Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Trzema decyzjami z 20 stycznia 2020 r. nr (...), nr (...) i nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. zobowiązał B. M. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń postojowych za miesiące: lipiec, sierpień i wrzesień 2020 r. w kwotach po 1.222,53 zł za każdy miesiąc wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie naliczonymi w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia postojowego, tj. odpowiednio od 1 września 2020 r. do dnia zwrotu, od 1 października 2020 r. do dnia zwrotu i od 1 listopada 2020 r. do dnia zwrotu.

( decyzja nr (...), decyzja nr (...) k. 24 -31 akt ZUS)

Odwołania od każdej z trzech ww. decyzji złożyła B. M., wnosząc o ich zmianę. Na poparcie swojego stanowiska skarżąca wskazała na obowiązywanie art. 15zx ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem zwalczaniem C. – 19 i innych chorób zakaźnych (zwanych ustawą covidową). Dodała, że powodem wystąpienia z wnioskiem o świadczenie postojowe była utrata zatrudnienia. Podała, że jest emerytką o niskiej emeryturze. Podkreśliła, że jej córka J. M. straciła u tego samego zleceniodawcy zatrudnienie i razem ze skarżącą w tych samych terminach składała wnioski o świadczenie postojowe. Zaznaczyła też, że po nowelizacji w/w ustawy od 21.07.2020 r. zleceniobiorcy mogli samodzielnie składać w ZUS wnioski o rzeczone świadczenie.

( odwołania k. 3-4, k. 3-4 akt VIII U 444/22, k. 3-4 akt VIII U 445/22)

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie.

( odpowiedzi na odwołania k.13, k. 5 akt VIII U 444/22, k. 5 akt VIII U 445/22)

Sprawy z odwołań wnioskodawczyni od wszystkich trzech w/w decyzji zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia. ( k. 7 akt VIII U 444/22, k. 7 akt VIII U 445/22)

Postanowieniem z 12 kwietnia 2022 r. ustanowiono dla wnioskodawczyni pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata ( k. 24)

W piśmie procesowym z 30 maja 2022 r. (data nadania k. 34) pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołania, wnosząc o zmianę zaskarżonych decyzji poprzez ustalenie, że ubezpieczona nie jest zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń postojowych za okresy i w kwotach wskazanych w odwołaniach oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa adwokackiego z urzędu, nieopłaconych nawet w części.

( pismo procesowe pełnomocnika wnioskodawczyni k. 31-33)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni - B. M. urodziła się (...) (okoliczność niesporna)

B. M. zawarła z P. H..C.E. spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. na kolejno następujące po sobie okresy trzy umowy zlecenia:

- pierwszą z 1.10.2019 r. na okres od 1.10.2019 r. do 31.10.2019 r. za wynagrodzeniem 14,70 zł/godz. brutto,

- drugą z 30.10.2019 r. na okres od 1.11.2019 r. do 31.12.2019 r. za wynagrodzeniem 14,70 zł/godz. brutto,

- trzecią z 31.12.2019 r. na okres od 1.01.2020 r. do 31.03.2020 r. za wynagrodzeniem 17 zł/godz. brutto.

( umowy k. 10- 12, zaświadczenia o przychodach k. 8-9, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 25.04.2023 r. 00:03:03 w zw. z 00:37:42)

Wnioskodawczyni - B. M. na podstawie w/w umów zlecenia wykonywała w P. H..C.E. spółce z o.o. w Ł. pracę fizyczną przy produkcji zawieszek używanych w ogrodnictwie szklarniowym do produkcji pomidora w łącznym okresie od 1.10.2019 r. do końca lutego 2020 r. W okresie epidemii C.-19 odwołująca świadczyła pracę w takim samym zakresie. Wcześniej wnioskodawczyni nie pracowała w tej firmie. Zleceniodawca przy zawarciu umowy zlecenia informował zleceniobiorców, że jest to praca sezonowa. Także od innych osób zatrudnionych w tej firmie wnioskodawczyni dowiedziała się, że praca ma charakter sezonowy, choć osoby te nie mówiły skarżącej do kiedy konkretnie ma ona trwać.

Wnioskodawczyni ostatnią umowę zlecenia miała zawartą na okres do końca marca 2020 r. Zleceniodawca skrócił tę umowę o miesiąc, tj. do lutego 2020 r. Wnioskodawczyni nie wróciła do pracy w tej firmie.

Wnioskodawczyni otrzymała w styczniu 2020 r. wynagrodzenie w wysokości ok. 1.800 netto, a w lutym w wysokości ok. 1.200 zł netto. Wysokość wynagrodzenia zależna była od ilości wypracowanej produkcji, gdyż wnioskodawczyni pracowała na akord.

Zleceniodawca, na prośbę wnioskodawczyni nie chciał złożyć wniosku o świadczenie postojowe, informując ją, że aby taki wniosek można było złożyć - zakład pracy nie może funkcjonować.

Ponieważ zleceniodawca odmówił złożenia wniosku o pomoc to wnioskodawczyni złożyła go sama w ZUS-ie. Łącznie odwołująca złożyła trzy wnioski o pomoc finansową za lipiec, sierpień i wrzesień 2020 r.

Wnioskodawczyni dowiedziała się z przekazu telewizyjnego, że skoro zleceniodawca skrócił jej umowę o miesiąc to w związku z pandemią C.-19 można starać się o świadczenie postojowe za w/w miesiące, jeżeli ma się przepracowane dwa miesiące: styczeń – luty. Wnioskodawczyni i jej córka J. M. wnioski o świadczenie postojowe wypełniły w budynku ZUS. Córka wnioskodawczyni od początku wiedziała, że ze względu na sezonowy charakter produkcji, od kwietnia nie będzie zatrudniona u zleceniodawcy.

( zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 25.04.2023 r. 00:03:03 w zw. z 00:37:42, zeznania świadka J. M. e-prot. z 25.04.2023 r. 00:28:14)

E. N. jest współwłaścicielką firmy (...).C. (...) spółka z o.o. w Ł., w której wnioskodawczyni była zatrudniona na podstawie w/w umów zlecenia. Produkcja zawieszek w w/w firmie odbywa się sezonowo, tj. od listopada od lutego/ marca w zależności od ilości zamówień. W 2020 r. produkcja wyglądała analogicznie jak we wcześniejszych latach, tj. w 2018 r. i 2019 r. W lutym 2020 r. produkcja zgodnie z zamówieniami kończyła się i dlatego sukcesywnie firma rezygnowała z dalszych usług osób zatrudnionych przy produkcji na podstawie umów zlecenia. W lutym 2020 r. zwolnione zostały tylko wnioskodawczyni i jej córka – J. M.. Okres umów zlecenia z wnioskodawczynią i jej córką został skrócony z uwagi na brak zapotrzebowania ze względu na schyłek sezonowej produkcji zawieszek. Na zakończenie produkcji w firmie zleceniodawcy nie miała żadnego wpływu pandemia C.-19. Z powodu epidemii nie było żadnych przestojów w produkcji u zleceniodawcy. Ostatnia umowa zlecenia wnioskodawczyni była zawarta do 30 marca 2020 r., ale wnioskodawczyni została wyrejestrowana z ZUS z dniem 1 marca 2020 r. Wnioskodawczyni została wybrana w lutym do wcześniejszego o miesiąc zakończenia okresu na jaki zawarto z nią trzecią umowę spośród innych zleceniobiorców, ponieważ była mało wydajna.

Wnioskodawczyni chciała, aby E. N. złożyła wniosek o świadczenie postojowe, ale wniosek nie został podpisany, bo w firmie nie było postoju w pracy powodu epidemii C.-19. E. N. odradzała wnioskodawczyni i jej córce J. M. składanie wniosku o świadczenie postojowe, bo uważała że się ono nie należy, ponieważ w branży, w której działa zleceniodawca nie było żadnych negatywnych konsekwencji w związku z epidemią C.-19. E. N. nie podpisała wniosku, gdyż nie było przestoju w firmie, a formularz zawierał takie oświadczenie pod odpowiedzialnością karną. W spółce nie było ani jednego dnia przestoju, dlatego nie można było poprzeć wniosku o świadczenie postojowe. Wnioskodawczyni nie pracowała w marcu 2020 r., ponieważ zmniejszyła się liczba zamówień na ten miesiąc i sezonowa produkcja zawieszek kończyła się jak co roku o tej porze. Spadek pracy dla wnioskodawczyni i jej córki nie miał związku z pandemią C.-19, a jedynie – analogicznie do lat wcześniejszych - z mniejszą liczbą zamówień. Gdyby była większa liczba zamówień to bez względu na pandemię C.-19 wnioskodawczyni i jej córka nadal by pracowały. W spółce praca jest sezonowa przez okres jesienno-zimowy, gdyż chodzi o produkcję ze względu na potrzeby rolników, tak aby wraz z nowym sezonem mieli przygotowane zawieszki do upraw samopnących się. Dlatego na wiosnę wygasza się pracę, latem zaś pracuje jedna, może dwie pracownice. Zleceniodawca ma konkretne zamówienia na zawieszki do upraw samopnących i na ich podstawie wie ile może potrwać produkcja. Produkcją zarządza w spółce brygadzista. Zleceniobiorcy byli informowani czy nadal jest zapotrzebowanie, a gdy produkcja się kończy – byli informowani, że praca jest do końca tygodnia i od poniedziałku mają już nie przychodzić.

( zeznania świadka E. N. e-prot. z 25.04.2023 r. 00:19:09 – 00:24:57)

Na podstawie złożonych przez B. M. wniosków z 31 lipca 2020 r., z 28 sierpnia 2020 r. i z 29 września 2020 r. o wypłatę świadczenia postojowego dla osoby wykonującej umowę zlecenia pozwany organ rentowy wypłacił wnioskodawczyni świadczenia postojowe w dniu 6 sierpnia 2020 r. w kwocie 1.222,53 zł, w dniu 3 września 2020 r. w kwocie 1.222,53 zł i w dniu 5 października 2020 r. w kwocie 1.222,53 zł. (okoliczności niesporne)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dokumentów oraz zeznań świadka E. N., natomiast na podstawie zeznań świadka J. M. i wnioskodawczyni w takim zakresie w jakim korelowały one z w/w dowodami, tworząc razem z nimi spójną, logiczną całość. W ocenie Sądu ustalone fakty, które legły u podstaw wydania zaskarżonych decyzji, nie budzą wątpliwości. Podkreślić również należy, że skarżąca nie kwestionowała matematycznych wyliczeń Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a jedynym podnoszonym argumentem, który w jej ocenie winien skutkować zmianą skarżonych decyzji co do roszczenia zasadniczego, była okoliczność, że wnioskodawczyni została zwolniona z pracy w okresie obowiązywania ustawy covidowej o miesiąc wcześniej niż przewidywała to trzecia umowa zlecenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania nie zasługują na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 15 zq ust. 1 pkt 2 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 2095) osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło, zwane dalej "umową cywilnoprawną" - przysługuje świadczenie postojowe.

W ustępie 2 art. 15 zq w/w ustawy postanowiono, że świadczenie postojowe przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są:

1) obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub

2) posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub

3) cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Stosownie do treści ustępu 3 art. 15 zq w/w ustawy, świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia (...)19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna.

Zgodnie z ustępem 5 w/w artykułu, osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje jeżeli:

1) umowa cywilnoprawna została zawarta przed dniem 1 kwietnia 2020 r.;

2) przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku;

3) nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

Z kolei w przepisie art. 15 zs ust 1 cyt. ustawy postanowiono, że ustalenie prawa do świadczenia postojowego następuje na wniosek osoby, o której mowa w art. 15zq ust. 1, zwanej dalej "osobą uprawnioną", składany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z ustępem 2 w/w artykułu, w przypadku osoby wykonującej umowę cywilnoprawną wniosek, o którym mowa w ust. 1, składany jest za pośrednictwem odpowiednio zleceniodawcy lub zamawiającego.

Stosownie do treści ustępu 3 art. 15 zs w/w ustawy, wniosek, o którym mowa w ust. 1, zawiera:

1) dane osoby uprawnionej:

a) imię i nazwisko,

b) numer PESEL, a jeżeli nie nadano tego numeru, serię i numer dowodu osobistego albo paszportu - w przypadku osób, o których mowa w art. 15zq ust. 1 pkt 2,

c) numer NIP, a jeżeli nie nadano tego numeru, numery PESEL i REGON w przypadku osób, o których mowa w art. 15zq ust. 1 pkt 1,

d) adres do korespondencji w przypadku osób, o których mowa w art. 15zq ust. 1 pkt 2,

e) nazwę skróconą płatnika składek w przypadku osób, o których mowa w art. 15zq ust. 1 pkt 1;

2) wskazanie rachunku płatniczego osoby uprawnionej prowadzonego w kraju lub wydanego w kraju instrumentu płatniczego;

3) dane odpowiednio zleceniodawcy albo zamawiającego za pośrednictwem którego składany jest wniosek:

a) imię i nazwisko, nazwę skróconą,

b) numer NIP, a jeżeli nie nadano tego numeru - numery PESEL i REGON,

c) adres do korespondencji;

4) oświadczenie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą potwierdzające:

a) ( uchylona),

b) przestój w prowadzeniu działalności, o którym mowa w art. 15zq ust. 3,

c) uzyskanie w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe przychodu o co najmniej 15% niższego od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc, jeżeli nie zawiesiła prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej;

4a) oświadczenie o rodzaju przeważającej działalności, o której mowa w art. 15zq ust. 7, oraz o wykonywaniu tej działalności w 2019 r. przez okres nie dłuższy niż 9 miesięcy;

5) inne informacje niezbędne do ustalenia prawa do świadczenia postojowego;

6) podpis wnioskodawcy.

Zgodnie z ust. 4 w/w artykułu, odpowiednio zleceniodawca lub zamawiający załącza do wniosku, o którym mowa w ust. 1:

1) oświadczenie potwierdzające:

a) niedojście do skutku lub ograniczenie wykonywania umowy cywilnoprawnej z powodu przestoju w prowadzeniu działalności, o którym mowa w art. 15zq ust. 3,

b) datę zawarcia i wysokość wynagrodzenia z tytułu umowy cywilnoprawnej,

c) uzyskanie przez osobę wykonującą umowę cywilnoprawną w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, przychodu nie wyższego niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku,

d) otrzymanie oświadczenia od osoby wykonującej umowę cywilnoprawną, że nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu oraz o wysokości uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych;

2) kopię umów cywilnoprawnych.

W ustępie 5 art. 15 zs cyt. ustawy postanowiono, że oświadczenia, o których mowa w ust. 3 pkt 4 i 4a oraz ust. 4, osoba uprawniona, zleceniodawca lub zamawiający składa pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. W oświadczeniu jest zawarta klauzula następującej treści: "Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia". Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Zgodnie z ustępem 6 w/w artykułu, wniosek, o którym mowa w ust. 1, może być złożony wyłącznie w formie dokumentu elektronicznego za pomocą profilu informacyjnego utworzonego w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, w formie dokumentu elektronicznego opatrzonego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo wykorzystując sposób potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych udostępniony bezpłatnie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w systemie teleinformatycznym.

W ustępie 7 art. 15 zs w/w ustawy postanowiono, iż wnioski o świadczenie postojowe mogą być złożone do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych najpóźniej w terminie 3 miesięcy od miesiąca, w którym został zniesiony ogłoszony stan epidemii.

Badając odwołania od zaskarżonych decyzji Sąd Okręgowy zważył, że celem wprowadzenia przepisu art. 15 zs ustawy z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 2095) jest umożliwienie uzyskania pomocy publicznej dla osób najbardziej dotkniętych epidemią (a więc niestabilnością gospodarczą). Przypomnieć należy, że wprowadzenie przepisów ustawy z 2.03.2020 r. było skorelowane z działaniami R. Rzeczypospolitej Polskiej, polegającymi na zamykaniu kolejnych branż gospodarki najpierw z powodu zagrożenia epidemiologicznego, które zostało wprowadzone rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz. U. poz. 433), a później z powodu stanu epidemii, który został wprowadzony rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. poz. 491). Przepis ten ma niejako "ratować" osoby wymienione w ustawie przed bankructwem, co z jednej strony ma chronić ich zabezpieczenie socjalne, a z drugiej strony ochraniać gospodarkę przed zapaścią (por. wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z 2.09.2020 r., IV U 1195/20).

Ponadto – z uwagi na realia badanej sprawy - Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie z przepisem art. 15 zsa ust. 1 w/w ustawy (który wszedł w życie 24 lipca 2020 r.), w przypadku odmowy złożenia wniosku przez zleceniodawcę w sposób wskazany w art. 15zs ust. 2, osoba uprawniona, która jest zleceniobiorcą, może złożyć wniosek o świadczenie postojowe do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

W ustępie 2 art. 15 zsa w/w ustawy postanowiono, że wniosek, o którym mowa w ust. 1, zawiera:

1) dane osoby uprawnionej, o której mowa w ust. 1:

a) imię i nazwisko,

b) numer PESEL, a jeżeli nie nadano tego numeru, serię i numer dowodu osobistego albo paszportu,

c) adres do korespondencji osoby uprawnionej;

2) wskazanie rachunku płatniczego osoby uprawnionej, o której mowa w ust. 1, prowadzonego w kraju lub wydanego w kraju instrumentu płatniczego;

3) oświadczenie osoby uprawnionej, o której mowa w ust. 1, potwierdzające:

a) odmowę złożenia wniosku o świadczenie postojowe przez zleceniodawcę, w sposób wskazany w art. 15zs ust. 2,

b) datę zawarcia i wysokość wynagrodzenia z tytułu umowy cywilnoprawnej,

c) niedojście do skutku lub ograniczenie wykonywania umowy cywilnoprawnej z powodu przestoju w prowadzeniu działalności, o którym mowa w art. 15zq ust. 3,

d) uzyskanie przez osobę wykonującą umowę cywilnoprawną w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, przychodu nie wyższego niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku,

e) niepodleganie ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu oraz o wysokości uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych;

4) dane zleceniodawcy:

a) imię i nazwisko, nazwę skróconą,

b) numer NIP, a jeżeli nie nadano tego numeru - numery PESEL i REGON,

c) adres do korespondencji;

5) kopię umów cywilnoprawnych.

Z kolei w ust. 3 art. 15 zsa cyt. ustawy postanowiono, że oświadczenie, o których mowa w ust. 2 pkt 3, osoba uprawniona składa pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. W oświadczeniu jest zawarta klauzula następującej treści: ,,Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.''. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Zgodnie zaś z ust. 4 art. 15 zsa w/w ustawy, do wniosku, o którym mowa w ust. 1, stosuje art. 15zs ust. 6 i 7.

Sąd Okręgowy zważył także, że na mocy ustawy z 31.03.2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 568 ze zm.) do w/w ustawy z 2 marca 2020 r. został dodany z dniem 31.03.2020 r. artykuł 15zx.

Zgodnie z treścią art. 15zx ust. 1 w/w ustawy, osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

Z kolei w ustępie 2 tego artykułu postanowiono, że za nienależnie pobrane świadczenie postojowe uważa się świadczenie:

1) przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego;

2) wypłacone osobie innej niż osoba uprawniona;

3) wypłacone w kwocie wyższej niż należna.

W ocenie Sądu Okręgowego w świetle całokształtu zgromadzonych w sprawie dowodów i odtworzonych na ich podstawie faktów - wnioskodawczyni miała wiedzę od zleceniodawcy, że rozwiązanie z nią o miesiąc wcześniej trzeciej umowy zlecenia nie było spowodowane ograniczeniem zatrudnienia z powodu epidemii, ale z powodu wygaszania na wiosnę (do kwietnia każdego roku - analogicznie jak w latach wcześniejszych) produkcji zawieszek. Zawieszki do roślin wysokopnących muszą być bowiem gotowe dla rolników już na wiosnę. Dlatego produkcję u zleceniodawcy uruchamia się jesienią roku poprzedniego i kończy w okresie lutego/marca następnego roku w zależności od ilości przyjętych zleceń. Świadek E. N. jednoznacznie zeznała, że pandemia C.-19 nie miała żadnego znaczenia dla funkcjonowania zleceniodawcy, nie spowodowała żadnego przestoju w produkcji, a jej zakończenie nastąpiło w takim samym okresie jak w latach poprzednich w 2018 i 2019 r. Formalnie wnioskodawczyni, gdyby przepracowała również miesiąc marzec także nie miałaby prawa do świadczenia postojowego. Skoro wnioskodawczyni wiedząc, że praca miała charakter sezonowy, świadomie złożyła wniosek o przyznanie świadczenia postojowego również za okresy, gdy nie obowiązywałaby już umowa zlecenia (dłużej niż do marca wnioskodawczyni nie mogła być zatrudniona) - no to oznacza to, że w sprawie ma do niej zastosowanie przepis art. 15 zx ust. 2 pkt 1 w/w ustawy. Mając na względzie wskazane okoliczności, w ocenie Sądu, zostały spełnione przesłanki, aby wypłacone wnioskodawczyni świadczenia postojowe, należało uznać za nienależnie pobrane. W niniejszym postępowaniu wnioskodawczyni wprowadziła świadomie w błąd organ rentowy. W tym kontekście warto wyjaśnić, że w judykaturze przyjmuje się, że świadome wprowadzenie w błąd organu rentowego może przybierać rozmaite formy, do których zalicza się nie tylko bezpośrednie podanie nieprawdy we wniosku o świadczenie lub jego złożenie w sytuacji nieuzasadniającej powstanie lub brak prawa do świadczeń, ale także przemilczenie lub zatajenie okoliczności o istotnym znaczeniu dla ustania lub utraty pobranych świadczeń (por. wyroki Sądu Najwyższego z 27 stycznia 2011 r., II UK 194/10, L., a także z 26 lipca 2017 r., I UK 287/16, L.). Biorąc pod uwagę powyższe należało uznać, że ubezpieczona swym działaniem zrealizowała przesłanki określone w art. 15zx ust. 2 pkt 1 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem C.-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

Sąd Okręgowy miał również na uwadze, że z zeznań świadka J. M. wynika, że pracownica ZUS pomogła wypełnić wnioski o świadczenie postojowe, ale tej okoliczności nie można utożsamiać ze zgodą na prawo do wypłaty świadczenia. Wnioskodawczyni nie przedstawiła żadnych dowodów, że została przez organ rentowy wprowadzona w błąd, mając na uwadze wyjaśnienia jakie pozyskała od zleceniodawcy, tj. firmy (...).C.E. Pomoc w wypełnieniu wniosku nie oznacza, że pracownica ZUS posiadała wystarczająca wiedzę o sprawie. Oczywiście nie zwalnia to ZUS z obowiązku przeprowadzenia stosownego postępowania, choć takie postępowanie może być przeprowadzone także po wydaniu decyzji. Jednocześnie trzeba mieć na uwadze, że w okresie epidemii C.-19 zakres działania ZUS był bardziej ograniczony i zadaniem Zakładu było przede wszystkim szybkie dostarczenie środków pieniężnych do osób, których dochody zostały ograniczone przez epidemię. Inaczej mówiąc - ustawodawca obciążył wnioskodawców odpowiedzialnością za poprawność w złożeniu wniosku.

Mając na uwadze poczynione wyżej rozważania Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołania od wszystkich trzech zaskarżonych decyzji w zakresie w jakim wnioskodawczyni domagała się ich zmiany poprzez stwierdzenie, że nie jest zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń postojowych okazały się w całości bezzasadne.

Końcowo jedynie na marginesie odnosząc się do argumentu skarżącej podniesionego w odwołaniu, że jest ona emerytką o niskiej emeryturze, należy wskazać, że okoliczność ta nie ma żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu. Na gruncie ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem C.-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, nie ma bowiem możliwości wyłączenia dochodzenia zwrotu świadczenia nienależnego ze względu na zasady współżycia społecznego [por. M. B. [w:] Komentarz do niektórych przepisów ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych [w:] Tarcza antykryzysowa 1.0 - 4.0, ustawa o dodatku solidarnościowym i inne regulacje, jako szczególne rozwiązania w prawie pracy, prawie urzędniczym i prawie ubezpieczeń społecznych związane z (...)19. Komentarz, red. K. W. B., W. 2020, komentarz do art. 15(zx)].

Również roszczenie strony skarżącej dotyczące żądania zasądzenia ewentualnych odsetek od daty doręczenia zaskarżonych decyzji nie zasługuje na uwzględnienie. Zgodnie bowiem z dyspozycją ust. 3 art. 15 zx ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem C.-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, odsetki, o których mowa w ust. 1, są naliczane od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia postojowego do dnia zwrotu. Tak też prawidłowo zrobił pozwany organ rentowy w każdej z trzech badanych decyzji. Wobec jednoznacznej treści cytowanego wyżej ustępu 3 art. 15 zx powołanej ustawy , nie ma tym samym podstaw do dokonania żądanej korekty badanych decyzji poprzez zasądzenie odsetek od daty doręczenia tych decyzji wnioskodawczyni czyli od dnia 24 stycznia 2022 r., jak o to wnosił na ostatnim terminie rozprawy pełnomocnik skarżącej. W tym zakresie, posiłkując się orzecznictwem z zakresu ubezpieczeń społecznych sprzed wejścia w życie komentowanej ustawy, należy jedynie uzupełniająco wyjaśnić, że odesłanie do przepisów prawa cywilnego z art. 15zx ust. 1 ustawy (...)19 dotyczy wyłącznie zasad zapłaty i wysokości odsetek i brak jest podstaw do stosowania przepisów prawa cywilnego (o bezpodstawnym wzbogaceniu lub czynie niedozwolonym) do oceny wymagalności nienależnie pobranego świadczenia postojowego (por. wyrok SN z 4.09.2007 r., I UK 90/07, LEX nr 454781; wyrok SN z 16.12.2008 r., I UK 154/08, LEX nr 580259; wyrok SN z 3.02.2010 r., I UK 210/09, LEX nr 585713). Mając na uwadze przytoczony wyżej przepisy należy zatem stwierdzić, że zaskarżone decyzje również w zakresie dotyczącym odsetek odpowiadają prawu.

Rekapitulując - Sąd Okręgowy, na postawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c., oddalił w całości wniesione od każdej z trzech zaskarżonych decyzji odwołania, albowiem żądana zmiana ani w zakresie w jakim dotyczyła roszczenia zasadniczego, ani w zakresie w jakim dotyczyła roszczenia odsetkowego, nie znajduje oparcia w obowiązujących przepisach prawa. Z tych względów orzeczono, jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

W punkcie 2 sentencji wyroku Sąd Okręgowy przyznał i nakazał wypłacić na rzecz adw. D. J. tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną z urzędu wnioskodawczyni łączną kwotę 664,20 zł.

Przyznając wynagrodzenie w tej kwocie Sąd Okręgowy po pierwsze miał na uwadze to, że w n/n postępowaniu zostały rozpoznane odwołania od 3 decyzji, których połączenie i wspólne rozstrzygnięcie miało jedynie charakter techniczny, natomiast każda z tych spraw zachowała swoją odrębność.

Po drugie, Sąd Okręgowy miał też na uwadze treść wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 23.04.2020 r., SK 66/19, w którym stwierdzono, że analiza statusu adwokatów i radców prawnych oraz ich roli w postępowaniu, w którym występują jako podmioty powołane z urzędu i zobowiązane do zastępstwa prawnego, prowadzi do uznania, że różnicowanie ich wynagrodzenia poprzez obniżenie, w stosunku do wynagrodzenia, jakie otrzymaliby, gdyby występowali w sprawie jako pełnomocnicy z wyboru, nie ma konstytucyjnego uzasadnienia.

Podzielając w/w stanowisko Trybunału Konstytucyjnego należało zatem, zdaniem Sądu Okręgowego, orzec o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej w n/n sprawie z urzędu na podstawie § 4 ust. 3 oraz § 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 18), uwzględniając zwrot stawki podatku VAT, a także treści § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800) i w efekcie przyznać pełnomocnikowi z urzędu wnioskodawczyni kwotę 664,20 zł (3 x 221,40 zł).