Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 grudnia 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 30 listopada 2023 r. przeliczył od dnia 1 listopada 2023 r. (tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek) rentę rodzinną przysługującą J. J. (1).

(decyzja – k. 68-68 verte akt ZUS)

J. J. (2) – przedstawiciel ustawowy J. J. (1) złożył odwołanie od powyższej decyzji wskazując, że renta na syna powinna być przyznana już od 1 marca 2023 r.

(odwołanie – k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie , wskazując na brak podstaw do wznowienia wstrzymanej od 1 marca 2023 r. renty rodzinnej na rzecz J. J. (1), albowiem mocą decyzji z 30 stycznia 2023 r. świadczenie to było przyznane do 28 lutego 2023 r., a w pouczeniu do tej decyzji, tj. w dziale VIII pkt 2 organ rentowy poinformował szczegółowo o konieczności dostarczenia zaświadczenia szkolnego potwierdzającego okres nauki. Miało to na celu wyeliminowanie ewentualnego wstrzymania wypłaty renty rodzinnej od 1 marca 2023 r. Ponadto, postępowanie w sprawach świadczeń emerytalno-rentowych jest wnioskowe. (odpowiedź na odwołanie – k. 4-4 verte)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. J. (1) urodził się (...) Jest synem zmarłej w dniu 13 czerwca 2011 r. K. J.. (odpis skrócony aktu urodzenia J. J. (1) – k. 7 akt ZUS, odpis skrócony aktu zgonu K. J. – k. 7 akt ZUS)

W dniu 29 lipca 2011 r. J. J. (1), reprezentowany przez ojca J. J. (2), złożył wniosek o rentę rodzinną po zmarłej matce. (wniosek – k. 1-3 verte akt ZUS)

Od 13 czerwca 2011 r. J. J. (1) miał przyznaną rentę rodzinną po zmarłej matce. (decyzja z dnia 7 września 2011 r. – k. 41 akt ZUS)

Pismem z dnia 3 listopada 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. poinformował J. J. (2), że od dnia 1 grudnia 2022 r. zostanie wstrzymana wypłata renty rodzinnej dla J. J. (1) z powodu osiągnięcia 16-tego roku życia oraz o ty, że w celu kontynuowania wypłaty renty rodzinnej należy złożyć zaświadczenie szkolne potwierdzające fakt nauki. (informacja – k. 60 akt ZUS)

J. J. (1) był uczniem 2 klasy (...) Szkoły (...) w roku szkolnym 2022/2023. Programowe ukończenie szkoły nastąpi w czerwcu 2025 r. (zaświadczenie nr 01/23 – k. 62)

W dniu 13 stycznia 2023 r. J. J. (2) złożył kopię zaświadczenie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych i wniósł o dalszą wypłatę renty rodzinnej. (zaświadczenie nr 01/23 – k. 62, oświadczenie – k. 63)

Decyzją z dnia 30 stycznia 2023 r. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 13 stycznia 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przeliczył od dnia 1 grudnia 2022 r. (tj. od nabycia uprawnień do renty rodzinnej) rentę rodzinną przysługująca J. J. (1). Zgodnie z przedmiotową decyzją renta przysługiwała do 28 lutego 2023 r. W decyzji zaznaczono, że w celu dalszej wypłaty renty rodzinnej należy złożyć oryginał zaświadczenia szkolnego potwierdzającego fakt nauki. Nadto, w pouczeniu do decyzji, tj. w dziale VIII pkt 2 organ rentowy zawarł informację o konieczności dostarczenia zaświadczenia szkolnego potwierdzającego okres nauki. (decyzja z dnia 30 stycznia 2023 r. wraz z pouczeniem – k. 65-66 verte)

J. J. (1) nadal był uczniem (...) Szkoły (...) i w roku szkolnym 2023/2024 uczęszczał do klasy 3. (zaświadczenie – k. 67)

W dniu 30 listopada 2023 r. przedstawiciel ustawowy J. J. (3) J. złożył powyższe zaświadczenie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych i wniósł o dalszą wypłatę renty rodzinny. (zaświadczenia –k. 67)

W dniu 6 grudnia 2023 r. organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję. (decyzja – k. 68-68 verte akt ZUS)

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy i aktach rentowych wnioskodawcy, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron. Zebrane dowody nie nasuwają wątpliwości i pozwalają tym samym na wydanie rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 z późn. zm.; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

W myśl art. 67 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68-71:



dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;



przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;



małżonek (wdowa i wdowiec);



rodzice.

Stosownie zaś do art. 68 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1.  do ukończenia 16 lat;

2.  do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3.  bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Ustawodawca na mocy art. 68 ust. 1 ustawy przyznał prawo do renty do ukończenia nauki, nie dłużej jednak niż do 25 lat życia. Nie ulega wątpliwości, że przepis ten reguluje sytuację ucznia lub studenta. Tylko studentów dotyczy natomiast możliwość pobierania renty po ukończeniu 25 lat.

Przez naukę w szkole, o której mowa w art. 68 ust. 1 pkt 2 w/w ustawy, rozumie się naukę w szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych (publicznych i niepublicznych), szkołach wyższych (państwowych i niepaństwowych), prowadzonych przez K. (…), a także pozaszkolnych formach kształcenia, dokształcania bądź doskonalenia zawodowego (np. w ramach różnego rodzaju kursów lub praktyk zawodowych). W grę wchodzą wszelkie formy kształcenia w systemie stacjonarnym, zaocznym, wieczorowym i korespondencyjnym.

Zasadniczym celem renty rodzinnej jest dostarczanie osobom wymienionym w art. 68 ustawy o emeryturach i rentach z FUS środków utrzymania w czasie, gdy w związku z kształceniem nie wykonują pracy dającej źródło utrzymania (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2006 r. sygn. III UK 49/06, OSNP 2007 nr 13-14, poz. 205). Oceniając zatem roszczenie odwołującego przez pryzmat warunków określonych w art. 68 ustawy emerytalno-rentowej należy mieć na uwadze celowościowy charakter renty rodzinnej, tj. dostarczania środków utrzymania tym dzieciom zmarłego pracownika, które w związku z kształceniem się w szkole nie wykonują pracy stanowiącej źródło utrzymania.

Innymi słowy istota renty rodzinnej służącej dziecku zmarłego ubezpieczonego sprowadza się do zapewnienia mu świadczenia umożliwiającego kontynuację nauki w celu uzyskania zdolności do samodzielnego utrzymania (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 3 września 2014 r., sygn. III AUa 1972/13, LEX nr 1506643).

Zgodnie natomiast z art. 134 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wypłatę świadczeń wstrzymuje się, jeżeli osoba pobierająca świadczenia, mimo pouczenia lub żądania organu rentowego, nie przedłoży dowodów stwierdzających dalsze istnienie prawa do świadczeń.

Stosownie zaś do art. 135 ust. 1 tej samej ustawy, w razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczenia, wypłatę wznawia się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu, z uwzględnieniem ust. 2, który nie dotyczy omawianego przypadku.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była zasadność żądania przez uprawnionego wypłaty przez organ rentowy renty rodzinnej od dnia 1 marca 2023 r, mając na względzie, iż przedstawiciel ustawowy ubezpieczonego przedłożył do ZUS zaświadczenie o kontynuowaniu nauki przez syna dopiero w listopadzie 2023 r. W opinii organu rentowego strona skarżąca nie dopełniła obowiązku przedłożenia stosownego zaświadczenia w odpowiednim terminie. Mocą decyzji z dnia 30 stycznia 2023 r. świadczenie to było przyznane do 28 lutego 2023 r., a w pouczeniu do tej decyzji, tj. w dziale VIII pkt 2 organ rentowy poinformował szczegółowo o konieczności dostarczenia zaświadczenia szkolnego potwierdzającego okres nauki. Miało to na celu wyeliminowanie ewentualnego wstrzymania wypłaty renty rodzinnej od 1 marca 2023 r. Ponadto jak argumentował organ, postępowanie w sprawach świadczeń emerytalno-rentowych jest wnioskowe.

W ocenie Sądu Okręgowego organ rentowy błędnie ustalił datę wypłaty świadczenia na dzień 1 listopada 2023 r., ponieważ w przypadku posiadania prawa do renty rodzinnej na podstawie art. 68 ust. 1 ustawy emerytalnej, z pouczeniem o obowiązku dokumentowania kontynuowania nauki w szkole lub na studiach wyższych, pozbawienie części tego świadczenia wymagało uprzedniego wydania decyzji o wstrzymaniu wypłaty renty rodzinnej na podstawie art. 134 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podkreślenia wymaga, iż wstrzymanie wypłaty nie następuje ex lege w związku z zaistnieniem określonych w przepisach warunków, ale wymaga wyraźnego oświadczenia organu rentowego podjętego w stosownej formie.

W przypadku ustalenia prawa do "okresowej" renty rodzinnej na podstawie art. 68 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS tj. do ukończenia 16 lat, z pouczeniem o obowiązku dokumentowania kontunuowania nauki w szkole lub na studiach wyższych, pozbawienie dziecka części tego świadczenia wymaga uprzedniego wydania decyzji o wstrzymaniu skarżącej wypłaty przypadającej na nią części renty rodzinnej na podstawie art. 134 ust. 1 pkt 2 tej ustawy, który stanowi o wstrzymaniu wypłaty świadczenia, jeżeli osoba pobierająca świadczenie mimo pouczenia lub żądania organu rentowego nie przedłoży dowodów stwierdzających dalsze istnienie prawa do świadczeń . (por. wyrok SN z dnia 31 stycznia 2017 r., I UK 360/16, LEX nr 2224603)

Z akt rentowych nie wynika, by ZUS wydał taką decyzję, tym samym brak jest podstaw prawnych do pozbawienia J. J. (5), który nie przedłożył w odpowiednim czasie dowodów na kontynuowanie nauki w szkole, wymaganych do dalszego przysługiwania mu świadczenia na podstawie art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, prawa do części renty rodzinnej przypadającej na okres od marca 2023 r. do października 2023 r.

Nadto, w sprawie ubezpieczonego, prawo do renty rodzinnej nie ustało w rozumieniu art. 101 pkt 1 powołanej ustawy, ponieważ w razie kontynuowania przez uprawnione do renty rodzinnej dziecko nauki w szkole lub na studiach wyższych spełnione są wszystkie warunki przysługiwania świadczenia, a wymagane jest jedynie dokumentowanie kontynuowania dalszej nauki. Oznacza to, że organ rentowy miał obowiązek wydania decyzji o wstrzymaniu wypłaty części renty rodzinnej skarżącym na podstawie art. 134 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej, z uzasadnieniem, że pomimo pouczenia osoba pobierająca rentę rodzinną nie przedłożyła dowodów na dalsze przysługiwanie jej prawa do renty rodzinnej, tj. zaświadczeń o kontynuowaniu nauki w szkole lub na studiach wyższych, a następnie doręczenie tej decyzji stronom, co umożliwiłoby im sprawne uzupełnienie wymaganych dowodów (por. wyrok SN z 31.01.2017 r., I UK 360/16, LEX nr 2224603).

Zaniechanie tego obowiązku (wydania i doręczenia decyzji) musi być w związku z tym traktowane jako błąd organu rentowego, co rodzi skutek w postaci obowiązku wypłaty świadczenia wstecz, poczynając od marca 2023 r. (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 31 stycznia 2017 r., I UK 360/16, LEX nr 2224603 i przywołane w nim orzecznictwo).

Biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy oraz poczynione rozważania prawne, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł, jak w sentencji wyroku w celu zweryfikowania przez organ rentowy okresów kontynuowania przez J. J. (5) nauki w szkole i przyznania należnej mu części renty rodzinnej w spornym okresie na podstawie art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, z uwzględnieniem jej art. 135 ust. 3.

SSO Paulina Kuźma