Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 22 sierpnia 2022 r., wydanym w sprawie z wniosku Ł. K. o założenie księgi wieczystej dla własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu oraz wpis prawa wnioskodawcy w dziale II nowozakładanej księgi na skutek skargi wnioskodawcy na postanowienie referendarza sądowego z dnia 14 czerwca 2022 r., Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi oddalił wniosek.

Apelację od tego orzeczenia złożył wnioskodawca, zaskarżając je w całości, wnosząc o jego zmianę poprzez założenie księgi wieczystej i dokonanie wpisu przysługującego mu prawa zgodnie z wnioskiem, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz zarzucając:

⚫

naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie wybiórczej oceny zebranego w toku postępowania materiału dowodowego w postaci dokumentacji dostarczonej przez wnioskodawcę, skutkującą ustaleniem, że treść tych dokumentów nie jest wystarczająca do stwierdzenia nabycia przez wnioskodawcę spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu objętego wnioskiem, co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia wniosku;

⚫

naruszenie art. 626 ⁹ k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie w sytuacji braku podstaw do oddalenia wniosku;

⚫

naruszenie art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię skutkującą przyjęciem, że z treści powołanego przepisu wynika zakaz podejmowania przez Sąd czynności zmierzających do wyjaśnienia okoliczności wynikających z dostarczonych przez wnioskodawcę dokumentów;

⚫

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, mający wpływ na jego treść poprzez błędne przyjęcie, że z treści dokumentacji dostarczonej przez wnioskodawcę nie wynika, iż spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu objętego wnioskiem przysługiwało zmarłej A. K..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest oczywiście bezzasadna, a zawarte w niej zarzuty zdają się wskazywać na niezrozumienie specyfiki postępowania wieczystoksięgowego i ograniczonej kognicji sądu wieczystoksięgowego.

Ł. K. załączył do swego złożonego w dniu 12 stycznia 2022 r. wniosku poświadczoną za zgodność z oryginałem kopię odpisu postanowienia Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 20 lipca 2021 r., wydanego w sprawie III Ns 1515/18, w którego sentencji uchylono akt poświadczenia dziedziczenia sporządzony w dniu 21 lutego 2017 r. i zarejestrowany w rejestrze spadkowym dnia 21 lutego 2017 r. pod numerem (...) oraz stwierdzono, że spadek po A. K. nabył wnioskodawca w całości. Wraz z wnioskiem złożono ponadto pismo (...) Ośrodka (...) z dnia 31 sierpnia 2021 r., z którego wynika, że lokal objęty wnioskiem nie został zarejestrowany w rejestrze ewidencji gruntów i budynków miasta Ł., pismo pełnomocnika wnioskodawcy do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. z dnia 9 sierpnia 2021 r. o podanie informacji dotyczących tego lokalu oraz pismo Spółdzielni z dnia 11 sierpnia 2021 r. informujące, że lokal ten został zbyty przez osobę ujawnioną jako spadkobierca w akcie poświadczenia dziedziczenia z dnia 21 lutego 2017 r. Następnie, w dniu 22 lutego 2022 r. wnioskodawca złożył kolejne pismo procesowe, do którego dołączył pismo Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. z dnia 20 stycznia 2022 r. zawierające informację, że przedmiotowy lokal stanowi własność osób trzecich, gdyż został na ich rzecz zbyty przez osobę ujawnioną jako spadkobierca w akcie poświadczenia dziedziczenia z dnia 21 lutego 2017 r., wobec czego zaświadczenie dotyczące tego lokalu może zostać wystawione tylko za zgodą tych osób lub na wezwanie Sądu albo innego uprawnionego organu.

Art. 626 ⁸ § 10 k.p.c. stwierdza, że założenie księgi wieczystej następuje z chwilą dokonania pierwszego wpisu, zaś z art. 626 ² § 3 k.p.c. wynika, że do wniosku o wpis należy dołączyć dokumenty stanowiące podstawę wpisu w księdze wieczystej. Jednocześnie § 107 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 lutego 2016 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym (Dz. U. z 2016 r., poz. 312 ze zm.) stwierdza w sposób zupełnie jasny, że w przypadku wniosku o założenie księgi wieczystej dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu takimi wymagającymi dołączenia dokumentami są: dokumenty stwierdzające nabycie tego prawa oraz dokumenty stanowiące podstawę oznaczenia lokalu; dokumentem stanowiącym podstawę oznaczenia lokalu może być w tym wypadku jedynie zaświadczenie o powierzchni i położeniu lokalu, wydane przez właściwą spółdzielnię mieszkaniową, co wynika z kolei z § 80 ust. 1 przywołanego rozporządzenia. Jednocześnie art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. zakreśla restrykcyjnie granice kognicji sądu wieczystoksięgowego, stwierdzając, że rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej.

Nie można podzielić zarzutu apelacji dotyczącego rzekomego naruszenia tego ostatniego przepisu przez Sąd meriti wskutek niepodjęcia działań polegających na wystosowaniu do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. wezwania do nadesłania dokumentów stanowiących podstawę oznaczenia lokalu, których wydania odmówiono wnioskodawcy. Wykładnia art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. wielokrotnie była dokonywana w orzecznictwie Sądu Najwyższego i zgodnie z tymi powszechnie przyjętymi poglądami, ograniczona kognicja sądu wyłącza nie tylko badanie innych dokumentów niż dołączone do wniosku lub znajdujące się w aktach księgi wieczystej, ale także okoliczności, które nie wynikają z wniosku o wpis, dołączonych do niego dokumentów, ani z treści księgi wieczystej, jeżeli miałyby one stanowić podstawę uwzględnienia wniosku o wpis. Niedopuszczalne jest prowadzenie w postępowaniu o wpis postępowania dowodowego mającego na celu poszukiwanie podstawy wpisu, która nie wynika z dokumentów dołączonych do wniosku (tak np. w postanowieniu SN z dnia 11 marca 2015 r. II CSK 280/14, niepubl. lub w postanowieniu SN z dnia 26 czerwca 2014 r. II CSK 544/13, niepubl.). Podkreśla się, że stosowanie art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. oznacza, że w wypadku, gdy podstawę wpisu ma stanowić dokument, musi on zostać załączony do wniosku w odpowiedniej formie i w świetle tego przepisu nie jest możliwe zastąpienie dokumentu mającego być podstawą wpisu żadnym innym środkiem dowodowym, wykazywanie treści tego dokumentu za pomocą innych środków dowodowych, a także ustalanie stanu prawnego nieruchomości w inny sposób (tak np. w postanowieniu SN z dnia 30 stycznia 2015 r., III CSK 145/14, OSNC Nr 2 z 2016 r., poz. 22).

Skoro Sąd wieczystoksięgowy nie może wykroczyć poza dołączone do wniosku dokumenty, oznacza to, że nie zostało przewidziane prawem prowadzenie postępowania dowodowego z urzędu i wszelkie oczekiwania wnioskodawcy w tym zakresie są pozbawione podstawy prawnej (tak w postanowieniu SN z dnia 26 czerwca 2015 r., I CSK 650/14, niepubl.). Jeśli bowiem podstawą wpisu mogą być tylko dokumenty załączone do wniosku, to oczywistą konsekwencją takiego stanowiska jest to, że w postępowaniu o wpis w księdze wieczystej przepis art. 250 § 1 zd. II k.p.c. nie może mieć zastosowania. Podnieść trzeba, iż przepis ten wprost dotyczy postępowania prowadzonego w trybie procesowym, zaś jego stosowanie w innych postępowaniach może być jedynie odpowiednie poprzez art. 13 § 2 k.p.c., chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Bezsprzecznie art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. jest przepisem szczególnym określającym zakres postępowania dowodowego w postępowaniu wieczystoksięgowym, a wobec tego wyłącza on możliwość stosowania w tym postępowaniu art. 250 § 1 zd. II k.p.c., gdyby bowiem Sąd w tym postępowaniu był uprawniony do zwrócenia się do podmiotów określonych w art. 244 k.p.c. o wydanie odpisów lub wyciągów dokumentów, w przypadku gdy wnioskodawca, sam nie może ich uzyskać, to w konsekwencji podstawą wpisu byłyby dokumenty, które nie tylko nie zostały dołączone do wniosku, ale także dokumenty, którymi wnioskodawca w ogóle nie dysponował w chwili składania wniosku o wpis – a niewykluczone, że w ogóle wówczas nieistniejące – co naruszałoby zakres kognicji określonej w art. 626 ⁸ § 2 k.p.c.

W orzecznictwie wywodzi się również, że art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. znajduje pełne zastosowanie w postępowaniu o założenie księgi wieczystej, argumentując przy tym, iż wobec rezygnacji przez ustawodawcę z odrębnego postępowania o założenie księgi wieczystej i przyjęcia jednolitego modelu postępowania wieczystoksięgowego, które poddane zostało uniwersalnej regulacji, brak w obecnym stanie prawnym podstaw do szczególnego traktowania w ramach takiego postępowania wypadku, w którym chodzi o założenie księgi wieczystej. Założenie księgi wieczystej następuje z chwilą dokonania pierwszego wpisu (art. 626 ⁸ § 10 k.p.c.) , w związku z czym postępowanie, które zmierza do dokonania takiego wpisu, jest postępowaniem wieczystoksięgowym analogicznym jak postępowanie o dokonanie kolejnego wpisu w już istniejącej księdze wieczystej (tak np. w postanowieniu składu 7 sędziów SN z dnia 16 listopada 2011 r., II CSK 538/10, niepubl., w postanowieniu SN z dnia 30 stycznia 2015 r., III CSK 145/14, OSNC Nr 2 z 2016 r., poz. 22 lub w postanowieniu SN z dnia 11 stycznia 2018 r., III CSK 373/16, niepubl.). Z powyższego wynika klarownie, że Sąd Rejonowy, ze względu na ograniczenie jego kognicji treści art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., nie był uprawniony do prowadzenia w sprawie niniejszej postępowania dowodowego wykraczającego poza dowody dołączone do wniosku, w szczególności bezprzedmiotowe byłoby żądanie przez jakichkolwiek dokumentów będących w posiadaniu innych podmiotów, skoro pozyskany w ten sposób materiał dowodowy nie mógłby zostać objęty jego kognicją ani stanowić podstawy wpisu.

Już z tej przyczyny wniosek nie mógł zostać uwzględniony, skoro nie dołączono do niego dokumentu stanowiącego podstawę oznaczenia lokalu, którego złożenia wymaga § 107 ust. 2 w związku z § 80 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 lutego 2016 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym (Dz. U. z 2016 r., poz. 312 ze zm.). Niemniej jednak wskazać należy, że nieuzasadniony jest także podnoszony w apelacji zarzut błędnego ustalenia przez Sąd I instancji, iż dokumenty dołączone do wniosku nie stwierdzają faktu przysługiwania wnioskodawcy spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu objętego wnioskiem. Prawdą jest, że Ł. K. przedstawił kserokopię odpisu postanowienia Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 20 lipca 2021 r., wydanego w sprawie III Ns 1515/18, którym uchylono akt poświadczenia dziedziczenia sporządzony w dniu 21 lutego 2017 r. i zarejestrowany w rejestrze spadkowym dnia 21 lutego 2017 r. pod numerem (...) oraz stwierdzono, że spadek po A. K. nabył wnioskodawca w całości. Należy jednak podnieść w pierwszej kolejności, że przedmiotowy dokument nie spełnia wymogów co do formy, które pozwoliłyby przyjąć go za podstawę jakiegokolwiek wpisu do księgi wieczystej. W orzecznictwie kwestionuje się bowiem możliwość dokonywania wpisów w księdze wieczystej na podstawie kserokopii dokumentów urzędowych poświadczonych przez pełnomocnika reprezentującego wnioskodawcę w postępowaniu wieczystoksięgowym, wskazując na treść art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1984) i wywodząc, że art. 129 § 2 k.p.c. nie może być uznany za unormowanie szczególne w rozumieniu tego przepisu (tak np. w postanowieniu SN z dnia 2 grudnia 2016 r., I CSK 819/15, OSNC Nr 7-8 z 2017 r., poz. 92).

Co ważniejsze jednak, z treści przedstawionego dokumentu wynika jedynie, że wnioskodawca nabył spadek po A. K., co jest daleko niewystarczające dla wykazania, iż przysługuje mu spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu wskazanego we wniosku. Aby okoliczność taką można było uznać za udowodnioną, bezwzględnie konieczne jest bowiem także przedłożenie dokumentów, sporządzonych w formie przewidzianej w przywołanym już art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1984) oraz zaświadczających, że przedmiotowe prawo istnieje i że przysługiwało spadkodawczyni. Abstrahując już od kwestii formy dokumentów przedstawionych przez wnioskodawcę dokumentów pochodzących od Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. i niezależnie od tego, że pisma z dnia 20 stycznia 2022 r. nie dołączono do wniosku, a tym samym nie może zostać ono objęte kognicją sądu wieczystoksięgowego, podkreślić trzeba, iż w żadnym z nich nie zaświadczono, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu Nr (...) przy ul. (...) w Ł. istnieje, a ponadto dotyczą one zupełnie innej materii niż istnienie prawa. W dołączonym do wniosku piśmie z dnia 11 sierpnia 2021 r. stwierdza się jedynie, że lokal został zbyty przez osobę ujawnioną jako spadkobierca w akcie poświadczenia dziedziczenia z dnia 21 lutego 2017 r. – bez określenia prawa, jakie służyło zbywcy – a w piśmie z dnia 20 stycznia 2022 r. wręcz stwierdza się, że lokal jest przedmiotem prawa własności, nie zaś spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu i że prawo to przysługuje osobom trzecim. W żadnym z tych dokumentów nie stwierdzono też, że kiedykolwiek prawo do tego lokalu przysługiwało A. K. i nawet gdyby przyjąć, że w piśmie z dnia 11 sierpnia 2021 r. mowa o akcie poświadczenia dziedziczenia po A. K., to oświadczenie wiedzy spółdzielni, że lokal zbyła osoba wymieniona tam jako spadkobierca nie jest to bynajmniej równoznaczne ze stwierdzeniem, że prawo do lokalu należało uprzednio do spadkodawczyni. Wskazywana w uzasadnieniu apelacji rzekoma sprzeczność w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia w rzeczywistości nie zachodzi, ponieważ w istocie nie wiadomo, komu pierwotnie przysługiwało spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu i – o ile okazałoby się, że osobą tą nie była A. K. – czy i w jaki sposób następnie przeszło na nią, zaś jedyne opisane w treści przedłożonych pism przejście prawa nastąpiło ze spadkobiercy A. K. na osoby trzecie, lecz równocześnie nie potwierdzono, by przedmiotem transmisji było spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Wobec powyższego, nie sposób nie zgodzić się z poczynionym przez Sąd Rejonowy ustaleniem, że załączone do wniosku dokumenty nie dają jednak wystarczającej podstawy do uznania, że objęte wnioskiem prawo istnieje i że wchodziło w skład spadku po A. K., a w efekcie nie było też możliwe stwierdzenie w oparciu o nie, że prawo to przysługuje obecnie wnioskodawcy; podniesione w apelacji zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. i dokonania błędnych ustaleń faktycznych są nieuzasadnione.

Prowadzi to do konkluzji, że podzielić należy stanowisko Sądu I instancji, z którego wynika, iż dokumenty przedłożone przez Ł. K. wraz z wnioskiem nie mogły stanowić podstawy założenia księgi wieczystej i ujawnienia w niej żądanego wpisu, a zatem prawidłowo Sąd ten uznał, że zachodzi brak podstaw do jego dokonania i uwzględnienia wniosku. Trafnie zatem został zastosowany w sprawie niniejszej art. 626 ⁹ k.p.c. nakazujący w takich okolicznościach oddalenie wniosku. Nie może odnieść skutku powołanie się przez wnioskodawcę na fakt, że nie był w stanie uzyskać innych dokumentów poza przedłożonymi. Z przepisów prawa wynika, że o założenie księgi wieczystej i dokonanie do niej wpisu może skutecznie ubiegać się ten, kto dysponuje dokumentami do tego celu niezbędnymi i może dołączyć je do wniosku, natomiast ten, kto tego uczynić nie może, musi się ubiegać na innej drodze o uzyskanie dokumentu mogącego stanowić podstawę wpisu. Typową drogą do tego celu jest wytoczenie powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, przewidzianego w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1984). W ramach takiego postępowania Ł. K. będzie mógł wykazać istnienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz fakt jego przysługiwania za pomocą innych środków dowodowych niż te, do których ogranicza się kognicja Sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym i tam też może zostać rozstrzygnięty ewentualny spór o to prawo, którego potencjalne zaistnienie – o ile zgodne z rzeczywistością są twierdzenia wnioskodawcy zawarte w jego pismach procesowych – jest możliwe ze względu na treść art. 1028 k.c., na co słusznie zwrócił uwagę Sąd meriti.

Wobec trafności rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonym postanowieniu oraz bezzasadności zarzutów apelacyjnych Sąd odwoławczy oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.