Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 26 listopada 2021 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie o sygn. akt II C 422/21 z powództwa K. Z. przeciwko M. P. o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności:

1.  pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy w postaci wyroku Sądu Rejonowego w Radziejowie z dnia 20 grudnia 2017 roku w sprawie o sygn. akt I C 254/17 z powództwa M. P. przeciwko K. Z. zmieniony wyrokiem Sądu Okręgowego we Włocławku z dnia 23 kwietnia 2019 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt I Ca 324/18 w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu za pierwszą instancję zawartego w punkcie I.4 wyżej opisanego wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku z dnia 23 kwietnia 2019 roku, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Radziejowie z dnia 2 listopada 2020 roku,

2.  oddalił powództwo w pozostałej części,

3.  zasądził od M. P. na rzecz K. Z. kwotę 200 zł z tytułu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Apelację od wskazanego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w części, tj. w pkt 1 i 3. Zaskarżonemu orzeczeniu apelujący zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 498 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie.

W konsekwencji podniesionego zarzutu skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu za obydwie instancje według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja w zakresie meritum sprawy jest niezasadna i jako taka nie może wywrzeć zamierzonego przez skarżącego skutku w postaci uwzględnienia jego wniosków apelacyjnych. W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy należycie ustalił stan faktyczny oraz dokonał wnikliwej i prawidłowej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. W oparciu o tę ocenę wyprowadził również trafne wnioski jurydyczne. Jednocześnie swoje stanowisko wyczerpująco i przekonująco uzasadnił. Z tego względu dokonane ustalenia faktyczne i przedstawioną argumentację dotyczącą zastosowania przepisów prawa materialnego Sąd odwoławczy podziela i przyjmuje za własne, zwłaszcza że apelujący nie przedstawił zarzutów, które mogłyby poddać w wątpliwość prawidłowość zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Zarzut naruszenia art. 498 k.c. nie zasługuje na uwzględnienie.

Aby mogło dojść do potrącenia, spełnione być muszą łącznie cztery przesłanki: wzajemność wierzytelności, jednorodzajowość świadczeń, wymagalność wierzytelności, zaskarżalność wierzytelności. Przesłanka wymagalności niewątpliwie, dotyczy wierzytelności potrącającego. Wynika to z faktu, że potrącenie jest jednoznaczne z przymusowym zaspokojeniem tej wierzytelności, a nie można prowadzić egzekucji wierzytelności niewymagalnej, z kolei zobowiązany może spłacić wierzytelność przed nadejściem terminu świadczenia. Dla wywołania skutków potrącenia w postaci umorzenia wierzytelności, konieczna jest wymagalność wierzytelności potrącającego, albowiem umorzenie może nastąpić nie wcześniej niż w momencie, gdy wierzytelności staną się wymagalne. Oceny wymagalności roszczenia należy dokonywać z uwzględnieniem unormowania zawartego w art. 455 k.c. (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 października 2022 r., I AGa 406/21, LEX nr 3445629).

W niniejszej sprawie osią sporu pozostaje, czy powód skutecznie dokonał potrącenia wierzytelności przysługującej mu wobec pozwanego, a wobec tego, czy dochodzona przez pozwanego wierzytelność w postępowaniu egzekucyjnym w sprawie Km 97/21 nadal istnieje.

Sąd Rejonowy wskazał, w szerokiej argumentacji ujawnionej w uzasadnianiu skarżonego orzeczenia, powody uznania, że oświadczenie o potrąceniu dokonane przez powoda było skuteczne. W pierwszej kolejności Sąd I instancji słusznie zwrócił uwagę, na charakter dochodzonego przez pozwanego świadczenia, tj. wierzytelność z tytułu kosztów procesu. Sąd niższej instancji prawidłowo wskazał, że zgodnie z art. 91 pkt 5 k.p.c. pełnomocnictwo procesowe obejmuje z samego prawa umocowanie do odbioru kosztów procesu od strony przeciwnej. Z powyższego wynika uprawnienie pełnomocnika w stosunku do dłużnika mocodawcy do odbioru wierzytelności z tytułu kosztów procesu, które to może wykonywać samodzielnie. Co więcej, spełnienie zobowiązania do rąk pełnomocnika wierzyciela zwalnia dłużnika z długu, a kwestia rozliczenia spełnionego świadczenia pozostaje już wyłącznie pomiędzy mocodawcą, a pełnomocnikiem. Z tego względu należało za Sądem Rejonowym przyjąć, że złożenie oświadczenia o potrąceniu wierzytelności obejmującej wyłącznie zasądzone koszty procesu może zostać skutecznie złożone wobec pełnomocnika.

Jak trafnie wskazał również Sąd Rejonowy, oświadczenie o potrąceniu zostało złożone pozwanemu najpóźniej w dniu 25 października 2021 r., podczas gdy w jego obecności powód na rozprawie popierał powództwo oparte na potrąceniu i składał zeznania wyjaśniające cel, który zamierzał osiągnąć przez to potrącenie.

W tym miejscu należy również odnieść się do wskazywanej przez powoda w apelacji potrzeby oceny działań stron przez pryzmat zasad współżycia społecznego i sprawiedliwości społecznej.

Zgodnie z art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Istotą zastosowania art. 5 k.c. w praktyce jest przeciwdziałanie nadużyciu prawa podmiotowego. Sąd Najwyższy podtrzymuje stanowisko o obronnym charakterze tej klauzuli. Niniejszy przepis reguluje kwestie nadużycia prawa w znaczeniu podmiotowym. Istotą tego zjawiska jest okoliczność, że określone zachowanie mieści się formalnie w granicach przysługującego prawa, jednak sposób jego wykonania wykazuje nadużycie i nie podlega ochronie prawnej. W przypadku tego przepisu nie mamy do czynienia z regulacją ofensywną. Ustawodawca po to wprowadził odesłanie generalne do norm pozaprawnych, aby nie dochodziło do rozstrzygnięć formalnie zgodnych z prawem, ale nie do przyjęcia z punktu widzenia ogólnie akceptowanych w społeczeństwie zasad współżycia (tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2023 r., (...) 843/22, LEX nr 3567934).

Analiza stanu faktycznego oraz przedstawionych w sprawie dowodów przemawia za uznaniem, że oddalenie powództwa w całości i umożliwienie pozwanemu dochodzenie należności z tytułu kosztów sądowych, o których równowartość powód obniżył przysługującą mu wobec pozwanego wierzytelność i zrezygnował z jej dochodzenia w postępowaniu egzekucyjnym stoi w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Pozwany podkreśla, że oświadczenie o potrąceniu nie zostało wobec niego złożone, zatem jest bezskuteczne, podczas gdy zostało złożone wobec jego pełnomocnika, z którym od lat pozostaje w stałej współpracy, który reprezentował go zarówno w postępowaniach, z których pochodzą wierzytelności dotyczące kosztów sądowych, następnie w postępowaniach egzekucyjnych, jak również w niniejszym. Wskazać należy, że współpraca pozwanego opierała się na wzajemnym zaufaniu, pozwany wiedział o wszystkich sprawach, pełnomocnik informował go na ich wynika, był na bieżąco, zatem twierdzenie pozwanego, jakoby pełnomocnik nie informował go o piśmie z czerwca 2018 roku uznać należy za obraną przez pozwanego strategię procesową. Trudno bowiem zakładać, że skoro pełnomocnik informował o wszystkich sprawach na bieżąco swojego mandanta, by zaniechał przekazania informacji o zmniejszeniu jego długu wobec powiodą na skutek potrącenia. Co więcej, w żadnym razie nie wykazano, by pełnomocnik pozwanego nie otrzymał pisma powoda z dnia powoda z dnia 18 czerwca 2019 r.. Tym samym, wystąpienie z wnioskiem o egzekucję wierzytelności, co do której strona i jej pełnomocnik mieli świadomość, że została potrącona i pomniejszyła dług pozwanego wobec powoda, a wierzyciel zrezygnował z jego dochodzenia w postępowaniu egzekucyjnym, należy uznać za przejaw nielojalności dłużnika względem wierzyciela i naruszenie zasad współżycia społecznego.

Podsumowując powyższy wywód stwierdzić należy, iż wywiedziona przez pozwanego apelacja nie zawierała zarzutów, mogących podważyć rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego i w konsekwencji podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.