Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 30 czerwca 2021 roku, Sąd Rejonowy dla Łodzi- S. w Ł. w sprawie z powództwa Miasta Ł. przeciwko J. M. przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej Ł. o opróżnienie pomieszczenia tymczasowego:

1)  oddalił powództwo;

2)  zasądził od powoda Miasta Ł. na rzecz pozwanej J. M. 240 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

a)  art. 5 k.c. - poprzez jego błędne zastosowanie, w sytuacji gdy okoliczności faktyczne przedmiotowej sprawy nie uzasadniają przyjęcia, że roszczenie powoda w zakresie żądania nakazania pozwanej J. M. opróżnienie pomieszczenia tymczasowego położonego w Ł. przy ul. (...) wraz z mieniem w świetle szczególnych okoliczności niniejszej sprawy - stanowi przejaw czynienia przez powoda, będącego gminą, ze swego prawa użytku, który jest sprzeczny ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem tego prawa i jednocześnie z zasadami współżycia społecznego, w szczególności zasadą nakazującą udzielenie szczególnej pomocy osobom tak poważnie dotkniętym niepełnosprawnością, oraz że takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony, podczas gdy pozwana nawet nie regulowała należności za korzystanie z przedmiotowego pomieszczenia tymczasowego, a jej zadłużenie z tytułu korzystania ze wskazanego lokalu rośnie, zaś orzeczenie to pozbawia właściciela w sposób trwały prawa dysponowania rzeczą i narusza prawo własności powoda do nieruchomości, a do obowiązków ustawowych Gminy należy także racjonalna gospodarka zasobem komunalnym, która nie pozwala na wykorzystywanie pomieszczeń tymczasowych w celu świadczenia pomocy społecznej osobom tego potrzebującym, bowiem do tego powołane są inne instytucje i inne instrumenty systemowe dostosowane do potrzeb osób potrzebujących takiej pomocy i ich sytuacji,

b)  art. 222 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i i oddalenie powództwa, pomimo iż orzeczenie to pozbawia właściciela w sposób trwały prawa dysponowania rzeczą, a pozwanej nie przysługuje żadne skuteczne prawo do władania pomieszczeniem tymczasowym, albowiem umowa najmu przedmiotowego pomieszczenia została zawarta na czas określony wygasła, po tym zaś okresie pozwana nie miała prawa dysponowania pomieszczeniem;

c)  art. 675 § 1 KC poprzez brak jego zastosowania i oddalenie powództwa pomimo tego, że w świetle wskazanego przepisu pozwana jako były najemca zobowiązana jest po zakończeniu najmu zwrócić zajmowane przez siebie pomieszczenie tymczasowe w stanie niepogorszonym.

Wobec podniesionych zarzutów apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez nakazanie pozwanej J. M. opróżnienie lokalu mieszkalnego położonego w Ł. przy ul. (...) wraz z mieniem. Nadto wniósł o zasądzenie od pozwanej na swoja rzecz zwrotu kosztów procesu za obie instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepianych.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o oddalenie apelacji, a także o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu w postępowaniu odwoławczym, w tym kosztów zastępstwa procesowego z urzędu. Nadto wniosła o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej J. M. z urzędu przed Sądem II instancji.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 23 marca 2023 r. pełnomocnik powoda poparł apelację i wniósł o zasądzenie kosztów. Pełnomocnik pozwanej wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania. Wniósł nadto o zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu.

Prokurator poparł stanowisko pełnomocnika pozwanej i wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie jest zasadna i podlegała oddaleniu.

Na wstępie należy wskazać, iż Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne poczynione przez Sąd I instancji prawidłowe ustalenia faktyczne.

Zarzut naruszenia dyspozycji art. 5 k.c. nie zasługuje na uwzględnienie.

Ogólną regulację zakazującą nadużycia prawa zawiera przepis art. 5 k.c. Zgodnie z powołanym przepisem nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Oba kryteria nadużycia prawa zaliczane są do klauzul generalnych. Gdy chodzi o zasady współżycia społecznego to w szerszym znaczeniu jest to całokształt norm moralnych, obyczajowych i zwyczajowych, a także reguł prawnych obowiązujących w społeczeństwie. W węższym znaczeniu są to normy moralne odnoszące się do zachowań wobec innych osób. Natomiast kryterium sprzeczności z klauzulą społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa jest cel prawa podmiotowego, który powinien być osiągnięty. Jeżeli zastosowanie danego przepisu nie prowadzi do założonego celu, istnieje sprzeczność między użytkiem czynionym z prawa a społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa. Stan nadużycia prawa - jeśli zostanie stwierdzony - prowadzi do redukcji bądź unicestwienia prawa podmiotowego. Rozstrzygnięcie w tym zakresie wymaga ostrożności i wnikliwego rozważenia wszystkich aspektów konkretnego wypadku. Zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. są bowiem pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy (wyrok SN z 22 listopada 1994 II CRN 127/04).

Klauzula generalna zawarta w art. 5 k.c. wskazuje na niedopuszczalność czynienia ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego i ma na celu zapobieżenie stosowaniu prawa w sposób, który prowadzi do skutków nie akceptowalnych z aksjologicznego punktu widzenia. Każdorazowo musi być wypełniona konkretną treścią odnoszącą się do okoliczności sprawy, a kryterium oceny jest wykonywanie uprawnienia materialno-prawnego w aspekcie zasad współżycia społecznego, przez które należy rozumieć podstawowe reguły etycznego i uczciwego postępowania, akceptowane i godne ochrony reguły rzetelnego postępowania w stosunkach społecznych, takich jak "zasady słuszności", "zasady uczciwego obrotu", "zasady uczciwości" czy "lojalności" (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2021 r., (...) 26/21, LEX nr 3112367).

Apelujący uzasadnia stawiany zarzut, powołując się na okoliczność, że orzeczenie sprzeczności żądania z zasadami współżycia społecznego prowadzi w efekcie do pozbawienia powoda ochrony prawnej, uniemożliwia wykonywanie ustawowych zadań powoda. Z taką argumentacją nie sposób się zgodzić. Powodowi przysługują wszelkie uprawnienia do dochodzenia swoich praw. Należy wskazać, że w rozpoznawanej sprawie z żądaniem eksmisji pozwanej z zajmowanego lokalu socjalnego wystąpiło Miasto Ł., które jako jednostka samorządu terytorialnego zobowiązana jest do pomocy osobom starszym, słabszym, schorowanym i niewydolnym życiowo. Jednym z podstawowych zadań gminy jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych jej mieszkańców, jeśli sami nie są w stanie uzyskać zaspokojenia tych potrzeb inaczej, niż przez najem mieszkania komunalnego.

Rację ma Sąd I instancji, że eksmisja z dotychczasowego lokum pociągnęłaby dla pozwanej bardzo poważne skutki o charakterze życiowym.

Jak wynika z materiału dowodowego J. M. jest osobą chorą psychicznie, posiada orzeczenie o niepełnosprawności, leczy się psychiatrycznie. Pozwana utrzymuje się z renty, mieszka sama, potrzebuje pomocy innych osób, jest całkowicie niezdolna do pracy i niewydolna życiowo.

Sytuacja życiowa i finansowa pozwanej jest bardzo trudna, pozwana nie ma innego lokalu, w którym mogłaby zamieszkać, a wysokość osiąganych dochodów nie pozwala jej na wynajęcie mieszkania na wolnym rynku.

Nadto, należy zauważyć, że lokal obecnie zajmowany przez pozwaną jest lokalem o bardzo niskim standardzie, składa się wyłącznie z jednego pomieszczenia o powierzchni 12,95 m.kw., zarówno WC, łazienka jak i kuchnia znajdują się na kondygnacji wspólnej do korzystania z innymi lokatorami.

W ocenie Sądu Okręgowego, żądanie eksmisji pozwanej z tego lokalu - z uwagi na konkretne okoliczności niniejszej sprawy - nie może korzystać z ochrony prawnej w sytuacji, gdy pozbawiłoby ją to w rzeczywistości nie tylko możliwości zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych, ale powodowałaby także niewspółmierne ograniczenia możliwości funkcjonowania w społeczeństwie. Niehumanitarne byłoby stawianie jej w sytuacji bez wyjścia, zwłaszcza, że jest ona osobą o znacznym stopniu niepełnosprawności, wymagającą pomocy osób trzecich. Natomiast przerzucanie przez powoda odpowiedzialności na inne jednostki samorządowe w sprawowaniu opieki socjalnej nad pozwaną nie znajduje aprobaty Sądu w sytuacji, gdy Miasto Ł. jako gmina jest tym podmiotem, który koordynować powinien działania jej jednostek i wspierać te osoby, które potrzebują pomocy jednej z nich.

W tym stanie rzeczy, zdaniem Sądu Okręgowego, brak było podstaw do zastosowania art. 222 § 1 k.c. i art. 675 § 1 k.c. Pomimo bowiem wygaśnięcia umowy najmu pomieszczenia tymczasowego, żądanie wydania lokalu na podstawie art. 222 § 1 k.c. jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art.5 k.c.). Jednocześnie należy wskazać, iż Sąd odwoławczy nie doszukał się jakiegokolwiek naruszenia zasad współżycia społecznego, nielojalnego bądź nieuczciwego zachowania pozwanej wobec powoda.

Podkreślić przy tym należy, iż w okolicznościach niniejszej sprawy oddalenie powództwa nie skutkuje unicestwieniem takiego roszczenia. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury (m.in. wyrok SN z dnia 11 września 1961 r., I CR 693/61, OSPiKA 1962, z.

11,  poz. 290, poz. 31), podzielanym również w piśmiennictwie, udzielenie ochrony osobie dotkniętej nadużyciem prawa, wyrażającej się w oddaleniu powództwa uprawnionego nadużywającego prawa, ma jedynie charakter przejściowy. Osoba, której przysługuje określone prawo podmiotowe może skorzystać z niego w razie zmiany okoliczności. Wytoczone ponownie powództwo powinno wykazać, że jej żądanie nie jest już obecnie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

W tym stanie rzeczy Sąd odwoławczy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Mając na uwadze, iż apelujący przegrał proces, a pozwana poniosła koszty związane z udziałem w postępowaniu apelacyjnym, należało zwrócić jej żądane koszty. Na koszty te złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu w sprawie w kwocie 147,60 zł (z VAT), ustalone na podstawie § 13 pkt 1 pkt 3 w zw. z § 16 ust. 2 pkt 1 i w zw. z § 4 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 18).