Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 21 września 2016 r., Sąd Rejonowy dla Łodzi Widzewa w Łodzi, w sprawie z wniosku T. G. z udziałem (...) Spółki Akcyjnej w L.: 1. ustanowił służebność przesyłu na rzecz każdoczesnego właściciela naziemnych sieci linii energetycznych 15kV obciążającą nieruchomość gruntową położoną w Ł. przy ul. (...) oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...) dla której w Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, XVI Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta numer (...), stanowiącą własność T. G. na czas nieoznaczony, której treścią jest znoszenie istnienia infrastruktury energetycznej w postaci słupów oraz linii wysokiego napięcia służącej do przesyłu energii elektrycznej i prowadzenia za ich pomocą dystrybucji energii elektrycznej jak również na prawie do korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów, usuwania awarii przedmiotowej infrastruktury elektroenergetycznej wraz z prawem wejścia i wjazdu od strony drogi publicznej na teren nieruchomości, zgodnie z punktami O, P, G, F, O, A, B, C, D, E, F, G, H, I , J, K, L, A zawartymi na mapie dla celów prawnych sporządzonej przez geodetę K. O. w dniu 17 października 2014 roku i zarejestrowanej przez Prezydenta Miasta Ł. w dniu 4 listopada 2014 roku za numerem ewidencyjnym P. (...).9.2014. (...); 2. zasądził od uczestnika (...) Spółki Akcyjnej w L. na rzecz wnioskodawcy T. G. kwotę 125.066,00 zł tytułem jednorazowego wynagrodzenia, płatną z datą uprawomocnienia się postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia w terminowi płatności, 3. oddalił wniosek w pozostałej części; 4. nakazał ściągnąć w drodze egzekucji sądowej od uczestnika postępowania (...) Spółki Akcyjnej w L. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi kwotę 5.734,18 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, 5. zasądził od uczestnika postępowania (...) Spółki Akcyjnej w L. na rzecz wnioskodawcy T. G. kwotę 297,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o ustalenie, że T. G. jest właścicielem działki nr (...) o powierzchni 2,3931 ha, położonej w Ł. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). W dziale III księgi wieczystej nie są ujawnione żadne prawa, roszczenia i ograniczenia. Wnioskodawca nabył przedmiotową działkę w drodze darowizny w 1992 r. Przez nieruchomość biegną trzy napowietrzne linie elektroenergetyczne 15kV oraz posadowione są słupy. Łączna powierzchnia działki wnioskodawcy wynosi 2.3931 ha. Łączna powierzchnia stref ochronnych dla linii energetycznych 15kV wynosi 4.140 m2. L. 15 kV (...) 3x70 i słup relacji ST. (...)-ST. (...), oznaczona na mapie do celów prawnych sporządzonej przez geodetę K. O. literami (...), istniała już w dniu 3 czerwca 1967 r., zaś została wyremontowana w 1971 r. Powierzchnia jej strefy ochronnej wynosi 662 m2. L. 15kV (...) 3x70 i 3 słupy relacji ST. (...) do linii ST. (...)- (...), oznaczona na mapie do celów prawnych sporządzonej przez geodetę K. O. literami (...). została posadowiona w 1986 r. Powierzchnia jej strefy ochronnej wynosi 671 m2. L. 15kV (...) 3/70 i 3 słupy relacji ST. (...) – R – 4, oznaczona na mapie do celów prawnych sporządzonej przez geodetę K. O. literami (...), została posadowiona w 1991 r. Powierzchnia strefy ochronnej linii wynosi 2.817 m2. L. przesyłowe posadowione na nieruchomości wnioskodawcy są widoczne i od chwili ich posadowienia były stale wykorzystywane przez uczestnika.

Działka nr (...) została wyodrębniona z działki nr (...).

Wysokość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności gruntowej przesyłu wraz z drogą niezbędną do zapewnienia przejazdu do pasa służebności z drogi publicznej na nieruchomości położonej przy ul. (...) w Ł. wynosi łącznie 148.800 zł. Wynagrodzenie za ustanowienie służebności na linii:

–

istniejącej w 1967 r. wynosi 24.061 zł,

–

posadowionej w 1986 r. wynosi 23.734 zł,

–

posadowionej w 1991 r. wynosi 101.005 zł.

W odpowiedzi na wniosek pełnomocnika T. G. o ustanowienie służebności przesyłu oraz na wezwanie do zapłaty kwot za bezumowne korzystanie, (...) S.A. Oddział Ł. – Miasto w Ł. stwierdził, iż brak jest postaw do ustanowienia służebności przesyłu na nieruchomości wnioskodawcy, na której zlokalizowana jest linia elektroenergetyczna 15 kV. Uczestnik wskazał, iż dysponuje tytułem prawnym do korzystania z nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu, a także że właściciel działki wyraził pisemną zgodę na posadowienie linii.

Zarządzeniem nr 228 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 25 listopada 1958 r. utworzono Przedsiębiorstwo Państwowe pod nazwą Zakłady (...). W dniu 10 marca 1959 roku podmiot ten został wpisany do rejestru przedsiębiorstw państwowych w dziale A pod numerem 775, uzyskując z tą datą osobowość prawną. W (...) Zakładów (...) działała jednostka organizacyjna pod nawą Zakład (...). Na podstawie Zarządzenia nr 13/ORG/89 Ministra Przemysłu z dnia 16 stycznia 1989 roku utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...) w Ł.. Zarządzeniem nr 81/O./93 z dnia 9 lipca 1993 roku Minister Przemysłu i Handlu z dniem 12 lipca 1993 roku dokonał podział przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w Ł. w celu wniesienia przez Skarb Państwa zorganizowanej części przedsiębiorstwa do spółki akcyjnej (...) S.A. i przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w Ł. w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod nazwą (...) S.A. Spółka ta wstąpiła we wszystkie prawa i obowiązki pod nazwą Zakład (...) w Ł. z wyjątkiem praw i obowiązków przejętych przez (...) S.A. w W.. Na mocy aktu notarialnego z dnia 12 lipca 1993 roku Minister Skarbu Państwa dokonał przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego Zakład (...) w Ł. w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa działającą pod firmą (...) S.A. W związku z ustawowym zobowiązaniem do prawnego wydzielenia ze swej struktury operatora systemu dystrybucyjnego, (...) S.A w dniu 29 czerwca 2007 roku wniosła aportem przedsiębiorstwo (...) w rozumieniu art. 55 ¹ k.c. tj. zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej związanej ze świadczeniem usług dystrybucji energii elektrycznej na pokrycie kapitału zakładowego (...) sp. z o.o. Przedmiot aportu stanowiły m.in. związane z prawem własności i użytkowania wieczystego służebności. W dniu 12 listopada 2008 r. nastąpiła zmiana spółki z (...) sp. z o.o. poprzez przejęcie przez (...) S.A. z siedzibą w L.. W dniu 12 listopada 2008 r. nastąpiła zmiana spółki z (...) sp. z o.o. poprzez przejęcie przez (...) S.A. z siedzibą w L..

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że wniosek zasługiwał na uwzględnienie częściowo – odnośnie dwóch linii, zaś w zakresie jednej z linii zarzut zasiedzenia okazał się być skutecznym. Sąd Rejonowy podkreślił, że prawo własności nie ma absolutnego charakteru. Wykonywanie prawa własności podlega ograniczeniom wynikającym z ustaw, z zasad współżycia społecznego oraz ze społeczno – gospodarczego przeznaczenia prawa (art. 140 k.c.). Tytuł do wkroczenia na cudzą nieruchomość i jednorazowego wykorzystania jej w określonym celu lub wykorzystywania jej w pewnych celach przez dłuższy czas może wynikać nie tylko z ustawy czy z umowy z właścicielem nieruchomości, rodzącej skutki rzeczowe lub tylko obligacyjne, lecz również z aktu administracyjnego. W okresie od dnia 1 stycznia 1965 r. do dnia 3 sierpnia 2008 r. na podstawie przepisów kodeksu cywilnego dopuszczalne było wyłącznie ustanowienie służebności gruntowych i osobistych, których konstrukcję opisywały – odpowiednio – art. 285 – 295 i art. 296 – 305 k.c. W uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 9 sierpnia 2011 r., III CZP 10/11 (OSNC 2011, nr 12, poz. 129), Sąd Najwyższy wyjaśnił, że istota służebności gruntowych tkwi w tym, że ograniczają one prawo własności każdoczesnego właściciela nieruchomości obciążonej na korzyść każdoczesnego właściciela nieruchomości władnącej, powodując ograniczenie prawa własności nieruchomości obciążonej na korzyść nieruchomości władnącej w celu zwiększenia jej użyteczności.

Od dnia 3 sierpnia 2008 r. zgodnie z treścią art. 305 ¹ k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Zgodnie z art. 305 ² k.c. jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem. Jeżeli to przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Sąd Rejonowy odniósł się do podniesionego przez uczestnika zarzutu zasiedzenia służebności przesyłu na wszystkich trzech sieciach energetycznych: istniejącej w 1967 r., oraz posadowionej w 1986 i 1991 r. W ocenie Sądu Rejonowego zarzut ten okazał się skuteczny częściowo, mianowicie odnośnie linii istniejącej już w 1967 r. Bowiem przed wejściem w życie w dniu 3 sierpnia 2008 r. przepisów art. 305 ¹ – 305 ⁴ k.c. o służebności przesyłu, przepisy kodeksu cywilnego nie przewidywały wprost tego rodzaju służebności, a w literaturze istniał spór co do możliwości nabycia służebności przesyłu przez zasiedzenie, w orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie przyjmowano – stosując w drodze analogii art. 145 k.c. – możliwość ustanowienia służebności przesyłu, a także dopuszczalność nabycia jej w drodze zasiedzenia (por. między innymi orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 1965 r. III CO 34/65, OSNCP 1966/7-8/109, z dnia 30 sierpnia 1991 r. III CZP 73/91, OSNCP 1992/4/53, z dnia 17 stycznia 2003 r. III CZP 79/02, OSNC 2003/11/142, z dnia 8 września 2006 r. II CSK 112/06, nie publ. i z dnia 4 października 2006 r. II CSK 119/06, nie publ.). Zastosowanie analogii wiąże się bowiem ze stwierdzeniem luki w prawie. Ta zaś ma miejsce wówczas, gdy pewne stany faktyczne i stosunki społeczne, rozpoznawane przez sąd, mimo że nie są prawnie indyferentne, nie zostały uregulowane przez ustawodawcę, choć wykazują znaczne podobieństwo do sytuacji, które zostały objęte regulacją prawną. W takim wypadku sąd winien do pominiętych przez prawo stanów, zastosować przepisy najbardziej odpowiadające im w swojej treści, szczególnie w wymiarze celowościowym. W ocenie Sądu Rejonowego, przesłanki do zasiedzenia przedmiotowej służebności odnośnie linii energetycznej 15 kV (...) 3x70 i słup relacji ST. (...)-ST. (...) istniejącej już w 1967 r., oznaczonej na mapie do celów prawnych sporządzonej przez geodetę K. O. literami (...), przewidziane w art. 292 w związku z art. 172 k.c. zostały spełnione.

W ocenie Sądu Rejonowego, władztwo wykonywane przez poprzedników prawnych uczestnika na nieruchomości wnioskodawcy na wszystkich liniach przesyłowych odpowiadało zakresowi służebności gruntowych przesyłu, albowiem polegało na wzniesieniu trwałych i widocznych urządzeń do energii elektrycznej oraz na korzystaniu z nich w tym celu oraz w celu konserwacji i naprawy, co stanowiło przedmiot działalności przedsiębiorstwa. Wnioskodawca w najmniejszym nawet stopniu nie kwestionował ani wskazanych przez uczestnika dat posadowienia i istnienia linii przesyłowych ani też faktu stałego korzystania z widocznego urządzenia przez uczestnika ani obecnie ani też w przeszłości. Okoliczność tę należało zatem uznać za bezsporną. Sąd Rejonowy odniósł się do podnoszonej przez pełnomocnika wnioskodawcy okoliczności, iż służebność nie istnieje, zaś używanie przez uczestnika wszystkich linii przesyłowych następowało bez podstawy prawnej o czym świadczy brak stosownego wpisu w księdze wieczystej. Art. 7 pkt 1) i 5) ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U.2016.790 j.t. z dnia 2016.06.06) przewiduje, iż rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie działa przeciwko prawom obciążającym nieruchomość z mocy ustawy, niezależnie od wpisu oraz służebnościom przesyłu. Służebność gruntowa o treści odpowiadającej służebności przesyłu nabyta w drodze zasiedzenia – a więc obciążająca nieruchomość z mocy prawa, a jedynie deklaratywnie stwierdzana przez sąd – nie jest zatem objęta domniemaniem prawnym, iż prawo nie wpisane bądź wykreślone z księgi wieczystej nie istnieje. Okoliczność zatem, iż w chwili nabycia przez wnioskodawcę nieruchomości przy ul. (...) w Ł. w księdze wieczystej prowadzonej dla tej nieruchomości nie było wzmianki o służebności przesyłu przysługującej uczestnikowi nie powoduje jej wygaśnięcia.

Sąd Rejonowy wskazał, że rozstrzygnięcia w odniesieniu do każdej z linii energetycznych wymagała przesłanka dobrej lub złej wiary posiadacza w chwili objęcia rzeczy w posiadanie, a w przypadku służebności i odpowiedniego stosowania do jej zasiedzenia przepisów o zasiedzeniu nieruchomości (art. 292 zdanie drugie k.c.) – w chwili rozpoczęcia wykonywania służebności, czyli korzystania z trwałego i widocznego urządzenia (art. 292 zdanie pierwsze k.c.). Dobrą lub złą wiarę ocenia się w przypadku nieruchomości z chwilą objęcia w posiadanie, zgodnie z zasadą „późniejsza zła wiara nie szkodzi”. Zwrócić należy również uwagę na przepis art. 7 k.c. przewidujący domniemanie dobrej wiary posiadacza. Aby je obalić, należałoby wykazać, że ówczesny właściciel nieruchomości sprzeciwiał się budowie urządzeń elektroenergetycznych na jego gruncie i podejmował w tym zakresie jakiekolwiek działania.

W ocenie Sądu Rejonowego przedsiębiorstwo przesyłowe nabyło posiadanie służebności odpowiadającej służebności przesyłu w złej wierze. Poprzednik prawny uczestnika nie posiadał żadnego tytułu prawnego uprawniającego go do korzystania z nieruchomości wnioskodawcy, co wyłącza domniemanie wynikające z treści art. 7 k.c., albowiem powinien wzbudzić poważne wątpliwości odnośnie do tego, czy posiadaczowi przysługuje prawo do korzystania z rzeczy w dotychczasowym zakresie (tak SN w postanowieniu z dnia 6.09.2013 r., sygn. akt V CSK 440/12, z dnia 17 marca 2010 r., sygn. akt II CSK 439/09, niepubl.). Poprzednik prawny uczestnika wiedział bowiem – wobec nieprzedstawienia decyzji administracyjnej ani przepisu prawa upoważniającego go do zajęcia nieruchomości na rzecz posadowienia urządzeń przesyłowych - iż nie przysługuje mu takowe uprawnienie, a także, że ogranicza w wykonywaniu prawa własności rzeczywistego właściciela.

W dacie rozpoczęcia biegu terminu zasiedzenia obowiązywał art. 172 k.c. w brzmieniu pierwotnym (Dz.U.1964.16.93), zgodnie z którym posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dziesięciu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Po upływie lat dwudziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) dotychczasowe terminy zasiedzenia uległy przedłużeniu, a mianowicie: termin dziesięcioletni do lat dwudziestu, a termin dwudziestoletni do lat trzydziestu (art. 1 pkt 32 powołanej ustawy). Zmiana ta weszła w życie z dniem 1 października 1990 r. (art. 16 ustawy). Nowe dłuższe terminy zasiedzenia mają – ze względu na istotę i charakter zasiedzenia - zastosowanie do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. jedynie wtedy, gdy termin zasiedzenia (10, 20 – letni) nie upłynął przed dniem 1 października 1990 r. Z istoty zasiedzenia wynika bowiem, że następuje ono z mocy samego prawa, z upływem przewidzianego ustawą (wymaganego) okresu posiadania, a orzeczenie sądu w sprawie o stwierdzeniu nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie ma charakter wyłącznie deklaratoryjny, gdyż sąd stwierdza jedynie, że zasiedzenie nastąpiło (art. 609 i 610 k.p.c.).

Pamiętać należy, że w świetle orzecznictwa poza sporem pozostaje, iż w okresie przed dniem 1 lutego 1989 r., gdy obowiązywał art. 128 k.c. statuujący zasadę jedności własności państwowej, za posiadacza samoistnego mógł być uważany jedynie Skarb Państwa, a nie przedsiębiorstwo państwowe wykonujące zarząd operatywny mieniem państwowym ( tak Sąd Najwyższy przykładowo w: wyroku z dnia 9 grudnia 2009 r., IV CSK 291/09, Lex nr 564973; uchwale z dnia 22 października 2009 r., III CZP 70/09, OSNC 2010/5/64; postanowieniu z dnia 25 stycznia 2006r., I CSK 11/05, Biul. SN 2006/5/11). Osoba prawna, która przed dniem 1 lutego 1989 r., mając status państwowej osoby prawnej, nie mogła nabyć (także w drodze zasiedzenia) własności nieruchomości ani ograniczonych praw rzeczowych, może do okresu samoistnego posiadania wykonywanego po dniu 1 lutego 1989 r. doliczyć okres posiadania Skarbu Państwa sprzed tej daty.

W myśl art. 176 § 1 k.c. doliczenie okresu posiadania poprzednika dopuszczalne jest jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania. Przepis ten ma brzmienie uniwersalne i dotyczy doliczenia okresu posiadania poprzednika w odniesieniu do wszystkich przypadków. Jeśli zatem aktualnie służebność przesyłu posiada przedsiębiorca energetyczny, który powstał w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego, to nie musi doliczać czasu posiadania nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści tej służebności przez przedsiębiorstwo państwowe po 1 lutego 1989 r., ponieważ zgodnie z zasadą kontynuacji rządzącą przekształceniem osób prawnych, przedsiębiorca energetyczny i przedsiębiorstwo państwowe to ten sam podmiot prawa. Natomiast jego poprzednikiem w posiadaniu był Skarb Państwa. Zgodnie bowiem z zasadą jednolitego funduszu własności państwowej (art. 128 k.c.) do 1 lutego 1989 r. przedsiębiorstwa państwowe, choć miały samodzielność prawną względem Skarbu Państwa (były osobami prawnymi), to zarządzały mieniem państwowym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa. Teoria ta obejmowała też posiadanie, a w konsekwencji to Skarb Państwa należało uznać za posiadacza nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu, podczas gdy przedsiębiorstwo państwowe było tylko dzierżycielem. Warunkiem doliczenia przez przedsiębiorcę energetycznego do swojego (i swoich poprzedników prawnych) okresu posiadania okres posiadania Skarbu Państwa (jako poprzednika w posiadaniu) było spełnicie wskazane w tym przepisie przesłanki. Dotyczy to przede wszystkim obowiązku udowodnienia przez przedsiębiorcę, że doszło do przeniesienia przez Skarb Państwa posiadania na rzecz jego lub na rzecz jego poprzedników prawnych. Sąd Rejonowy wskazał, że przekształcenia podmiotowe w obrębie własności państwowej zostały wykazane złożonymi przez uczestnika do akt niniejszego postępowania dokumentami.

Odnośnie linii przesyłowej oznaczonej literami (...) termin zasiedzenia rozpoczął bieg z dniem 1 stycznia 1968 r. Jakkolwiek uczestnik podniósł bowiem, iż linia ta została posadowiona już w 1954 r., to jednak nie przedstawił żadnej dokumentacji mogącej tę okoliczność potwierdzić. Bezspornym jednak było, iż w dniu 3 czerwca 1967 r. sporządzona została mapa projektująca remont przedmiotowej linii, co potwierdza ich istnienie w tej dacie. Biorąc pod uwagę obowiązujący wówczas 20 – letni termin zasiedzenia w złej wierze, poprzednik prawny uczestnika nabyła służebność odpowiadającą treścią służebności przesyłu na nieruchomości wnioskodawcy w zakresie linii oznaczonej literami (...) z dniem 3 czerwca 1987 r. Z uwagi na powyższe wniosek o ustanowienie służebności w zakresie linii elektroenergetycznej 15 kV oznaczonej literami (...) i zasądzenie z tego tytułu wynagrodzenia podlegał oddaleniu.

Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, iż wniosek zasługiwał na uwzględnienie odnośnie linii przesyłowych posadowionej w 1986 r. (oznaczonej literami (...)) oraz w 1991 r. (oznaczonej literami (...)), albowiem zarzut zasiedzenia względem nich okazał się być bezskuteczny wobec braku upływu wymaganego prawem terminu. Terminy rozpoczęcia biegu zasiedzenia Sąd ustalił w oparciu o przedstawione przez pełnomocnika uczestnika protokoły odbioru technicznego i przekazania do eksploatacji linii elektroenergetycznej. Z uwagi na wskazaną wyżej nowelizację treści art. 172 k.c. w 1990 r. termin zasiedzenia służebności w złej wierze uległ wydłużeniu do lat trzydziestu i upłynąłby odpowiednio 30 lipca 2016 r. i 11 grudnia 2021 r. Z tego względu w stosunku do żadnej ze wskazanych dwóch linii termin ten nie zdążył upłynąć do chwili wszczęcia postępowania w dniu 8 marca 2013 r., co prowadzi do konkluzji, iż uczestnik używa przedmiotowych urządzeń przesyłowych bez podstawy prawnej. Z tego względu żądanie wnioskodawcy ustanowienia na urządzeniach przesyłowych posadowionych w 1986 r. i 1991 r. służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu zasługiwało na uwzględnienie.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd Rejonowy, opierając się na opiniach biegłych, zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kwotę 125.066 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie na nieruchomości wnioskodawcy służebności odpowiadających treści służebności przesyłu zgodnie z punktami (...) oraz (...) zawartymi na mapie do celów prawnych sporządzonej przez geodetę K. O..

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy rozstrzygnął na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. z uwagi na okoliczność, iż interesy wnioskodawcy i uczestnika są oczywiście sprzeczne, a także uznając, iż wnioskodawca wygrał postępowanie w całości z uwagi na częściowe jedynie oddalenie wniosku z uwagi na podniesienie przez uczestnika zarzutu zasiedzenia, niezależnego od woli wnioskodawcy. W toku postępowania wnioskodawca poniósł koszty w łącznej kwocie 297 zł (240 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz 40 zł tytułem opłaty sądowej od wniosku), którą to kwotę Sąd nakazał uczestnikowi zwrócić wnioskodawcy. Z tego względu Sąd Rejonowy włożył na uczestnika, częściowy obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez uczestnika w łącznej kwocie 297 zł. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o § 8 pkt 3) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 461 ze zm.). Na podstawie art. 113 ust. 1 u.k.s.s.c. w zw. z art. 520 § 2 k.p.c. Sąd Rejonowy nakazał pobrać od uczestnika jako przegrywającego postępowanie całość wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa w toku postępowania, a obciążających strony kosztów sądowych, do których należą nieuiszczone wynagrodzenia biegłych sądowych geodety oraz rzeczoznawcy majątkowego w łącznej kwocie 5.734,18 zł.

Od powyższego orzeczenia apelację wniósł uczestnik postępowania zarzucając naruszenie:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i uznanie, że nieruchomość należącą obecnie do wnioskodawcy objęto w złej wierze w celu wybudowania i eksploatacji urządzeń przesyłowych, w sytuacji kiedy w sprawie nie przeprowadzono żadnego dowodu obejmującego domniemanie dobrej wiary,

- art. 7 k.c., art. 172 k.c., art. 292 k.c., art. 305 ⁴ k.c. i art. 352 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, a w konsekwencji uznanie, iż w odniesieniu do nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) stanowiącej działkę gruntu o numerze 226/17 nie doszło do zasiedzenia służebności przesyłu, pomimo upływu okresu posiadania w dobrej wierze nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu.

Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia przez oddalenie w całości wniosku o ustanowienie służebności przesyłu oraz o obciążenie wnioskodawcy kosztami postępowania, jak również o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu w całości.

Sąd odwoławczy podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji, przyjmując je za własne i uznając za zbędne powielanie ich w treści uzasadnienia. Zaskarżone orzeczenie należało uznać za prawidłowe, stanowiące wynik właściwej oceny zebranego materiału dowodowego.

Sąd drugiej instancji przyjął za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy, które nie zostały skutecznie podważone w apelacji uczestnika.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutów naruszenia prawa procesowego, ponieważ prawidłowość zastosowania prawa materialnego może być rozważana dopiero po stwierdzeniu, że w toku właściwie przeprowadzonego postępowania dokonano ustaleń, zezwalających na zastosowanie norm prawa materialnego.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie jest trafny. Jest on w istocie zarzutem przeciwko ocenie prawnej sprawy dokonanej przez Sąd pierwszej instancji, zdaniem skarżących błędnej. Tymczasem dla skutecznego postawienia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. koniecznym jest wykazanie przez skarżącego konkretnych zasad (logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego, całokształtu zebranego materiału dowodowego, przeprowadzenia określonych dowodów niezgodnie z zasadami procedury cywilnej, na przykład niezgodnie z zasadą bezpośredniości) lub przepisów, które sąd naruszył przy ocenie określonych dowodów (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 16 grudnia 2005 r., III CK 314/05, lex nr 172176, z dnia 13 października 2004 r., III CK 245/04, lex nr 174185). Takie zaś zarzuty w sprawie niniejszej nie zostały postawione. Apelujący, jak wynika z uzasadnienia apelacji, nie tyle kwestionują ocenę dowodów w sprawie przeprowadzonych co brak wyprowadzenia w oparciu o te dowody właściwych domniemań faktycznych czy właściwej ich zdaniem oceny prawnej. Generalnie zarzuty skarżącego w tym zakresie sprowadzają się do forsowania własnej, korzystnej dla apelującego, oceny stanu faktycznego. W świetle zaś utrwalonych poglądów judykatury i piśmiennictwa nie jest wystarczającym uzasadnieniem zarzutu naruszenia normy art. 233 § 1 k.p.c. przedstawienie przez stronę skarżącą własnej oceny dowodów i wyrażenie dezaprobaty dla oceny prezentowanej przez Sąd pierwszej instancji.

Apelacja pozwanego nie wykazała uchybień w rozumowaniu Sądu, które podważałyby prawidłowość dokonanej oceny. Wbrew twierdzeniom apelującego w rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o cały zgromadzony materiał dowodowy i nie naruszył dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. Przeprowadzona przez tenże Sąd ocena materiału dowodowego jest w całości logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, zaś wszelkie podniesione w tym zakresie zarzuty stanowią w istocie jedynie niczym nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi i nieobarczonymi jakimkolwiek błędem ustaleniami i oceną prawną Sądu pierwszej instancji. Wyraz tej oceny Sądu Rejonowego znalazł się w motywach wyroku.

Przechodząc do oceny zarzutów naruszenia prawa materialnego, tj. art. 7 k.c., art. 172 k.c., art. 292 k.c., art. 305 ⁴ k.c. i art. 352 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie wskazać należy, iż nie są one zasadne.

Apelacja pozwanego sprowadza się do kwestionowania rozstrzygnięcia Sądu I instancji w zakresie, w jakim uznał, iż nie doszło do zasiedzenia służebności przesyłu odnośnie linii posadowionej w 1986 roku oraz w 1991 roku pomimo upływu okresu posiadania w dobrej wierze. Zdaniem apelującego Sąd Rejonowy błędnie przyjął, iż poprzednik prawny uczestnika był posiadaczem służebności odpowiadającej treści przesyłu w złej wierze. Uczestnik w apelacji podnosił, że wnioskodawca nie przeprowadził w istocie żadnego dowodu na okoliczność ustalenia, iż poprzednicy prawni uczestnika postępowania pozostawali w złej wierze, w konsekwencji nie obalił domniemania dobrej wiary wynikającego z art. 7 k.c.

Przy takim ujęciu zarzutów zasadniczego znaczenia nabiera znaczenie pojęcia dobrej wiary. Sąd Okręgowy podziela stanowisko judykatury, które przyjmuje tradycyjne rozumienie dobrej wiary zasiadującego posiadacza. Występuje ona wówczas, gdy ingerowanie w cudzą własność w zakresie odpowiadającym służebności rozpoczęło się w takich okolicznościach, które usprawiedliwiały przekonanie posiadacza, że nie narusza cudzego prawa (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 r., III CZP 108/91, OSNC 1992, nr 4, poz. 48; wyrok z dnia 19 maja 1998 r., II CKN 770/97, postanowienia: z dnia 17 lutego 1997 r., II CKN 3/97, z dnia 22 grudnia 1998 r., II CKN 59/98, z dnia 14 czerwca 2005 r., V CK 700/04, z dnia 9 stycznia 2014 r., V CSK 87/13).

Podkreślić należy, że w odniesieniu do posiadania prowadzącego do zasiedzenia, o rodzaju wiary posiadacza decyduje wyłącznie chwila objęcia posiadanie. Wynika to wprost z wykładni językowej art. 172 kc (mowa w nim o uzyskaniu posiadania), stosowanego poprzez art. 176 kc także do następców pierwotnego posiadacza przy doliczaniu posiadania poprzednika i przez art. 292 kc odpowiednio do nabycia przez zasiedzenie służebności. Późniejsza zmiana przekonania posiadacza lub jego poprzednika dla biegu terminu zasiedzenia nieruchomości jest już okolicznością obojętną. O dobrej lub złej wierze decydują konkretne okoliczności sprawy i na ich podstawie należy badać stan świadomości konkretnego posiadacza, w tym również wypełnienie obowiązku dołożenia należytej staranności. Dobrą wiarę posiadacza wyłącza przede wszystkim ujawnienie takich okoliczności, które u przeciętnego człowieka powinny wzbudzić poważne wątpliwości, że nie przysługuje mu prawo do korzystania z rzeczy w wykonywanym zakresie. Zła wiara wiąże się bowiem z powzięciem przez posiadacza informacji, które - racjonalnie ocenione - powinny wzbudzić w nim uzasadnione podejrzenie, że nie przysługuje mu takie prawo do władania rzeczą, jakie faktycznie wykonuje (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z 28 grudnia 1979 r., II CR 471/79, OSNC 1980, Nr 6, poz. 127; z dnia 6 maja 2009 r., II CSK 594/08, z dnia 13 stycznia 2010 r., II CSK 374/09, i z dnia 11 sierpnia 2011 r., I CSK 642/10).

Domniemanie dobrej wiary posiadacza (art. 7 kc) wzruszyć może zatem dowód, że posiadacz w chwili rozpoczęcia posiadania w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu wiedział lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o tym, że narusza swym zachowaniem prawo innej osoby. Takim dowodem może być stwierdzenie braku własnego tytułu posiadacza uprawniającego do wejścia na cudzy grunt czy korzystania z niego w określonym zakresie (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 listopada 2008 r., II CSK 346/08, z dnia 3 kwietnia 2009 r., II CSK 400/08, z dnia 24 lipca 2009 r., II CSK 121/09, czy postanowienia: z dnia 17 marca 2010 r., akt II CSK 439/09, z dnia 6 września 2013 r. V CSK 440/12) (Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 7 maja 2014 r. II CSK 472/13, Legalis Numer 1003004). Nie może być mowy o korzystaniu w dobrej wierze z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu, gdy przedsiębiorca przesyłowy, będący przecież profesjonalistą, nie dysponuje nie tylko zgodą właściciela nieruchomości w jakiejkolwiek postaci, ale też nie legitymuje się zgodą poprzednika prawnego właściciela nieruchomości (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach - V Wydział Cywilny
z dnia 5 kwietnia 2013 r. V ACa 18/13, Legalis numer 1024732)

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, stwierdzić należy, że rację ma Sąd Rejonowy, że przedsiębiorstwo przesyłowe było posiadaczem służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu w złej wierze. Poprzednik prawny uczestnika nie posiadał żadnego tytułu prawnego uprawniającego go do korzystania z nieruchomości wnioskodawcy, ani zgody poprzednika właściciela nieruchomości, co wyłączyło domniemanie wynikające z treści art. 7 k.c. Należy podkreślić, że wnioskodawca we wniosku wszczynającym postępowanie jak i w jego toku podnosił, że uczestnik korzysta z jego gruntu bezprawnie, gdyż nie posiada żadnego tytułu prawnego do korzystania z gruntu i nie posiada stosownych wpisów w księdze wieczystej. Uczestnik zaś nie przedstawił żadnego dowodu z którego wynikałoby, że przy obejmowaniu posiadania służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu był w dobrej wierze. W świetle powyższego należy uznać, że poprzednik prawny uczestnika wiedział bowiem – wobec nieprzedstawienia decyzji administracyjnej ani przepisu prawa upoważniającego go do zajęcia nieruchomości na rzecz posadowienia urządzeń przesyłowych - iż nie przysługuje mu takowe uprawnienie, a także, że ogranicza w wykonywaniu prawa własności rzeczywistego właściciela.

W świetle powyższego Sąd Rejonowy był uprawniony do przyjęcia, że doszło do obalenia domniemania przewidzianego w art. 7 k.c., a to uzasadniało ocenę posiadania uczestnika według kryteriów określonych w art. 172 § 2 k.c. w związku z art. 292 k.c. Trzydziestoletni bieg terminu zasiedzenia służebności w złej wierze upłynął by odpowiednio dla linii posadowionej w 1986 r - w 2016 roku dla linii posadowionej w 1991 roku – w 2021 roku. W stosunku do żadnej ze wskazanych dwóch linii termin ten nie zdążył upłynąć do chwili wszczęcia postępowania w dniu 8 marca 2013 roku

Przestawione zatem w apelacji zarzuty skarżącego nie są skuteczne.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art.13 § 2 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w odwołaniu do art. 520 § 2 k.p.c. wobec uznania, że interesy wnioskodawcy i uczestnika były sprzeczne. Oddalenie apelacji uczestnika przy jednoczesnym braku uwzględnienia podniesionego przez uczestnika zarzutu zasiedzenia służebności uzasadniało odstąpienie od zasady orzekania o kosztach postępowania nieprocesowego wynikającej z art. 520 § 1 k.p.c. Kwotę 240 zł przyznaną z tego tytułu na rzecz wnioskodawcy stanowiło wynagrodzenia pełnomocnika, stosownie do treści § 10 ust.1 pkt 1 w zw. z § 5 pkt. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. 2015.1800 w brzmieniu obowiązującym od dnia 1.01.2016 r do 26.10.2016 r ).