VIII U 551/22 - zarządzenie, uzasadnienie Sąd Okręgowy w Łodzi z 2022-12-08
Sygn. akt VIII U 551/22
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 17 lutego 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że W. C. nie podlega od 2 listopada 2021 r. ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek.
W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że w przedmiotowej sprawie świadczenie pracy w ramach umowy o pracę nie miało miejsca. W ocenie Oddziału W. C. faktycznie nie podjął wykonywania pracy od 2.11.2021 r. u płatnika, a jego zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako pracownika miało na celu uwiarygodnienie nieistniejącego stosunku pracy oraz skorzystanie ze świadczeń przysługującym osobom zgłoszonym do ubezpieczeń. Trudno uznać istnienie potrzeby gospodarczej zatrudnienia pracownika skoro przez większą część trwania umowy jest on nieobecny. Praca takiego pracownika nie przynosi bezpośrednio przychodów dla firmy, a wypłacone wynagrodzenie stanowiłoby jedynie dodatkowe koszty dla płatnika składek. Wobec tego na podstawie art. 83 § 1 kc w zw. z art. 300 Kp organ rentowy, iż umowa o pracę zawarta między stronami jako zawarta dla pozoru jest nieważna a zatem z tytułu tej umowy W. C. nie podlega ubezpieczeniom społecznym w spornym okresie.
/ decyzja k. 20-22/
Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 17.03.2022 r. wniósł W. C. domagając się zmiany zaskarżonej decyzji i ustalenia, iż podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia u płatnika M. K. (1) w spornym okresie. Skarżący podniósł, że w spornym okresie umowa o pracę zawarta z płatnikiem była faktycznie wykonywana. Do jego obowiązków jako magazyniera należało przyjmowanie i wydawanie towaru oraz obsługa klienta którymi zajmował się w siedzibie firmy w godzinach jej otwarcia pod nadzorem właściciela firmy.
/ odwołanie k. 3-7/
W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu przytoczył argumentację jak w zaskarżonej decyzji.
/odpowiedź na odwołanie k. 10-11/.
Na rozprawie w dniu 22.11.2022 r. ustanowiony w toku proces pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, zainteresowany M. K. (1) przyłączył się do odwołania wnioskodawcy, pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania i zasadzenie kosztów wg norm przepisanych od obydwu stron.
/stanowiska procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 00:01:49-00:02:54 i 01:02:53 -01:10:30/
Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:
Zainteresowany płatnik składek M. K. (1) od 26.05.1990 r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) Przedsiębiorstwo – Handlowo – Usługowe (...). Siedziba firmy mieści się przy ul. (...). Przedmiotem działalności jest sprzedaż hurtowa skór.
/ bezsporne informacja z (...) k. 12- akt ZUS oraz k. 31/
Płatnik poszukiwał pracownika z uwagi na przebyty udar, wskutek którego ma niedowład nogi, drżenie ręki i nie może dźwigać.
/zeznania zainteresowanego protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 01:00:57-01:02:53 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:19:38-00:34:18/
Wnioskodawca W. C. z zawodu jest murarzem tynkarzem. Posiada długoletnie doświadczenie zawodowe ( 13 lat) w pracy w charakterze magazyniera.
/ zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 00:58:19-01:00:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:54-00:19:38, świadectwa pracy k 66-70 i k. 145-148/
Wnioskodawca trafił do płatnika przez kolegę syna. Od niego dowiedział się, że płatnik potrzebuje pracownika. Otrzymał od niego namiary i umówił się na rozmowę w sprawie pracy.
/ zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 00:58:19-01:00:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:54-00:19:38, zeznania zainteresowanego protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 01:00:57-01:02:53 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:19:38-00:34:18/
Przed podjęciem pracy u zainteresowanego w okresie od 17.11.2020 r. do 1.11.2021 r. wnioskodawca był zarejestrowany w Urzędzie Pracy, jako osoba bezrobotna z prawem do zasiłku.
/ bezsporne, decyzja z 3.12.2021 r. k. 64, zaświadczenie o okresach rejestracji k. 65 oraz k. 149, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 00:58:19-01:00:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:54-00:19:38/
W dniu 29.10.2021 r. strony tj. W. C. oraz płatnik M. K. (1) zawarły umowę o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy, za minimalnym wynagrodzeniem określonym w przepisach brutto miesięcznie. W ramach umowy W. C. miał wykonywać pracę na stanowisku pracownika magazynowego. Jako miejsce wykonywania pracy wskazano siedzibę płatnika ul. (...) w Ł..
/ umowa o pracę k. 4, k. 63, k. 150/
Zainteresowany zaproponował wnioskodawcy umowę o pracę, bo taki w firmie jest standard. Natomiast umowa miała być na czas nieokreślony z uwagi na stan zdrowia zainteresowanego.
/zeznania zainteresowanego protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 01:00:57-01:02:53 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:19:38-00:34:18/
Wnioskodawca w dniu 29.10.2021 r. legitymował się ważnym orzeczeniem lekarskim dopuszczającym go do pracy na stanowisko magazyniera u płatnika. Zgodnie z oświadczeniem na karcie szkolenia wstępnego w zakresie BHP w dniu 2.11.2021 r. wnioskodawca przeszedł instruktaż ogólny, a w dniach 2-3.11.2021 instruktaż stanowiskowy.
/ orzeczenie lekarskie k. 6, karta szkolenie wstępnego BHP k. 5/
Płatnik poza wnioskodawcą zatrudniał swojego starszego brata Z. K., K. G. córkę brata żony - obydwoje na ½ etatu na stanowisku pracownik magazynowy i córkę M. K. (2) w charakterze handlowca w pełnym wymiarze.
/ zestawienie osób zatrudnionych k. 30zeznania zainteresowanego protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 01:00:57-01:02:53 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:19:38-00:34:18, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 00:58:19-01:00:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:54-00:19:38/
Płatnik zgłosił wnioskodawcę do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego jako pracownika od 2.11.2021 r. . Dokument zgłoszeniowy został złożony 10.11.2021 r.
/ bezsporne/
Do obowiązków wnioskodawcy jako magazyniera w hurtowni skór należało, przyjmowanie dostaw, układanie ich na półki, sortowanie skór, dowożenie towaru utrzymywanie porządku, pomoc klientom w wyborze skór. Wnioskodawca dodatkowo dowoził samochodem służbowym paczki do punktu (...) w ramach sprzedaży wysyłkowej. Dowoził je w godzinach pracy do punktu przy ul. (...), w którym odebrali je kurierzy. Firma miała podpisaną umowę z doręczycielami więc wystarczyło wejść i zostawić paczki. Wysyłka była robiona on- line. Nie wymagało to podpisania żadnych dokumentów. Wnioskodawca w firmie płatnika był jedynym mężczyzną, który był w stanie dźwigać, porządkować skóry, robić paczki.
/ zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 00:58:19-01:00:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:54-00:19:38,zeznania zainteresowanego protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 01:00:57-01:02:53 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:19:38-00:34:18, zeznania świadka K. G. protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 00:35:29-00;56:49/
Wnioskodawca pracował na magazynie przy ul. (...) w godzinach 9-16 wspólnie z pozostałymi zatrudnionymi.
/ zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 00:58:19-01:00:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:54-00:19:38 zeznania świadka K. G. protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 00:35:29-00;56:49/
Wnioskodawca pracował pod bezpośrednim zwierzchnictwem płatnika M. K. (1) – który codziennie był w pracy. Codziennie dostawał dyspozycję co ma robić. Ewentualnie takie polecenia wydawała mu córka pracodawcy.
/zeznania zainteresowanego protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 01:00:57-01:02:53 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:19:38-00:34:18, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 00:58:19-01:00:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:54-00:19:38 zeznania świadka K. G. protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 00:35:29-00;56:49/
Wnioskodawca nie podpisywał list obecności.
/ zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 00:58:19-01:00:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:54-00:19:38/
Wynagrodzenie za pracę było płacone ubezpieczonemu gotówką do ręki. Pierwsze zostało mu wypłacone, gdy był już na zwolnieniu lekarskim.
/listy płac k. 42-58 zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 00:58:19-01:00:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:54-00:19:38, zeznania zainteresowanego protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 01:00:57-01:02:53 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:19:38-00:34:18/
W przekazanych za W. C. imiennych raportach o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek, płatnik skałek wskazał:
- od 25.11.2021 r. do 8 .12.2021 r. wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy
- od 9.12.2021 r. do 29.12.2021 oraz od 1.01.2022 r. do 31.01. 2022 r. zasiłek chorobowy.
/ bezsporne/
Od 25.11.2021 r. do dnia 25.05.2022 r. wnioskodawca był niezdolny do pracy.
/ bezsporne, zestawienie zaświadczeń ubezpieczonego k. 29. Dokumentacja medyczna k. 79, koperta k. 82, k. 85- 88, 90-142 zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 00:58:19-01:00:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:54-00:19:38/
Wnioskodawca poczuł się gorzej 23 lub 24.11 i w dniu 24.11.2021 r. zgłosił się do lekarza, od którego dostał skierowanie do szpitala w związku ze schorzeniami kardiologicznymi, na które wcześniej nigdy się nie leczył. Wnioskodawca był hospitalizowany w okresie 25.11.2021 – 30.11.2021 r.
/Dokumentacja medyczna k. 79, koperta k. 82, k. 85- 88, 90-142, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 00:58:19-01:00:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:54-00:19:38/
W maju 2022 r. wnioskodawca złożył w ZUS wniosek o rentę chorobową . Orzeczeniem lekarza orzecznika z dnia 20.06.2022 r. został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy od 25.11.2021 r. do 30.06.2023 r. W rezultacie wymienionego orzeczenia wnioskodawca otrzymał wskazane świadczenie.
/ orzeczenie lekarza orzecznika ZUS k. 62 zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 00:58:19-01:00:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:54-00:19:38/
W miejsce wnioskodawcy nikt nie został zatrudniony z uwagi na regres – znaczne zmniejszenie wielkości sprzedaży. Zainteresowany prowadzi małą firmę rodzinną i nie chciał już zatrudniać nikogo z ulicy. W trudnej sytuacji postanowił sobie radzić z dotychczasowymi ludźmi z kręgu rodziny. W 2022 r. sprzedaż spadła do takiego poziomu, że nie opłacało mu się zatrudniać pracownika. W kwietniu 2022 r. z pracy zrezygnowała też K. G.
/listy płac k. 42-58 zeznania zainteresowanego protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 01:00:57-01:02:53 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:19:38-00:34:18, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 00:58:19-01:00:57 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:54-00:19:38, zeznania świadka K. G. protokół z rozprawy z dnia 22.11.2022 r. 00:35:29-00;56:49/
W 2021 r. płatnik osiągnął dochód/ stratę -150 399,86 zł dochód z uwzględnieniem różnicy remanentowej 5 386,10 zł. Natomiast w 2022 r. dochód/ stratę - 60 796,08 zł , dochód z uwzględnieniem remanentu - 60 796,08 zł
/ podsumowanie księgi przychodów i rozchodów w 2021 r. i w 2022 r. k. 32- 33 karty przychodów za 2021 i 2022 r. k. 34- 41
Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach organu rentowego i załączonych do akt sprawy, których żadna ze stron nie kwestionowała, a także w oparciu o zeznania świadków oraz zeznania wnioskodawcy i zainteresowanego. Sąd uznał, iż zarówno zeznania W. C., jak M. K. (1) oraz świadka co do tego, iż wnioskodawca wykonywał pracę na stanowisku pracownika magazynowego w spornym okresie w warunkach podporzadkowania pracodawcy są spójne, konsekwentne, logiczne. Z zeznań tych wynika wprost czym zajmował się wnioskodawca w trakcie wykonywania pracy u płatnika i na jakich warunkach, to jest w stricte określonym czasie pod kierownictwem płatnika. Wszyscy ww. spójnie potwierdzają także okoliczności w jakich powstała niezdolność do pracy wnioskodawcy. Brak więc podstaw do uznania, co sugeruje w zaskarżonej decyzji organ rentowy, iż praca przez wnioskodawcę nie była faktycznie wykonywana, a umowę o pracę zawarto wyłącznie dla pozoru.
Sąd ma przy tym na uwadze, iż od 25.11. 2021 r. wnioskodawca korzystał w sposób długotrwały ze zwolnień lekarskich i następnie uzyskał prawo do renty chorobowej. Nie mniej jednak powyższe, w świetle okoliczności sprawy, było determinowane jego złym stanem zdrowia, potwierdzonym załączoną do akt sprawy dokumentacją medyczną i zeznaniami wnioskodawcy, a nie zaś chęcią uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego bez podstawy prawnej, kosztem innych ubezpieczonych. Jak wskazuje zgromadzony w sprawie materiał wnioskodawca chciał zawartą z płatnikiem umowę o pracę realizować i do dnia 25.11.2021 r. wynikające z niej obowiązki faktycznie wypełniał. Co istotne, choroba kardiologiczna, która spowodowała hospitalizację odwołującego od 25 listopada 2021 roku, nie była wcześniej diagnozowana. Jak wynika ze zgromadzonej dokumentacji skarżący nigdy wcześniej nie leczył się kardiologicznie. Późniejszy powrót do pracy, z uwagi na orzeczoną całkowitą niezdolność do pracy ubezpieczonego, a także pogarszającą się sytuację finansową był niemożliwy. Fakt, iż zatrudnienie wnioskodawcy nie wiązało się ostatecznie dla płatnika z wymiernymi korzyściami, a generowało koszty, co potwierdzają zgromadzone w sprawie dokumenty, w tym stanie rzeczy nie jest jednak wystarczającą podstawą do tego by kwestionować istnienie tytułu ubezpieczenia.
Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:
Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.
Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2022 r. poz. 1009 t.j.), obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym – podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.
Zgodnie z art. 9 ust. 4 w/w ustawy, osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 2, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
W myśl art. 36 ust. 1 w/w ustawy, każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.
Ustęp 2 stanowi, że obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1 (pracowników), należy do płatnika składek.
W myśl ustępu 11 w/w przepisu, każda osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu.
Zgodnie z treścią art. 17 ust. 1, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1 (za pracowników), obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu w całości płatnicy składek.
W niniejszej sprawie organ rentowy podważał skuteczność umowy o pracę zawartej między ubezpieczonym a płatnikiem składek, wskazując na jej pozorny charakter.
Należy wskazać, że organ rentowy ma prawo do badania a także kwestionowania podstaw ubezpieczenia w tym umów o pracę, ponieważ rodzą one skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych.
Jednak w takiej sytuacji to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takiej zajął także Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78 oraz w wyroku z dnia 24 sierpnia 2010 r. I UK 74/10, w którym stwierdził, iż:
„1. Na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.
2. Podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa umowę o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.” (LEX nr 653664)
Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił, iż zakwestionowana przez niego umowa o pracę miała charakter pozorny a strony zmierzały wyłącznie w celu nabycia prawa do wypłaty świadczeń z ubezpieczeń społecznych, co zarzucał stronom umowy o pracę. Pełnomocnik reprezentujący ZUS nie zgłosił, w toku procesu, żadnych wniosków dowodowych, za pomocą których w sposób przekonywujący wykazałby pozorność zawartej między stronami umowy.
Sąd ocenił zatem zasadność decyzji w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy, który okazał się wystarczający do wydania orzeczenia.
Wskazać należy, że ingerencja sądu w kierunku przejęcia od strony inicjatywy dowodowej mogłaby się spotkać ze skutecznie podniesionym przez drugą stronę słusznym zarzutem naruszenia zasady bezstronności. Faktem jest, że postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wiąże się z pewnymi odrębnościami również w tej sferze, jednakże Sąd nie może zastępować działaniem z urzędu strony procesowej tym bardziej wówczas, gdy jest ona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego- por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 marca 2013 r. III AUa 1011/12 LEX nr 1298879.
Strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swoich twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał, a Sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów – por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 lutego 2013 r. I ACa 613/12 LEX nr 1294695.
Stosownie do treści art. 22 §1 kp, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).
W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, iż umowa o pracę zawarta od 2.11.2021 r. między ubezpieczonym, a płatnikiem składek, jest nieważna, bowiem została zawarta dla pozoru.
Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.
Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).
O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.
W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (wyrok SN z dnia 2 lipca 2008 roku, sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).
Sąd Okręgowy w Łodzi podziela również pogląd Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 25 stycznia 2005 roku, II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym to SN stwierdza, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).
Nadto nadmienić należy, iż w niniejszej sprawie to na organie rentowym spoczywał ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli, a więc, że nie miały zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych, gdyż pracownik nie podjął wykonywania pracy, a pracodawca świadczenia tego nie przyjmował. Z tych bowiem faktów organ rentowy wywodzi skutki prawne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 roku, I UK 269/2006, LEX nr 328015).
Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (lex nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.
W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) można wyczytać, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (Lex numer 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.
Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującemu zarzutów, że zawarł umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałby zatrudnienie o cechach pracowniczych.
Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy, w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego, musiał zatem badać, czy pomiędzy ubezpieczonym a płatnikiem składek istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.
W tej sytuacji do Sądu należało przeprowadzenie oceny, czy analizowany stosunek prawny nosił konstytutywne cechy stosunku pracy.
W tym celu Sąd zbadał, czy odwołujący się osobiście świadczył pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy) w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy. Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem znaczenie dla objęcia wnioskodawcy obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.
Zdaniem Sądu analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że ubezpieczony na rzecz płatnika składek w spornym okresie wykonywał umówioną pracę. Przy wykonywaniu obowiązków był bezpośrednio podporządkowany płatnikowi składek. Zeznania świadka, jak i stron jednoznacznie wskazują, że ubezpieczony wykonywał szereg czynności związanych z funkcjonowaniem magazynu hurtowni skór, a także rozwożeniem paczek na sprzedaż wysyłkową - zgodnie z poleceniami swojego pracodawcy, w ustalonym czasie pracy, za co otrzymywał wynagrodzenie.
W sprawie niniejszej zostały stwierdzone omówione powyżej elementy świadczące o tym, iż ubezpieczony wykonywał pracę na podstawie umowy o pracę i łączył go z płatnikiem stosunek pracy. Zeznania wszystkich przesłuchanych w procesie osób wskazują, że ubezpieczony do dnia 25.11.2021 r wykonywał swoje obowiązki jako pracownik magazynowy
przyjmował dostawy, układał je na półki, sortował skóry, dowoził towar, pomagał klientom w wyborze skór, dbał o utrzymanie porządku. Tym samym stałe i osobiste wykonywanie pracy przez W. C. nie budzi zastrzeżeń.
Zostało też wykazane, co również jest składnikiem stosunku pracy, podporządkowanie wnioskodawcy poleceniom pracodawcy. Ustawodawca zastrzegł w przepisie art. 22 § 1 k.p., że pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, przy czym nie zdefiniował tej cechy zatrudnienia. W literaturze przedmiotu wyinterpretowano, że kierownictwo pracodawcy przejawia się w poleceniach, podporządkowaniu organizacyjnym oraz podporządkowaniu represywnym i dystrybutywnym. Powyższe niewątpliwie miało miejsce na gruncie rozpatrywanego przypadku. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdza, że płatnik składek kierował pracą ubezpieczonego gdyż decydował o codziennym czasie pracy i wykonywanych czynnościach.
Płatnik oczekiwał od pracownika obecności i rzetelnego wykonywania pracy . Jest to istotne, jeżeli uwzględni się, że zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu. Zatrudnienie wnioskodawcy było oparte na rzeczywistej potrzebie pracodawcy wynikającej z warunków prowadzenia działalności a także stanu zdrowia płatnika.
Podkreślić należy też, iż praca świadczona przez wnioskodawcę była wykonywana na ryzyko płatnika. To on ponosił ryzyko osobowe i ekonomiczne związane z nieobecnością wnioskodawcy zarówno związane z brakiem należytej obsady pracowniczej terminowym wykonaniem prac i kosztami z tym związanymi.
Z powyższych względów, Sąd Okręgowy uznał, że strony były związane umową o pracę, gdyż sporny stosunek prawny nosił konstytutywne cechy umowy o pracę, wynikające z art. 22 § 1 k.p.
Natomiast z uzyskaniem przez W. C. statusu pracownika wiązał się skutek w postaci nabycia przez niego uprawnień do świadczeń ubezpieczenia społecznego. Skutek ten nie został wywołany działaniem niezgodnym z przepisami obowiązującego prawa, ale wynika z obowiązującego systemu prawnego. W ocenie Sądu, z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż umowa o pracę zawarta przez płatnika z W. C. była realizowana. W. C. wykonywał pracę na podstawie umowy o pracę, a M. K. (1) pracę przyjmował. Podkreślić należy, że z żadnego z dowodów nie wynika, że zamiarem wnioskodawcy nie było świadczenie pracy, a jedynie stworzenie pozorów jej wykonywania, w celu uzyskania w przyszłości świadczeń z ubezpieczenia społecznego w postaci zasiłku chorobowego. Fakt, że W. C. wkrótce po rozpoczęciu pracy stał się niezdolny do jej wykonywania z powodu choroby - sam w sobie nie może stanowić podstawy uznania zatrudnienia za pozorne, jeżeli umowa o pracę jest faktycznie realizowana, a tak było w rozpatrywanej sprawie. Nie należy też tracić z pola widzenia, iż w dużej mierze do długiego okresu niezdolności do pracy wnioskodawcy przyczyniło się schorzenie, na które wcześniej się nie leczył. Nie mógł więc przewidywać, iż w związku z jego wystąpieniem może potrzebować świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Choroba, na którą zapadł odwołujący w dniu 25 listopada 2021 roku, ujawniła się nagle. Skarżący nigdy wcześniej nie leczył się kardiologicznie, nie miał żadnych objawów świadczących o niewydolności kardiologicznej, co wynika wprost z dokumentacji medycznej. A zatem nie może się ostać stanowisko ZUS, że wnioskodawca podjął zatrudnienie chcąc skorzystać z zasiłków chorobowych, gdyż nie mógł on przewidzieć nagłego załamania zdrowia. Dnia 25 listopada 2021 roku został przyjęty do szpitala, a następnie podlegał długotrwałemu leczeniu , ostatecznie zakończonemu orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy z przyczyn kardiologicznych.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c. orzekł jak w pkt. 1 sentencji wyroku.
W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł w pkt 2 wyroku na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. i zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. na rzecz W. C. kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – stosownie do treści § 9 ust. 2, rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r., poz. 265).
ZARZĄDZENIE
odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego przez PI
J.L.
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Łodzi
Osoba, która wytworzyła informację: Sędzia SO Monika Pawłowska - Radzimierska
Data wytworzenia informacji: