Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 4 sierpnia 2022 roku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w B. wystąpiła przeciwko I. M. o zapłatę kwoty 5.204,63 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności stopy odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 15 maja 2022 r. do dnia zapłaty. Ponadto wniosła o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Jako podstawę roszczenia powód wskazał weksel stanowiący zabezpieczenie spłaty pożyczki konsumenckiej z dnia 2 października 2020 r.

Wyrokiem z dnia 10 maja 2023 r. Sąd Rejonowy w Pabianicach oddalił powództwo.

Apelację od powyższego orzeczenia wniosła strona powodowa, zaskarżając je w całości i zarzucając:

1.  Naruszenie art 10 ustawy z 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe w zw. z art. 48 ustawy z 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe i art. 6 kc poprzez przyjęcie, iż ciężar dowodu w niniejszej sprawie spoczywał na stronie powodowej w sytuacji, gdy powództwo zostało oparte na podstawie weksla in blanco a tym samym sprawa niniejsza nosiła charakter sprawy wekslowej powodując, iż obowiązek udowodnienia wad wypełnionego weksla, niezgodności z deklaracją wekslową czy też nieistnienia zobowiązania, bądź wykazania, iż zobowiązanie to nie opiewa na kwotę wskazaną w treści weksla zgodnie z zawartym przez strony porozumieniem obarcza stronę pozwaną a nie powodową, co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia powództwa;

2.  Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, polegający na błędnym przyjęciu przy ocenie stanu faktycznego, że dowody przedłożone przez powódkę, a załączone do pozwu oraz pism procesowych powódki nie wykazuję skutecznego wypowiedzenia umowy, co w konsekwencji skutkowało brakiem przyjęcia przez Sąd I instancji, że weksel został prawidłowo wypełniony i że w ogóle zaszły przesłanki do jego wypełnienia;

3.  Błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że powódka nie miała możliwość wezwania pozwanego do zapłaty i w konsekwencji nie miała możliwości wypowiedzenia umowy gdyż nie było zadłużenia w wymaganej wysokości, co doprowadziło do uznania przez Sąd że wierzytelność wekslowa nie powstała i powództwo o zasądzenie sumy wekslowej było niezasadne;

4.  Naruszenie art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim poprzez jego niezastosowanie, co doprowadziło do odmowy zasądzenia przez Sąd I instancji całości kwot z tytułu pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego, podczas gdy koszty mieszczące się w limicie wprowadzonym przez ww. przepis wyłączone są spod możliwości badania, czy stosowe postanowienia stanowią niedozwolone klauzule umowne;

5.  Naruszenie art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim poprzez przyjęcie, że wysokość Prowizji i opłaty za Twój Pakiet zawartej w umowie pożyczki nr (...) wiążącej strony jest niedopuszczalna, podczas gdy łączna kwota powyższych kosztów wraz z opłatą przygotowawczą - nie przekracza limitu kosztów pozaodsetkowych zawartych w ustawie o kredycie konsumenckim w art. 36a ustawy;

6.  naruszenie art. 58 kc oraz art. 385 ¹ § 1 i n. kc w zw. z art. 353 ¹ kc, art. 5 kc poprzez błędne ich zastosowania do stosowanych przez stronę powodową opłat w postaci prowizji i opłaty za Twój Pakiet i uznanie wskazanych wyżej opłat za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a także stanowiące niedozwolone klauzule umowne co prowadzi do naruszenia interesów konsumenta, co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia powództwa;

7.  art. 359 § 1 kc w zw. z pkt 1.2 umowy pożyczki poprzez przyjęcie, że powódce nie należą się odsetki umowne w pełnej wysokości, podczas gdy odsetki umowne wynikają z czynności prawnej tj. zawartej umowy pożyczki, która została wypowiedziana z winy strony pozwanej.

8.  naruszenie art. 3 kpc, art. 227 kpc, art. 232 kpc i art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 6 kc oraz art. 101 ustawy z dnia 28.04.1936 r. - Prawo wekslowe poprzez nieuwzględnienie powództwa w całości w przypadku gdy powódka oparła swoje roszczenie na przedstawionym do zapłaty, prawidłowo wypełnionym i ważnym dokumencie wekslowym, a pozwany nie złożył skutecznie wniosków dowodowych przeciwko żądaniu pozwu, a tym samym nie wykazał, że żądanie pozwu jest niezasadne, co miało wpływ na rozstrzygnięcie i w konsekwencji doprowadziło do oddalenia powództwa.

Wobec powyższego skarżąca wniosła o:

1.  zmianę wyroku w zaskarżonym zakresie i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych za I instancję od całości żądania zgłoszonego w pozwie;

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania apelacyjnego wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

3.  ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia Sądowi I Instancji z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zarzuty apelacyjne nie są zasadne, wobec czego w konsekwencji złożony środek odwoławczy musi zostać oddalony.

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy należycie ustalił stan faktyczny oraz dokonał rzetelnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w oparciu o którą wyprowadził również trafne wnioski jurydyczne. Jednocześnie swoje stanowisko wyczerpująco i przekonująco uzasadnił, dlatego też przedstawioną w tym względzie wywód Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własny.

Sformułowany przez apelującego zarzut naruszenia art. 232 § 1 k.p.c. był chybiony, podnieść należy, iż przepis ten razem z art. 3 k.p.c. oraz 227 k.p.c., wskazują jedynie na obowiązek przedstawienia przez strony dowodów na poparcie faktów, z których wywodzą one skutki prawne. Przepisy te adresowane są zatem do stron postępowania i nie stanowią podstawy wyrokowania Sądu, co uniemożliwia jego wpływ na poprawność wydanego przez Sąd rozstrzygnięcia.

W kontekście zarzucanego naruszenia art. 10 ustawy Prawo wekslowe zauważyć trzeba, że rozkład ciężaru dowodu w procesie, w którym powód dochodzi należności z weksla, a dłużnik wekslowy broni się zarzutami nawiązującymi do stosunku podstawowego, który określa zasady wypełnienia weksla, jest konsekwencją podstaw zgłaszanych żądań. Powód dochodzący roszczenia na podstawie weksla nie ma obowiązku dowodzenia pozawekslowej podstawy swojego żądania. Ciężar dowiedzenia okoliczności wskazanych w art. 10 pr. weksl. w celu zwolnienia się ze zobowiązania wekslowego ciąży na dłużniku (tak SN w wyrokach z dnia 23 października 2008 r., V CSK 71/08, z dnia 26 września 2013 r., II CSK 719/12, z dnia 23 maja 2018 r., IV CSK 267/17). Kluczowym jednak na gruncie tego stanu faktycznego jest to, że doszło do wykrycia nieprawidłowości związanych z postanowieniami stosunku podstawowego, co w konsekwencji doprowadziło do przeniesienia sporu na płaszczyznę prawa cywilnego, nie zaś wekslowego. W konsekwencji zatem, nie miały zastosowania – w tych konkretnych okolicznościach, zasady ciężaru dowodowego istniejące na gruncie przepisów wekslowych.

Odnosząc się zbiorczo zarówno do zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych co do uznania za nieskuteczne wypowiedzenia przez powódkę umowy pożyczki jak również zarzutu dotyczącego przyjęcia, że powódce nie należą się odsetki umowne w pełnej wysokości, podkreślić na należy iż stanowisko Sądu Rejonowego w obu tych kwestiach jest prawidłowe i wynika z uznania za niedozwolone części postanowień umownych, dotyczących prowizji za udzielenie pożyczki oraz opłaty z tytułu usługi (...). Nieważność tych postanowień spowodowała, w niniejszej sprawie, obniżenie całości należnego powódce świadczenia, co z kolei, doprowadziło do sytuacji, w której jak wynika z przedstawionych przez powódkę dokumentów, w dniu wypełnienia weksla przez powódkę (wywiedzionego z faktu wypowiedzenia umowy pożyczki) pozwana miała nadpłatę w spłacie pożyczki. W świetle treści deklaracji wekslowej i postanowienia umowy, iż jej wypowiedzenie skutkujące wymagalnością całej kwoty zadłużenia jest możliwe, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległość i w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania - umowa nie została skutecznie wypowiedziana.

Łącząca strony postępowania umowa pożyczki przewidywała udzielenie pozwanej pożyczki w kwocie 4.000 zł, przy czym sumę, którą pozwana zobowiązała się spłacić określono na 8.892 zł. Poza faktycznie udzielonym na rzecz pożyczkobiorcy świadczeniem 4.000 zł, obejmowała ona również opłatę przygotowawczą - 528 zł, wynagrodzenie prowizyjne – 2.672 zł oraz wynagrodzenie z tytułu przyznania opcji Twój Pakiet - 800 zł i kapitałowe odsetki umowne ustalone według stałej stopy procentowej w wysokości 96,96% w skali roku.

Należy przyznać słuszność stanowisku Sądu I instancji w tym zakresie, że wynagrodzenie prowizyjne oraz opłata za Twój Pakiet nie stanowiły świadczeń, o których mowa w art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c., a ponadto, że postanowienia umowne je określające pozostawały klauzulami umownymi, które należało ocenić jako abuzywne.

Umowa pożyczki, aby można było ją uznać za nienaruszającą zasad uczciwego obrotu, powinna też określać, które opłaty i prowizje stanowią zysk pożyczkodawcy, a które są pobierane na pokrycie konkretnych kosztów ponoszonych przez niego w związku z zawartą umową i jej obsługą. Jak wskazuje się w aktualnej linii orzeczniczej, za niedozwolone klauzule umowne, w świetle art. 385 ¹ § 1 k.c., należy więc każdorazowo uznawać te postanowienia umowne, które pod postacią opłaty pobieranej formalnie na poczet pokrycia kosztów konkretnych czynności, w rzeczywistości stanowią dla pożyczkodawcy źródło dodatkowego zysku, ukryte przed konsumentem, pozwalając mu jednocześnie omijać przepisy dotyczące wysokości odsetek maksymalnych oraz niedopuszczalności kary umownej za niespełnienie świadczenia pieniężnego (art. 483 § 1 k.c.). Takie świadczenie, choćby zostało nazwane wynagrodzeniem (prowizja) nie stanowi świadczenia głównego stron (tak SO w Suwałkach z dnia 18.12.2017 r., I Ca 452/17).

Wysokość prowizji powinna zostać określona w sposób nie powodujący nadmiernego obciążenia konsumenta pozaodsetkowymi kosztami związanymi z zawarciem umowy. Nadto powinna mieć uzasadnienie w nakładzie pracy (w tym związanego z ryzykiem niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez kredytobiorcę), w wydatkach na przygotowanie i realizację umowy, tak aby nie kreowała bezpodstawnego przysporzenia po stronie kredytodawcy. Okoliczności te podlegają badaniu przez Sąd w sporze o zapłatę takich należności z urzędu.

Jak trafnie zauważył Sąd I instancji niedozwolonymi klauzulami umownymi są regulacje umowne przewidujące prowizję oraz wynagrodzenie z tytułu usługi (...). Mając na uwadze, że wynagrodzeniem za przygotowanie umowy i uruchomienie środków jest opłata przygotowawcza, a wynagrodzeniem za korzystanie z środków finansowych są odsetki umowne, to zastrzeżenie dalszego wynagrodzenia – prowizji za udzielenie pożyczki w kwocie 2.672 zł i z tytułu usługi (...) w kwocie 800 zł uznać należy jako nieuzasadnione nakładem pracy i wydatkami, stanowiące dla powoda dodatkowe, nieuzasadnione źródło zysku, w rzeczywistości zmierzając do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych.

Wysokość opisanych wyżej świadczeń niewątpliwie nie była wspólnie wypracowanym kompromisem będącym efektem indywidualnych uzgodnień stron, lecz była wzorcem umownym. Biorąc pod uwagę wskazany trafnie przez Sąd Rejonowy brak ekwiwalentności świadczeń należało uznać te postanowienia umowy za niedozwolone, a więc niewiążące.

Nie ma również racji skarżący powołując się na art. 36a ust.2 ustawy o kredycie konsumenckim. Uzupełniając jedynie trafny wywód Sądu Rejonowego w tej kwestii, należy odnotować nadto uchwałę Sądu Najwyższego z 27 października 2021 r. (III CZP 43/20), w której Sąd stwierdził, że wynagrodzenie prowizyjne (prowizja), stanowiące wynagrodzenie z tytułu udzielenia pożyczki, przewidziane w umowie pożyczki, do której mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (jedn. tekst: Dz.U. z 2019 r., poz. 1083 ze zm.), nie jest świadczeniem głównym w rozumieniu art. 385 1 § 1 k.c. Sąd Najwyższy przy tej okazji (oraz w sprawie III CZP 42/20 w uchwale z 26.10.2021 r.) wyraził pogląd, że okoliczność, że pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego nie przekraczają wysokości określonej w art. 36a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, nie wyłącza oceny, czy postanowienia określające te koszty są niedozwolone (art. 385 1 § 1 k.c.).

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił bezzasadną apelację.