Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Wyrokiem zaocznym z dnia 15 października 2015 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi zasądził od B. O. na rzecz G. C. kwotę 643 złotych z maksymalnymi odsetkami od dnia 20 września 2013 r. do dnia zapłaty, nadając w tym zakresie wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności, w pozostałej części oddalił powództwo oraz orzekł o kosztach procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na ustaleniach, że G. C. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...).H.U. (...) z siedzibą w T. m.in. w zakresie udzielania pożyczek. W dniu 20 sierpnia 2013 roku pozwana zawarła z G. C. reprezentowanym przez (...) Spółka cywilna z siedzibą w T. umowę pożyczki gotówkowej na okres 1 miesiąca. Kwota na jaką opiewała umowa pożyczki wynosiła 851 zł. Pozwany miał zwrócić pożyczkodawcy kwotę 851 zł do dnia 19 września 2013 r. Od kwoty pożyczki w dniu wypłaty z kwoty pożyczki pożyczkodawca pobiera jednorazowo prowizję w wysokości 5%, tj. 43 zł. Całkowita kwota kosztów uzyskania pożyczki wynosi 251 zł, z czego 43 zł stanowi prowizję i 208 zł koszt ustanowienia zabezpieczenia pożyczki. Pożyczkobiorca zobowiązał się zwrócić pożyczkę na rachunek bankowy pośrednika lub gotówką w oddziałach pośrednika, bądź u przedstawiciela pośrednika. Niespłacenie pożyczki w części lub całości w ustalonym terminie miało powodować uznanie niespłaconej kwoty za zadłużenie przeterminowane. Zgodnie z treścią umowy powód miał prawo do naliczania odsetek maksymalnych od kwoty pożyczki od dnia następującego po dniu wymagalności spłaty. W przypadku powstania zadłużenia przeterminowanego spłaty zaliczać się miały w następującej kolejności: koszty, odsetki i kapitał. W dniu 4 października 2013 r. (...) Spółka cywilna z siedzibą w T. wystawiła wezwanie do zapłaty kwoty 907 zł tytułem niespłaconej pożyczki wskazując numer konta bankowego na który należy zwrócić pieniądze.

W rozważaniach prawnych Sąd Rejonowy wskazał, że stosownie do art. 720 i nast. k.c., przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Zawarta umowa stanowi tzw. umowę konsumencką. Umowa pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem.

W niniejszej sprawie strony zawarły umowę pożyczki. Faktem jest, iż obowiązek zwrotu pożyczki zależy od wykonania przez dającego pożyczkę własnego zobowiązania. Powód wykazał, że dający pożyczkę wykonał swoją cześć umowy poprzez przeniesienie na własność pozwanej określonej ilości pieniędzy.(k. 15)

W takiej zaś sytuacji powstaje obowiązek zwrotu pożyczki przez biorącego pożyczkę. Brak jest natomiast dowodu na zwrot pożyczki przez pozwaną, która prawidłowo zawiadomiona o terminie rozprawy nie skorzystała z uprawnienia do złożenia odpowiedzi na pozew, w której mógłby zakwestionować twierdzenia strony powodowej. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dostarczył dowodów na wywiązanie się przez pożyczkobiorcę z warunków umowy, zatem w tej sytuacji nie budzi wątpliwości, że na pozwanej ciąży obowiązek zwrotu kwoty pożyczki.

Wobec powyższego uzasadnione jest roszczenie powoda o zwrot udzielonej pożyczki. Powód wniósł jednak o zasądzenie na jego rzecz kwoty 1001 zł, w skład której wchodziła kwota kapitału – 851 zł oraz 150 zł tytułem kosztów windykacji i wezwań do zapłaty.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że powód nie wykazał, że poniósł koszty windykacyjne właśnie w wysokości 150 zł. Załączona umowa pożyczki gotówkowej nie precyzuje regulacji w tym zakresie, a tylko na jej podstawie jest możliwe ustalenie jakie koszty pożyczki zostały rzeczywiście poniesione w celu dochodzenia roszczenia przez powoda. Przedstawiony protokół windykacyjny z dnia 13 lutego 2014 r. jest opatrzony jedynie nieczytelnym podpisem windykatora bez wskazania jego imienia i nazwiska. Trudno jest w tej sytuacji zweryfikować czy czynności windykacyjne zostały w ogóle przeprowadzone.

Poza tym nawet gdyby powód udowodnił zasadność ponoszenia wspominanych kosztów Sąd stoi na stanowisku, iż zastrzeżenie tego rodzaju kosztów w okolicznościach niniejszej sprawy jest w istocie ich zastrzeżeniem na wypadek niewywiązania się przez pożyczkobiorcę ze świadczenia pieniężnego: obowiązku terminowej zapłaty pożyczki i jej umówionego oprocentowania. Same tego rodzaju kwoty to nic innego jak ryczałtowo ujmowane odszkodowania, obejmujące szkodę polegającą na poniesieniu przez wierzyciela kosztów, jakie powstają po stronie udzielającego pożyczki w związku z czynnościami windykacyjnymi. Zastrzeżenie tego rodzaju opłat w swej istocie jest niczym innym jak zastrzeżeniem kar umownych na wypadek niewykonania bądź nienależytego wykonania świadczenia pieniężnego, co jest niedopuszczalne (art. 483 § 1 k.c.), a zatem jako sprzeczne z ustawą – nieważne (art. 58 § 1 k.c.).

W dalszej kolejności wskazać należy że wątpliwości Sądu wzbudziła kwota zabezpieczenia umowy pożyczki w wysokości 208 zł. Postawienie kwoty pożyczki (która miała wynieść 851 zł) miało nastąpić w dniu zawarcia umowy w formie wypłaty gotówki dopiero po ustanowieniu uzgodnionego przez strony zabezpieczenia (§ 1 pkt 2), która warunkowała uruchomienie pożyczki. Zdaniem Sądu taki zapis zmierza w istocie do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych - art. 359 § 2 ¹ k.c., a zatem jest nieważne na podstawie art. 58 § 1 k.c. Znamienne jest, że umowa nie zastrzega odsetek umownych od pożyczonego kapitału.

W tej sytuacji kwotę 208 zł za udzielenie zabezpieczenia należałoby odliczyć od należności głównej (851 zł) i w ten sposób obniżyć kwotę kapitału do kwoty 643 zł (851zł - 208zł), i taka też kwota podlegała zasądzeniu.

Jak stanowi art. 481 § 1 i § 2 jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Powód wnosił o zasądzenie odsetek maksymalnych od dnia 20 września 2013 roku i takie zostały zasądzone. Z uwagi na to, że zasądzeniu podlegała kwota 643 zł, od tej kwoty naliczano również odsetki.

Ponieważ pozwana mimo prawidłowego powiadomienia o terminie rozprawy nie stawiła się, nie usprawiedliwiła swej nieobecności ani nie zajęła stanowiska w sprawie, Sąd wydał wyrok zaoczny stosownie do treści art. 339 § 1 k.p.c., przyjmując za prawdziwe twierdzenia powoda (art. 339 § 2 k.p.c.).

Rygor natychmiastowej wykonalności nadano stosownie do treści art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. bowiem strona powodowa wygrała proces jedynie w części tj. w 64,23 %. Koszty poniesione przez powoda to kwota 30 zł z tytułu opłaty od pozwu oraz koszt działania pełnomocnika w kwocie 180 zł + 17 zł. Ponieważ powodowi należał się zwrot poniesionych kosztów postępowania częściowo na jego rzecz podlegała zasądzeniu kwota 146 złotych.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia w części oddalającej kwotę 208 zł tytułem należności głównej oraz odsetki umowne w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym od kwoty 208 zł liczne od dnia 20 września 2013 r. do dnia zapłaty oraz zasądzającej obowiązek pozwanego zwrotu na rzecz powoda niepełnej kwoty kosztów postępowania wniosła powódka, zarzucając rozstrzygnięciu naruszenie:

- art. 359 § 2 ¹ k.c. w zw. z przepisem art. 58 § 1 k.c. w zw. z przepisem art. 876 § 1 k.c. poprzez uznanie, iż zabezpieczenie spłaty pożyczki poręczeniem osoby trzeciej stanowi obejście przepisów o odsetkach maksymalnych;

- art. 481 § 1 k.c. w zw. z przepisem art. 720 § 1 k.c. poprzez uznanie, iż należne powodowi odsetki winny być naliczane od kwoty 643,00 zł w sytuacji gdy rzeczywiście powinny być naliczane od kwoty 851,00 zł;

- art. 720 § 1 k.c. poprzez uznanie, iż pozwany jest obowiązany do zwrotu kwoty mniejszej niż otrzymał w wyniku zawartej w dniu 20 sierpnia 2013 r. umowy pożyczki;

- art. 100 k.p.c. poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 146,00 zł (64,23% z kwoty 227,00 zł stanowiącą pełną kwotę należnych kosztów procesu przy wartości przedmiotu w przedziale między 500,00 zł – 1.500,00 zł) tytułem zwrotu kosztów postępowania, choć roszczenie powoda było zasadne w 85 %, tj. w przeważającym zakresie, a więc właściwym było zasądzenie obowiązku zwrotu pełnych kosztów postępowania w kwocie 227,00 zł;

- art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie przez Sąd pierwszej instancji, w jaki konkretnie sposób ustanowienie zabezpieczenia spłaty pożyczki przez odpłatne poręcznie osoby trzeciej miałoby rzekomo stanowić obejście przepisów o odsetkach maksymalnych;

- art. 339 § 2 k.p.c. poprzez nie przyjęcie za prawdziwe twierdzenia powoda co wysokości udzielonej pożyczki w kwocie: 851,00 zł oraz twierdzenia powoda, że umowa pożyczki została zabezpieczona poprzez udzielenie poręczenia firmy P.U.H. N. A. Z., którego koszt wyniósł 208, 00 zł, pomimo że nie zostały wykazane okoliczności podważające te twierdzenia na gruncie tego przepisu tj. że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

W oparciu o powyższe apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 851,00 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym liczonymi od dnia 20 września 2013 r. do zapłaty wraz z kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego za pierwszą i drugą instancję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

W pierwszej kolejności należało stwierdzić, że przedmiotowa sprawa była rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym i z tego względu, zgodnie z przepisem art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., uzasadnienie wyroku sądu odwoławczego powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Nadto, uproszczenie procedowania znalazło także swój wyraz w przyjęciu modelu "apelacji uproszczonej" jako środka prawnego zabezpieczającego zbadanie legalności rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji. Stosownie do art. 505 ⁹ § 11 k.p.c. apelację można oprzeć na zarzutach naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie lub naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy.

Zaskarżone orzeczenie należało uznać za prawidłowe, stanowiące wynik właściwej oceny zebranego materiału dowodowego. Sąd Okręgowy podziela poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia, a w konsekwencji przyjmuje za swoje. W szczególności podkreślić należy, co będzie miało znaczenie dla dalszych rozważań, a czego wyraźnie nie wskazał Sąd Rejonowy, że z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika udzielenie przez A. Z. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą P.U.H. (...) A. Z. z siedzibą w T. poręczenia w celu zabezpieczenia spłaty zawartej między stronami pożyczki gotówkowej z dnia 20 sierpnia 2013 r. Skoro bowiem brak jest podpisu poręczającego na dokumencie umowy pożyczki i nie został przedstawiony żaden inny podpisany dokument poręczenia, to nie można uznać, że A. Z. poręczył zobowiązanie powódki. Istnienie zabezpieczenia roszczenia powoda poprzez poręcznie nie zostało wykazane.

Na marginesie rozważań, należy wskazać, że pozwana nie miała wpływu na kształt i koszt zabezpieczenia pożyczki w postaci poręczenia, bowiem odpowiednie postanowienia umowy stanowiąc część wzorca umów, którymi posługiwał się powód, zostały jej narzucone. W konsekwencji obciążanie pozwanej kosztami zabezpieczenia w kwocie 208 zł przewidzianymi w § 7, ust.3 umowy z dnia 20 sierpnia 2013 r., jest nieuzasadnione i sprzeczne z dobrymi obyczajami, o których mowa w art. 385 ¹ § 1 k.c.

Niezależnie zatem od argumentacji przedstawionej przez Sąd Rejonowy odnośnie obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych poprzez zabezpieczenie spłaty pożyczki poręczeniem osoby trzeciej, uznać należy, że w niniejszej sprawie poręczenie takie w ogóle nie zostało udzielone. Na mocy art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. na stronie powodowej ciążył obowiązek udowodnienia faktu poręczenia umowy pożyczki. Przedstawienie jedynie wysokości kwoty poręczenia i osoby poręczyciela w treści postanowienia § 7 i 8 umowy pożyczki gotówkowej nie spełnia tych wymagań.

Z tego względu roszczenie powoda o zwrot kwoty pożyczki w części przeznaczonej na pokrycie kosztów zabezpieczenia uznać należy za nieuzasadnione. Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy (choć z odmiennym uzasadnieniem prawnym) odmówił zatem zasądzenia na rzecz powoda kwoty 208 zł z tytułu rzekomego poręczenia. W konsekwencji kwotę 208 zł za udzielenie zabezpieczenia należy odliczyć od należności głównej (851 zł) i w ten sposób obniżyć kwotę kapitału do kwoty 643 zł (851zł - 208zł), i taka też kwota podlegała zasądzeniu. Od tejże kwoty należą się powodowi odsetki, o których Sąd Rejonowy orzekł w oparciu o art. 481 § 1 i § 2 k.c.

W konsekwencji powyższego, tj. uwzględnienia powództwa w 64,23 %, prawidłowym było również rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego o kosztach postępowania.

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił apelację.