Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 16 czerwca 2025 roku

Decyzją z dnia 18 października 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)w Ł. ponownie ustalił dla J. J. (1) na dzień 1 stycznia 1999 r. wartość kapitału początkowego. Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 698,96 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętna podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych od 1.01.1988 r. do 31.12.1997 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynosi 57,25%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 57,25% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w ustawie emerytalnej (57,25% x 1220,89 zł = 698,96 zł). ZUS przyjął łącznie jako okresy składkowe: 12 lat, 27 dni, tj. 144 miesięcy, a jako okresy nieskładkowe 3 lata, 5 miesięcy, 20 dni, zaś jako okresy sprawowania opieki nad dzieckiem (dziećmi) 2 lata, 8 miesięcy, 17 dni, tj. łącznie okresy nieskładkowe w ilości 6 lat, 2 miesięcy, 7 dni, tj. 74 miesiące. Współczynnik proporcjonalny do osiągnięty do 31 grudnia 1998 r. – wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowe dla wnioskodawczyni wyniósł 64,27%. Wysokość 24% kwoty bazowej wynosi 293,01 zł. Do ustalenia współczynnika przyjęto wiek ubezpieczonej w dniu 31.12.1998 r. po zaokrągleniu do pełnych lat wynoszący 37 lata, okresy składkowe i nieskładkowe łącznie 18 lat, 3 miesiące, 4 dni. Średnie dalsze trwanie życia wyrażone dla osób w wieku 62 lat wynosi 209 miesięcy (komunikat Prezesa GUS z dnia 25.03.1999 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn MP Nr 12, poz. 173). Kapitał początkowy ustalony na dzień 1.01.1999 r. wyniósł 70708,88 zł i został obliczony w następujący sposób:

293,01 zł x 64,27% (współczynnik proporcjonalny) = 188,32 zł

(144 miesięcy składkowych x 1,3%) : 12 x 698,96 zł = 109,04 zł

(32 miesiące nieskładkowe x 1,3%) : 12 x 698,96 zł = 24,25 zł

(41 miesięcy nieskładkowych x 0,7%) : 12 x 698,96 zł = 16,71 zł

Razem 338,32 zł

338,32 zł x 209 miesięcy (średnie dalsze trwanie życia) = 70708,88 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z Firmy (...) oraz z Firmy (...) sp. z o.o. ze względów formalnych.

ZUS za okresy od 1.03.1990 r. do 30.09.1990 r., od 1.10.1992 r. do 30.04.1997 r., od 1.05.1997 r. do 31.12.1998 r. za które wnioskodawczyni nie przedłożyła dochodów – przyjął obowiązujące w tym czasie wynagrodzenie minimalne.

(decyzja k. 4-5)

Odwołanie od ww. decyzji złożyła wnioskodawczyni J. J. (1) wnosząc o jej uchylenie i ponownie rozpoznanie sprawy poprzez przeliczenie kapitału początkowego przy uwzględnieniu zaświadczeń z (...) oraz z (...) sp. z o.o., zarzucając, że ZUS nie wyjaśnił jakich warunków formalnych nie spełniają sporne zaświadczenia.

(odwołanie k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ emerytalny wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując dotychczasowe stanowisko, a dodatkowo wyjaśnił, że akta kapitałowe zostały przekazane do Prokuratury Ł..

(odpowiedź na odwołanie k. 8)

W piśmie procesowym z dnia 20.02.2023 r. wnioskodawczyni poparła odwołanie, wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania. Odwołująca wyjaśniła, że ZUS skierował sprawę do Prokuratury (...) w zakresie spornych zaświadczeń z (...) oraz z (...) sp. z o.o., podając, że złożyła w tej sprawie na Policji zeznania w charakterze świadka, w których wyjaśniła, że dokumenty te otrzymała podpisane wg jej wiedzy przez osoby do tego upoważnione, zaznaczając, że podpisy nie były składane w jej obecności. Podniosła, że jej zdaniem ww. dokumenty powinny zostać uwzględnione przez pozwanego przy wyliczaniu wartości jej kapitału początkowego, że jeżeli Prokuratura nie uzna inaczej, wywodząc, że w chwili obecnej jej wniosek o uchylenie kwestionowanej decyzji jest zasadny a ponowna decyzja powinna zostać wydana po przedstawieniu stanowiska Prokuratury. Dodatkowo podniosła, że z przyczyn od niej niezależnych nie mogła przedstawić dokumentów dotyczących jej zarobków (...) sp. z o.o., podając, że ww. spółka została zlikwidowana a dokumenty nie były nigdzie zarchiwizowane. Z powyższego wywodziła, że możliwe jest w takiej sytuacji oparcie się na wynagrodzeniu świadka i w efekcie wniosła o ustalenie jej zarobków w ww. spółce na podstawie zarobków H. K., z którym pracowała w tym samym czasie, na równorzędnych stanowiskach, na których wynagrodzenie było jednakowe.

(pismo wnioskodawczyni k. 19-20)

Na rozprawie z dnia 26.04.2023 r. wnioskodawczyni poparła odwołanie, oświadczając, że wnosi o uwzględnienie zarobków z (...) sp. z o.o. oraz wynagrodzeń z (...) i z (...) sp. z o.o., podając, że w przypadku pierwszego spornego okresu zatrudnienia ZUS przyjął wynagrodzenie minimalne, a w przypadku dwóch pozostałych okresów zatrudnienia ZUS, pomimo iż złożyła zaświadczenia, to nie uwzględnił jej zarobków z tych zaświadczeń z przyczyn formalnych, które nie są jej znane. Pełnomocnik ZUS wniósł natomiast o oddalenie odwołania, wyjaśniając, że Zakład skierował do Prokuratury zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa polegającego na posłużeniu się sfałszowanym zaświadczeniem z dwóch okresów zatrudnienia, podając, że przed Komendą Miejską Policji toczy się postępowanie 1-(...)oraz (...) wniósł o zwrócenie się do Policji z zapytaniem na jakim etapie są te postępowania obecnie.

(stanowiska stron -e-prot. z 26.04.2023 r.: 00:01:09)

Postanowieniem z dnia 4.10.2023 r. Sąd Okręgowy w Łodzi zawiesił postępowanie w n/n sprawie na podstawie art. 177 par. 1 pkt 4 k.p.c.

(postanowienie k. 52)

Postanowieniem z dnia 19.03.2025 r. Sąd Okręgowy w Łodzi postanowił podjąć zawieszone postępowanie w n/n sprawie.

(postanowienie k. 68)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawczyni - J. J. (1) urodziła się (...)

(niesporne)

Ubezpieczona złożyła w dniu 26 sierpnia 2022 r. do ZUS(...)w Ł. wniosek o ponowne przeliczenie wysokości jej kapitału początkowego, do którego załączyła zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z firmy (...) sp. z o.o. oraz z firmy (...).

(niesporne)

W wyniku rozpoznania ww. wniosku, zaskarżoną decyzją z 18 października 2022 r. ZUS (...) w Ł. ponownie ustalił dla J. J. (1) na dzień 1 stycznia 1999 r. wartość kapitału początkowego. Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 698,96 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętna podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych od 1.01.1988 r. do 31.12.1997 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynosi 57,25%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 57,25% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w ustawie emerytalnej (57,25% x 1220,89 zł = 698,96 zł). ZUS przyjął łącznie jako okresy składkowe: 12 lat, 27 dni, tj. 144 miesięcy, a jako okresy nieskładkowe 3 lata, 5 miesięcy, 20 dni, zaś jako okresy sprawowania opieki nad dzieckiem (dziećmi) 2 lata, 8 miesięcy, 17 dni, tj. łącznie okresy nieskładkowe w ilości 6 lat, 2 miesięcy, 7 dni, tj. 74 miesiące. Współczynnik proporcjonalny do osiągnięty do 31 grudnia 1998 r. – wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowe dla wnioskodawczyni wyniósł 64,27%. Wysokość 24% kwoty bazowej wynosi 293,01 zł. Do ustalenia współczynnika przyjęto wiek ubezpieczonej w dniu 31.12.1998 r. po zaokrągleniu do pełnych lat wynoszący 37 lata, okresy składkowe i nieskładkowe łącznie 18 lat, 3 miesiące, 4 dni. Średnie dalsze trwanie życia wyrażone dla osób w wieku 62 lat wynosi 209 miesięcy (komunikat Prezesa GUS z dnia 25.03.1999 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn MP Nr 12, poz. 173). Kapitał początkowy ustalony na dzień 1.01.1999 r. wyniósł 70708,88 zł i został obliczony w następujący sposób:

293,01 zł x 64,27% (współczynnik proporcjonalny) = 188,32 zł

(144 miesięcy składkowych x 1,3%) : 12 x 698,96 zł = 109,04 zł

(32 miesiące nieskładkowe x 1,3%) : 12 x 698,96 zł = 24,25 zł

(41 miesięcy nieskładkowych x 0,7%) : 12 x 698,96 zł = 16,71 zł

Razem 338,32 zł

338,32 zł x 209 miesięcy (średnie dalsze trwanie życia) = 70708,88 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z Firmy (...) oraz z Firmy (...) sp. z o.o. ze względów formalnych.

ZUS za okresy od 1.03.1990 r. do 30.09.1990 r., od 1.10.1992 r. do 30.04.1997 r., od 1.05.1997 r. do 31.12.1998 r., za które wnioskodawczyni nie przedłożyła dochodów – przyjął obowiązujące w tym czasie wynagrodzenie minimalne.

(decyzja k. 4-5)

W spornym okresie zatrudnienia od 6.04.1988 r. do 30.09.1992 r. wnioskodawczyni była zatrudniona w (...) sp. z o.o. na stanowisku specjalisty ds. ekonomiczno – prawnych.

(okoliczności przyznane przez powódkę - e-prot. z 26.04.2023 r.: 00:08:40-00:13:23, e-prot. z 20.09.2023 r.: 00:11:36, zeznania świadka H. K. e-prot. z 26.04.2023 r.: 00:22:20, zeznania świadka B. S. e-prot. z 20.09.2023 r.: 00:03:48)

Ubezpieczona nie dysponuje z ww. okresu zatrudnienia żadnymi dokumentami potwierdzającymi wysokość jej zarobków. Powódka nie wie, gdzie są przechowywane jej akta osobowo- płacowe z ww. okresu zatrudnienia. Sama nie posiada żadnych dokumentów pochodzących z tego okresu zatrudnienia, nawet takich jak umowa o pracę, aneksy czy angaże. Posiada jedynie świadectwo pracy.

(okoliczności przyznane przez powódkę - e-prot. z 26.04.2023 r.: 00:08:40-00:13:23, e-prot. z 20.09.2023 r.: 00:11:36)

W tym samym zakładzie pracy pracował od 1989 r. do 1994 r. także H. K., jako zaopatrzeniowiec, a następnie kierownik techniczny. H. K. wie, że powódka pracowała w sekretariacie. Wynagrodzenie H. K. składało się z wynagrodzenia zasadniczego, premii w wysokości 50% i dodatku funkcyjnego. Co 3-4 miesiące zmieniała się kwota wynagrodzenia zasadniczego H. K. – były to podwyżki. H. K. nie wie, czy powódka otrzymywała dodatek funkcyjny, czy nie. H. K. posiada zaświadczenie na druku Rp 7 o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawione przez (...) Sp. z o.o., w którym poświadczono wysokość jego zarobków z lat 1989 -1994.

(zeznania świadka H. K. e-prot. z 26.04.2023 r.: 00:22:20, zaświadczenie k. 25)

W (...) sp. z o.o. był też zatrudniony od 1989 r. B. S. jako dyrektor generalny. Ww. firma zajmowała się szyciem odzieży i produkcją kabli elektrycznych. B. S. nie pamięta w jakiej wysokości powódka otrzymywała w badanym okresie wynagrodzenie, ani nie wie jakie były składowe jej wynagrodzenia. B. S. pracował ww. firmie dłużej niż wnioskodawczyni i otrzymał z ww. zakładu pracy potwierdzenie o jego zarobkach, na podstawie którego ZUS ustalił jego wynagrodzenia z okresu zatrudnienia w (...).

(zeznania świadka B. S. e-prot. z 20.09.2023 r.: 00:03:48)

W (...) Komisariacie Policji w Ł. toczyło się pod nadzorem Prokuratury Rejonowej Ł. w Ł. za sygn. akt(...) postępowanie w sprawie przedłożenia w ZUS I(...) w Ł. w dniu 8.02.2022 r. uprzednio podrobionych dokumentów w postaci świadectwa pracy z firmy (...) oraz z firmy (...) sp. z o.o., tj. o czyn z art. 270 par. 1 kk. Powódce został przedstawiony zarzut posługiwania się sfałszowanymi dokumentami w postaci zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu uzyskanych od (...) sp. z o.o. i (...) poprzez przedłożenie ich w ZUS(...) w Ł. wraz z wnioskiem o przeliczenie wysokości kapitału początkowego i świadczenia emerytalnego. Sprawa dotycząca J. J. (1) wpłynęła do Sądu Rejonowego(...)w (...) w dniu 30.04.2024 r. i została zarejestrowana za sygn.(...). W ww. sprawie został wydany wyrok nakazowy w dniu 5 lipca 2024 r., od którego J. J. (1) wniosła sprzeciw. Po sprzeciwie wnioskodawczyni - sprawa J. J. (1) została skierowana do IV Wydziału Karnego i zarejestrowana za sygn. (...). W sprawie J. J. (1), w której została oskarżona o użycie w dniu
26 sierpnia 2022 r. w Ł. jako autentycznych podrobionych dokumentów w postaci zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu od (...) oraz (...) S.A. poprzez ich złożenie w ZUS (...) w Ł. wraz z wnioskiem o przeliczenie kapitału początkowego, tj. o czyn z art. 270 par. 1 k.k., prowadzonej za sygn. (...), prawomocnym postanowieniem z dnia 23 stycznia 2025 r. Sąd Rejonowy(...) w(...) umorzył postępowanie na podstawie art. 17 par. 1 pkt 2 k.p.k. wobec stwierdzenia, że czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego. Na skutek zażalenia Prokuratora na to postanowienie Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie (...)postanowieniem z dnia 6.03.2025 r. postanowił utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie.

(pismo z Policji k. 32, okoliczność przyznana przez powódkę - e-prot. z 26.04.2023 r.: 00:08:40-00:13:23, e-prot. z 20.09.2023 r.: 00:11:36, pismo Policji k. 50, dokumenty w załączonych aktach IV K 10/26: postanowienie k. 16-17, zażalenie k. 18-19, postanowienie k. 35-37 )

Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi w sprawie(...) w sprawie oskarżonego J. L. o to, że w dniu 8 marca 2022 r. w Ł. poprzez przekazanie podrobionych przez siebie dokumentów w postaci zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu firmy (...) oraz (...) SA udzielił pomocnictwa J. J. (2) aby dokonała ona czynu zabronionego w ten sposób, że w dniu
26 sierpnia 2022 r. w Ł. użyła jako autentycznych podrobionych dokumentów w postaci zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z firm (...) SA oraz (...) SA poprzez przedłożenie ich ZUS (...)w Ł. wraz z wnioskiem o przeliczenie wysokości kapitału początkowego świadczenia, tj. o czyn z art. 18 par. 3 k.k. w zw. z art. 279 par. 1 k.k., uznał za winnego J. L. popełnienia zarzucanego mu czynu z tą zmianą, że udzielił pomocnictwa innej nieustalonej osobie, co do której wyłączono materiał dowodowy do odrębnego rozpoznania, tj. czynu wypełniającego dyspozycje z art. 18 par. 3 k.k. w zw. z art. 270 par. 1 k.k. i za to wymierzył mu karę grzywny w ilości 150 stawek dziennych ustalając wysokość stawki dziennej na kwotę 20 zł.

(wyrok k. 60, postanowienie k. 91)

Powyższy stan faktyczny został odtworzony w całości na podstawie powołanych dokumentów, których autentyczność nie budziła zastrzeżeń sądu, ani nie była kwestionowana przez strony.

Nadto Sąd oparł się w niewielkiej części na zeznaniach świadków, bo jedynie w takim zakresie w jakim potwierdzili sam fakt, że wnioskodawczyni rzeczywiście pracowała w (...) sp. z o.o. Jednocześnie należy wskazać, że żaden ze świadków nie miał wiedzy na temat faktycznych zarobków ubezpieczonej, ani nawet tego jakie części składowe wchodziły w skład jej miesięcznego wynagrodzenia w badanym okresie.

Sama powódka wprost przyznała, że nie dysponuje żadnymi dokumentami, z których wynikałoby w jakiej konkretnie wysokości uzyskiwała wynagrodzenie w (...) Sp. z o.o.

Sąd uznał, że twierdzenia wnioskodawczyni, że miała takie wynagrodzenie jak świadek H. K. nie zasługują na uwzględnienie, albowiem na zarobki tego świadka składały się 3 składowe: wynagrodzenie zasadnicze, premia 50% i dodatek funkcyjny. Świadek ten pracował przy tym na innym stanowisku niż skarżąca, a nadto zeznał, że jego wynagrodzenie zasadnicze było podwyższane co 3-4 miesiące. Nie ma żadnych dowodów na to, że wnioskodawczyni tak samo jak ww. świadek miała podwyższane wynagrodzenie zasadnicze co 3-4 miesiące, ani że otrzymywała premie, jak ten świadek, a jeśli tak to w jakiej konkretnie wysokości. Nie ma przy tym dokumentów, z których wynikałyby zasady premiowania pracowników (...) w badanym okresie, wobec czego brak podstaw do przyjęcia, że powódka też otrzymywała premie w wysokości 50% jak ww. świadek. Nie ma również żadnych dowodów, z których wynikałoby powódka, że również miała dodatek funkcyjny jak ww. świadek. W takim stanie rzeczy nie ma możliwości przyjęcia, że zarobki wnioskodawczyni kształtowały się tak jak zarobki świadka H. K..

Dodać należy, że obaj świadkowie H. K. i B. S. pracowali dłużej niż powódka w (...) sp. z o.o. i nie mieli żadnych problemów z uzyskaniem zaświadczeń o ich zarobkach, których ZUS nie kwestionował.

Powódka, jak sama przyznała, nie posiada jakichkolwiek dokumentów osobowo – płacowych, nawet takich jak umowa o pracę, aneksy, angaże – nie ma więc żadnej możliwości ustalenia w jakiej konkretnie wysokości otrzymywała wynagrodzenie, bez obawy, że przyjęte zarobki nie zostałyby zawyżone.

Należy zatem przyjąć, że odwołująca nie udowodniła w żaden sposób swojego roszczenia dotyczącego przyjęcia wyższych zarobków w okresie zatrudnienia w (...) niż to, które przyjął ZUS wydając zaskarżoną decyzję w oparciu o art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej, tzn. w wysokości minimalnego wynagrodzenia jakie w tym czasie obowiązywało.

Nie ma także możliwości przyjęcia, że złożone przez powódkę do ZUS wraz z wnioskiem o ponowne ustalenie kapitału początkowego zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach z firm (...) stanowią wiarygodne dokumenty, skoro prawomocnym wyrokiem sądu karnego uznano za winnego J. L. tego, że w dniu 8 marca 2022 r. w Ł. poprzez przekazanie podrobionych przez siebie dokumentów w postaci zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu firmy (...) oraz (...) SA udzielił pomocnictwa innej nieustalonej osobie, czym wyczerpał dyspozycję art. 18 par. 3 k.k. w zw. z art. 270 par. 1 k.k. Kwestia ta zostanie jeszcze szerzej omówiona w rozważaniach prawnych – a w tym miejscu należy jedynie wyraźnie podkreślić, że skoro ww. wyrokiem karnym prawomocnie przesądzono, że ww. zaświadczenia zostały podrobione, to oczywistym jest, że nie mogą stanowić podstawy w czynieniu ustaleń w niniejszej sprawie, gdyż są to dokumenty nieautentyczne i przez to nie posiadają waloru wiarygodnego środka dowodowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlega oddaleniu.

Zgodnie z treścią art.173 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U.2024 r., poz. 1631 ze zm.), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art.174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art.26 ust.3 dla osób w wieku 62 lat (art.173 ust.2 ww. ustawy).

Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art.173 ust.3 ww. ustawy).

Zgodnie z treścią art.174 ust.1 i 2 ww. ustawy kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art.53, z uwzględnieniem ust.2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:



okresy składkowe, o których mowa w art.6,



okresy nieskładkowe, o których mowa w art.7 punkt 5,



okresy nieskładkowe, o których mowa w art.7 punkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art.15, 16, 17 ust.1 i 3 oraz 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. (ust.3)

Z kolei w myśl art.15 ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego. Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (ust. 6 cytowanego artykułu).

Zgodnie natomiast z treścią art. 15 ust. 2a cytowanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. (por. też uchwałę SN z 7 maja 2003 r., III UZP 2/03, OSNAPiUS z 2003/ 14 /338).

Zgodnie z treścią §21 ust.1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. nr 237, poz.1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Wskazana regulacja § 21 ust.1 powołanego rozporządzenia stanowiąca odpowiednik obowiązującego do dnia 23 listopada 2011 roku § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. nr 10, poz.49) wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana i w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego (tak stanowi m. in. teza wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 roku - II UKN 186/97, OSNAP 1998/11/324, a także wyroki: Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 marca 1997 roku - III AUa 105/97, Apel. W-wa 1997/2/7, Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 27 czerwca 1995 roku - III AUr 177/95, OSA 1996/10/32, czy Sądu Apelacyjnego Białymstoku - III AUr 294/93, PS - wkład. 1994/3/6).

Do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych może być uwzględnione tylko wynagrodzenie faktycznie uzyskane przez ubezpieczonego w danym okresie, a nie zaś wynagrodzenie ustalone na podstawie przypuszczeń czy też uśrednień. Jedynie wynagrodzenie ubezpieczonego ustalone w sposób niewątpliwy, wobec którego nie istnieje wątpliwość, iż zostało ono zawyżone, może być podstawą do ustalenia współczynnika wysokości podstawy wymiaru.

Należy przypomnieć, że w postępowaniach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych sąd nie jest obowiązany do poszukiwania dokumentów zatrudnieniowo - płacowych, o które nie zadbała osoba dochodząca świadczenia ubezpieczeniowego. W związku z tym to na ubezpieczonym spoczywał ciężar dowodzenia i udokumentowania podnoszonych twierdzeń. Przy ustalaniu podstawy wymiaru składki wnioskodawca powinien udowodnić, że w spornym okresie uzyskiwał wynagrodzenie w konkretnie określonej wysokości oraz to, że od wynagrodzenia tego była odprowadzana składka./Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 31 sierpnia 2016 r. III AUa 1723/15 LEX nr 2149641 /

Należy podkreślić, że Sąd nie jest związany ograniczeniami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi, co wynika z treści art. 473 k.p.c. i sprawia, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe.

Mając na uwadze powyższe rozważania - w przypadku pierwszego spornego okresu dotyczącego zarobków powódki w (...) Sąd zważył, że w świetle całokształtu zebranego materiału dowodowego nie ma żadnych wiarygodnych dowodów, które jednoznacznie potwierdzałyby, w jakiej konkretnie wysokości odwołująca otrzymywała wynagrodzenia w czasie zatrudnienia w (...). Powódka przyznała, że nie ma nawet takich dokumentów, jak umową o pracę, aneksy i angaże z tego okresu zatrudnienia. Jak sama też przyznała – odwołująca nie ma żadnych dokumentów osobowych i płacowych z tego okresu, ani też nie wie, gdzie mogą się znajdować. Wobec tego, że wnioskodawczyni nie posiada żadnych dokumentów potwierdzających faktyczną wysokość jej zarobków w tym zakładzie pracy, ani nawet nie ma żadnych dowodów na to jakie składowe wchodziły w skład jej miesięcznego wynagrodzenia, a w tym czy była uprawniona i do jakiej wysokości oraz na jakich zasadach do premii, a także czy była uprawniona do dodatku funkcyjnego i w jakiej wysokości – nie ma możliwości czynienia jakichkolwiek ustaleń w przedmiocie zarobków powódki w oparciu o zarobki świadka H. K., który zresztą pracował na innym stanowisku niż powódka, a nadto, jak zeznał, jego wynagrodzenie zmieniało się co 3-4 miesiące, bo w takich mniej więcej przedziałach czasowych otrzymywał podwyżki.

Żaden z przesłuchanych świadków nie miał wiedzy na temat tego jakie składniki wchodziły w skład wynagrodzenia powódki.

Poza tym nie sposób nie zauważyć, że wnioskodawczyni byłaby jedynym byłym pracownikiem, któremu (...) nie wystawił zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach, bo obaj świadkowie choć pracowali w tym zakładzie dłużej niż powódka to jednak bez problemu uzyskali zaświadczenia o ich zarobkach, których ZUS nie kwestionował.

Twierdzenia ubezpieczonej w analizowanym zakresie pozostały zatem nieudowodnione. Tymczasem wskazać należy, że stosownie do art. 6 k.c. , ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W postępowaniu sądowym ubezpieczony może korzystać z wszelkich środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty, w szczególności z dowodów dokumentów oraz z przesłuchania świadków (zob. wyrok SN z 25.07.1997 r., II UKN 186/97, OSNP 11/1998, poz. 342).

Nie jest możliwe ustalenie wysokości kapitału początkowego wyłącznie na podstawie twierdzeń wnioskodawczyni. Twierdzenia te muszą być udowodnione. Wskazać należy, iż nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy ( art. 232 k.p.c. ). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach ( art. 3 k.p.c. ), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie ( art. 227 k.p.c. ) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne ( art. 6 k.c. ). Stanowisko takie zawarł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 1996r. sygn. akt I CKU 45/96 (opubl. OSNC z 1997r., z.6-7, poz.76). Podobnie, w wyroku z 7 października 1998 r., II UKN 244/98, OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662, Sąd Najwyższy stwierdził nawet, że od 1.07.1996 r. nastąpiło zniesienie zasady odpowiedzialności sądu za wynik postępowania dowodowego, także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

A zatem żądanie ubezpieczonej w zakresie ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego przy przyjęciu zarobków świadka H. K. nie może zostać uwzględnione, bo powódka pracowała na innym stanowisku niż ten świadek, nie są znane składowe jej wynagrodzenia, ani ustalone z pracodawcą zasady wynagradzania powódki w zakresie premii, czy dodatku funkcyjnego. Ustalenie wysokości wynagrodzeń musi wynikać z materiału dowodowego, który pozwoli ustalić wysokość wynagrodzeń wypłaconych indywidualnie danemu ubezpieczonemu. Podkreślić też należy, że zeznania świadków były ogólne i fragmentaryczne, co wynikało nie tylko z trudności związanych z odtwarzaniem zdarzeń z przeszłości, ale też z domeny wykazywanych przez wnioskodawczynię faktów, jakimi są składniki jej wynagrodzenia i ich wysokość w spornym okresie. Składniki te są bowiem zmienne i określane indywidualnie wobec każdego pracownika, a przez to trudne do odtworzenia bez dokumentacji płacowej. Zatem niewielki walor dowodowy posiadało przyznanie przez świadków, że powódka mogła mieć zbliżone do świadka H. K. zarobki, bo nie wiadomo nawet jakie były składowe jej wynagrodzenia i nie ma żadnych dokumentów potwierdzających w sposób pewny ich wysokość, tj. w taki, że nie zachodziłaby jakakolwiek obawa, że nie zostały one zawyżone.

Identyczne stanowisko zawarł Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 10 marca 2020 roku (III AUa 1560/19, Lex nr 3042459), gdzie podkreślono, iż „ustalenie wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty wymaga podania zarobków w sposób indywidualny, konkretny i precyzyjny, zaś ciężar dowodu spoczywa na osobie ubiegającej się o te świadczenia. Nie może przy tym stanowić wystarczającego argumentu fakt, iż pominięcie jednego z elementów wynagrodzenia powoduje ujemne konsekwencje dla świadczeniobiorcy, ani okoliczność, iż brak możliwości wykazania faktycznego wynagrodzenia spowodowany jest niezachowaniem przez pracodawcę dokumentacji płacowej. Dla celów obliczenia wysokości emerytury organ rentowy musi dysponować pewnymi danymi co do wysokości dochodów ubezpieczonego stanowiących podstawę do obliczenia świadczeń emerytalnych, więc przy ustaleniu podstawy wymiaru nie jest dopuszczalne zastąpienie rzeczywistego wynagrodzenia skarżącego, który nie jest w stanie udowodnić dokumentami płacowymi, zaświadczeniami o zatrudnieniu i wynagrodzeniu lub wpisami w legitymacji ubezpieczeniowej, hipotetycznie ustaloną wysokością, obrazującą jedynie niczym niepoparte założenie, iż w całym spornym okresie pracował identyczną liczbę dniówek rozliczają według takiej samej stawki, jak którykolwiek ze współpracowników.”.

Takie też stanowisko zawarł Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 17 września 2019 roku (III AUa 1135/18, Lex nr 2754709), gdzie podkreślono, iż „Przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań, które pozwalałyby na ustalenie wynagrodzenia, będącego bazą do wyliczenia podstawy wymiaru w sposób przybliżony lub prawdopodobny. Nie ma możliwości wyliczenia wysokości wynagrodzenia, a co za tym idzie wysokości składek na ubezpieczenie społeczne oraz wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury, w oparciu o wyliczenia hipotetyczne, uśrednione, wynikające np. z porównania do wynagrodzenia innych pracowników, bo nie oddaje indywidualnych cech właściwych dla danego zatrudnienia. Obliczenie wysokości wynagrodzenia musi być oparte na dokumentacji, z której wynikają określone kwoty wynagrodzenia. Dokumentacja stanowi precyzyjny dowód w zakresie wysokości wynagrodzenia w postępowaniu sądowym. Na podstawie innych dowodów nie jest możliwe dokładne określenie kwoty wynagrodzenia, a co zatem idzie – ustalenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury.”.

Zgodnie ze stanowiskiem judykatury, w przypadku braku dokumentacji płacowej istnieje możliwość ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego w oparciu o dokumentację zastępczą, znajdującą się w aktach osobowych, taką jak umowy o pracę, angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia – wówczas można uwzględniać tylko takie składniki, które nie budzą wątpliwości i wypłacane były w danym okresie stale oraz w określonej wysokości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 4 października 2012 r., III AUa 305/12).

Na marginesie należy jedynie wskazać, że w sytuacji gdy ubezpieczona znajdzie jakiekolwiek dowody potwierdzające jej zarobki w (...), będzie mogła ponownie wystąpić o ponowne ustalenie dla niej wartości kapitału początkowego.

Co zaś tyczy pozostałych dwóch spornych okresów zatrudnienia w firmach (...) oraz (...), to wobec prawomocnego wyroku w sprawie VI K (...) Sądu Rejonowego(...) w (...) z dnia 6.11.2024 r. (prawomocny od 14.11.2024 r.) – k. 90, Sąd Okręgowy badając n/n sprawę zważył, że przesądzone zostało w tym wyroku to, że oba sporne zaświadczenia o zatrudnieniu w ww. firmach, na które powoływała się powódka i które złożyła do ZUS wraz z wnioskiem o ponowne ustalenie wartości jej kapitału początkowego – są podrobione, za co został skazany prawomocnie J. L.. Są to zatem dokumenty nieautentyczne, a przez to nie posiadają jakiegokolwiek waloru dowodowego.

W tym miejscu należy podkreślić, że na zasadzie art. 11 k.p.c. ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Z powyższego wynika, że sąd cywilny związany jest tylko ustaleniami dotyczącymi popełnienia przestępstwa – a więc okolicznościami składającymi się na jego stan faktyczny, czyli osobą sprawcy, przedmiotem przestępstwa oraz czynem przypisanym oskarżonemu – które znajdują się w sentencji wyroku. Oznacza to, że sąd – rozpoznając sprawę cywilną – musi przyjąć, że skazany popełnił przestępstwo przypisane mu wyrokiem karnym (wyrok SN z dnia 14 kwietnia 1977 r., IV PR 63/77, LEX nr 7928).

W tej sprawie Sąd był związany tymi ustaleniami sądu karnego - sygn. akt(...)na zasadzie art. 11 k.p.c. W efekcie Sąd przyjął, że J. L. popełnił przestępstwo opisane w wyroku skazującym z dnia 6.11.2024 r. (...), zatem powoływane przez powódkę zaświadczenia o zatrudnieniu z firm(...) i (...) nie posiadają waloru autentyczności i nie są wiarygodnym dowodem na to, że powódka faktycznie w tych firmach pracowała, w jaki czasie i jakie uzyskiwała w nich zarobki.

Jak stwierdza się w literaturze, moc wiążąca wyroków karnych w postępowaniu cywilnym nie jest wynikiem określonych skutków prawomocności ani powagi rzeczy osądzonej wyroków karnych, lecz jej podstawę stanowi specjalna norma prawna mająca na celu głównie uniknięcie możliwości wydania na podstawie tych samych faktów różnych (sprzecznych) orzeczeń w sprawach cywilnych i karnych oraz konieczności prowadzenia postępowania dowodowego w dwóch odrębnych postępowaniach sądowych w celu ustalenia tych samych faktów.

Związanie dotyczy ustalonych w sentencji wyroku karnego znamion przestępstwa, a także okoliczności jego popełnienia, dotyczących czasu, miejsca, poczytalności sprawcy. Powyższe potwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 2 lutego 2010 r., wydanego w sprawie II CSK 330/11, podkreślając, że art. 11 k.p.c. statuuje zasadę związania ustaleniami wyroku karnego ze skutkami erga omnes co oznacza, że nikt nie może wykazywać, że wyrok skazujący, jako wadliwy, nie wiąże w zakresie swoich ustaleń.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy, mając powyższe okoliczności na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., uznał zaskarżoną decyzję za prawidłową i w związku z tym oddalił odwołanie, o czym orzekł, jak w sentencji wyroku.