Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 17 grudnia 2015 roku Sąd Rejonowy w Pabianicach I Wydział Cywilny, w sprawie o sygnaturze akt I Ns 776/13, z wniosku R. L. z udziałem (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. o ustanowienie służebności przesyłu: oddalił wniosek ( pkt. 1 sentencji) oraz zasądził od wnioskodawcy R. L. na rzecz uczestnika (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. kwotę 257 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego ( pkt. 2 sentencji).

W uzasadnieniu postanowienia Sąd I instancji wskazał, że R. L. wniósł o ustanowienie służebności przesyłu na działkach oznaczonych w ewidencji gruntów numerami: 59/9, 59/14, 62/7 i 62/8, wchodzących w skład nieruchomości dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw Nr (...). Następie w piśmie z dnia 15 października 2015 roku wnioskodawca zmodyfikował swoje stanowisko i wniósł o ustanowienie służebności na działkach oznaczonych w ewidencji gruntów numerami: 59/1, 59/8, 59/9, 59/14, 62/1, 62/9.

Sąd Rejonowy ustalił, że księga wieczysta Kw Nr (...) prowadzona jest dla nieruchomości położonej w R., składającej się z działek oznaczonych w ewidencji gruntów numerami: 59/1, 59/6, 59/8, 59/9, 59/11, 59/12, 59/13, 59/14, 62/7, 62/8, 62/9. Właścicielami nieruchomości są R. i B. L. – na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej. Działka oznaczona numerem (...) również była uregulowana w księdze wieczystej Kw Nr (...), jednakże została ona zbyta przez małżonków R. i B. (błędnie podano: B.) L. na rzecz W. i D. F. w dniu 14 lipca 2010 roku i obecnie uregulowana jest w księdze wieczystej Kw Nr (...).

Mając na uwadze powyższe Sąd I instancji uznał, że wniosek o ustanowienie służebności przesyłu nie mógł zostać uwzględniony z uwagi na jego błędne sformułowanie. Sąd meriti argumentował, że służebnością gruntową może zostać obciążana wyłącznie nieruchomość, natomiast wnioskodawca żądał obciążenia służebnością działek geodezyjnych, stanowiących część nieruchomości. Sąd Rejonowy podzielił rozważania Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu postanowienia z dnia 29 maja 2015 roku, sygn. akt V CSK 468/14, ( LEX nr 1793714), iż art. 305 ¹ k.c. stanowi o obciążeniu służebnością przesyłu nieruchomości, natomiast według art. 46 § 1 k.c., nieruchomością gruntową jest część powierzchni ziemskiej, stanowiąca odrębny przedmiot własności. Takim odrębnym przedmiotem własności i tym samym osobną nieruchomością jest w całości grunt objęty księgą wieczystą, nawet jeżeli nieruchomość ta składa się z kilku działek ewidencyjnych. Zgodnie z art. 24 ust. 1 u.k.w.h., dla każdej nieruchomości prowadzi się odrębną księgę wieczystą. W konsekwencji Sąd I instancji uznał, że nie można ustanowić służebności obciążającej poszczególne działki ewidencyjne, wchodzące w skład nieruchomości gruntowej objętej jedną księgą wieczystą.

W odniesieniu do żądania obciążenia służebnością działki oznaczonej numerem (...), której właścicielami są obecnie W. i D. F., Sąd Rejonowy stwierdził, że wnioskodawca nie ma interesu prawnego w żądaniu obciążenia służebnością tej działki, czy też nieruchomości, w skład której wchodzi ta działka. Przepis art. 305 ¹ k.c. przyznaje bowiem uprawnienie do żądania obciążenia nieruchomości służebnością gruntową jedynie właścicielowi tej nieruchomości.

O kosztach postępowania Sąd I instancji rozstrzygnął na postawie art. 520 § 3 zd. I k.p.c. uznając, że interesy wnioskodawcy oraz uczestnika (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. były ze sobą sprzeczne. Ponieważ wniosek o ustanowienie służebności został oddalony Sąd meriti obciążył R. L. obowiązkiem zwrotu uczestnikowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w L. poniesionych przez niego kosztów postępowania w łącznej kwocie 257 zł, na którą to sumę złożyło się: 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz 240 zł tytułem wynagrodzenie pełnomocnika - ustalonego w oparciu o § 7 pkt. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Apelację od postanowienia z dnia 17 grudnia 2015 roku złożył wnioskodawca R. L., zaskarżając orzeczenie w całości.

Zaskarżonemu orzeczeniu apelujący zarzucił naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia, to jest art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że wniosek o ustanowienie służebności przesyłu skierowany był wyłącznie do części działek wchodzących w skład nieruchomości wnioskodawcy, mimo iż faktycznie skierowany był do całej nieruchomości, a wskazanie numerów działek we wniosku precyzowało przebieg służebności, nie zaś rzeczy, która miała być nią obciążona oraz uznanie, że ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości wnioskodawcy, dla której w Sądzie Rejonowym w Pabianicach prowadzona jest księga wieczysta Kw Nr (...) prowadziłoby do przekroczenia żądania wniosku, co skutkowało nierozpoznaniem istoty sprawy i oddaleniem wniosku.

W konsekwencji zgłoszonych zarzutów skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Pabianicach, przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego, jako części kosztów postępowania.

W odpowiedzi na apelację uczestnik postępowania (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L. wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie na jego rzecz od wnioskodawcy zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 23 czerwca 2016 roku pełnomocnik wnioskodawcy poparł apelację, natomiast pełnomocnik uczestnika (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy okazała się zasadna w tym znaczeniu, że doprowadziła do uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu w Pabianicach do ponownego rozpoznania przy jednoczesnym pozostawieniu temuż Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Jednakże nie z całą argumentacją skarżącego należało się zgodzić.

Wskazać należy, że wnioskiem z dnia 22 lipca 2013 roku (data wpływu do Sądu) R. L. wystąpił o ustanowienie służebności przesyłu „ na działkach nr (...) wchodzących w skład nieruchomości”, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw Nr (...) (k. 2-6). Następnie R. L. w piśmie z dnia 15 października 2015 roku (data wpływu do Sądu) zmodyfikował swoje żądanie i wniósł o ustanowienie służebności przesyłu „ na działkach o Nr (...), wchodzących w skład nieruchomości” objętej księgą wieczystą Kw Nr (...) oraz „ na działce o Nr (...) ” wchodzącej w skład nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw Nr (...) (k. 261-262).

Mając na uwadze powyższe nie sposób zgodzić się ze skarżącym, że wniosek R. L. o ustanowienie służebności przesyłu został faktycznie skierowany do całej nieruchomości, zaś wskazanie numerów poszczególnych działek służyło jedynie sprecyzowaniu przebiegu służebności. Argumentacja apelującego stoi bowiem w oczywistej sprzeczności z treścią wniosku z dnia 22 lipca 2013 roku (k. 2-6) oraz z treścią pisma z dnia 15 października 2015 roku (k. 261-262).

Sąd II instancji podziela przy tym w całości i przyjmuje za własne stanowisko Sądu Najwyższego przedstawione w uzasadnieniu postanowienia z dnia 29 maja 2015 roku, sygn. akt V CSK 468/14 ( LEX nr 1793714), zgodnie z którym skoro art. 305 ¹ k.c. stanowi o obciążeniu służebnością przesyłu nieruchomości, tym samym wykluczonym jest ustanowienie służebności obciążających poszczególne działki ewidencyjne, wchodzące w skład danej nieruchomości gruntowej objętej jedną księgą wieczystą. Powyższego stanowiska Sądu Najwyższego skarżący zresztą nie kwestionuje, na co wyraźnie wskazał na stronie 2 wniesionej przez siebie apelacji.

W ocenie Sądu Odwoławczego zaskarżone postanowienie należało jednak uchylić, zaś sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Pabianicach do ponownego rozpoznania przy jednoczesnym pozostawieniu temuż Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego. Przede wszystkim podkreślić należy, że w niniejszej sprawie postępowanie przed Sądem I instancji trwało niemal dwa i pół roku, zostało ono bowiem zainicjowane wnioskiem R. L., który wpłynął do Sądu w dniu 22 lipca 2013 roku, zakończyło się zaś w dniu 17 grudnia 2015 roku wydaniem zaskarżonego postanowienia. W tym czasie pełnomocnik wnioskodawcy oraz pełnomocnik uczestnika postępowania (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L., niejednokrotnie w odpowiedzi na zobowiązanie Sądu I instancji, przedkładali do akt sprawy szereg pism procesowych, częstokroć załączając do tych pism różne dokumenty. Sąd Rejonowy przeprowadził zaś obszerne postępowanie dowodowe, w tym między innymi przeprowadził dowód z opinii biegłego sądowego geodety oraz z opinii biegłego sądowego do spraw szacowania nieruchomości i czynszów, znacznie zwiększając tym samym koszty całego postępowania. Nadmienić także należy, że rozprawa przez Sądem I instancji odbyła się na trzech terminach, Sąd przesłuchał świadków, zaś do akt sądowych załączono akta dwóch ksiąg wieczystych. Analiza akt sądowych wskazuje, że przez niemal cały tok postępowania sprawa zmierzała do jej merytorycznego rozstrzygnięcia i dopiero po zmianie sędziego referenta wniosek R. L. o ustanowienie służebności przesyłu został oddalony, z uwagi na jego błędne sformułowanie. Zdaniem Sądu Okręgowego w zaistniałym stanie rzeczy Sąd Rejonowy powinien najpierw wezwać wnioskodawcę do sprecyzowania wniosku poprzez wskazanie czy wnosi on o ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości objętej księgą wieczystą Kw Nr (...), czy też na niektórych tylko działkach wchodzących w skład tej nieruchomości, a także do wyjaśnienia wniosku w zakresie dotyczącym działki o Nr (...) (jak błędnie podaje pełnomocnik wnioskodawcy objętej księgą wieczystą Kw Nr (...)).

Następnie Sąd I instancji powinien rozważyć czy nie należy skorygować wniosku R. L. i potraktować go jako żądanie ustanowienia służebności przesyłu na nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw Nr (...) oraz księga wieczysta Kw Nr (...) (jak błędnie podaje pełnomocnik wnioskodawcy - księga wieczysta Kw Nr (...)). Skarżący trafnie podniósł, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz Sądu Apelacyjnego w Łodzi wskazuje się, iż sąd rozpoznający daną sprawę nie jest związany w sposób bezwzględny samym sformułowaniem żądania i w sytuacji, gdy treść żądania sformułowana jest niewłaściwie, niewyraźnie lub nieprecyzyjne sąd może, a nawet ma obowiązek odpowiednio je zmodyfikować, jednakże zgodnie z wolą żądającego i w ramach wskazanej przez niego podstawy faktycznej (apelujący wskazuje w tym zakresie na następujące orzeczenia: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2007 roku, sygn. akt IV CSK 115/07, LEX nr 358817; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2008 roku, sygn. akt III CSK 17/08, LEX nr 424385; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 grudnia 2014 roku, sygn. akt I ACa 863/14, LEX 1623936).

Sąd Okręgowy dostrzega przy tym fakt, że wnioskodawca, który w toku całego postępowania był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie adwokata, zarówno w treści samego wniosku oraz pisma procesowego z dnia 15 października 2015 roku wyraźnie wskazał, że żąda ustanowienia służebności na poszczególnych działkach gruntu, nie zaś na całej nieruchomości objętej księgą wieczystą Kw Nr (...), a także księgą wieczystą Kw Nr (...) (jak błędnie podaje pełnomocnik wnioskodawcy księgą wieczystą Kw Nr (...)).

Niemniej jednak, w sytuacji gdy postępowanie pierwszoinstancyjne trwało prawie dwa i pół roku, w którym to czasie przeprowadzono cały szereg czynności tak, aby można było merytorycznie rozstrzygnąć sprawę, Sąd Rejonowy ostatecznie oddalając wniosek R. L. o ustanowienie służebności przesyłu ze względu na błędne jego sformułowanie postąpił niewłaściwie, w sposób, który podważa zaufanie obywatela do państwa. Sąd I instancji powinien bowiem oddalić wniosek z uwagi na jego błędne sformułowanie w początkowym etapie postępowania, tak aby nie narażać wnioskodawcy oraz uczestnika na stratę czasu oraz na koszty związane z dalszym prowadzeniem postępowania. Sąd meriti postąpił w sposób nieracjonalny przeprowadzając obszerne i skomplikowane pod względem prawnym i faktycznym postępowanie tylko po to, by ostatecznie wniosek oddalić z uwagi na jego nieprawidłowe sformułowanie. Z pewnością opłata jaką R. L. uiścił od wniosku, a także zaliczka na biegłego jaką wpłacił, nie rekompensuje kosztów tego postępowania jakie poniósł Skarb Państwa - Sąd Rejonowy w Pabianicach.

Z tej też przyczyny Sąd Okręgowy stanął ostatecznie na stanowisku, że Sąd I instancji powinien najpierw wezwać wnioskodawcę do jednoznacznego sprecyzowania wniosku, a w przypadku niewykonania zobowiązania rozważyć czy w świetle prezentowanego przez wnioskodawcę stanowiska w tracie postępowania możliwym jest dokonanie korekty wniosku poprzez uznanie, że R. L. wnosi o ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości, nie zaś na niektórych tylko działkach wchodzących w skład nieruchomości.

Zdaniem Sądu Odwoławczego bez wątpienia dokładne określenie żądania wniosku ma podstawowe znaczenie dla prawidłowego rozpoznania sprawy, gdyż wyznacza ono kognicję sądu. Nieprecyzyjne określenie żądania może w konsekwencji doprowadzić do nieustalenia istoty sprawy i do jej nierozpoznania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2015 roku, V CZ 26/15, LEX nr 1764822). Z taką też sytuacją mamy do czynienia w przedmiotowej sprawie. Otóż pełnomocnik wnioskodawcy sformułował wniosek o ustanowienie służebności przesyłu w sposób, który wymaga doprecyzowania. Sąd Rejonowy zaś poprzez zaniechanie wezwania pełnomocnika wnioskodawcy do doprecyzowania wniosku, ewentualnie nierozważenia możliwości jego korekty, nie ustalił istoty sprawy, a tym bardziej jej nie rozpoznał.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 108 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Pabianicach do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu za drugą instancję.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, o czym była już mowa powyższej, Sąd Rejonowy powinien wezwać wnioskodawcę przez jego pełnomocnika do jednoznacznego sprecyzowania wniosku poprzez wskazanie czy wnosi on o ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości (nieruchomościach) czy też na niektórych tylko działkach wchodzących w skład nieruchomości, a w przypadku niewykonania zobowiązania rozważyć czy w świetle prezentowanego przez wnioskodawcę stanowiska w tracie postępowania możliwym jest dokonanie korekty wniosku poprzez uznanie, że R. L. wnosi o ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości (nieruchomościach), nie zaś na niektórych tylko działkach wchodzących w skład nieruchomości. W przypadku zaś gdyby wnioskodawca podtrzymywał wniosek w dotychczasowej postaci Sąd winien również ustalić, czy z punktu widzenia wnioskodawcy możliwe jest wydzielenie działek podlegających obciążeniu służebnością do nowej księgi wieczystej i w przypadku pozytywnego stanowiska strony – udzielić stronie stosownego terminu na złożenie wniosku wieczystoksięgowego o wydzielenie działek podlegających obciążeniu do nowej księgi wieczystej.

Należy także zwrócić uwagę na oczywiste omyłki w oznaczeniu działki numer (...) uregulowanej w księdze wieczystej Kw Nr (...), albowiem zarówno we wniosku strona błędnie podaje numer działki jako 62/10 i błędnie numer księgi wieczystej jako Kw Nr (...), zaś Sąd I instancji błędnie podaje numer działki jako 62/1.

Dopiero tak poczynione ustalenia pozwolą Sądowi Rejonowemu na prawidłowe rozpoznanie sprawy.