Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 19 maja 2022 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, w sprawie z powództwa I. K. przeciwko K. Ś. i W. Ś. o zapłatę:

1.  Zasądził od pozwanych K. Ś. i W. Ś. solidarnie na rzecz powoda I. K. kwotę 4.913,80 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 lipca 2020 roku do dnia zapłaty;

2.  Oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

3.  Zasądził od powoda I. K. solidarnie na rzecz pozwanych K. Ś. i W. Ś. kwotę 1.858,88 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w części.

Apelację od opisanego orzeczenia wniósł powód, zaskarżając je w części, tj. w zakresie pkt. 2 oraz pkt. 3. Apelujący zarzucił skażonemu wyrokowi naruszenie przepisów prawa procesowego, mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy tj.:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i dokonanie tej oceny w sposób dowolny, wbrew zasadom logicznego rozumowania oraz doświadczeniu życiowemu oraz brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego, w szczególności poprzez:

⚫

pominięcie w ocenie dowodu z przesłuchania strony powodowej co do faktów: sprawowania przez powoda opieki nad schorowaną żoną H. K.; wykonywania przez powoda obowiązków domowych w czasie choroby żony H. K., w tym m. in. sprzątania, gotowania, robienia zakupów, w tym leków; stosunków osobistych pomiędzy powodem a jego żoną, wiedzy powoda co do braku wywiązywania się przez pozwanych z obowiązków wynikających z umowy dożywocia z dnia 21 marca 2014 roku oraz rozmów małżonków na ten temat; pejoratywnie nacechowanego zachowania i kierowanych słów przez pozwanych oraz jego rodziny w stosunku do powoda po śmierci jego żony H. K. (rozprawa z dnia 19 kwietnia 2022 roku, 01:10:32-02:27:48) - a skutkiem tego błąd w ustaleniach faktycznych co do ww. faktów;

⚫

brak przypisania wiarygodności dowodowi z przesłuchania strony powodowej w odniesieniu do faktów: opłacania wszelkich rachunków związanych z utrzymaniem mieszkania przez powoda i jego żonę H. K.; wielokrotnego zgłaszania przez powoda konieczności pomocy do członków rodziny pozwanych wobec niewywiązywania się przez pozwanych z postanowień umowy dożywocia; stosunków łączących zmarłą żonę z pozwanymi (rozprawa z dnia 19 kwietnia 2022 roku, 01:10:32-02:27:48) - a skutkiem tego błąd w ustaleniach faktycznych co do ww. faktów;

⚫

przypisanie wiarygodności i mocy dowodowej dowodowi z zeznań świadków L. K. oraz J. Ś., w sytuacji gdy wskutek wszechstronnie rozważonego materiału zebranego w sprawie istotnie dało się dostrzec zachodzące sprzeczności pomiędzy dowodem z zeznań świadków L. K. oraz J. Ś. przeprowadzonym na rozprawie dnia 19 kwietnia 2022 roku w niniejszej sprawie (00:25:59-00:38:25, 00:38:26-00:51:27), a wcześniejszymi wypowiedziami tych świadków złożonych w toku procesu w sprawie o sygn. II C 843/19 (rozprawa z dnia 3 listopada 2020 r., 00:43:15-00:48:17; 00:48:17-00:50:45; 01:07:46-01:09:58; 01:12:20-01:12:56) - a skutkiem tego błąd w ustaleniach faktycznych co do faktu wywiązywania się przez pozwanych z obowiązków wynikających z zawartej między pozwanymi a powodem i jego żoną H. K. umowy dożywocia, w szczególności co do faktu przekazywania przez pozwanych w formie gotówkowej kwoty ok. 1000 zł miesięcznie na utrzymanie powoda i jego żony H. K.;

⚫

przypisanie wiarygodności i mocy dowodowej dowodowi z zeznań świadków J. Ś. oraz E. Ś., w sytuacji gdy wskutek wszechstronnie rozważonego materiału zebranego w sprawie istotnie dało się dostrzec zachodzące sprzeczności i niekonsekwencję pomiędzy zeznaniami ww. świadków złożonymi na rozprawie dnia 19 kwietnia 2022 r. (00:38:26-00:51:27, 00:51:28-01:06:22) - a skutkiem tego błąd w ustaleniach faktycznych co do faktu przekazywania przez pozwanych w formie gotówkowej kwoty ok. 1000 zł miesięcznie na utrzymanie powoda i jego żony H. K.;

⚫

brak przypisania wiarygodności dowodom z dokumentów w postaci: zestawień operacji bankowych (przelewów) za okres od 1.01.2014 do 3.07.2019; decyzji w sprawie ustalenia podatku od nieruchomości za lata 2017 i 2018; zaświadczenia z (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z dnia 30 listopada 2020 r. - w odniesieniu do faktu uiszczania przez powoda czynszu za mieszkanie, podatku od nieruchomości za sporny okres, jak również momentu rozpoczęcia uiszczania czynszu za mieszkanie przez pozwanych, a skutkiem tego błąd w ustaleniach faktycznych co do ww. faktów;

⚫

dobrowolną ocenę i pominięcie faktów wynikających z dowodów z dokumentów w postaci: zaświadczenia lekarskiego z dnia 20 września 2018 roku z SP ZOZ MSWiA w Ł. (...) Pododdziału Chemioterapii, zaświadczenia z dnia 19 września 2018 roku ze Szpitala (...). (...) sp. z o. o. - w odniesieniu do faktu sprawowania opieki nad H. K. przez powoda, a nie przez pozwanych, a skutkiem tego błąd w ustaleniach faktycznych co do ww. faktu;

co miało istotny wpływ na wynik sprawy, to jest na uznanie, iż pozwani realizowali postanowienia umowy dożywocia z dnia 21 marca 2014 roku do momentu śmierci H. K. i w konsekwencji oddalenie powództwa w zaskarżonej części,

2.  art. 232 zd. pierwsze k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe

zastosowanie, wyrażające się w uznaniu, iż powód nie udowodnił faktu braku naruszenia umowy dożywocia z dnia 21 marca 2014 roku przez pozwanych, w sytuacji, kiedy na przedmiotową okoliczność powołane zostały m.in. dowody z dokumentów, co miało wpływ na oddalenie powództwa w zaskarżonej części.

3.  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 327 ¹ § 1 pkt 1) k.p.c. poprzez niewskazanie w treści

sporządzonego uzasadnienia przyczyn, dla których Sąd meriti odmówił wiarygodności i mocy dowodowej zeznaniom złożonym przez stronę powodową we wskazanym powyżej zakresie, podczas gdy w ocenie powoda przedmiotowe zeznanie było w całości rzetelne, jasne, spójne i logiczne, a ponadto wywarłoby istotny wpływ na wynik sprawy, brak odniesienia się do sprzeczności w zeznaniach świadków L. K., E. Ś. oraz J. Ś., a także brak odniesienia się do wniosku powoda o nieobciążanie go kosztami procesowymi w oparciu o art. 102 k.p.c. złożonego m. in. w piśmie procesowym z dnia 3 grudnia 2021 roku, co miało istotny wpływ na wynik sprawy poprzez brak możliwości dokonania oceny rozumowania oraz sfery motywacyjnej Sądu I instancji.

4.  art. 102 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe niezastosowanie i obciążenie powoda kosztami

postępowania, w sytuacji kiedy okoliczności niniejszej sprawy oraz sytuacja osobista powoda przemawiały za nieobciążaniem powoda kosztami postępowania, co miało oczywisty wpływ na wynik sprawy.

W związku z tak sformułowanymi zarzutami, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w zaskarżonej części, a co za tym idzie zmianę postanowienia w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu przed sądem pierwszej instancji, zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm prawem przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty, a także, z ostrożności procesowej, na podstawie art. 102 k.p.c. o nie obciążanie powoda kosztami procesowymi.

W odpowiedzi na apelację, strona pozwana wniosła o jej oddalenie w całości, jako bezzasadnej oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jest zasadna jedynie w części dotyczącej rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, natomiast w pozostałym zakresie podlegała oddaleniu.

Z uwagi na przyznaną sądowi swobodę w ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. może być uznany za zasadny jedynie wtedy, gdy podstawą rozstrzygnięcia uczyniono rozumowanie sprzeczne z zasadami logiki bądź wskazaniami doświadczenia życiowego. Dlatego w sytuacji, gdy na podstawie zgromadzonych dowodów możliwe jest wyprowadzenie konkurencyjnych wniosków co do przebiegu badanych zdarzeń, dla podważenia stanowiska orzekającego sądu nie wystarcza twierdzenie skarżącego o wadliwości poczynionych ustaleń odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest wskazanie, jakich to konkretnie uchybień w ocenie dowodów dopuścił się sąd orzekający naruszając w ten sposób opisane wyżej kryteria, wiążące w ramach swobodnej oceny dowodów. Nie ulega wątpliwości, że prezentacja własnej wersji stanu faktycznego przy braku obalenia logicznego i zgodnego z doświadczeniem życiowym rozumowania sądu nie stanowi dostatecznej podstawy do zmiany ustaleń faktycznych przez sąd odwoławczy. Sąd I instancji ma autonomię wynikająca z art. 233 § 1 k.p.c. w zakresie oceny materiału dowodowego i jeśli realizując zasadę bezpośredniości sąd ten wyrobi sobie pogląd na wiarygodność poszczególnych dowodów i da temu wyraz w uzasadnieniu, to sąd odwoławczy nie ma podstaw do ingerencji w ustalony stan faktyczny.

Przekładając powyższe na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, że Sąd Rejonowy nie uchybił dyrektywom wskazanym w art. 233 § 1 k.p.c. Podnoszone przez apelującego rzekome naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w istocie stanowią polemikę z prawidłowo poczynionymi ustaleniami Sądu I instancji i ograniczają się do przedstawienia własnej, odmiennej oceny materiału dowodowego.

Zarzuty powoda, odnośnie niewywiązywania się przez pozwanych z zawartej w dniu 21 marca 2014 roku umowy o dożywocie, nie znajdują potwierdzenia w ustalonych okolicznościach sprawy. Zasadność swojego roszczenia powód opiera głównie na własnych zeznaniach, a przedstawione przez niego dowody z dokumentów nie pozwalają na poparcie stanowiska powoda. Zeznania powoda nie znajdują potwierdzenia także w spójnych i logicznych zeznaniach pozostałych świadków w sprawie.

Powód w apelacji podnosi szereg kwestii dotyczących rzekomego braku pomocy ze strony pozwanych, braku zainteresowania sytuacją powoda oraz jego żony, a co szczególnie istotne, nie realizowania świadczeń finansowych wynikających z umowy o dożywocie. Tymczasem materiał dowodowy w postaci zeznań świadków nie potwierdza wersji powoda. Przesłuchani w sprawie świadkowie, w tym siostra zmarłej żony powoda, zgodnie zeznają, iż do śmierci H. K. relację między nią a pozwanymi układały się pomyślnie. Kwestią bezsporną jest, że w relacjach między pozwanymi a powodem i jego żoną, to właśnie zmarła H. K. była osobą, z którą pozwanych i ich rodzinę łączyły szczególnie bliskie więzi. Powód był osobą wycofaną w relacjach z pozwanymi, stronił od kontaktu. Po śmierci H. K. dotychczasowe wycofanie powoda przybrało niekiedy formę agresji i nieskrywanej niechęci wobec pozwanych. W takich okolicznościach czynienie zadość obowiązkowi udzielania wsparcia w życiu codziennym, zgodnie z treścią zawartej umowy o dożywocie stało się znacząco utrudnione. Pozwani początkowo podejmowali próby kontaktu z powodem w celu udzielania mu wsparcia, jednak za każdym razem spotykało się do z reakcją odmowy. W tej sytuacji pozwani ograniczyli się do jedynej możliwej dla nich metody wywiązania się z umowy o dożywocie poprzez przekazywanie środków powodowi na pokrycie wydatków związanych z jego utrzymaniem. Stan ten znalazł odzwierciedlenie również w wyroku z dnia 24 listopada 2020 roku, sygn. II C 843/19, którego mocą Sąd Okręgowy w Łodzi zmienił treść umowy o dożywocie w ten sposób, iż w miejsce dotychczasowych obowiązków wobec powoda o charakterze niematerialnym zasądził od pozwanych na rzecz powoda dodatkową rentę w wysokości 650 złotych miesięcznie, którą pozwani przekazywali powodowi.

Odnosząc się do wskazywanych przez apelującego sprzeczności między poszczególnymi zeznaniami świadków, dotyczących formy, w jakiej pozwani przekazywali pieniądze powodowi i jego żonie tj. w gotówce „do ręki” czy też opłacali czynsz za mieszkanie powoda i jego żony bezpośrednio w spółdzielni, należy wskazać, że zarzuty te nie znajdują potwierdzenia w zeznaniach świadków. Co więcej, wbrew wywodom apelacji, nie zachodzą sygnalizowane przez skarżącego sprzeczności, zwłaszcza tam, gdzie podstawą swoich zarzutów apelujący uczynił zapisy niektórych protokołów skróconych nagrań, które jednak w pełni nie obrazują przeprowadzonych dowodów. I tak przykładowo w protokole skróconym z dnia 3 listopada 2020 roku w sprawie sygn. akt II C 843/19 (adnotacja z nagrania 01:20:31 -01:23:20 –k. 127) zapisano w treści zeznań świadka J. Ś. „od momentu podpisania aktu syn cały czas pomagał H.. wiem, że płacił do spółdzielni.” Tymczasem z nagrania wynika następująca treść: „od momentu podpisania tego aktu notarialnego syn pomagał cały czas H.. To były między nimi umowy. Od momentu kiedy H. umarła, syn, wiem, że płacił do spółdzielni” –nagranie 01:22:35- 01:22:50 - k. 130). Wskazane zeznanie nie pozostaje zatem w zarzucanej mu sprzeczności z zeznaniem złożonym na rozprawie w dniu 19 kwietnia 2022 r. w niniejszej sprawie. Świadek w zacytowanym zeznaniu odnosi się bowiem do innego przedziału czasowego, a mianowicie do okresu po śmierci H. K.. Natomiast z zeznań świadka E. Ś. w niniejszej sprawie wynika, że pożyczała pieniądze synowi, z przeznaczeniem dla H. K.. O przekazywaniu pieniędzy wprost przez jej męża wypowiada się dość enigmatycznie, opisując wspólne konto. Świadek J. Ś. z kolei potwierdza, że chyba kilkakrotnie przekazywał pieniądze H. K., ale głównie czynił to jego syn, potwierdza też, że pieniądze były płacone do ręki, ale też do spółdzielni, choć dat nie pamięta. Natomiast w nagraniu w znaczniku czasowym od 00:48:27 do 00:48:54 wskazanym w apelacji przy zeznaniach tego świadka nie ma wypowiedzi świadka cytowanej w apelacji na k. 228v. Pozostałe wykazywane w apelacji sprzeczności nie mają waloru decydującego w ocenie materiału dowodowego, który miałby prowadzić do uzasadnienia roszczenia.

Odnotowania wymaga, że omawiane zeznania nie pochodzą od pozwanych, a od osób niezobowiązanych wobec powoda i jego żony, a więc dotyczą tylko tego, jak świadkowie zapamiętali okoliczności związane z realizowaniem umowy o dożywocie przez powodów. Niemniej jednak, rzekome sprzeczności dotyczą różnych okresów trwania umowy o dożywocie. Oto bowiem, w okresie kiedy żyła żona powoda, pozwani przekazywali jej kwotę około 1000 złotych miesięcznie w gotówce, a opłatami za mieszkanie zajmowała się H. K., uiszczając je przelewami ze swojego konta. Dotyczy do również opłat z tytułu podatku od nieruchomości za lata 2017-2018. Natomiast po jej śmierci, wobec utrudnionego kontaktu z powodem, pozwani opłacali czynsz bezpośrednio do spółdzielni mieszkaniowej. Znamiennym jest, iż powód na poparcie swojego stanowiska przedstawił wyciąg z konta bankowego zmarłej żony, obejmujący przelewy tytułem opłat za mieszkanie, co jednak w żadnym stopniu nie wyklucza wersji pozwanych o przekazywaniu gotówki H. K., a jednocześnie powód nie przedstawił żadnych dowodów na to, iż, jak twierdzi, po jej śmierci to on opłacał mieszkanie. W aktach sprawy znajdują się natomiast potwierdzenia przelewów za czynsz oraz energię elektryczną z rachunku W. Ś. za okres od października 2018 roku do lipca 2019 roku złożone wraz z odpowiedzią na pozew. Uiszczanie opłat z tytułu używania lokalu mieszkalnego przez pozwanych w ww. okresie wynika także z zaświadczenia z dnia 30.11.2020 roku wydanego przez spółdzielnię mieszkaniową, co nie stoi w sprzeczności z ustaleniami Sądu, iż we wcześniejszym okresie opłaty były wnoszone przez żonę powoda, a pozwani rekompensowali ich ponoszenie w gotówce.

Sąd Okręgowy podziela również ocenę Sądu Rejonowego dotyczącą zaświadczeń wystawionych przez placówki medyczne, którymi powód usiłuje wykazać brak zainteresowania pozwanych stanem zdrowia swojej żony. Wynika z nich jedynie, że H. K. prawdopodobnie był osobą, która najczęściej odwiedzała żonę w szpitalu, co jest rzeczą naturalną, jednak okoliczność ta w żaden sposób nie wyklucza możliwości odwiedzania H. K. przez pozwanych.

W świetle powyższego, zarzut naruszenia art. 232 zd. pierwsze k.p.c. w zw. z art. 227

k.p.c. nie zasługuje na uwzględnienie.

Z kolei zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 327 ¹ § 1 pkt 1 k.p.c. należy uznać za chybiony w sytuacji, gdy ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd Rejonowy jest pełna, pisemne uzasadnienie Sądu Rejonowego spełnia rolę sprawozdawczą, pozwalająca na odtworzenie przeprowadzonego rozumowania. Ponadto zarzut ten wtedy tylko może mieć istotny wpływ na wynik sprawy, jeśli braki lub inna wadliwość uzasadnienia zaskarżonego wyroku uniemożliwiają Sądowi II instancji dokonanie kontroli instancyjnej, co w badanej sprawie nie ma miejsca.

Na koniec, zauważyć należy, że umowa o dożywocie pomiędzy stronami trwa od 2014 roku. Powód twierdzi, iż pozwani nie wywiązywali się z niej od początku jej obowiązywania. Jednocześnie brak jest jakichkolwiek dowodów wskazujących na to, że powód wraz z żoną czynili wobec pozwanych jakiekolwiek zarzuty z tej przyczyny. Jest to o tyle istotne, iż decydując się na zawarcie takiej umowy, oczywistym jest, że dożywotnik zbywając nieruchomość na rzecz zobowiązanego oczekuje w zamian konkretnych świadczeń. Trudno wyobrazić sobie, przyjmując hipotetycznie wersję powoda, aby I. i H. małż. K. przez lata trwania umowy akceptowali brak wywiązywania się przez powodów z nałożonych zobowiązań, nie próbując w jakikolwiek sposób egzekwować ich spełnienia.

Przechodząc do ostatniego poczynionego zarzutu naruszenia art. 102 k.p.c. Sąd Okręgowy uznał go za zasadny. W niniejszej sprawie zaktualizowały się przesłanki dla nieobciążenia powoda, zgodnie z zasadą słuszności, kosztami postępowania. Sąd orzekł o tym, mając na uwadze z jednej strony podeszły wiek powoda, jego stan zdrowia oraz skromne dochody, z drugiej zaś szczególny charakter stosunku prawnego łączącego strony oraz fakt, iż powód, częściowo skutecznie, dochodził należnych mu od pozwanych świadczeń. Z powyższych względów, również o kosztach postępowania apelacyjnego, Sąd orzekł w odwołaniu do zasady słuszności, wynikającej z art. 102 k.p.c.

W pozostałej zaś części, apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.