Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 31 października 2018 roku w sprawie z powództwa Syndyka masy upadłości Spółdzielczej (...) w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w G. przeciwko S. G. (1) o zapłatę

- w punkcie 1. zasądził od pozwanego S. G. (1) na rzecz powoda Syndyka masy upadłości Spółdzielczej (...) w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w G. kwotę 6897,85 zł, z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP od dnia 23 października 2017 roku do dnia zapłaty z tym zastrzeżeniem, że roczna stopa odsetek nie przekroczy maksymalnych odsetek za opóźnienie oraz kwotę 728 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

- w punkcie 2. nadał wyrokowi w punkcie pierwszym w zakresie kwoty 4 732 zł rygor natychmiastowej wykonalności;

- w punkcie 3. oddalił powództwo w pozostałym zakresie.

Sąd Rejonowy poczynił następujące ustalenia faktyczne, które Sąd Okręgowy przyjmuje za własne z uzupełnieniem tych ustaleń, o czym w dalszej części zasadnienia:

S. G. (1) zawarł 19 listopada 2013 r. ze Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo- Kredytową (...) w G. umowę nr (...), której przedmiotem była pożyczka kwoty 10.000,00 zł na cele konsumpcyjne na okres od dnia 19 listopada 2013 r. do dnia 18 listopada 2017 r. Pożyczka była oprocentowana wg zmiennej stopy procentowej. Szacunkowa wartość odsetek wynosiła 3.534,73 zł. Szacunkowy całkowity koszt kredytu wynosił 7.732,33 zł. Pożyczka miała zostać wypłacona w całości w dniu podpisania umowy przez przelew na wskazany rachunek bankowy

Spłata pożyczki miała następować ratalnie w terminach i kwotach przewidzianych w harmonogramie spłat. Wpłaty dokonane na poczet spłaty pożyczki miały być księgowane w pierwszej kolejności na poczet: opłat z tytułu kosztów ubezpieczenia; kosztów windykacji; pozostałych opłat i prowizji; odsetek od kapitału przeterminowanego a po wytoczeniu powództwa o zapłatę z tytułu umowy odsetek od należności przeterminowanych; wymagalnych odsetek za okresy obrachunkowe; kapitału przeterminowanego; odsetek naliczanych od dnia wpłaty oraz kapitału.

W związku z zawarciem przedmiotowej umowy pożyczkobiorca miał ponieść tytułem kosztów: opłatę przygotowawczą w wysokości 40,00 zł oraz prowizję z tytułu udzielenia pożyczki w wysokości 500,00 zł.

W przypadku nieterminowej spłaty pożyczki należność z tego tytułu stała się z dniem następnym należnością przeterminowaną. Roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego wynosiła 4- krotność stopy kredytu lombardowego NBP.

Zabezpieczeniem pożyczki miało być przystąpienie do umowy ubezpieczenia grupowego Promesa P.. Koszt zabezpieczenia w tej formie wynosił 3.657,60 zł za cały okres obowiązywania umowy. Ponadto zabezpieczenie pożyczki stanowił wystawiony przez pożyczkobiorcę weksel in blanco.

Pożyczkodawca mógł wypowiedzieć umowę z 30- dniowym terminem wypowiedzenia i postawienia po jego upływie całej pożyczki z odsetkami w stan natychmiastowej wymagalności m.in. w przypadkach zaniechania zapłaty w terminie pełnych rat za co najmniej 2 okresy płatności, po uprzednim listownym wezwaniu pożyczkobiorcy do uregulowania zaległości w terminie nie krótszym niż 7- dniowy.

Harmonogram przewidywał spłatę pożyczki w 48 comiesięcznych ratach kapitałowo- odsetkowych płatnych do 18 dnia każdego miesiąca w okresie od dnia 18 grudnia 2013 r. do dnia 18 listopada 2017 r. Pierwsze 47 rat miało mieć wysokość 281,97 zł, zaś ostatnia miała wynieść 282,14 zł.

S. G. (1) złożył 19 listopada 2013 r. oświadczenie o przystąpieniu do ubezpieczenia grupowego Promesa P. na podstawie polisy nr (...).

Zgodnie z obowiązującymi w okresie zawarcia umowy pożyczki Ogólnymi Warunkami Ubezpieczenia na życie członków (...) przedmiotem ubezpieczenia było życie ubezpieczonego, zaś zakres ubezpieczenia obejmował śmierć, która następować miała w okresie objętym ochroną ubezpieczeniową (§ 3 ust. 1 i 2 OWU).

W wyniku dokonania wszystkich przewidzianych umownie potrąceń, w tym składki na ubezpieczenie na rzecz S. G. (1) wypłacono kwotę 5.322,00 zł

S. G. (1) nie wypełnił zobowiązań umownych w przedmiocie spłaty pożyczki.

Postanowieniem z dnia 26 września 2014 r. w sprawie o sygn. akt VI GU 131/14 Sąd Rejonowy Gdańsk- Północ w Gdańsku ogłosił upadłość Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo- Kredytowej (...) w G. powierzając sprawowanie zarządu całym majątkiem upadłego zarządcy.

Następnie postanowieniem z dnia 20 listopada 2014 r. w sprawie o sygn. akt
VI GUp 25/14 Sąd Rejonowy Gdańsk- Północ w Gdańsku zmienił swe postanowienie z dnia 26 września 2014 r. w zakresie prowadzenia sposobu postępowania upadłościowego z postępowania z możliwością zawarcia układu na postępowanie obejmujące likwidację majątku upadłego. Sąd odwołał ustanowionego zarządcę masy upadłości wyznaczając go na syndyka masy upadłości.

Syndyk po dwukrotnym pisemnym wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty wypowiedział pismem datowanym na dzień 24 lutego 2015 r. umowę nr (...) wzywając pożyczkobiorcę do zapłaty sumy 2.600,22 zł, w skład której weszły: zaległy kapitał w wysokości 1.457,82 zł, skapitalizowane odsetki umowne w wysokości 797,94 zł, skapitalizowane odsetki karne w wysokości 54,46 zł z umownymi odsetkami karnymi. Korespondencja z wypowiedzeniem została doręczona w dniu 9 kwietnia 2015 r..

W dniu 23 października 2017 r. syndyk pożyczkodawcy złożył rozpatrywany pozew.

W tym okresie - na dzień 20 października 2017 r. wysokość wierzytelności z tytułu umowy nr (...) ustalono na sumę 11.716,39 zł w skład której weszło saldo niespłaconego kapitału pożyczki w wymiarze 8.893,78 zł, skapitalizowana kwota odsetek umownych w wysokości 616,85 zł oraz skapitalizowana kwota odsetek umownych karnych tytułem należności przeterminowanych w wysokości 2.205,76 zł.

Pozwany utrzymuje się z emerytury w wysokości 1400 zł Prowadzi wspólne gospodarstwo wraz z żoną, która otrzymuje emeryturę w wysokości 1430 zł netto. Pozwany spłaca inną pożyczkę w wysokości 1000 zł i wydatkuje na utrzymanie mieszkania około 700 zł. Pozwany choruje na dyskopatię, astmę, cukrzycę. Zachodzi obecnie konieczność zakupu nowego aparatu słuchowego. Koszt ten to 2500 zł, z czego 700 zł podlega dofinansowaniu. Pozwany deklaruje spłaty rat na poziome 300 zł miesięcznie, wyższe raty oznaczałyby konieczność zaciągnięcia kolejnych zobowiązań w celu zapewnienia źródła finansowania.

Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu o całokształt materiału dowodowego, którego wiarygodność nie budziła wątpliwości Sądu. Sąd oddalił wniosek dowodowy strony pozwanej o przesłuchanie świadka B. G. jako nieprzydatny do rozstrzygnięcia. Okoliczności, na jakie miał zostać przeprowadzony dowód, tj. na okoliczność warunków umowy oraz wypłaconej pozwanemu kwoty, sąd stwierdził dokumentami znajdującymi się w aktach sprawy.

Sąd Rejonowy uznał, że powództwo, jako częściowo zasadne, podlega proporcjonalnemu uwzględnieniu.

Na wstępie należy wskazać, iż legitymacja czynna powoda, jako syndyka masy upadłości pierwotnego pożyczkobiorcy pozwanego w rozpatrywanej sprawie nie budziła wątpliwości. Została przy tym wykazana poświadczoną za zgodność z oryginałem kopią dokumentu urzędowego - prawomocnego postanowienia sądu mającego moc dowodową przewidzianą w art. 244 § 1 k.p.c.

Powód dochodził w sprawie zapłaty należności z tytułu umowy pożyczki nr (...). W związku z tym w rozpatrywanej sprawie zastosowanie znalazły regulacje art. 720 k.c. oraz partykularne postanowienia przywołanej umowy nr (...).

W tym miejscu należy zaznaczyć, iż w toku postępowania pozwany uznał częściowo powództwo. Zgodnie natomiast z art. 213 § 2 k.p.c. sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że uznanie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa. W obliczu niewystąpienia negatywnych przesłanek wyszczególnionych w przywołanym przepisie in fine, Sąd był zatem związany dokonanym uznaniem, czego implikacje zostały omówione dalej.

Strony łączyła umowa pożyczki, która podlega uregulowaniu w art. 720 k.c. Do umowy pożyczki zawartej z pozwanym, jako konsumentem stosuje się także przepisy ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2011, nr 126, poz. 715), dalej zwana ustawą.

W toku postępowania pozwany nie kwestionował, że zawarł przedmiotową umowę, z tytułu której powstało po jego stronie zadłużenie. Zatem zasadność powództwa co do zasady nie budziła wątpliwości. Osią sporu pozostawała natomiast kwestia wysokości jego zadłużenia. Strona pozwana kwestionowała poprawność wysokości roszczenia podnosząc, błędne zaliczenie poszczególnych wpłat. Sąd jednakże nie podzielił tego stanowiska. Przede wszystkim należy wskazać, iż ciężar udowodnienia ewentualnych nieprawidłowości w rozliczaniu wpłat spoczywał tu, zgodnie z art. 6 k.c. oraz 232 zd. 1 k.p.c., na stronie pozwanej. S. G. (1), w ocenie Sądu Rejonowego, jej nie podołał, ograniczając się do zgłaszania jedynie gołosłownych wątpliwości. Tymczasem, strona powodowa precyzyjnie wykazała historię spłat należności z tytułu umowy nr (...) (k. 23) z uwzględnieniem porządku zaliczania kwot z dokonywanych wpłat przyjętego na podstawie ust. 15 umowy nr (...) (k. 25).

Z tego względu, Sąd I instancji przyjął że roszczenie w zakresie wykazania w stanie wierzytelności wszystkich wpłat pozwanego i ich poprawnego zaliczenia na składniki spornego zadłużenia zostało wykazane i jest zasadne.

Tym niemniej należy też zwrócić uwagę, iż strona pozwana kwestionowała zasadność obejmowania powództwem składnika roszczenia w postaci składki ubezpieczeniowej podnosząc twierdzenia o jego fikcyjnym charakterze (k. 148). Faktem, jest, co wykazał powód, iż twierdzenia strony pozwanej o niezłożeniu przez pozwanego zgody na objecie go problemowym ubezpieczeniem Promesa P. nie były zgodne z prawdą (k. 193), jednakże stanowisko powoda, iż przedstawione dokumenty świadczą o zawarciu umowy ubezpieczenia także nie zasługuje na uwzględnienie. Zapisy umowy nr (...) oraz sam blankiet oświadczenia o przystąpieniu do ubezpieczenia grupowego nie pozwalają bowiem przyjąć, iż do zawarcia danej umowy ubezpieczenia faktycznie doszło. Nie złożono samej umowy ani nie przedłożono nadmienionej polisy nr (...). Przez to nie sposób ustalić, jakie są ewentualne szczegółowe postanowienia rzekomej umowy ubezpieczenia a w związku z tym zakres ochrony. Tekst obowiązujących wówczas Ogólnych Warunków Ubezpieczenia nie jest tu wystarczający. Z przedłożonej dokumentacji nie sposób nawet ustalić, jaki podmiot miałby być ubezpieczającym. Jednocześnie, co wynika z dokumentacji finansowej wypłaty pożyczki pozwanemu, kwota faktycznie wypłacona pożyczkobiorcy została umniejszona m.in. o ustaloną umownie składkę ubezpieczeniową.

Ustalone okoliczności zatem z jednej strony nie pozwalają przyjąć, iż do zawarcia jakiejkolwiek umowy ubezpieczenia zabezpieczającej umowę pożyczki w istocie doszło, mimo uszczuplenia pożyczanych środków o wartość składki ubezpieczeniowej. Z drugiej zaś, strony, przyjmując nawet, iż ową umowę zawarto, to z uwagi na niejasności co do układu ról stosunku ubezpieczeniowego w między podmiotami niniejszej sprawy, przy jednoczesnym priorytetowym, zgodnie z zapisami ust. 15 umowy nr (...), potraktowaniu odzyskania należności z tytułu składki ubezpieczeniowej przez Kasę, której formalnej roli w umowie ubezpieczenia nie wykazano oraz wyżej nakreślone niejasności wobec zakresu ochrony ubezpieczeniowej, Sąd powziął wątpliwości czy owa umowa nie ma charakteru zmierzającego do obejścia ustawowo przewidzianych ograniczeń co do kwoty odsetek maksymalnych przez obciążenie pożyczkobiorcy dodatkowymi płatnościami z innych tytułów. W tej sytuacji, w myśl art. 58 § 1 i 3 k.c. w tym zakresie umowę należałoby uznać za nieważną.

Powyższe konkluzje zarówno w sytuacji przyjęcia założenia niezawarcia umowy ubezpieczenia, jak i nieważności umowy ubezpieczenia przemawiają za dokonaniem stosownej redukcji wysokości wierzytelności powoda wobec pozwanego. Zwrot nienależnie pobranej składki winien odbywać się w oparciu o ar. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Nie ma bowiem podstaw by w skład wierzytelności zaliczać należność z tytułu składki ubezpieczenia, która jak ustalono była przez pożyczkodawcę uwzględniona jako modyfikator ujemny faktycznie udostępnionej kwoty pożyczki. W tym celu, Sąd adekwatnie pomniejszył kwotę dochodzonego kapitału pożyczki- 8.893,78 zł o wartość składki ubezpieczeniowej - 3.657,60 zł do wysokości 5.236,18 zł. Co więcej, Sąd wziął pod uwagę, iż pozostałe składniki roszczenia w postaci okresowo skapitalizowanych odsetek były naliczane w oparciu o pierwotny bezzasadnie zawyżony kapitał pożyczki. Z tego tez względu Sąd Rejonowy dokonał ich proporcjonalnej redukcji. Biorąc pod uwagę, iż suma skapitalizowanych odsetek wynosiła kwotę 2.822,61 zł (616,85 zł + 2.205,76 zł= 2.822,61 zł), Sąd proporcjonalnie przeliczył ich wysokość na poziom 1.661,67 zł. A zatem strona powodowa zasadnie dochodziła zapłaty kwoty 6.897,85 zł (5.236,18 zł+ 1.661,67 zł= 6.897,85 zł) .

W następnej kolejności, Sąd rozważył zasadność ratalnego rozłożenia zasądzonej kwoty.

Pozwany uznając częściowo powództwo wniósł zarazem o rozłożenie należności na raty. Stosownie do treści art. 320 k.p.c. sąd może w wyroku, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, rozłożyć zasądzone świadczenie na raty. Przepis ten pozwala sądowi, w pewnych sytuacjach, na orzeczenie o sposobie świadczenia przez dłużnika w sposób odmienny, aniżeli wynika to z prawa materialnego, a więc na modyfikacje zobowiązania stron w zakresie jego wykonania.

Jak podkreśla się w piśmiennictwie z zakresu prawa cywilnego procesowego, taka ingerencja w treść łączącego strony stosunku prawnego uzasadniona może być wyjątkowo trudną sytuacją majątkową, czy rodzinną dłużnika, dla którego spełnienie świadczenia byłoby bardzo utrudnione, czy też groziłoby niepowetowaną szkodą dla jego bliskich. Rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty może jednak służyć także temu, by uchronić dłużnika od postępowania egzekucyjnego i umożliwić mu spełnienie świadczenia dobrowolnie, co oczywiście w grę wchodzić może jedynie w sytuacji, gdy w ocenie sądu, dłużnik jest w stanie rozłożone na raty świadczenie spełnić. W przeciwnym wypadku oznaczało by to bowiem dla wierzyciela nieuzasadnione odsunięcie w czasie możności przymusowego zaspokojenia. Rozważenie tych okoliczności i ocena w każdym jednostkowym przypadku należy do sądu orzekającego.

Mając powyższe na uwadze, po wnikliwym rozważeniu twierdzeń pozwanego
w przedmiocie jego sytuacji rodzinnej i majątkowej, Sąd Rejonowy nie znalazł podstaw dla rozłożenia świadczenia na raty. Przede wszystkim bowiem rozłożenie należności, zgodnie z ostateczną wolą pozwanego na raty w wysokości 300,00 zł (k. 236) prowadziłoby w istocie do pokrzywdzenia wierzyciela z uwagi na znaczne odsunięcie w czasie perspektywy odzyskania należnego kapitału. Ponadto deklarowana sytuacja majątkowa w gospodarstwie domowym pozwanego, w ocenie Sądu, choć trudna, nie jest wyjątkowo niekorzystna- wskazane wydatki i dochody jawią się jako przeciętne. Zarazem podkreślana okoliczność kosztów zakupu nowego aparatu w miejsce uprzednio zagubionego łączy się z jednorazowym wydatkiem, który poza danym miesiącem nie wywiera niekorzystnych skutków dla finansów gospodarstwa domowego. Ponadto sama okoliczność ewentualnego zawarcia innej niekorzystnej umowy pożyczki nie może skutkować pogorszeniem sytuacji odmiennego wierzyciela.

Podsumowując powyższe, Sąd Rejonowy orzekł na rzecz strony powodowej zapłatę zasadnie dochodzonej kwoty 6.897,85 zł. Jednocześnie, z uwagi na częściowe uznanie pozwu, Sąd na podstawie art. 333 § 1 pkt 2 nadał w tym zakresie co do kwoty 4.732,00 zł rygor natychmiastowej wykonalności.

Rozstrzygając następnie o odsetkach, Sąd oparł się na art. 481 k.c. Mając na uwadze całokształt poczynionych ustaleń, Sąd przyjął, iż S. G. (1) niewątpliwie pozostawał opóźniony ze spłatą należności na dzień wniesienia pozwu- 23 października 2017 r. W związku z tym zasądził, zgodnie z petitum pozwu (k. 3) naliczanie przedmiotowych odsetek za okres od dnia 23 października 2017 r. do dnia zapłaty w wysokości zgodnej z postanowieniami umowy- 4- krotności stopy kredytu lombardowego NBP, z zastrzeżeniem, na podstawie art. 481§ 2 ¹ k.c., iż nie mogą one przekraczać stopy odsetek maksymalnych za opóźnienie.

W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu jako niezasadne.

W związku z tym rozstrzygając o kosztach procesu, Sąd I instancji w oparciu o art. 100 zd. 1 k.p.c. dokonał ich stosunkowego rozdzielenia zasądzając proporcjonalnie do stopnia oddalenia powództwa od strony powodowej na rzecz pozwanej zapłatę kwoty 728,00 zł.

Od wyroku Sądu Rejonowego apelację wywiodła każda ze stron.

Powód zaskarżył wyrok w części tj. w zakresie w jakim Sąd I instancji oddalił powództwo co do kwoty 4 818,54 zł wraz z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP liczonymi od tej kwoty od dnia wniesienia pozwu (tj. od dnia 23 października 2017 r.) do dnia zapłaty oraz w zakresie, w jakim Sąd nie obciążył pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania na rzecz powoda ponad kwotę 728 zł. Apelujący zarzucił:

1. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. - o ile - Sąd z naruszeniem zasady swobodnej oceny materiału dowodowego w oparciu o cały zebrany w sprawie materiał dowodowy, zaniechał wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału i odniesienia się do wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, bowiem w całości pominął następujący materiał dowodowy znajdujący się w aktach sprawy:

a. rejestr przekazanych składek ubezpieczeniowych za okres od dnia 1 listopada 2013 r. do dnia 30 listopada 2013 r.,

b. formularz składkowy za okres od dnia 1 listopada 2013 r. do dnia 30 listopada 2013

c.potwierdzenie dokonania przelewu składek ubezpieczeniowych na rachunek Ubezpieczyciela z dnia 9 grudnia 2013 r,

d. wydruk z systemu SKOKcom obejmujący przelew składki ubezpieczeniowej w kwocie 3657,60 zł,

na skutek czego powziął konkluzje sprzeczne z jego treścią, tj. że nie doszło do zawarcia umowy ubezpieczenia PROMESA P. - podczas gdy - ww. dokumenty w zestawieniu z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie wykazują objęcie pozwanego ubezpieczeniem PROMESA P.,

2. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. - o ile Sąd - z naruszeniem zasady swobodnej oceny materiału dowodowego, bez wszechstronnej i wnikliwej jego analizy, z naruszeniem zasad logiki i prawidłowego rozumowania oraz wskazań doświadczenia życiowego - ustalił że - nie doszło do zawarcia umowy ubezpieczenia PROMESA P., pomimo że umowa ubezpieczenia może być zawarta w dowolnej formie zaś:

a. Sąd ustalił, iż pozwany skutecznie wyraził zgodę na objęcie go ubezpieczaniem PROMESA i złożył oświadczenie o przystąpieniu do ubezpieczenia PROMESA P.,

b. Sąd ustalił, iż ubezpieczenie PROMESA P. miało stanowić zabezpieczenie umowy pożyczki,

c. Sąd ustalił, że przedmiotem ochrony ubezpieczeniowej było życie Pozwanego,

d. znajdująca się w aktach sprawy umowa pożyczki w pkt 19 lit. c w zw. z pkt 24 lit a zawiera klauzulę na podstawie, której Pozwany przystąpił do ubezpieczenia grupowego PROMESA P., a ponadto w aktach znajduje się oświadczenie Pozwanego o przystąpieniu do ubezpieczenia PROMESA P.,

e. znajdujące się w aktach sprawy dokumenty tj.: Zestawienie operacji na rachunku IKS, rejestr przekazanych składek ubezpieczeniowych za okres od dnia 1 listopada 2013 r. do dnia 30 listopada 2013 r., formularz składkowy za okres od dnia 1 listopada 2013 r. do dnia 30 listopada 2013 r., potwierdzenie dokonania przelewu składek ubezpieczeniowych na rachunek Ubezpieczyciela z dnia 9 grudnia 2013 r., wydruk z systemu SKOKcom obejmujący przelew składki ubezpieczeniowej w kwocie 3657,60 zł, - wykazują przelanie składki ubezpieczeniowej zgodnie z klauzulą zawartą w umowie na rzecz (...), nr rachunku, bankowego, nr polisy, datę przelewu, oznaczenie odbiorcy i nadawcy, dokumenty te nie zostały zaś zakwestionowane przez pozwanego,

f. z materiału dowodowego znajdującego się w aktach sprawy (w szczególności z OWU PROMESA P. oraz z dokumentów wymienionych w lit. e niniejszego zarzutu) wynika zakres ochrony ubezpieczeniowej oraz informacje o ubezpieczonym, ubezpieczającym i ubezpieczycielu,

które to naruszenie doprowadziło do częściowego oddalenia powództwa w zakresie kwoty

4 818,54 zł;

3. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. - o ile Sąd z naruszeniem zasady swobodnej oceny materiału dowodowego, bez wszechstronnej i wnikliwej jego analizy, z naruszeniem zasad logiki i prawidłowego rozumowania oraz wskazań doświadczenia życiowego ocenił umowę pożyczki (kredyt konsumencki) nr (...) z dnia 19 listopada 2013 r. oraz Zestawienie Operacji z rachunku łKS+, a w szczególności pkt 6 Umowy pożyczki oraz operacje nr 1 i 2 Zestawienia Operacji z rachunku IKS+, bowiem błędnie uznał, że kwota faktycznie wypłacona pożyczkobiorcy została umniejszona o ustaloną umownie składkę ubezpieczeniową podczas gdy - z operacji nr 1 Zestawienia Operacji z rachunku IKS+, z pkt 6 Umowy pożyczki oraz dyspozycji potrącenia prowizji z dnia 19 listopada 2013 r., wynika iż (...) wypłacił pożyczkobiorcy pełną kwotę pożyczki pomniejszoną o prowizję, pozwany podjął zaś następnie decyzje o przekazaniu części wypłaconych środków pożyczki na pokrycie m.in. kosztów ubezpieczenia (operacja nr 2), które to naruszenie doprowadziło do błędnego uznania, iż roszczenie powoda z tytułu umowy pożyczki jest niższe o 3657,60 zł;

4. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. - o ile Sąd z naruszeniem zasady swobodnej oceny materiału dowodowego, bez wszechstronnej i wnikliwej jego analizy, z naruszeniem zasad logiki i prawidłowego rozumowania oraz wskazań doświadczenia życiowego - ustalił że - zachodzi niejasność w przedmiocie zakresu ochrony ubezpieczeniowej oraz w przedmiocie układu ról stosunku ubezpieczeniowego miedzy podmiotami niniejszej sprawy formalnej roli (...) w stosunku ubezpieczenia - podczas gdy:

a. z umowy pożyczki oraz OWU jasno wynika, iż ubezpieczenie PROMESA P. pełni funkcję zabezpieczenia spłaty umowy pożyczki na wypadek śmierci pozwanego, a ponadto OWU zawiera szczegółowe zasady realizacji ochrony ubezpieczeniowej, precyzuje ryzyko ubezpieczeniowe, opisuje procedury dochodzenia świadczenia i wyłączenia ochrony, przeto jasno ujawnia zakres ochrony ubezpieczeniowej,

b. z materiału dowodowego znajdującego się w aktach sprawy (w szczególności z OWU PROMESA P. oraz z dokumentów wymienionych w lit. e niniejszego zarzutu) jasno wynikają informacje co do układu ról stosunku ubezpieczeniowego oraz formalnej roli (...) w stosunku ubezpieczenia, tj. iż ubezpieczonym jest pożyczkobiorca (pozwany), ubezpieczającym (...) zaś ubezpieczycielem Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna ( (...) SA)

które to naruszenie doprowadziło do przyjęcia, że umowa ubezpieczenia PROMESA P. stanowi obejście przepisów o odsetkach maksymalnych, a w konsekwencji do częściowego oddalenia powództwa;

5. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 809 k.c. poprzez jego błędną wykładnie, - o ile - Sąd błędnie przyjął, iż do objęcia ubezpieczonego ubezpieczeniem konieczne jest zawarcie pisemnej polisy bądź umowy ubezpieczenia - podczas gdy - przepisy prawa cywilnego nie przewidują wymogu zachowania formy pisemnej dla zawarcia umowy ubezpieczenia, wystawienie dokumentu ubezpieczenia nie konstytuuje więc umowy - może ona wiązać strony mimo braku dokumentu ubezpieczenia, a ponadto dokumentem ubezpieczenia może być także dowód potwierdzający opłacenie składki (który to dokument Powód przedłożył w toku niniejszego postępowania);

6. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 359 § 2 ¹ k.c. w zw. z art. 58 § 1 i 3 k.c. w zw. z art. 808 k.c. wzw. z art. 5 pkt 6 i 6a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim przez niewłaściwe zastosowanie - o ile - Sąd zastosował ustawowe ograniczenia kwoty odsetek maksymalnych do pozaodsetkowych kosztów kredytu tj. usług dodatkowych w postaci ubezpieczenia - podczas gdy ustawowe ograniczenia wysokości odsetek nie mają zastosowania do obciążenia pożyczkobiorcy pozaodsetkowymi kosztami, w szczególności pozaodsetkowymi kosztami wprost wskazanymi w ustawie o kredycie konsumenckim, do których należy koszt ubezpieczenia,

Mając powyższe na uwadze, apelujący powód wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego S. G. (2) na rzecz powoda Syndyka masy upadłości Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo - Kredytowej Wspólnota w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w G. dalszej kwoty 4 818,54 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP liczonymi od tej kwoty, od dnia wniesienia pozwu (tj. od dnia 23 października 2017 r.) do dnia zapłaty oraz poprzez zasądzenie od Pozwanego S. G. (2) na rzecz Powoda Syndyka masy upadłości Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej Wspólnota w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w G., kosztów procesu przed Sądem I instancji w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych,

2. zasądzenie od Pozwanego S. G. (2) na rzecz Powoda Syndyka masy upadłości Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo - Kredytowej Wspólnota w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w G. kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W wywiedzionej przez siebie apelacji pozwany zaskarżył powyższy wyrok w zakresie pkt 1 i 2 i zarzucając:

1) naruszenia prawa materialnego a to art. 320 k.p.c przez jego niezastosowanie i w efekcie przyjęcie ,że nie zachodzą przesłanki do rozłożenia zasądzonego wyrokiem z dnia 31.10.2018 świadczenia na raty;

2/ błąd w ustaleniach faktycznych Sądu, przez przyjęcie, że u S. G. (1) nie występuje szczególnie trudna sytuacja majątkowa czy zdrowotna, warunkująca uznanie prawa do żądanie przez niego rozłożenia należności na raty, pomimo że wiek pozwanego, jego choroby i bardzo zła sytuacja materialna uniemożliwia zapłatę kwoty objętej wyrokiem w jednej racie, bez poważnego uszczerbku i bez niepowetowanej szkody dla niego i jego rodziny.

Wskazując na powyższe apelujący pozwany wniósł o zmianę wyroku i rozłożenie zasądzonej od pozwanego kwoty w wysokości (...),85 na 6 rat z czego 5 rat po 1000 zł a ostatnia piąta w kwocie 897,85 zł. Wniósł także o dopuszczenie dowodu z załączonych do apelacji dokumentów, dotyczących jego sytuacji zdrowotnej.

W odpowiedzi na apelację pozwanego powód zakwestionował wszelkie twierdzenia pozwanego i w całości podtrzymał stanowisko wyrażone w sprawie.

Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił:

W związku z zabezpieczeniem umowy pożyczki zawartej między stronami poprzez przystąpienie pozwanego do umowy ubezpieczenia grupowego PROMESA P. doszło do zawarcia umowy ubezpieczenia. Nastąpiło przekazanie przez (...) na rzecz ubezpieczyciela (...) S.A. w S. całej sumy pobranej od pozwanego tytułem składki ubezpieczenia PROMESA P. w kwocie 3657,60 zł, zgodnie z dyspozycją pozwanego z udzielonej kwoty pożyczki.

(dowód: rejestr przekazanych składek ubezpieczeniowych za okres od dnia 1 listopada 2013 r. do dnia 30 listopada 2013 r. k.244; formularz składkowy za okres od dnia 1 listopada 2013 r. do dnia 30 listopada 2013 r. k.246, potwierdzenie dokonania przelewu składek ubezpieczeniowych na rachunek Ubezpieczyciela z dnia 9 grudnia 2013 r. k. 247, wydruk z systemu (...).com obejmujący przelew składki ubezpieczeniowej w kwocie 3657,60 zł k.245).

Powód wpłacił na rachunek pozwanego w dniu 19 listopada 2013 r. kwotę 9500 zł. Następnie w tym samym dniu wypłacono z rachunku kwotę 3.657 zł z tytułu spłaty zobowiązań (...) nr 1.

(dowód: Zestawienie operacji z rachunku IKS+ k. 40)

W ocenie Sądu Okręgowego powyżej wskazane dowody z dokumentów podlegają uwzględnieniu. Rozliczenia zawierający historię operacji związanych z pozwanym jest dowodem na ich wykonanie, w tym na wypłatę składki ubezpieczeniowej w dniu i w kwocie wskazanej w tymże dokumencie. Ponadto wydruk z systemu (...).com koresponduje z pozostałym materiałem dowodowym znajdującym się w aktach sprawy, niezakwestionowanym przez pozwanego. Również Zestawienie operacji na rachunku IKS pozwanego potwierdza przelanie składki ubezpieczeniowej. Wydruk komputerowy może stanowić dowód w postępowaniu cywilnym, co wynika z przyjętej powszechnie wykładni przepisów art. 308 k.p.c. Wydruki komputerowe stanowią, bowiem "inny środek dowodowy", o którym mowa w art. 308 k.p.c. i art. 309 k.p.c., gdyż wymieniony tam katalog ma charakter otwarty (por. wyrok SN z dnia 5 listopada 2008 r., I CSK 138/08, L. nr (...)). Oświadczenie zawarte w wydruku komputerowym świadczy przy tym o istnieniu zapisu komputerowego określonej treści w chwili dokonywania wydruku (por. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 4 grudnia 2013r., sygn. akt I ACa 776/13). Ponadto za słuszną należy przyjąć argumentację powoda, że wyciąg z rachunku bankowego, jako wydruk komputerowy z rachunku bankowego prowadzonego dla pożyczkobiorcy przez (...), ze względu na swą specyfikę zgodnie z przepisami Prawa bankowego nie wymaga odręcznego podpisu. Stanowi on, bowiem ekwiwalent dokumentu podpisanego własnoręcznie jako, iż oryginałem jest zapis elektroniczny znajdujący się w systemie bankowym. Aby nadać wydrukowi cechy dokumentu mogącego być dowodem w postępowaniu, wystarczające jest opatrzenie wydruku podpisem pełnomocnika. Przedłożone przez powoda ww. dokumenty będące jednocześnie wydrukami z systemu komputerowego spełniają wymogi uznania ich za dowód w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda podlegała uwzględnieniu, natomiast apelacja pozwanego jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Na wstępie przypomnienia wymaga, że w postępowaniu uproszczonym apelacja ma charakter ograniczony, a celem postępowania apelacyjnego nie jest tu ponowne rozpoznanie sprawy, ale wyłącznie kontrola wyroku wydanego przez Sąd I instancji w ramach zarzutów podniesionych przez skarżącego. Innymi słowy mówiąc, apelacja ograniczona wiąże Sąd odwoławczy, a zakres jego kompetencji kontrolnych jest zredukowany do tego, co zarzuci w apelacji skarżący. Wprowadzając apelację ograniczoną, ustawodawca jednocześnie określa zarzuty, jakimi może posługiwać się jej autor i zakazuje przytaczania dalszych zarzutów po upływie terminu do wniesienia apelacji – co w polskim porządku prawnym wynika z art. 505 ⁹§ 1 ¹ i 2 k.p.c. (tak w uzasadnieniu uchwały składu 7 sędziów SN z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, opubl. OSNC Nr 6/2008 r. poz. 55; tak również M. Manowska, „Apelacja w postępowaniu cywilnym. Komentarz. Orzecznictwo”, Warszawa 2013, s. 305 – 306). Z tych też względów w ramach niniejszego uzasadnienia poprzestać należy jedynie na odniesieniu się do zarzutów apelacji, bez dokonywania analizy zgodności zaskarżonego rozstrzygnięcia z prawem w pozostałym zakresie.

Odnosząc się do apelacji powoda, należy stwierdzić, że zasadnie apelujący zarzucił naruszenie przez Sąd Rejonowy art. 233 § 1 k.p.c. w zakresie, w jakim uznał, iż nie doszło do zawarcia umowy ubezpieczenia PROMESA P.. W wyniku bowiem błędnej oceny materiału dowodowego, bez wszechstronnej jego analizy Sąd I instancji uznał fakt zawarcia umowy ubezpieczenia za nieudowodniony. Sąd Rejonowy ustalił przy tym jednocześnie, że pozwany skutecznie wyraził zgodę na objęcie go ubezpieczaniem PROMESA P. i złożył oświadczenie o przystąpieniu do ubezpieczenia PROMESA P. a ponadto, iż ubezpieczenie PROMESA P. stanowiło zabezpieczenie umowy pożyczki oraz, że przedmiotem ochrony ubezpieczeniowej było życie pozwanego. Dla porządku należy wskazać, że aktach sprawy znajduje się umowa pożyczki, która w pkt 19 lit. c w zw. z pkt 24 lit a zawiera klauzulę na podstawie, której pozwany przystąpił do ubezpieczenia grupowego PROMESA P. oraz stosowne oświadczenie pozwanego o przystąpieniu do ubezpieczenia PROMESA P..

Sąd I instancji błędnie nie uwzględnił okoliczności, że w aktach sprawy znajdują się przedłożone przez powoda w toku postępowania dokumenty dotyczące umowy ubezpieczenia PROMESA P., wykazujące na przekazanie przez (...) na rzecz ubezpieczyciela (...) S.A. w S. całej sumy pobranej od pozwanego tytułem składki ubezpieczenia PROMESA P.. Znajdujące się w aktach sprawy zestawienie operacji na rachunku IKS, rejestr przekazanych składek ubezpieczeniowych za okres od dnia 1 listopada 2013 r. do dnia 30 listopada 2013 r. (k. 244), formularz składkowy za okres od dnia 1 listopada 2013 r. do dnia 30 listopada 2013 r. (k.246), potwierdzenie dokonania przelewu składek ubezpieczeniowych na rachunek ubezpieczyciela z dnia 9 grudnia 2013 r. (k. 247), wydruk z systemu (...).com (k.245) obejmujący przelew składki ubezpieczeniowej w kwocie 3657,60 zł, wykazują na przelanie składki ubezpieczeniowej zgodnie z klauzulą zawartą w umowie na rzecz (...), nr rachunku bankowego, nr polisy, datę przelewu, oznaczenie odbiorcy i nadawcy. Należy zauważyć, że dokumenty te nie zostały zakwestionowane przez pozwanego. Pozwany podniósł wątpliwości jedynie co do wydruku z systemu (...).com w zakresie, w jakim, w ocenie pozwanego, nie sposób zidentyfikować, czy kwotę składki przelano na konto firmy ubezpieczeniowej. Powód w odpowiedzi na stanowisko pozwanego przedłożył kolejne dokumenty ubezpieczeniowe, których pozwany już nie zakwestionował. Ponadto pozwany nie kwestionował Zestawienia operacji na rachunku IKS, które również wskazuje na przelanie kwoty składki ubezpieczeniowej.

Z przedłożonych dokumentów wynika, że opłata z tytułu udzielonego pożyczkobiorcy ubezpieczenia PROMESA P. była płatna jednorazowo. Pożyczkobiorca dokonał przelewu kwoty 3657,60 zł, na dowód czego powód przedłożył wydruk z systemu (...).com obejmujący przelew składki ubezpieczeniowej w takiej kwocie z dnia 19 listopada 2013 r..

Zauważyć nadto należy, jak słusznie wskazał apelujący powód, że z umowy pożyczki oraz OWU wynika, iż ubezpieczenie PROMESA P. pełni funkcję zabezpieczenia spłaty umowy pożyczki na wypadek śmierci pozwanego, a ponadto OWU zawiera szczegółowe zasady realizacji ochrony ubezpieczeniowej, precyzuje ryzyko ubezpieczeniowe, opisuje procedury dochodzenia świadczenia wyłączenia ochrony, a więc ujawnia zakres ochrony ubezpieczeniowej. Z OWU, wbrew temu co uznał Sąd Rejonowy, wynikają także informacje co do układu ról stosunku ubezpieczeniowego oraz formalnej roli (...) w stosunku ubezpieczenia. W OWU wprost jest bowiem wskazane, iż ubezpieczonym jest pożyczkobiorca (pozwany), ubezpieczającym (...) zaś ubezpieczycielem Towarzystwo (...) Kas Oszczędnościowo-Kredytowych Spółka Akcyjna (po zmianie nazwy (...) SA).

Jeśli chodzi o stanowisko Sądu Rejonowego, odnośnie do nieprzedstawienia przez powoda ani umowy ubezpieczenia, ani polisy ubezpieczeniowej nr (...) jako dowodu zwarcia takiej umowy, to należy podnieść, że umowa ubezpieczenia może być zawarta w dowolnej formie. Do zawarcia umowy ubezpieczenia dochodzi wskutek złożenia zgodnych oświadczeń woli przez strony. Wystawienie dokumentu ubezpieczenia nie konstytuuje więc umowy - może ona wiązać strony mimo braku dokumentu ubezpieczenia. Kodeks cywilny, ani żadna inna ustawa nie wskazuje, co ma zawierać dokument ubezpieczenia. Ustawodawca w art. 809 k.c. odstąpił od jednoznacznego wskazywania rodzaju dokumentu, jakim powinna być stwierdzona umowa ubezpieczenia. Przepisy Kodeksu cywilnego nie przewidują dla umowy ubezpieczenia żadnej konkretnej formy. Polisa stanowi zaś jedynie dokument potwierdzający zawarcie umowy ubezpieczenia. Wystawienie polisy nie stanowi warunku skutecznego zawarcia przez strony umowy ubezpieczenia. Dokumentem ubezpieczenia może być także dowód potwierdzający opłacenie składki. Charakter prawny dokumentu ubezpieczenia potwierdzają także ogólne reguły dotyczące oświadczeń woli. Wynika z tego jednoznacznie, iż skoro art. 809 k.c. nie zastrzega dla umowy ubezpieczenia formy pisemnej ad solemnitatem, dokument ubezpieczenia wystawiany przez ubezpieczyciela ma służyć celom dowodowym (Kidyba Andrzej (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część szczególna, wyd. II, Opublikowano: LEK 2014; wyr SA w Łodzi z 14.3.1996 r, I ACr 62/96, OSA 1997, Nr 1, poz. 4 wraz z apr glosą R. Kasprzyka, Pal. 1997, Nr 3-4, s. 262-266).). Należy zauważyć, że powód przedłożył dokumenty wykazujące przekazanie przez (...) na rzecz ubezpieczyciela składki ubezpieczeniowej. Skoro powód dokonał przelewu składki na rzecz zakładu ubezpieczeń to niewątpliwie wiązała go z nim umowa ubezpieczenia. Powód przedstawił ponadto dokumenty potwierdzające zawarcie rzeczonej umowy i poniesienie kosztów z nią związanych a to poprzez przedłożenie zestawienia operacji na Rachunku IKS, umowy nr (...) zawierającej odpowiednią klauzulę w pkt 24 lit. a, oświadczenia pożyczkobiorcy z dnia 19 listopada 2013 r., wydruku z systemu SKOKcom obejmującego przelew składki ubezpieczeniowej w kwocie 3657,60 zł, potwierdzenia wykonania przelewu z dnia 9 grudnia 2013 r., rejestru przekazanych składek oraz formularza składkowego.

Trafnie zatem apelujący powód zarzucił, naruszenie przez Sąd Rejonowy art. 809 k.c. poprzez błędne przyjęcie, że do objęcia ubezpieczonego ubezpieczeniem konieczne jest przedłożenie polisy bądź umowy.

Zgodzić się także należy z zarzutem naruszenia przepisów prawa materialnego tj. art. 359 § 2 ¹ k.c. w zw. z art. 58 § 1 i 3 k.c. w zw. z art. 808 k.c. w zw. z art. 5 pkt 6 i 6a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim przez niewłaściwe zastosowanie. Sąd I instancji błędnie zastosował w/w przepisy, bowiem ustawowe ograniczenia kwoty odsetek maksymalnych nie mają zastosowania do obciążenia pożyczkobiorcy kosztami usług dodatkowych w postaci ubezpieczenia. Składka ubezpieczeniowa stanowiła pozaodsetkowy koszt kredytu tj. usługę dodatkową w postaci ubezpieczenia w rozumieniu art. 5 pkt 6a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Przepis ten stanowi, że pozaodsetkowymi kosztami kredytu są wszystkie koszty, które konsument ponosi w związku z umową o kredyt konsumencki, z wyłączeniem odsetek.

Zgodzić się również należy z apelującym powodem, że Sąd błędnie uznał, że kwota faktycznie wypłacona pożyczkobiorcy została umniejszona o ustaloną umownie składkę ubezpieczeniową. Z operacji nr 1 Zestawienia Operacji z rachunku IKS+, z pkt 6 Umowy pożyczki oraz z dyspozycji potrącenia prowizji z dnia 19 listopada 2013 r., wynika, że powód (...) wypłacił pożyczkobiorcy pełną kwotę pożyczki. Pozwany podjął zaś następnie decyzje o przekazaniu części wypłaconych środków pożyczki na pokrycie m.in. kosztów ubezpieczenia, (operacja nr 2). Zauważyć Trzeba, że pozwany, zawierając umowę pożyczki zobowiązał się do uiszczenia prowizji oraz kosztów zabezpieczenia, przeto niezależnie od źródła pochodzenia owych środków ciążyłby na nim obowiązek ich zapłaty.

Reasumując, powód wypłacił pozwanemu pełną kwotę pożyczki, nie zaś jak przyjął błędnie Sąd I instancji - kwotę 6342,40 zł, a w konsekwencji pozwany jako pożyczkobiorca miał obowiązek zwrócić kwotę kapitału uzyskanej pożyczki, zwiększoną o stosowne odsetki i monity.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386§ 1 k.p.c. z apelacji powoda zmienił zaskarżony wyrok, orzekając jak w punkcie I wyroku.

Apelacja pozwanego nie podlegała natomiast uwzględnieniu. Pozwany zarzucił naruszenie przepisu art.320 k.p.c.. Sąd pierwszej instancji rozważył wniosek pozwanego o rozłożenie na raty zasądzonego świadczenia i szczegółowo wskazał w uzasadnieniu przyczyny jego nieuwzględnienia. Sąd Okręgowy w całości podzielił tą argumentację na gruncie art. 320 k.p.c. jako uzasadnioną w okolicznościach sprawy. Podkreślenia wymaga, iż w świetle orzecznictwa rozstrzygnięcie na podstawie art. 320 k.p.c. należy do dyskrecjonalnej władzy sędziego, wobec czego kontrola instancyjna w tym zakresie jest ograniczona jedynie do sytuacji, gdy stanowisko sądu pierwszej instancji jest w sposób oczywisty i rażący wadliwy, tj. w ogóle nie zostało uzasadnione bądź nastąpiło z naruszeniem reguł prawnych. Zasadą jest bowiem zasądzanie jednorazowo całości świadczenia.

Uzupełniająco wskazać trzeba, że w doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że wynikająca z art. 320 k.p.c. możliwość rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty powinna nastąpić z uwzględnieniem zarówno interesu pozwanego, który jest eksponowany częściej, jak i interesu powoda. Oznacza to, że rozważając zastosowanie art. 320 k.p.c, sąd musi brać pod uwagę interesy obu stron, a także skutki, jakie orzeczenie spowoduje w ich sferze prawnej i życiowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2015 r, IICSK 409/14, LEX nr 1677131) (Ereciński T. (red.). Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, WK, 2016). W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd I instancji wyjaśnił, iż decyzję o nieuwzględnieniu wniosku o rozłożenie zasądzonego zadłużenia na raty, rozważył zarówno sytuację finansową powoda jak i pozwanego, co pozwoliło na ustalenie, iż sytuacja pozwanego nie jest na tyle niekorzystna, aby nie mógł on spełnić zasądzonego roszczenia jednorazowo. Zauważyć należy, że de facto roszczenie miało zostać pierwotnie spełnione przez pozwanego do dnia 18 listopada 2017 roku, a nadto istotnym jest, że nie zostało spełnione także do daty rozpoznania apelacji przez Sąd Odwoławczy, mimo upływu kolejnych siedmiu miesięcy od dnia wydania zakażonego wyroku.

W świetle orzecznictwa przepis art. 320 k.p.c. stanowi rozwiązanie mające służyć interesowi dłużnika, który z powodów przez siebie niezawinionych nie jest w stanie jednorazowo uczynić zadość spełnieniu zasądzonego świadczenia, natomiast spłata ratalna lub w późniejszym terminie będzie dla niego realnie dogodniejsza (...) Wskazać też trzeba na istotne znaczenie dla korzystania z tej nadzwyczajnej instytucji charakteru zasądzanego świadczenia, tak by nie premiować dłużników niesolidnych i niedających gwarancji, że należności, mimo rozłożenia na raty, nie będą realizowane (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 10 października 2018 roku. sygn. akt I AGa 132/18). Z okoliczności rozpoznawanej sprawy nie wynika, aby pozwany znalazł się w trudnej sytuacji materialnej z uwagi na przypadki losowe niezależne od jego woli.

Zauważyć też należy, że pierwotnie zobowiązanie miało być spłacane w miesięcznych ratach płatnych w kwocie po 281,97 zł, wobec czego wniosek pozwanego o ponowne rozłożenie roszczenia na raty płatne miesięcznie w wyższych kwotach, podczas gdy sytuacja finansowa pozwanego nie uległa zmianie, nie uprawnia do uznania, iż tym razem zadłużenie zostanie spłacone.

W kwestii przesłanek rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty, Sąd Okręgowy podzielił stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w Warszawie (wyrok z dnia 20 lipca 2018 roku, sygn. akt VACa 1384/17), że zastosowanie art. 320 k.p.c. jest możliwe "w szczególnie uzasadnionych wypadkach", czyli takich, które ponadprzeciętnie lub w sposób nadzwyczajny uzasadniają albo nawet nakazują zmodyfikowanie skutków wymagalności dochodzonego roszczenia. Ocena tych wypadków należy do sądu, nie jest jednak oceną dowolną; (...) Z możliwości rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty sąd korzysta wówczas, gdyż okoliczności sprawy wynika, że rozłożenie świadczenia na raty umożliwi zobowiązanemu wywiązanie się z zobowiązania w możliwym do przyjęcia przez wierzyciela terminie. Uwzględnienie wniosku dłużnika jest racjonalne, gdy dłużnik wykaże, że dysponować będzie środkami, umożliwiającymi wykonanie tak zmodyfikowanego obowiązku w sposób odczuwalny ekonomicznie przez wierzyciela.

Reasumując, wniosek pozwanego o zastosowanie względem niego przepisu art. 320 k.p.c. w okolicznościach niniejszej sprawy jest niezasadny.

W tej sytuacji Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanego jako bezzasadną (punkt II wyroku).

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art.102 k.p.c..