje niezgodność w wymienionym stanowisku pracy ze stanowiskiem i charakterem prac wymienionym w wykazie prac wykonywanych w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze. W świadectwie z dnia 18.02.2004 r. nie wskazano charakteru pracy jak we wskazanym zarządzeniu Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7.07.1987 r., winno być prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych. Jednocześnie wskazano dwa stanowiska pracy: konserwator maszyn i urządzeń oraz ślusarz. Ponadto, nawet gdyby uznać, iż wykonywana wówczas praca stanowiła pracę w warunkach szczególnych to udowodniony staż pracy wynosiłby wyłącznie 9 lat 3 miesiące i 3 dni na wymagane 15 lat .

/decyzja k. 9-11 akt ZUS/

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 10 lutego 2021 r. wniósł M. G. domagając się jej zmiany i przyznania prawa do rekompensaty. W uzasadnieniu swego stanowiska odwołujący podniósł, iż kwestionowana przez organ rentowy praca w okresie zatrudnienia w zakładzie Z.P.J. (...) była wykonywana w szczególnych warunkach.

/odwołanie k. 3 akt VIII U 656/21/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację, jak w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedz na odwołanie k. 4 akt VIII U 656/21/

Decyzją ostateczną z dnia 12 lutego 2021 r., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 29 stycznia 2021 r. wraz z załączonym świadectwem pracy Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał M. G. prawo do emerytury od 9.01.2021 r. tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego i jednocześnie odmówił prawa do rekompensaty.

/decyzja k. 14-16 akt ZUS/

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 17 marca 2021 r. wniósł ubezpieczony domagając się jej zmiany i przyznania prawa do rekompensaty. W uzasadnieniu wskazanego stanowiska M. G. wskazał, iż w okresie zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...), a następnie w okresie zatrudnienia w spółce (...) od 20.06.1973r. w pełnym wymiarze godzin, wykonywał prace w szczególnych warunkach, będąc zatrudnionym na stanowisku montera wodno –kanalizacyjnego.

/odwołanie k. 3 akt VIII U 1264/21/

W odpowiedzi na wskazane odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie ponownie wskazując, iż wnioskodawca nie wykazał 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, a załączone przez niego do odwołania angaże z (...) Przedsiębiorstwa (...) pozostają bez wpływu na prawo do rekompensaty.

/odpowiedź na odwołanie k. 8-8 v akt VIII U 1264/21/

Postanowieniem z dnia 18 maja 2021 r. Sąd Okręgowy sprawy z obu odwołań połączył do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

/postanowienie k. 11 akt VIII U 1264/21/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca M. G. urodził się (...)

/bezsporne/

W dniu 10 grudnia 2020 r. M. G. złożył wniosek o emeryturę z rekompensatą.

/wniosek k. 1-3 akt ZUS/

Na skutek powyższego wniosku, zaskarżoną decyzją z dnia 18 stycznia 2021 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo do świadczenia od osiągnięcia wieku emerytalnego, jednocześnie odmawiając wnioskodawcy prawa do rekompensaty z uwagi na brak udokumentowania 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

/decyzja akt 9-11 ZUS/

Kolejną zaskarżoną decyzją z dnia 12 lutego 2021 r. w rozpoznaniu wniosku z dnia z dnia 29 stycznia 2021 r. i z dnia 10 lutego 2021 organ w sposób ostateczny uwzględniając załączone do wniosku świadectwo pracy, określił wysokość należnej ubezpieczonemu emerytury, ponownie odmawiając prawa do rekompensaty.

/decyzja k. 14-16 akt ZUS/

W okresie od 1.09.1970r. do 18.09.1989r. wnioskodawca był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...), początkowo jako uczeń (...), potem od 20.06.1973 r. w pełnym wymiarze czasu pracy jako monter wodno- kanalizacyjny.

/świadectwo pracy k. 3 akt kapitałowych ZUS k. 27, umowa o naukę zawodu k. 28, angaż k. 31 dokumentacja osobowa k. 27- 56 angaże k. 4-7 akt VIII U 1264/21/

W okresie wskazanego zatrudnienia od 23.04.1975r. do 8.04.1977r. wnioskodawca odbył zasadniczą służbę wojskową. W dniu 30.04.1977r. zwarto z nim umowę o pracę na dalszy okres na stanowisku montera wodno- kanalizacyjnego. Jako dzień rozpoczęcia pracy wskazano w 2.05.1977 r. Kartę obiegową zmiany wnioskodawca otrzymał natomiast 25.07.1977 r.

/świadectwo pracy k. 3 akt kapitałowych ZUS, odpis książeczki wojskowej k. 4-6 akt kapitałowych ZUS dokumentacja osobowa k. 27- 56, umowa o prace k. 34 karta obiegowa zamiany k. 35/

W okresie od 19.09.1989r. do 31.12.1993r. wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) spółka z o.o. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku monter wodno – kanalizacyjny.

/świadectwo pracy k. 7 akt kapitałowych ZUS/

Początkowo w latach 1970-1973 wnioskodawca był zatrudniony jako uczeń wówczas pracował 3 dni w tygodniu, a przez 3 pozostałe 3 uczył się.

/umowa o naukę zawodu k. 28, angaż k. 31, dokumentacja osobowa k. 27- 56, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 19.01.2022 00:51:51-00:53:36 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:07 00:24:22 oraz protokół z rozprawy z dnia 22 września 2021 r. 00:02:58- 00:13:54/

W czasie zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) przez okres ok. 1 miesiąca, do dnia 9.06.1986r. wnioskodawca był oddelegowany do pracy dozorcy w związku z doznanym w pracy wypadkiem i doznanym wówczas urazem ( dyskopatia). Po tym czasie odwołujący powrócił do pracy jako monter. Ponadto zdarzyło się, że z powodu mrozów i śnieżyc na tydzień czasu był oddelegowany do odśnieżania torów. Gdy warunki nie pozwalały na prace montera, pracownicy byli kierowani na urlop.

/cofnięcie oddelegowania k. 44, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 19.01.2022 00:51:51-00:53:36 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:07 00:24:22 oraz protokół z rozprawy z dnia 22 września 2021 r. 00:02:58- 00:13:54 zeznania świadka S. K. protokół z rozprawy z dnia 19 stycznia 2022 r.00:38:53-00:48:59/

Będąc zatrudnionym w (...) Przedsiębiorstwie (...), jak i w Przedsiębiorstwie (...) spółka z o.o. wnioskodawca zajmował się układaniem rur w wykopach. Pracował w brygadzie monterów wodno –kanalizacyjnych. Pracował na 1 zmianę od 7 -15, w pełnym wymiarze czasu pracy. Praca była wykonywana na zewnątrz, było to uzbrojenie terenu pod osiedla mieszkaniowe. Wnioskodawca nadzorował wykop dołu przez koparkę, a potem zajmował się ręcznym układaniem rur wodociągowych, deszczowych i kanalizacyjnych w wykopach. Wnioskodawca zakładał spoiny między rurami. W przypadku rur sanitarnych były to rury kamionkowe, w przypadku wodociągowych - rury żeliwne. Wykopy miały głębokość do 5 m. głębokości.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 19.01.2022 00:51:51-00:53:36 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:07 00:24:22 oraz protokół z rozprawy z dnia 22 września 2021 r. 00:02:58- 00:13:54, zeznania świadka S. K. protokół z rozprawy z dnia 19 stycznia 2022 r.00:38:53-00:48:59/

Za wskazane okresy zatrudnienia wnioskodawca nie legitymuje się świadectwem wykonywania prac w szczególnych warunkach.

/bezsporne, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 19.01.2022 00:51:51-00:53:36 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:07 00:24:22 oraz protokół z rozprawy z dnia 22 września 2021 r. 00:02:58- 00:13:54/

W okresie od 1.02.1994r. do 7.11.2003r. M. G. był zatrudniony w Zakładach (...) w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku ślusarz. Od 1.05.1995r. ww. pełnił nadto funkcję brygadzisty.

/świadectwo pracy k. 11 akt kapitałowych ZUS, załączone akta osobowe koperta k. 71/

W okresie wskazanego zatrudnienia wnioskodawca zajmował się naprawą krosien na hali na produkcji, zdarzało się iż wyjmował popsute części i dokonywał ich naprawy w warsztacie obok hali. Napraw dokonywano codziennie z uwagi na dużą liczbę krosien. Poza halą naprawiany był np. napęd hydrauliczny, który demontowano na hali, a naprawiano w warsztacie. Większych napraw ścian krosna sporadycznie dokonywano w piwnicy. Około 90% napraw odbywało się na hali. Wnioskodawca pracował na jedną zmianę. Na hali zawsze było obecnych – 3-4 ślusarzy. Będąc brygadzistą wnioskodawca pobierał części zamienne z warsztatu i wydawał je pracownikom. Robił to codziennie. Wyznaczał pracownikom jakie krosna maja naprawiać. Sam również naprawiał krosna, ale pod osnową na hali. Na koniec miesiąca obliczał godziny pracy pracowników, robił to w warsztacie. Podlegało mu około
17 ślusarzy.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 19.01.2022 00:51:51-00:53:36 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:07 00:24:22 oraz protokół z rozprawy z dnia 22 września 2021 r. 00:02:58- 00:13:54, zeznania świadka J. N. protokół z rozprawy z dnia 19 stycznia 2022 r. 00:29:45 -00:38:53/

Za wskazany okres zatrudnienia wnioskodawca legitymuje się wystawionym przez zakład świadectwem wykonywania prac w warunkach szczególnych z dnia 18.02.2004r. We wskazanym świadectwie podano, iż M. G. w okresie od 1.02.1994r. do 7.11.2003r. stale i w pełnym wymiarze wykonywał prace ślusarza Dział VII w przemyśle lekkim poz. 4 pkt 47 konserwator maszyn i urządzeń według wykazu działu i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 Dz. U. nr 8 poz. 43 na stanowisku konserwator maszyn i urządzeń – ślusarz, wymienionym w wykazie A dziale VII poz. 4 pkt 47 wykazu stanowiącego załącznik nr 4 do zarządzenia Ministra przemysłu chemicznego i lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987 w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach resortu przemysłu chemicznego i lekkiego.

/świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych k. 4/

Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał następującej oceny dowodów

i zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Zgodnie z art. 21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych ( tj. Dz. U. z 2018 r. , poz. 1924) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (zob. np. M. Zieleniecki, Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX/el. 2017; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15, LEX 2044406).

Przepisy art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze do dnia wejścia w życie ustawy tj. do 31.12.2008 r. w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący się nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /Dz.U. z 2021 r. poz. 291 t.j./za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust.4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z § 1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W niniejszym postępowaniu wnioskodawca domagał się ustalenia, że w spornych okresach zatrudnienia:

- od 1.09.1970r. do 18.09.1989r. w (...) Przedsiębiorstwie (...),

- od 19.09.1989r. do 31.12.1993r. w Przedsiębiorstwie (...) spółka z o.o.

- od 1.02.1994r. do 7.11.2003r. w Zakładach (...)

stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych i tym samym spełnia warunki do przyznania rekompensaty.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Natomiast rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne /tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869 /.

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r III AUa 41/16 LEX nr 2151525/

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, czy praca wykonywana przez wnioskodawcę we wskazanych zakładach w wymienionych wyżej okresach była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach.

Wynikające z wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego
1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 u.e.r.f.u.s. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1370/12 LEX nr 1339369).

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (wyrok Sądu Najwyższego z dnia
8 czerwca 2011 r. I UK 393/10).

Pełne zatrudnienie w warunkach szczególnych pojmowane jest jako bezwzględna cecha tego zatrudnienia jako uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Możliwe jest przy tym łączenie w przebiegu dniówki prac o różnym charakterze polegające na wykonywaniu nie jednego, lecz kilku rodzajów prac w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie. W takim wypadku do czasu pracy w warunkach szczególnych zlicza się czas równolegle wykonywanych czynności tylko wtedy, gdy różne prace wszystkie łącznie lub każda z osobna odpowiadają pracom w szczególnych warunkach i wszystkie razem wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy /tak SA w Łodzi w wyroku z dnia z dnia 2 czerwca 2016 r., III AUa 1687/15, LEX nr 2062050/. Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest natomiast dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Przy czym należy pamiętać, iż o określonych skutkach prawnych wykonywania pracy w warunkach szczególnych stanowi ustawa oraz utrzymane jej przepisami (art. 32 ust. 4 ustawy o e. i r. z FUS) rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. Zarządzenia resortowe traktowane są tylko jako wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach i mają one znaczenie, o ile są dostosowane do treści załącznika do rozporządzenia i stanowią jego uszczegółowienie, poprzez bardziej ścisłe ustalenie stanowisk pracy (por wyroki SN: z dnia 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306, z dnia 9 maja 2006 r., II UK 183/05, LEX nr 1001301).

Na gruncie rozpoznawanej sprawy spornym jest, czy faktycznie wykonywane przez wnioskodawcę czynności we wskazywanych przez niego okresach zatrudnienia, mogą być kwalifikowane jako praca warunkach szczególnych. Podnieść przy tym należy, iż wnioskodawca za okres zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) i w Przedsiębiorstwie (...) spółka z o.o. nie legitymuje się świadectwem wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawionym przez jego ówczesnego pracodawcę, zaś prawidłowość świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach za okres zatrudnienia w Zakładach (...) zakwestionował organ rentowy wskazując, iż zakład pracy podał błędny charakter pracy, nieodpowiadający temu z wykazu oraz dwa stanowiska pracy: konserwator maszyn i urządzeń oraz ślusarz.

Odnosząc się zatem w pierwszej kolejności co do generalnej możliwości zakwalifikowania pracy wnioskodawcy w poszczególnych okresach zatrudnienia do pracy w szczególnych warunkach wskazać należy, iż analiza treści wykazu A do powołanego rozporządzenia z dnia 7 lipca 1987 r. wskazuje, że wymienione w poz. 1 Roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach działu V w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, są pracą w szczególnych warunkach. Ponadto w świetle załącznika Nr 1 do zarządzenia Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez (...), na których, są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz wzrostu emerytury lub renty (Dz.Urz. MB i (...) Nr 3 poz. 6) pracą w takich warunkach jest praca w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych tj. roboty wodno-kanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach na stanowisku 6. monter instalacji sanitarnych i grzewczych - wykaz A, dział V poz. 1 pkt. 6.

Ponadto z treści wykazu A do powołanego rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku wynika, że wymienione w Dziale VII w przemyśle lekkim poz. 4 prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych, stanowią pracę w szczególnych warunkach. Dodatkowo załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. (Dz.Urz.MG Nr 4, poz. 7) w Wykazie A Dział VII W przemyśle lekkim poz. 4. Prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych wymienia stanowisko pkt 47 - konserwator maszyn i urządzeń.

Przedkładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że z ustaleń poczynionych w procesie w oparciu o dostępną dokumentację, zeznania ubezpieczonego i świadków wynika, iż stanowisko montera wodno- kanalizacyjnego, na którym prace wykonywał ubezpieczony w (...) Przedsiębiorstwie (...) i Przedsiębiorstwie (...) spółka z o.o. oraz stanowisko ślusarza (ślusarza remontowego), na którym był zatrudniony w Zakładach (...) pomimo niezgodności ich nazewnictwa ściśle z załącznikiem do zarządzeń resortowych, odpowiadały jednak swym charakterem rodzajowi pracy wymienionym w rozporządzeniu odpowiednio: robotom wodnokanalizacyjnym oraz budowie rurociągów w głębokich wykopach, pracom przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych, oraz odpowiednio stanowiskom: monter instalacji sanitarnych i grzewczych wyszczególnionym w załączniku Nr 1 do zarządzenia Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez (...) oraz stanowisku konserwatora maszyn i urządzeń wymienionym w załączniku Nr 1 do Zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. (Dz.Urz.MG Nr 4, poz. 7). Faktyczny charakter pracy wnioskodawcy potwierdzony zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym sprowadzał się bowiem odpowiednio do wykonywania montażu wodociągów rur przeznaczonych na deszczówkę oraz instalacji kanalizacyjnej oraz do dokonywania napraw krosien w przeważającym zakresie na hali produkcyjnej. Powyższe jeszcze jednak samo w sobie nie czyni jeszcze twierdzeń wnioskodawcy o konieczności zaliczenia wszystkich wskazanych okresów zatrudnienia do pracy w szczególnych warunkach uzasadnionymi.

Kluczowym i niezbędnym dla takiego przyjęcia jest bowiem ustalenie, nie tylko czy prace wykonywane przez wnioskodawcę w spornych okresach zatrudnienia mogą być utożsamianie ze wskazanymi pozycjami wykazu, ale nadto czy były przez niego wykonywane stale w pełnym wymiarze czasu pracy. Jak już bowiem wskazywano, tylko okresy zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), i nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia. /III AUa 101/16 - wyrok SA Gdańsk z dnia 11-05-2016/.

Odnosząc powyższe do kolejnych okresów zatrudnienia, na które powoływał się skarżący wskazać należy, iż nie wszystkie one mogą być kwalifikowane jako spełniające powyższe wymagania.

W pierwszej kolejności, co do okresu zatrudnienia od 1.09.1970r. do 18.09.1989r. w (...) Przedsiębiorstwie (...), i od 19.09.1989r. do 31.12.1993r. w Przedsiębiorstwie (...) spółka z o.o. podnieść należy, iż brak podstaw do zakwalifikowania do pracy w szczególnych warunkach okresu czasu, w jakim wnioskodawca był jako młodociany przyuczany do nauki zawodu.

Podkreślenia wymaga, iż z zeznań samego wnioskodawcy wynika, że w okresie od 1.09.1970r. do 20.06.1973 r. pracował 3 dni w tygodniu, a przez 3 pozostałe pobierał naukę jako uczeń (...).

Nie budzi wątpliwości, że okresy zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 roku uważa się za okresy składkowe (por. art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tekst jedn.: Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Stałe wykonywanie pracy w warunkach szczególnych jest rozumiane - co już podnoszono - jako wypełnianie pełnego wymiaru czasu pracy na zajmowanym stanowisku pracy, gdyż nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika /np. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych z dnia 4 czerwca 2008 roku, II UK 306/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 290/. Wyjątek mogą tu stanowić krótkotrwałe, konieczne szkolenia pracownika, zwłaszcza wstępne (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych z dnia 22 stycznia 2008 roku, I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75/.

Podnieść należy za wywodem Sądu Najwyższego w uzasadnieniu wyroku z dnia
20 stycznia 2011 roku w sprawie II UK 169/10 (LexPolonica nr 3026756), iż zasadnym jest stwierdzenie, że dla młodocianego ucznia w wieku od 15 do 16 roku życia pobierającego naukę zawodu przewidziana była norma czasu pracy w liczbie 6 godzin dziennie i 36 godzin tygodniowo, a praca wykonywana w takim rozmiarze wykonywana była w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na powierzonym stanowisku, tylko ze względu na postanowienia art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 1958 roku o nauce zawodu, obowiązującego do czasu wejścia w życie Kodeksu pracy. Przepis ten - odnoszący się do sytuacji określonych w art. 12 tej ustawy, zgodnie z którym młodociani przyjęci do pracy byli obowiązani do dokształcania się w celu ukończenia pełnej szkoły podstawowej lub do dokształcania się zawodowego lub ogólnokształcącego (ust. 2), natomiast młodociani zatrudnieni w celu nauki zawodu obowiązani byli do dokształcania się w zakresie obranego zawodu (ust. 3) - stanowił, że do czasu pracy młodocianych wlicza się czas dokształcania bez względu na to, czy nauka odbywa się w godzinach pracy, czy poza godzinami pracy, jednakże w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo. Dokształcanie w rozumieniu art. 12 ustawy o nauce zawodu oznaczało zajęcia teoretyczne w warunkach szkolnych. Zgodnie zaś z treścią ust. 2 art. 13 cyt. ustawy młodocianych w wieku powyżej lat 16 obowiązywał normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy.

Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w w/w orzeczeniu, gdyby więc uznać, że przewidziana w obowiązujących przepisach dla danego stanowiska - ze względu na charakter zatrudnienia lub związane z nim warunki - norma czasu pracy w rozmiarze odbiegającym od powszechnie obowiązującego, stanowiła pełny wymiar czasu pracy, to nie można pominąć koniunktywnego wymagania wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przewidzianym dla stanowiska, na którym takie warunki występowały.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy uznał, iż nie ma podstaw do zaliczenia ubezpieczonemu do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia jako uczeń w okresie od 1 września 1970 r. do 20 czerwca 1973 r.

W ocenie Sądu nie ma natomiast przeszkód, by zaliczyć ubezpieczonemu do stażu pracy w szczególnych warunkach generalnie pozostałego okresu zatrudnienia na stanowisku monter wodno –kanalizacyjny, analogicznym do wymienionego w wykazie stanowiska monter instalacji sanitarnych, tj. okresu, w jakim wykonywał roboty wodno-kanalizacyjne oraz zajmował się budową rurociągów w głębokich wykopach. Podnieść należy, iż w okresie zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) od 20.06.1973r. do 31.12.1993r., w Przedsiębiorstwie (...) spółka z o.o. od 19.09.1989r. do 31.12.1993r. wnioskodawca, co wynika zarówno z jego zeznań, jak i zeznań świadka stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w brygadzie monterów wodno –kanalizacyjnych. Zajmował się ręcznym układaniem rur wodociągowych, deszczowych i kanalizacyjnych w wykopach. Wnioskodawca zakładał spoiny między rurami. Tym samym w tych okolicznościach wykonywanie przez niego pracy w szczególnych warunkach nie może być kwestionowane.

Sąd przy tym nie traci z pola widzenia, iż w okresie od 23.04.1975r. do 8.04.1977r. wnioskodawca odbył zasadniczą służbę wojskową. Niemniej jednak czas zasadniczej służby wojskowej zalicza się do okresu uprawniającego do wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Takie doliczenie jest możliwe tylko wówczas, gdy zainteresowany podjął prace w szkodliwych warunkach w ciągu 30 dni od opuszczenia wojska /II UK 188/18 - postanowienie SN - Izba Pracy z dnia 29-05-2019/. Powyższy warunek został na gruncie rozpoznawanego przypadku spełniony. W świetle dokumentów znajdujących się w aktach osobowych powoda za okres zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...), wnioskodawca po odbyciu służby wojskowej powrócił do pracy na dawnych warunkach zatrudnienia – tj. w warunkach szczególnych najpóźniej w dniu 2.05.1977 r. Datę tę, jako datę podjęcia pracy wskazano w umowie o pracę z dnia 30.04.1977r. zawartej na dalszy okres po powrocie ze służby wojskowej. Kartę obiegową zmiany wnioskodawca otrzymał zaś już 25.07.1977r. Tym samym i okres zasadniczej służby wojskowej musi być traktowany jako okres pracy w szczególnych warunkach.

Sąd zauważa również, iż w świetle zgromadzonych w procesie dokumentów i zeznań wnioskodawcy w czasie zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) przez okres ok. 1 miesiąca - do dnia 9.06.1986r. ubezpieczony był oddelegowany do pracy dozorcy w związku z doznanym w pracy wypadkiem i doznanym wówczas urazem (dyskopatia). Potem powrócił do pracy jako monter. Tym samym wskazanego 1 miesięcznego okresu nie można traktować jako pracy w warunkach szczególnych. Jednakże odjęcie go od łącznego udowodnionego okresu pracy w szczególnych warunkach nie wpływa na prawo ubezpieczonego do rekompensaty przy uwzględnieniu faktu, iż wobec zaliczenia do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) 20.09.1973 - 31.12.1993 i w Przedsiębiorstwie (...) spółka z o.o. od 19.09.1989 -31.12.1993 ww legitymuje się już ponad 20 letnim okresem pracy w tym charakterze. Nadto nawet, gdyby odjąć od okresu pracy w szczególnych warunkach, 3 miesięczny okres delegacji tj. okres maksymalny na jaki w świetle art. 42 § 4 kp w danym roku kalendarzowym można oddelegować pracownika do innej pacy, to i tak nie wpływa to na ocenę, iż powyższe nie ma znaczenia dla jego uprawnień w tym przedmiocie.

Natomiast w ocenie Sądu do pracy w szczególnych warunkach nie można zakwalifikować okresu zatrudnienia wnioskodawcy - od 1.02.1994r. do 7.11.2003r. w Zakładach (...). Aczkolwiek jego obowiązki w ramach zajmowanego przez niego stanowiska odpowiadały - na co już wskazywano pracom - wymienionym w wykazie do rozporządzenia i zarządzaniu resortowym – to jednak nie mogą one zostać zaliczone do prac w tym charakterze. Wnioskodawca nie wykonywał bowiem pracy przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych faktycznie na stanowisku konserwatora maszyn i urządzeń w pełnym wymiarze czasu pracy. Co nie jest kwestionowane, co przyznał sam ubezpieczony i potwierdził pośrednio przesłuchiwany w procesie świadek prace remontowe naprawy krosien wykonywane przez ubezpieczonego bezpośrednio przy produkcji stanowiły 90 % prac wszystkich przez niego wykonywanych. Wnioskodawca dokonywał też napraw poza halą produkcyjną w warsztacie oraz w piwnicy i chociaż pozostawały one w zdecydowanej mniejszości, nie zmienia to faktu, iż w pełnym wymiarze czasu pracy, prac przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych nie wykonywał. Tym samym wskazany okres pozostaje bez wpływu na wymiar wykonywanej przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach.

Reasumując, stwierdzić należy, że po uwzględnieniu do okresu pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) od 20.09.1973r. do 31.12.1993r., w Przedsiębiorstwie (...) spółka z o.o. od 19.09.1989r. do 31.12.1993r. nawet przy odjęciu krótkich okresów między zakończeniem służby wojskowej, a podjęciem pracy oraz miesiąca, w którym z uwagi na wypadek wnioskodawcy powierzono inną pracę, ww posiada i tak ponad 20 letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach a więc niewątpliwie spełnia wymóg posiadania 15-letniego okresu pracy w takim charakterze. Tym samym wnioskodawcy przysługuje prawo do spornego świadczenia.

W myśl art. 100 ust. 1. ustawy o emeryturach i rentach z FUS prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa.

Na mocy art. 129 ust. 1 cytowanej ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone decyzje i przyznał wnioskodawcy prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

J.L.