Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Kutnie zaskarżonym wyrokiem z dnia 2 czerwca 2021 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt I C 655/20, oddalił powództwo o zapłatę A. R. przeciwko R. A. i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.817 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód, zaskarżając orzeczenie w całości. Zaskarżonemu wyrokowi apelujący zarzucił:

1.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy tj. art. 148 ¹ § 3 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i skierowanie sprawy do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym podczas gdy powód w pierwszym piśmie procesowym (pozwie) zawarł wniosek o przeprowadzenie rozprawy także pod nieobecność powoda;

2.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy tj. art. 235 ² § 1 pkt 3 k.p.c. poprzez jego zastosowanie i pominięcie dowodu z przesłuchania powoda jako nieprzydatnego do wykazania danego faktu, podczas gdy to powód zaobserwował usterkę jak też uczestniczył w procesie jej naprawienia i tym samym posiadał szeroką wiedzę na temat niniejszej sprawy;

3.  naruszeniu prawa materialnego tj. art. 17 ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - prawo pocztowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 1041) przez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że urzędowy charakter dokumentu jakim jest dowód nadania przesyłki rejestrowanej świadczy, iż awizacja dokonana pod adresem kancelarii pełnomocnika powoda była dokonana prawidłowo, podczas gdy sam charakter przedmiotowego dokumentu nie świadczy o prawidłowym doręczeniu, jak też awizacji przesyłki;

4.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 561 ⁵ k.c. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy w niniejszej sprawie pozwany nie ustosunkował się w ustawowym terminie do oświadczenia powoda o obniżeniu ceny, a co winno skutkował przyjęciem domniemania, iż pozwany uznał żądanie powoda za uzasadnione;

5.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 556 ² k.c. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy w niniejszej sprawie przedmiotowe wady zostały wykryte przed upływem roku od dnia wydania rzeczy, co tym samym winno skutkować zastosowaniem domniemania, iż wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego oraz przeniesieniem ciężar dowodu z powoda na pozwanego co do wykazania, iż przedmiotowa wada powstała po przejściu niebezpieczeństwa na kupującego.

W konsekwencji podniesionych zarzutów skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego przed Sądami obu instancji, według norm przepisanych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. We wniosku ewentualnym powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Kutnie do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu odwoławczym według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna i prowadzi do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania z uwagi na nieważność.

Na wstępie należy wskazać, iż zgodnie z dyspozycją art. 378 § 1 k.p.c. in fine sąd drugiej instancji w graniach zaskarżenia bierze z urzędu pod uwagę nieważność postępowania.

Przewidziane w art. 379 pkt 5 k.p.c. pozbawienie strony możności obrony jej praw polega na tym, że strona na skutek wadliwości działań procesowych sądu lub strony przeciwnej nie brała udziału w całym postępowaniu lub jego znacznej części, jeżeli skutki tych wadliwości nie mogły być usunięte na następnych rozprawach przed wydaniem wyroku w danej instancji. Ocena zaistnienia takiej sytuacji procesowej dokonywana być powinna w kontekście okoliczności konkretnej sprawy. Chodzi jednak tylko o wypadki rzeczywistego pozbawienia możności obrony, którego skutkiem było niedziałanie strony w postępowaniu. O pozbawieniu strony możności obrony swych praw przesądza kumulatywne wystąpienie trzech okoliczności: naruszenia przez sąd przepisów procesowych będących źródłem uprawnień strony, wpływ tego uchybienia na wyłączenie możliwości działania strony w postępowaniu oraz niemożności obrony swych praw w postępowaniu w następstwie wystąpienia obu uprzednio wymienionych okoliczności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., IV CSK 599/20, Legalis nr 2629830).

Strona apelująca w wywiedzionej apelacji podniosła m.in. zarzut naruszenia art. 148 ¹ § 3 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i skierowanie sprawy do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym, podczas gdy powód w pierwszym piśmie procesowym (pozwie) zawarł wniosek o przeprowadzenie rozprawy także pod nieobecność powoda.

W judykaturze zauważa się, iż norma art. 148 ¹ k.p.c. przyznaje sądowi kompetencję do odstąpienia od zasady, jaką jest rozpoznanie meritum sprawy w procesie na rozprawie. Redakcja przepisu wskazuje na pewien zakres dyskrecjonalności sądu, jeśli chodzi o ocenę zasadności odstąpienia do tej zasady. Zarazem (poza uznaniem powództwa) kompetencja do wydania wyroku na posiedzeniu niejawnym istnieje wówczas, gdy przeprowadzenie rozprawy w ocenie sądu nie jest konieczne. Brak konieczności rozpoznania sprawy na rozprawie zaistnieje wówczas jedynie, gdy zaniechanie to nie spowoduje naruszenia praw strony do udziału w postępowaniu. Minimalną przesłanką pominięcia rozprawy jest więc zapewnienie stronom możliwości zapoznania się z całokształtem materiału procesowego branego pod uwagę pod osąd, w tym też ze stanowiskiem strony przeciwnej będącym repliką w stosunku do zarzutów (zwłaszcza jeśli replika ta odnosi się merytorycznie do argumentacji strony) (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 10 stycznia 2018 r., sygn. akt I ACa 899/17, LEX nr 2493625).

Art. 148 ¹ k.p.c. w § 3 wyklucza możliwość wyrokowania na posiedzeniu niejawnym, jeżeli strona złożyła wniosek o wyznaczenie rozprawy.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko judykatury, doktryny oraz wykładnię językową i celowościową przedmiotowego przepisu. Wobec powyższego w przypadku, kiedy strony zgłaszają wnioski dowodowe, które mogą być przeprowadzane tylko na rozprawie, tudzież jedna ze stron wnosi o rozpoznanie sprawy pod swoją nieobecność na rozprawie, to wówczas norma art. 148 ¹ § 1 k.p.c. nie ma zastosowania. Jednocześnie należy dodać, że w orzecznictwie wyjaśniono, że wymaganie od strony składania dwóch wniosków: o przeprowadzenie rozprawy (art. 148 ¹ § 3) oraz o przeprowadzenie rozprawy także pod nieobecność strony (art. 209), stanowi nadmierny formalizm. Dlatego wniosek o przeprowadzenie rozprawy także pod nieobecność strony spełnia wymóg złożenia wniosku o przeprowadzenie rozprawy w znaczeniu art. 148 ¹ § 3 i obliguje sąd do wyznaczenia rozprawy, chyba że pozwany uznał powództwo (wyrok SA w Szczecinie z 14 czerwca 2018 r., I AGa 119/18, LEX nr 2529542, wyro SA w G. z 10 marca 2021 r., V ACa 669/20, Legalis nr 2583245).

W przedmiotowej sprawie w pkt 5 pozwu zgłoszono wniosek o przeprowadzenie rozprawy także pod nieobecność powoda. Sąd Rejonowy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, od którego pozwany wniósł sprzeciw. Ponad wszelką wątpliwość pozwany nie uznał powództwa. Zarządzeniem z dnia 2 czerwca 2021 r. sprawę skierowano na podstawie art. 148 ¹ § 1 k.p.c. do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym. Wobec powyższego stwierdzić jednoznacznie należy, że pomimo wniosku zawartego w pozwie i nieuznania powództwa przez pozwanego, nie została wyznaczona rozprawa celem rozpoznania sprawy. Powyższe stanowi rażące uchybienie, biorąc pod uwagę kategoryczne brzmienie art. 148 ¹ § 3 k.p.c.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30 września 2020 r., sygn. akt I CZ 26/20 również wskazał, iż wydanie wyroku przez Sąd pierwszej instancji z naruszeniem art. 148 ¹ § 3 k.p.c. skutkuje pozbawieniem strony możliwości obrony praw, a w konsekwencji powoduje nieważność postępowania w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c.

Powyższe rozstrzygnięcie czyni bezprzedmiotowym i przedwczesnym rozpoznawanie pozostałych zarzutów, zgłoszonych przez stronę powodową w apelacji.

Z uwagi na stwierdzoną nieważność Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Kutnie.

W zakresie kosztów orzeczono stosownie do art. 108 § 2 k.p.c., pozostawiając Sądowi I instancji rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.