Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 6 lutego 2018 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi, w sprawie z powództwa Miasta Ł. przeciwko Central (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. o zapłatę, zasądził od strony pozwanej na rzecz strony powodowej dochodzoną należność główną w kwocie 44.200 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 kwietnia 2017 r. do dnia zapłaty (pkt 1) oraz koszty procesu w wysokości 5.811 zł (pkt 2).

Powyższe orzeczenie w całości zaskarżyła pozwana spółka, zarzucając mu naruszenie:

● przepisu prawa materialnego w postaci art. 78 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, a w konsekwencji całkowicie dowolne uznanie, iż wskazany przepis znajduje zastosowanie w okolicznościach niniejszego przypadku, w sytuacji gdy z jego literalnego brzmienia wprost wynika, że ma on zastosowanie jedynie w sytuacji, kiedy wysokość dotychczas obowiązującej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego została wypowiedziana przez właściwy organ, nie zaś przez użytkownika wieczystego, co miało miejsce w niniejszej sprawie;

● przepisu prawa procesowego tj. art. 177 § 1 k.p.c. w zw. z art. 380 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji oddalenie mocą postanowienia wniosku pozwanej o zawieszenie niniejszego postępowania, w sytuacji gdy rozstrzygnięcie niniejszej sprawy jest uzależnione od wyniku innego toczącego się postępowania z udziałem stron, bowiem nie zostały jeszcze zakończone postępowania w przedmiocie określenia nowej wysokości opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowej położonej w Ł. przy ul. (...) ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2016 r., a więc obowiązującej w okresie, za który powódka domaga się zapłaty, co powoduje konieczność weryfikacji postanowienia Sądu I instancji we wskazanym wyżej zakresie.

W konkluzji strona apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje. Nadto w apelacji zamieszczono wniosek o zawieszenie niniejszego postępowania na podstawie art. 177 § 1 k.p.c. do czasu prawomocnego zakończenia postępowań w sprawie ustalenia nowej wysokości opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste przedmiotowej nieruchomości, rozpoznawanych przed Sądem Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi pod sygn. I C 1044/17 i I C 908/17.

Powodowe Miasto Ł. merytoryczne stanowisko w przedmiocie środka odwoławczego zajęło na rozprawie apelacyjnej odbytej dnia 28 czerwca 2018 r., domagając się jego oddalenia oraz przyznania zwrotu kosztów postępowania za II instancję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i jako taka nie zasługuje na uwzględnienie.

Nie ulega wątpliwości, że Sąd Rejonowy należycie przeprowadził postępowanie dowodowe, a na podstawie jego wyników poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne. Umożliwia to Sądowi Okręgowemu przyjęcie tych ustaleń za własne, co niniejszym Sąd czyni. Żadnych uwag ani zastrzeżeń nie wzbudza także dokonana ocena prawna. Poczyniony na tym tle wywód jurydyczny dotyczący zasad poboru opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste jest spójny i przekonujący. Lektura uzasadnienia kontrolowanego orzeczenia prowadzi zaś do wniosku, że Sąd I instancji wnikliwie przyjrzał się okolicznościom sprawy oraz występującym na jej gruncie problemom, nie dopuszczając się w tym zakresie żadnych błędów ani uchybień.

Przede wszystkim Sąd Odwoławczy w pełni akceptuje pogląd Sądu Rejonowego o niezasadności wniosku o zawieszenie postępowania złożonego przez pozwanego w sprzeciwie, na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 i 3 k.p.c. do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy w przedmiocie ustalenia wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego. W ramach przypomnienia wskazać należy, że wymieniona w art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. przesłanka prejudycjalności zachodzi wtedy, gdy wynik postępowania cywilnego zależy od wyniku innego postępowania, gdyż przedmiot postępowania prejudycjalnego stanowi element podstawy faktycznej rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu cywilnym i nie jest możliwe rozstrzygnięcie sprawy w toczącym się postępowaniu cywilnym bez wcześniejszego rozstrzygnięcia kwestii prejudycjalnych. W oparciu o ten przepis sąd może więc zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego. Zatem zgodnie z tą regulacją nawet jeżeli rozstrzygnięcie rozpoznawanej sprawy zależy od rozstrzygnięcia, jakie może zapaść w innej sprawie, sąd powinien ocenić, czy należy zawiesić postępowanie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2006 r., sygn. akt II CSK 141/05, opubl. baza prawna LEX nr 201027). Identycznie interpretuje się przypadek opisany w pkt 3, zgodnie z którym sąd może zawiesić postępowanie, jeżeli jego wynik zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej. Decyzja administracyjna ma zaś w sprawie cywilnej znaczenie prejudycjalne, jeśli sąd z uwagi na niedopuszczalność drogi sądowej nie może samodzielnie w sposób wiążący rozstrzygnąć kwestii należących do drogi administracyjnej, co uzasadnia oczekiwanie na wydanie decyzji we właściwym postępowaniu. Stan uzasadniający zawieszenie postępowania cywilnego trwa do momentu zakończenia postępowania administracyjnego decyzją ostateczną (por. wyrok SN z dnia 25 maja 2007 r., I CSK 24/07, opubl. baza prawna L. oraz postanowienie SN z dnia 25 lutego 2009 r., II CSK 501/08, opubl. baza prawna LEX nr 528129). Innymi słowy Sąd, nie mogąc rozstrzygnąć problemu należącego jedynie do kompetencji organu administracyjnego, wręcz musi zawiesić postępowanie do momentu rozpatrzenia zagadnienia przez organ administracyjny. Nieco inaczej sytuacja wygląda odnośnie zagadnień, które przynależą także do sfery stosunków cywilnoprawnych. Wówczas podstawowe znaczenie ma wzajemna zależność obu postępowań wyrażająca się tym, że treść decyzji administracyjnej stanowi konieczny element podstawy rozstrzygnięcia merytorycznego lub formalnego sprawy cywilnej, tj. zachodzi niewątpliwy związek pomiędzy postanowieniem zawartym w decyzji administracyjnej a wynikiem rozpoznawanej sprawy przez sąd cywilny (zob. wyrok SN z dnia 8 grudnia 1995 r., III CRN 50/95, opubl. baza prawna Legalis oraz A. Góra-Błaszczykowska, Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz do artykułów 1-729, C.H. Beck 2013). Idąc dalej podkreślić trzeba, iż przepis art. 177 § 1 k.p.c. nie obliguje sądu, lecz stwarza mu możliwość zawieszenia postępowania w określonych przypadkach (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 stycznia 2007 r., I ACa 819/06, opubl. baza prawna LEX nr 516527). Nie oznacza to jednak pozostawienia kwestii zawieszenia do dowolnego uznania, lecz nakłada na sąd obowiązek rozważenia wszystkich okoliczności i wydania decyzji w danej sytuacji celowej . Co do zasady zawieszenie postępowania może okazać się konieczne, jeżeli rzeczywiście rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniego zakończenia postępowania cywilnego lub administracyjnego. Z drugiej jednak strony bezpodstawne wstrzymanie na czas bliżej nieokreślony orzeczenia co do istoty sprawy jest zjawiskiem niepożądanym i prowadzi do szkodliwego społecznie wstrzymania wymiaru sprawiedliwości (tak SN w: uzasadnieniu wyroku z dnia 10 lipca 2002 r., II CKN 826/00, niepubl.; wyroku z dnia z dnia 3 marca 2006 r., II CK 409/05, opubl. baza prawna LEX Nr 3982289; a także w wyroku z dnia 24 lutego 2006 r., II CSK 141/05, opubl. baza prawna LEX nr 201027, w którym zaakcentowano, iż: „ Ustawodawca w przepisie art. 177 § 1 pkt 1 i pkt 3 k.p.c. wyraźnie podkreśla, że sąd może zawiesić postępowanie. Nawet więc jeżeli rozstrzygnięcie rozpoznawanej sprawy zależy od rozstrzygnięcia, jakie może zapaść w innej sprawie, sąd powinien ocenić, czy należy zawiesić postępowanie”).

Z powyższego płynie zatem jednoznaczna konkluzja, iż wykładnia art. 177 § 1 pkt 1 i 3 k.p.c. wcale nie determinuje w każdym wypadku konieczności zawieszenia postępowania cywilnego ze względu na toczące się równocześnie postępowanie cywilne lub administracyjne nawet gdy ich zakresy w dużej mierze pokrywają się ze sobą. Jak wynika zaś z lektury apelacji taki właśnie był tok rozumowania strony skarżącej. Tymczasem podniesiony przez nią argument, iż toczące się postępowania w sprawach I C 1044/17 i I C 908/17 mają istotne znaczenie oraz bezpośredni wpływ na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy, zdaniem Sądu Okręgowego bynajmniej nie przekłada się na potrzebę wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania. Badając prawidłowość podjętej przez Sąd meriti decyzji o odmowie zawieszenia postępowania, Sąd Okręgowy uznał, iż była ona słuszna. Jeszcze raz podkreślenia wymaga, że postanowienie wydawane w trybie art. 177 § 1 pkt 1 i 3 k.p.c. może zapaść tylko wtedy, gdy toczy się inne postępowanie, mające ten charakter, iż orzeczenie które w nim zapadnie, osiągnie powagę rzeczy osądzonej i stanowić będzie przedsąd dla rozpoznawanej sprawy. Sytuacja wygląda jednak odmiennie gdy sąd może samodzielnie dokonać ustaleń niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy, co w niniejszym postępowaniu miało miejsce. Zgodzić się zatem wypada ze Sądem Rejonowym, iż nie było celowym zawieszenie postępowania do czasu ukończenia innych postępowań cywilnych, z uwagi na to, że kontrolowana sprawa I C 766/17 była gotowa do rozstrzygnięcia, a jej zawieszenie prowadziłoby do przewlekłości postępowania. Natomiast rozstrzygnięcia jakie zapadną w sprawach I C 1044/17 i I C 908/17, w zależności od ich przyszłej treści, będą stanowić podstawę do zmiany lub utrwalenia istniejącego pomiędzy stronami stosunku prawnego. Z tych samych względów Sąd Okręgowy nie podzielił wniosku skarżącego o zawieszenie postępowania apelacyjnego w sprawie III Ca 537/18.

Całkowicie chybiony jest także zgłoszony w apelacji zarzut materialnoprawny związany z obrazą i niewłaściwym zastosowaniem art. 78 ust 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz. 174 – zwana dalej u.g.n.). Warto tutaj zaznaczyć, iż wedle art. 238 k.c. wieczysty użytkownik przez czas trwania użytkowania wieczystego uiszcza opłatę roczną. Z tego unormowania wynika, że obowiązek opłaty rocznej obciąża każdoczesnego użytkownika wieczystego przez czas trwania jego prawa i nie ma możliwości zwolnienia się od tej opłaty. Dominujący w orzecznictwie i doktrynie pogląd zakłada, że opłata ta ma charakter cywilnoprawny i jest świadczeniem okresowym. W konsekwencji dopuszczalna jest droga sądowa do dochodzenia przez Skarb Państwa lub gminę opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste (tak SN w uchwale z dnia 25 czerwca 1997 r., III CZP 23/97, opbl. OSN Nr 12/1997 poz. 188; zob. też orzeczenie SN z dnia 25 lutego 1997 r., II CKU 10/97, opubl. Prok. i Pr. Nr 9/1997 poz. 38).

Szczegółowe regulacje dotyczące opłat z tytułu użytkowania wieczystego zamieszczone są natomiast w art. 67 – 81 przywołanej ustawy. Przepisy te mają charakter bezwzględnie obowiązujący. Z merytorycznego punktu widzenia przepisy te dokładnie i precyzyjne określają wszelkie kwestie związane z ustalaniem, pobieraniem i uiszczaniem opłat rocznych. Ustawodawca w tych przepisach wyczerpująco uregulował cały tryb postępowania w związku z opłatami rocznymi, bez możliwości żadnych najmniejszych nawet odstępstw. Zważyć zatem należy, że w sprawie z powództwa właściciela nieruchomości przeciwko wieczystemu użytkownikowi o zapłatę zaległej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości przedmiotem kognicji Sądu nie jest badanie zasadności dokonanej aktualizacji. Temu celowi służy bowiem odrębny tryb postępowania, szczegółowo unormowany w przepisach art. 78 – 80 u.g.n., w jakim można kwestionować aktualizację opłaty rocznej oraz badać przesłanki jej skuteczności. Na podstawie tych unormowań użytkownik wieczysty niezgadzający się z dokonaną przez właściciela nieruchomości zmianą wysokości opłaty rocznej, może wystąpić do właściwego samorządowego kolegium odwoławczego o ustalenie, że aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona lub jest uzasadniona w innej wysokości, w terminie 30 dni od dnia otrzymania wypowiedzenia. W razie złożenia stosownego wniosku kolegium powinno dążyć do polubownego załatwienia sprawy w drodze ugody. Jeżeli do ugody nie doszło, kolegium wydaje orzeczenie o oddaleniu wniosku lub o ustaleniu nowej wysokości opłaty. Od orzeczenia kolegium odwołanie nie przysługuje, jednakże właściwy organ lub użytkownik wieczysty mogą wnieść sprzeciw w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia, co jest równoznaczne z żądaniem przekazania sprawy do sądu powszechnego właściwego ze względu na miejsce położenia nieruchomości. W takim przypadku wniosek złożony do kolegium zastępuje pozew. W razie wniesienia sprzeciwu w terminie, orzeczenie kolegium traci moc, nawet gdy sprzeciw odnosi się tylko do części orzeczenia. Postępowanie przed sądem sprowadza się w gruncie rzeczy do tego, że sąd na nowo ustala wartość nieruchomości będącej przedmiotem użytkowania wieczystego (na dzień wypowiedzenia dotychczasowej opłaty rocznej) i w oparciu o te dane weryfikuje zasadność ustalonej przez organ administracyjny opłaty rocznej. Z kolei jak przyjmuje się w orzecznictwie, a co Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w pełni podziela, prawomocne orzeczenie samorządowego kolegium odwoławczego albo prawomocny wyrok sądu wydany w trybie art. 78 – 80 u.g.n. są wiążące co do wysokości obowiązującej strony opłaty rocznej, jak również co do skuteczności wypowiedzenia zmieniającego. Związany jest tym także sąd rozstrzygający sprawę o zapłatę nowej opłaty rocznej, której wysokość została skontrolowana w postępowaniu przed kolegium i ustalona jego prawomocnym orzeczeniem albo ustalona prawomocnym wyrokiem sądu wydanym w postępowaniu przewidzianym w art. 80 u.g.n. (por. wyrok SN z dnia 24 czerwca 2010 r., IV CSK 43/10).

W kontrolowanej sprawie, jak to zostało ustalone, strona pozwana zainicjowała dwa postępowanie weryfikacyjne przed SKO w Ł., które wydało dla spółki Central (...) niekorzystne orzeczenia, oddalając jej wniosek o zmianę stawki i obniżenie opłaty rocznej oraz odmawiając modyfikacji opłaty, z uwagi na zmianę wartości nieruchomości. Oba te orzeczenia zakwestionował użytkownik wieczysty wskutek czego sprawy te trafiły do Sądu, gdzie obecnie się toczą pod sygn. I C 1044/17 i I C 908/17. Jednocześnie wspomnieć trzeba, że obowiązująca od dnia 1 stycznia 2012 r opłata roczna w wysokości 66.330 zł została ustalona na podstawie wypowiedzenia opłaty z dnia 17 maja 2011 r. dokonanego przez gminę w stosunku do poprzednika prawnego pozwanej spółki. Tym samym ta opłata była też wiążąca dla nowego nabywcy prawa użytkowania wieczystego. Poza tym kluczowy w tej materii art. 78 ust. 4 w zw. z art. 73 ust. 2 u.g.n. ewidentnie i kategorycznie stanowi, że złożenie wniosku o ustalenie, że aktualizacja jest nieuzasadniona, bądź wniosku o zmianę stawki procentowej opłaty rocznej, nie zwalnia z obowiązku uiszczania opłat w dotychczasowej wysokości. Identyczna konkluzja płynie też z art. 81 u.g.n., który wbrew twierdzeniom apelacji nie daje podstawy użytkownikowi wieczystemu do uiszczania opłaty rocznej w proponowanej przez siebie wysokości. Oba te przepisy są przecież ściśle ze sobą powiązane, gdyż art. 81 ust. 1 u.g.n. odsyła do odpowiedniego stosowania m.in. art. 78 ust. 4 u.g.n. Pomimo zatem toczących się postępowań o zmianę wysokości opłat, do czasu takiej zmiany, strona pozwana musi się wywiązywać ze swoich obowiązków w takim kształcie w jakim one istnieją. Obejmuje to zwłaszcza konieczność regulowania należnej opłaty rocznej na poziomie ustalonym przez organ gminy. W kontekście tego Sąd Rejonowy miał więc pełną rację, dyskredytując podjęte przez pozwaną spółkę próby uchylenia się od ciążącej na niej wymiernej powinności finansowej. Strona pozwana jakby nie patrzeć czerpie bowiem profity z użytkowania wieczystego, a w zamian nie chce uiszczać stosownej opłaty. Na tej płaszczyźnie nie ma też żadnego zagrożenia dla interesów spółki, ponieważ ewentualna korekta wysokości opłaty rocznej w trybie sądowym przełoży się albo na zwrot nadpłaconej kwoty albo też na odpowiednie faktyczne pomniejszenie opłaty.

W tym stanie rzeczy chybione zarzuty apelacyjne rodziły konieczność oddalenia środka odwoławczego na podstawie art. 385 k.p.c.

W zakresie kosztów postępowania apelacyjnego zastosowanie znalazła zasada odpowiedzialności za wynik procesu, statuowana przez art. 98 k.p.c. Na koszty poniesione przez powoda w tym postępowaniu złożyło się jedynie wynagrodzenie jego pełnomocnika w osobie radcy prawnego, w wysokości 1.800 zł ustalone zgodnie z § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804).