Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 listopada 2017 roku w sprawie o sygnaturze akt III C 463/16 z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. przeciwko S. W. o zapłatę kwoty 11.279 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 12 marca 2013 roku do dnia zapłaty Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi 1. oddalił powództwo , 2. nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu stronie przeciwnej kosztów procesu , 3. ustalił wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu dla pozwanego na kwotę 4.428 złotych , do wypłacenia przez Skarb Państwa – Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi .

Sąd I instancji ustalił , że między pozwanym S. W. a (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. jako następcą prawnym (...) S.A. w W. doszło do zawarcia w dniu 24 listopada 2008 roku umowy na dostarczanie gazu do mieszkania w Ł. przy ul. (...) . Umowa ta została wypowiedziana przez Spółkę w dniu 2 lipca 2012 roku wobec zaległości w opłacie za gaz w wysokości 2.528,99 złotych , a odbiorca został poinformowany o skutkach poboru gazu bez tytułu prawnego , w tym o opłacie karnej . W dniu 24 lipca 2013 roku poprzednik prawny powoda dokonał kontroli na posesji pozwanego i uzyskał informację od pozwanego , że korzystał z gazu do dnia kontroli i zobowiązał się do uregulowania należności z tego tytułu . W dniu 26 lutego 2013 roku pozwany otrzymał wezwanie do uregulowania należności w wysokości 11.279 złotych . W reakcji na to wezwanie pozwany nie zgodził się na uregulowanie należności na rzecz powoda uznając , że nie zawierał z nim umowy na dostawę gazu , poza tym zobowiązał się do zapłaty należności i zawarcia nowej umowy .

W oparciu o dokonane ustalenia Sąd Rejonowy przyznał , że pozwany nie mając aktualnej umowy kompleksowej na dostawę gazu , a pobierając nadal ten gaz dopuścił się nielegalnego poboru gazu . Przepisy Prawa energetycznego pozwalające na nałożenie opłaty za nielegalny pobór paliwa gazowego mają na celu zniechęcenie odbiorców do ingerencji w urządzenia pomiarowe paliw bez umowy i stanowią swoistą represję dla odbiorcy . W przypadku pozwanego doszło u niego do przejściowych problemów finansowych , co skutkowało niezapłaceniem za dostawę gazu na kwotę około 2000 zł . W tych okolicznościach stosowanie restrykcji wynikającej z przepisu art. 57 Prawa energetycznego jest sprzeczne z gospodarczym przeznaczeniem tego prawa i zasadami współżycia społecznego i nie może korzystać z ochrony. Z tego względu , po zastosowania art. 5 kc Sąd Rejonowy oddalił powództwo wskazując , że dodatkowo pozwany podjął działania zmierzające do uregulowania należności i zawarcia nowej umowy , a powód nie podjął żądnych starań w celu zaprzestania dostawy gazu do mieszkania pozwanego . W tym stanie rzeczy brak jest podstaw do żądania od pozwanego zapłaty z tytułu nielegalnego poboru gazu , co nie zamyka powodowi drogi do żądania zapłaty za faktycznie pobrane paliwo gazowe.

W zakresie rozliczenia kosztów sądowych Sąd Rejonowy zastosował art. 102 kpc , uznając , że powód mógł mieć uzasadnione przekonanie do zasadności swojego żądania , ale zastosowanie przez Sąd zasady wynikającej z art. 5 kc powoduje , że tym samym Sąd odstąpił od obciążania strony przegrywającej kosztami procesu .

Apelację od wyroku w zakresie punktów 1 i 2 złożyła strona powodowa wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania w I i II instancji .

W apelacji strona skarżąca powołała się na naruszenie przepisów prawa materialnego tj art. 5 kc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w postaci uznania , że powód uczynił użytek z tego prawa w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego oraz społeczno – gospodarczym przeznaczeniem tego prawa .

Ponadto w apelacji strona skarżąca powołała się na naruszenie : 1. prawa materialnego – art. 57 Prawa energetycznego poprzez jego błędną wykładnię i uznania , że choć doszło do nielegalnego poboru gazu, to opłata za dostarczenie tego gazu nie należy się

2. przepisów postępowania – art. 233 kpc poprzez zastąpienie swobodnej oceny dowodów ich dowolną oceną , a tym samym Sąd nie wywiódł logicznych wniosków z tych ustaleń ;

3. przepisów postępowania – art. 328 kpc poprzez sporządzenie uzasadnienia w sposób nieweryfikowalny dla Sądu Odwoławczego oraz stron postępowania w zakresie logiki wywodów skarżonego rozstrzygnięcia .

Sąd Okręgowy zważył , co następuje :

Apelacja jest zasadna , a wyrok podlega zmianie .

O ile Sąd I instancji prawidłowo wywiódł okoliczności uzasadniające zastosowanie art. 57 Prawa energetycznego w zakresie określenia przypadków nielegalnego pobierania paliw lub energii , o tyle wywód ten nie znalazł prawidłowego odzwierciedlenia w rozstrzygnięciu .

Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy w przeważającej części podzielił , uznając za własne , ustalenia faktyczne Sądu I instancji , które są poprawne i mają oparcie w zebranym materiale dowodowym . Jedynie zakwestionował stanowisko Sądu Rejonowego , według którego pozwany poczynił starania w celu zapłacenia jakiejkolwiek kwoty z tytułu poboru gazu od momentu wypowiedzenia umowy o dostawę paliwa oraz zawarł nową umowę w tym zakresie . Pozwany bowiem w zeznaniach powiedział , że nie pamięta czy zawarł nową umowę , czy ostatecznie licznik został zdemontowany i była podpisana nowa umowa . Sąd Okręgowy zweryfikował również w stanie faktycznym datę kontroli w mieszkaniu pozwanego , która odbyła się 30 stycznia 2013 roku a nie 24 lipca 2013 roku , co wynika z protokołu kontroli ( k 13 ) oraz fakt , że umowa kompleksowa na dostarczenie gazu dotyczyła lokalu położonego w Ł. przy ul. (...) , a nie przy ul. (...) numer 64 ( k 9 ) . W ocenie Sądu Okręgowego ustalenia te są w oparciu o dokumenty , nie kwestionowane przez stronę pozwaną i nie mają istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy . Zakres koniecznych w sprawie ustaleń faktycznych określają przepisy prawa materialnego , a zatem one mają decydujące znaczenie dla oceny , czy określone fakty , jako ewentualny przedmiot dowodu, mają wpływ na treść orzeczenia , czyli są faktami istotnymi dla rozstrzygnięcia sprawy w rozumieniu przepisu ar. 227 kpc . ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 października 2013 I A Ca 421/13 LEX nr 1388853, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2012 IV CSK 137/12 LEX nr 1229817 ) .

W konsekwencji Sąd Okręgowy był zobowiązany dokonać w niniejszej sprawie , w oparciu o ustalenia w sprawie , inną ocenę wykładni przepisów prawa i kwalifikacji prawnej roszczenia strony powodowej oraz usunąć ewentualny błąd w tym zakresie .

Zgodnie z treścią art. 3 pkt 18 prawa energetycznego , na gruncie tej ustawy przez nielegalne pobranie paliw lub energii należy rozumieć pobieranie paliwa lub energii bez zawarcia umowy , z całkowitym albo częściowym pominięciem układu pomiarowo – rozliczeniowego lub poprzez ingerencję w ten układ mającą wpływ na sfałszowanie pomiarów dokonywanych przez układ pomiarowo – rozliczeniowy . W świetle tego przepisu nielegalny pobór paliw lub energii został ustawowo zdefiniowany jako pobieranie paliw lub energii bez zawarcia umowy lub niezgodnie z umową . Oznacza to , że czyn sprawcy polegający na nielegalnym pobieraniu paliwa lub energii ustawodawca określił od strony przedmiotowej , wskazując te jego cechy, które decydują o jego bezprawności . W konsekwencji , ustalenie nielegalnego poboru paliw lub energii nie wymaga badania nawet winy sprawcy w znaczeniu subiektywnym . Z drugiej strony ustawodawca posłużył się w omawianym przepisie pojęciem „ pobierania „ paliwa lub energii , co oznacza faktyczne , a nie tylko potencjalne ich odbieranie i korzystanie z nich . W rozpoznawanej sprawie nie ma żadnych wątpliwości , że doszło do nielegalnego poboru gazu jako paliwa w rozumieniu prawa energetycznego , bowiem pozwany dokonywał poboru gazu bez tytułu prawnego , nie będąc związanym żadną umową , która została rozwiązana wcześniej , w dodatku na skutek nie uiszczania opłat za dostawę gazu . W końcu to sam pozwany w obecności pracowników przedsiębiorstwa rozliczającego gaz , w trakcie kontroli przyznał ,że mimo braku umowy nadal korzysta z gazu .

Z kolei przepis art. 57 ust 1 prawa energetycznego daje przedsiębiorstwu energetycznemu uprawnienia , bądź do pobierania od odbiorcy albo innych osób dopuszczających się nielegalnego poboru paliwa lub energii opłaty w wysokości określonej w taryfie , bądź dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych . W przypadku wybrania przez to przedsiębiorstwo tego pierwszego uprawnienia , do nałożenia opłaty za nielegalnie pobraną energię lub paliwo wystarczy jedynie stwierdzenie faktu , że rzeczywiście doszło do nielegalnego poboru i określenie na podstawie taryfy obowiązującej na terenie danego przedsiębiorstwa energetycznego kwoty należnej za nielegalnie pobraną energię lub paliwo .

Odnosząc się dalej do zarzutów apelacyjnych wskazać należy , że zgodnie z treścią art. 5 kc nie można czynić ze swojego prawa użytku , które byłoby sprzeczne ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego . Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważanie za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony . Zasady współżycia społecznego to nieskodyfikowane powszechne normy postępowania , funkcjonujące aktualnie w społeczeństwie i mające na celu ochronę społecznie akceptowalnych wartości lub dóbr niematerialnych . Zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 kc są pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym jej ujęciu wyznaczają podstawy , granice i kierunki jej rozstrzygnięcia w wyjątkowych sytuacjach , który przepis ten ma na względzie . Dlatego do zastosowania tego przepisu konieczna jest ocena całokształtu szczególnych okoliczności danego rozpatrywanego wypadku w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym . Z tej przyczyny , w świetle art. 5 kc , na podstawie zasad współżycia społecznego , nie można konstruować dyrektyw o charakterze ogólnym . Zasady współżycia społecznego mogą stanowić podstawę dokonania korekty w ocenie nietypowego wypadku , nie służą jednak do uogólnień w sytuacjach uznawanych za typowe ( orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 1967 roku I PR 415/67 , z. 10 poz. 210 )

Sąd orzekający winien dokonać zatem szczegółowych ustaleń , które elementy stanu faktycznego sprawy stanowiły podstawę do zastosowania art. 5 kc . W ten sposób zostaną zrealizowane oba cele, oddziałujące na ukształtowanie się przed laty stanowiska o potrzebie sprecyzowania naruszonej zasady współżycia społecznego , tzn. możliwości weryfikacji trafności oceny dokonanej przez Sąd meriti i zapewnienia spójności orzecznictwa w sferze stosowania klauzul generalnych .

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy nie sprostał tym wymaganiom . W argumentacji za przyjęciem rozwiązania zawartego w treści art. 5 kc znalazło się stwierdzenie , że to powód nie podjął żadnych działań zmierzających do zaprzestania dostawy gazu do lokalu pozwanego . Równie dobrze można by obwiniać powoda za pobieranie jakiejkolwiek opłaty za pobór gazu , zwłaszcza w przypadku , gdy odbiorca popada w zadłużenia w spłacie . Należy z całą stanowczością stwierdzić , że pozwany w chwili otrzymania pisma będącego wypowiedzeniem mu umowy, został wprost poinformowany o skutkach rozwiązania tej umowy i dalszego poboru paliwa gazowego . Myli się jednak pozwany twierdząc , że nie otrzymał takiego wypowiedzenia , bowiem strona powodowa przedstawiła dowód nadania tego pisma do pozwanego .

Zważyć również należy , że wprowadzenie w ustawie energetycznej podstaw i zasad nakładania kar za nielegalny pobór paliw jest odrębnym i kompleksowym rozwiązaniem i nie może być w sposób tak ogólnikowy , jak zaprezentował to Sąd I instancji niwelowany z obiegu prawnego . Sąd I instancji nie wskazał natomiast jakichkolwiek innych przesłanek zastosowania dobrodziejstwa wynikającego z art. 5 kc w zakresie odpowiedzialności pozwanego . Zdumiewająca jest również beztroska pozwanego , który nawet nie pamięta , czy w końcu zawarł ponownie umowę o dostawę gazu , aby zalegalizować jego pobór w przyszłości .

.

O obowiązku zapłaty odsetek Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i § 2 k.c. zasądzając odsetki zgodnie z żądaniem pozwu , przy czym wymagalność roszczenia powstała po upływie terminu wskazanego w nocie obciążającej tj 12 marca 2013 roku ( k 17 ) .

Mając jednakże na uwadze, iż pozew został złożony w dniu 23 grudnia 2015 roku, zaś wyrok w niniejszej sprawie został wydany w dacie obowiązywania znowelizowanych przepisów w zakresie odsetek określonych w Kodeksie Cywilnym, niezbędnym było uwzględnienie przedmiotowych zmian w treści wyroku. W zakresie kwoty 11.279 złotych koniecznym było zasądzenie odsetek począwszy od wskazanych powyżej dat do dnia 31 grudnia 2015 r. (tj. dnia poprzedzającego wejście w życie przedmiotowej ustawy nowelizującej, w zakresie przepisów dotyczących odsetek określonych w kodeksie cywilnym) w wysokości odsetek ustawowych, określonych w art. 481 k.c. w brzmieniu sprzed 1 stycznia 2016 r., które wynosiły 8 % rocznie, a od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, odsetek ustawowych za opóźnienie, o których mowa w art. 481 k.c. w aktualnym brzmieniu, które wynoszą obecnie 7 % w skali roku.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienił wyrok w sprawie i zasądził od pozwanego na rzecz powoda dochodzoną kwotę wraz z odsetkami oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda koszty procesu na podstawie art. 98 § 1 kpc. Na wysokość tych kosztów składa się 564 złotych opłaty sądowej , 2.400 złotych wynagrodzenia radcy prawnego na podstawie § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz U z 2013 poz. 490 ze zm ) oraz 17 złoty opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W zakresie kosztów apelacyjnych Sąd Okręgowy obciążył pozwanego obowiązkiem ich zwrotu stronie powodowej na podstawie § 2 pkt 5 w związku z § 10 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych .

Wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu dla pozwanego zostało określone na podstawie § 8 w związku z § 16 pkt 1 ppkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu ( Dz U z 2016 poz. 1714 ze zm ) , uwzględniając podatek Vat w wysokości 23 % .