Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 30 listopada 2016 r., Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi, w sprawie z wniosku G. S. (1) przy udziale (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. o ustanowienie służebności: 1. oddalił wniosek, 2. nie obciążył wnioskodawczyni nieuiszczonymi kosztami sądowymi, 3. ustalił, że w pozostałym zakresie każdy z uczestników postępowania ponosi koszty związane ze swoim udziałem.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o ustalenie, że G. S. (1) jest właścicielką nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), odpowiadającej działce o numerze ewidencyjnym (...) w, dla której jest prowadzona księga wieczysta o numerze (...). G. S. (1) nabyła przedmiotową nieruchomość w drodze spadkobrania po swoim mężu J. S.. Na przedmiotowej nieruchomości posadowione są dwa jednorodzinne domy mieszkalne oraz trzy budynki gospodarcze. Działka jest ogrodzona, wjazd znajduje się od strony ul. (...). Przez południową część działki przebiegają równolegle od siebie w pewnej odległości dwie napowietrzne linie elektroenergetyczne 110 kV. Posadowiony jest jeden słup energetyczny oznaczony jako nr 8. P. relacji R. – Z., początkowo nosząca nazwę P. – Z., została wybudowana w latach pięćdziesiątych XX wieku. W dniu 18 czerwca 1957 r. Minister Gospodarki I (...) na podstawie § 2 i 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z 14 październik 1950 r. - w sprawie właściwości władz i trybu postępowania w niektórych przypadkach nabywania nieruchomości i praw rzeczowych ograniczonych niezbędnych do realizacji narodowych planów gospodarczych - wydał zezwolenie Biuru (...) w Ł., jako wykonawcy narodowych panów gospodarczych, na nabycie ograniczonych praw rzeczowych na gruntach rolnych i leśnych stanowiących własność prywatną, zajętych pod budowę linii energetycznej 110 kV P. – Z. na trasie od stacji elektroenergetycznej Z. do stacji elektroenergetycznej P.. Linia ta przebiega przez tereny miasta Ł., powiatu (...) i (...) w województwie (...). W decyzji wskazano, że ograniczone prawa rzeczowe miały polegać na prawie Biura (...) w Ł. m.in. do wyłącznego korzystania z gruntów zajętych pod słupy energetyczne, rozciągnięciu na tych słupach przewodów, ograniczeniu prawa własności właścicieli wszystkich parcel, stanowiących własność prywatnych przez którą przebiega linia, by nie korzystali ze swego prawa własności w zakresie wskazanym w tym zezwoleniu.

Decyzją z sierpnia 1957 r. Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Ł. zezwoliło na podstawie art. 9 ust. 2 Rozporządzenia Rady Ministra z 14 października 1956 r. Biuru (...) na przystąpienia do niezwłocznego korzystania ze wskazanych nieruchomości. Wśród wymienionych nieruchomości jest nieruchomość położona w Ł. przy ul. (...) należącej do J. S.. Linia 110 kV relacji R. - Z. przebiegająca m.in. przez nieruchomość wnioskodawczyni była od lat 60 –tych XX wieku przeglądana i poddawana remontom. Przedmiotowa linia 110 kV przechodziła natomiast kapitalny remont w 1973 r., który został ukończony w 1974 r. Zamawiającym i jednocześnie inwestorem tego remontu był Zakład (...), natomiast użytkownikiem Zakład (...) – Rejon Najwyższych Napięć. Druga z linii przebiegająca przez nieruchomość wnioskodawczyni jest relacji T. – Z.. Została ona wybudowana w 1972 r. Budowa tej linii została poprzedzona uzyskaniem przez Zakład (...) w dniu 24 marca 1971 r. zatwierdzenia przebiegu trasowego linii 110 kV relacji Ł. – T. – Z.. 4 lutego 1972 r. Prezydium Powiatowej Rady Narodowej zawiadomił właścicieli nieruchomości, że na wniosek (...) Zakładu (...) wszczęto postępowanie w sprawie zezwolenia na przeprowadzenie budowy linii napowietrznej linii energetycznej 110 kV relacji T. – Z., przy czym zawiadomienie to dotyczyło terenu wsi S. gm. B. w woj. (...). Wśród wymienionych właścicieli nie ma wnioskodawczyni ani jej poprzednika prawnego. W dniu 19 lutego 1972 r. Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Ł. działając na podstawie art. 35 i 52 ustawy z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, zezwoliło Zakładowi (...) w Ł. na przeprowadzenie zgodnie z zatwierdzoną lokalizacją linii napowietrznej 110 kV T. – Z. na nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) stanowiącej własność G. S. (2) zam. w Ł. przy ul. (...).

Przedmiotowa linia podlegała przeglądom i pracom eksploatacyjnym od stycznia 1974 r., także w zakresie słupa nr 8, m.in. w czerwcu 1977 r. słup nr 8 zakwalifikowano do oczyszczenia, nadto w obrębie tego słupa zlecano przycinkę drzew zarówno w latach 70-tych jak i 80-tych ubiegłego wieku. Raz do roku przeprowadzany jest tzw. obchód linii, podczas którego ustalany jest zakres prac naprawczych i modernizacyjnych. Obchód nie wymaga wejścia na posesję. Ponadto przeprowadza się raz na 5 lat przegląd linii, który wymaga wejścia na nieruchomość. Wcześniej przeglądy były wykonywane częściej nawet dwa razy do roku.

Wnioskodawczyni i uczestnik podpisywali porozumienia, mocą których G. S. (1) wyrażała zgodę na wycinkę lub przycinkę drzew, znajdujących się w obrębie linii elektroenergetycznej bądź na prace konserwacyjne linii. Uczestnik na własny koszt dokonać miał wycinki lub przycinki, a drewno miało pozostać na nieruchomości. Strony porozumienia ustalały kwoty należne wnioskodawczyni tytułem jednorazowych odszkodowań. Przedsiębiorstwo Zakład (...) wchodziło początkowo w skład Zakładów (...) w W., a następnie od 12 sierpnia 1975 r. było jednostką Centralnego O. Energetycznego w W.. Od 1 stycznia 1989 r. było już samodzielnym podmiotem posiadającym osobowość prawną i wyposażonym w składniki mienia pozostałe po zlikwidowanym Centralnym O.. Zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu z 9 lipca 1993 r., a następnie aktem notarialnym z dnia 12 lipca 1993 r. przekształcono Zakład (...) w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa, do której zasobów należały m.in. linie napowietrzne 110 kV T. – Z. oraz R. - Z.. W dniu 30 czerwca 2007 r. doszło do aportowego zbycia części przedsiębiorstwa spółki, w tym przysługujących służebności na rzecz (...) Sp. z o.o. (ze zmienioną nazwą od 2008 r. na (...) Sp. z o.o.), której następcą prawnym po połączeniu w dniu 31 sierpnia 2010 r. jest (...) S.A. z siedzibą w L., do zasobów których należą obie linie napowietrzne 110 kV T. – Z. i R. – Z., przebiegające przez nieruchomość wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni przedmiotową nieruchomość, będącą gospodarstwem rolnym, wydzierżawia K. W..

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, że wniosek o ustanowienie służebności przesyłu podlegał oddaleniu. Rodzajem służebności gruntowej jest służebność przesyłu wprowadzona na Kodeksu cywilnego na mocy ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 116, poz. 731) . Zgodnie z art. 305 ¹ k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych (art. 305 ⁴ k.c.). Do urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., należą urządzenia do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa. Stosownie do art. 305 ² § 2 k.c., jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Linia 110 kV relacji R. Z. przebiegająca przez nieruchomości G. S. (1) została wybudowana w latach 50-tych. W 1957 r. Minister Gospodarki I (...) wydał Biuru (...) w Ł., jako wykonawcy zezwolenie na nabycie ograniczonych praw rzeczowych na gruntach rolnych i leśnych stanowiących własność prywatną. W decyzji wskazano, że ograniczone prawa rzeczowe miały polegać na prawie Biura (...) w Ł. m.in. do wyłącznego korzystania z gruntów zajętych pod słupy energetyczne, rozciągnięciu na tych słupach przewodów, ograniczeniu prawa własności właścicieli, by nie korzystali ze swego prawa własności w zakresie wskazanym w tym zezwoleniu. W kolejnej decyzji zezwolono Biuru (...) na przystąpienia do niezwłocznego korzystania ze wskazanych nieruchomości. Wśród wymienionych nieruchomości jest nieruchomość położona w Ł. przy ul. (...), należąca do poprzednika prawnego wnioskodawczyni - J. S..

Sąd Rejonowy wskazał, że powyższe wskazuje, że w przypadku linii P. – Z. (później R. – Z.) uczestnik nie dysponuje tytułem prawnym. Nie zostało wykazane, aby uczestnik był poprzednikiem prawnym Biura (...), na rzecz którego wydano przytoczone decyzje. Nie było wątpliwości, iż linia relacji R. – Z., przebiegająca przez nieruchomość wnioskodawczyni przechodziła kapitalny remont w 1973 r., który został ukończony w 1974 r. Zamawiającym i jednocześnie inwestorem tego remontu był Zakład (...), natomiast użytkownikiem Zakład (...) – Rejon Najwyższych Napięć, co wskazuje, iż w dacie przeprowadzania tego remontu linia ta wchodziła już w zasoby poprzednika prawnego pozwanego, a mianowicie Zakładu (...). Druga z linii przebiegająca przez nieruchomość wnioskodawczyni została wybudowana w 1972 r. Budowa tej linii została poprzedzona uzyskaniem przez Zakład (...) w dniu 24 marca 1971 r. zatwierdzenia przebiegu trasowego linii 110 kV relacji Ł. – T. – Z.. A zatem to Zakład (...) było dysponentem tej linii i na jego rzecz wydawano decyzje poprzedzające jej budowę. Wprawdzie uczestnik nie wykazał, aby przysługiwał mu w stosunku do tej linii na odcinku przebiegającym przez posesję wnioskodawczyni, tytuł prawny w postaci decyzji wydanej na podstawie art. 35 ustawy z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, aczkolwiek nie ma wątpliwości, że to w jego zasoby wchodziła nowobudowana linia relacji T. – Z.. Fakt, iż linia ta wchodziła w zasoby Zakładu (...) potwierdza także decyzja nie obejmując wprawdzie nieruchomość wnioskodawczyni, ale z całą pewnością dotycząca tej linii tylko na innym odcinku, a mianowicie decyzja z art. 35 ustawy z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości. Sąd Rejonowy stwierdził, że uczestnik oraz jego poprzednicy prawni od momentu kapitalnego remontu linii relacji R. – Z. w 1974 r. oraz wybudowania drugiej linii relacji T. – Z. w 1972 r. byli posiadaczami tejże nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu, albowiem bezspornie to uczestnikowi i jego poprzednikom prawnym, począwszy od Zakładu (...), przysługiwała własność usytuowanych na nieruchomości wnioskodawczyni, urządzenia służące do doprowadzania energii elektrycznej (art. 49 § 1 k.c.), z których uczestnik może korzystać zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (art. 305 ¹ k.c.).

Sąd Rejonowy argumentował, że żądanie wnioskodawczyni o ustanowienie służebności przesyłu, nie mogło zostać uwzględniane, jako że doszło w tym wypadku do zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu przez poprzednika prawnego uczestnika.

Zasiedzenie własności nieruchomości uregulowane od art. 172 k.c. do art. 176 k.c. jest sposobem nabycia tego prawa na skutek upływu czasu. Prawo uzyskane w drodze zasiedzenia nie pochodzi od poprzednika, powstaje niezależnie od niego, a nawet wbrew jego woli. Jego pierwotny charakter wskazuje na brak obowiązku posiadacza nieruchomości do zrekompensowania byłemu właścicielowi utraty jego prawa. Nabycie następuje z mocy prawa, a postanowienie sądu potwierdzające spełnienie się skutku upływu wymaganego okresu czasu jest deklaratoryjne. Funkcja zasiedzenia polega na usunięciu niezgodności pomiędzy stanem posiadania a stanem prawnym wynikającym z długotrwałego niedochodzenia przez właściciela swych praw. Zgodnie z dyspozycją art. 292 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. służebność przesyłu może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. W takim przypadku odpowiednie zastosowanie mają przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie. Pojęcie służebności przesyłu zostało wprowadzone do kodeksu cywilnego ustawą o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 30 maja 2008 r. (Dz.U. Nr 116, poz. 731), która weszła w życie 3 sierpnia 2008 r. Sąd Najwyższy w szeregu orzeczeń przyjął dopuszczalność zasiedzenia służebności przesyłu na gruncie prawnym obowiązującym przed 3 sierpnia 2008 r., jednakże koniecznym wymogiem ustawowym jest posiadanie samoistne służebności przez określony czas. Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 5 lipca 2012 r. w sprawie IV CSK 606/11 (L.) dopuszczalne jest przed prawnym uregulowaniem służebności przesyłu nabycie przez zasiedzenie przez podmiot prowadzący przedsiębiorstwo służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu (podobnie Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 października 2008 r. w sprawie III CZP 89/08 L.). W uchwale z dnia 22 maja 2013 r. w sprawie CZP 18/13 (L.) Sąd Najwyższy potwierdził ponownie, iż przed wejściem w życie art. 305 ¹ k.c. – (...) k.c. było dopuszczalne nabycie w drodze zasiedzenia na rzecz przedsiębiorcy służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu. Okres występowania na nieruchomości stanu faktycznego odpowiadającego treści służebności przesyłu przed wejściem w życie art. 305 ¹ k.c. – (...) k.c. podlega doliczeniu do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia tej służebności. Ustanowienie jak i stwierdzenie na rzecz przedsiębiorcy w drodze zasiedzenia takiej służebności nie wymaga oznaczenia nieruchomości władnącej. Jednak w przypadku orzekania przez sąd przed wejściem w życie nowelizacji Kodeksu cywilnego, wprowadzającej z dniem 3 sierpnia 2008 r. ustawową regulację służebności przesyłu przedmiotem zasiedzenia przez przedsiębiorcę może być tylko służebność gruntowa o treści odpowiadającej służebności przesyłu, a nie służebność przesyłu. Jeżeli więc termin prowadzący do nabycia służebności w drodze zasiedzenia upłynął przed 3 sierpnia 2008 r., to sąd stwierdza nabycie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, jeżeli zaś okres zasiedzenia upływa po tej dacie, to sąd stwierdza nabycie służebności przesyłu. W niniejszej sprawie termin konieczny do zasiedzenia służebności w zakresie obu linii 110 kV upłynął przed wskazaną datą – 3 sierpnia 2008 r., a zatem tym zakresie można jedynie rozważać nabycie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu.

Zgodnie z dyspozycją art. 305 ⁴ k.c. do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych. Przytoczony przepis art. 292 k.c. jest szczególnym przepisem, w którym ustawodawca w sposób wyraźny dopuszcza możliwość nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie. W przepisie tym została sformułowana specyficzna przesłanka zasiedzenia służebności gruntowej, a w pozostałym zakresie odpowiednie zastosowanie ma regulacja nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie. W związku z wyjątkowym charakterem art. 292 k.c. powinien być on interpretowany restryktywnie zgodnie z zasadą exceptiones non sunt extendandae. Przesłanki nabycia służebności gruntowej, a zatem także służebności przesyłu są ustalane na podstawie art. 292 k.c. stosowanego wprost oraz na podstawie przepisów o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie (art. 172 i 173 oraz 175 i 176 k.c.) stosowanych odpowiednio. W art. 172 k.c. określone są przesłanki nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie. Z przepisu tego wynika, że jest ono uwarunkowane posiadaniem samoistnym trwającym 20 lat, o ile posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nie uzyskał posiadania w złej wierze. Zgodnie z art. 172 § 2 k.c., w przypadku gdy posiadanie nieruchomości zostało uzyskane w złej wierze, nabycie własności przez zasiedzenie następuje po upływie 30 lat. Odpowiednie stosowanie przepisów o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie umożliwia dokonanie modyfikacji przesłanek nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie, niezbędnych z uwagi na odmienny charakter praw nabywanych w wyniku zasiedzenia. Należy odnotować przede wszystkim, że przesłanką nabycia służebności gruntowej, a także służebności przesyłu przez zasiedzenie nie jest posiadanie rzeczy, lecz posiadanie służebności wyróżnione w art. 352 § 1 k.c. (tak: K.Zaradkiewicz, [w:] Pietrzykowski, Komentarz 2011, t. I, art. 292, Nb 4 i 6; odmiennie A.Kunicki, [w:] System, t. II, s. 834).

Konkludując Sąd Rejonowy wskazał, że przesłankami nabycia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu jak i służebności przesyłu przez zasiedzenie są:

1.nieprzerwane posiadanie służebności przez właściciela urządzeń; 2. korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia na nieruchomości, która w wyniku nabycia służebności gruntowej (służebności przesyłu) przez zasiedzenie stanie się nieruchomością obciążoną; 3. upływ czasu, którego długość zależy od dobrej lub złej wiary tego, kto uzyskał posiadanie służebności gruntowej. Przesłanki te muszą być spełnione kumulatywnie.

W kwestii kwalifikacji władztwa nad nieruchomością cudzą w zakresie odpowiadającym treści służebności gruntowej (służebności przesyłu), Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach wskazywał, że „nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, iż posiadanie służebności przesyłowej przez przedsiębiorstwo państwowe przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej kodeks cywilny z 1989 r. nie było posiadaniem w rozumieniu art. 352 § 1 k.c. i nie mogło prowadzić do zasiedzenia” (postanowienie SN z dnia 17 grudnia 2008 r., I CSK 171/08, OSNC 2010, nr 1, poz. 15).

W ocenie Sądu Rejonowego powyższe przesłanki są spełnione łącznie: posiadanie urządzeń przez Zakład (...) i jego następców prawnych z uczestnikiem włącznie; widoczność i trwałość urządzeń (słup i linie napowietrzne) oraz upływ czasu – 30 lat. Doszło tym samym do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu przez poprzednika uczestnika w zakresie urządzeń, w postaci dwóch napowietrznych linii energetycznych 110 kV. Została także spełniona przesłanka upływu czasu, nawet przy przyjęciu złej wiary.

Linia 110 kV relacji R. – Z. została wprawdzie posadowiona w latach 50-tych, aczkolwiek mamy pewność, iż była w posiadaniu Zakładu (...) dopiero w chwili przeprowadzenia jej kapitalnego remontu tj. w 1974 r. i to od tej daty możemy liczyć najwcześniej termin zasiedzenia. D. 110 kV relacji T. – Z. została wybudowana w 1972 r., a dysponentem tej linii od momentu jej wybudowania był Zakład (...).

Sąd Rejonowy argumentował, że w przypadku linii relacji R. – Z. trzydziestoletni okres upłynął najpóźniej z końcem grudnia 2004 r., natomiast w przypadku linii relacji T. – Z. z końcem grudnia 2002 r. Wobec upłynięcia wymaganego okresu zasiedzenia doszło do nabycia przez uczestnika służebności na nieruchomości wnioskodawczyni, przez jej zasiedzenie, a zatem wykluczone jest ustanowienie tej służebności na tym gruncie.

Sąd Rejonowy uznając zatem żądanie wnioskodawczyni za nieuzasadnione, wobec uwzględnienia zarzutu zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu przez poprzednika prawnego uczestnika, najpóźniej z dniem 1 stycznia 2003 r. w przypadku linii T. – Z. oraz z dniem 1 stycznia 2005 r. w przypadku linii R. - Z., oddalił wniosek w całości.

Sąd Rejonowy wskazał, że w postępowaniu o ustanowienie służebności Sąd nie ponosi odpowiedzialności za rezultat postępowania dowodowego. Sąd Rejonowy nie ma obowiązku wyręczania uczestników w procesowych obowiązkach. Zgodnie bowiem z art. 6 k.c. to wnioskodawczyni winna wykazać dowody dla potwierdzenia zgłaszanych faktów. Nawet biorąc pod uwagę szczególny rodzaj postępowania, jakim jest postępowanie o ustalenie służebności, będącym postepowaniem nieprocesowym, gdzie rola sądu winna być w większym stopniu determinowania działaniem z urzędu, nie wyłącza ogólnych przepisów dotyczących postępowania dowodowego i nie zwalnia zainteresowanych z obowiązku udowodnienia twierdzeń, z których wywodzą korzystne dla siebie skutki prawne. Zdumienie zatem budzi fakt, iż wnioskodawczyni stanowczo oponowała przeciwko wnioskowi uczestnika o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego energetyka, a jeszcze większe zdziwienie - brak wniosku ze strony wnioskodawczyni o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego geodety. Trudno sobie wyobrazić, że w przypadku uwzględnienia wniosku o ustanowienie służebności, Sąd Rejonowy miałby ją ustanowić bez mapy do celów prawnych, która jest warunkiem sine qua non ustanowienia tej służebności.

Wnioskodawczyni przegrała sprawę w całości, jednakże Sąd Rejonowy uznał, że w tym przypadku znajduje zastosowanie przepis art. 102 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c. i przewidziana w nim zasada słuszności, zgodnie z którą w wypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej kosztami w ogóle. G. S. (1) dochodziła swoich roszczeń w dobrej wierze, zmierzając do zaspokojenia swoich interesów w sposób przewidziany przez przepisy prawa. W momencie wystąpienia na drogę sądową jej żądania nosiły cechy wiarygodności i na pewno nie można było określić ich mianem oczywiście bezpodstawnych, tym bardziej, że mogła nie brać pod uwagę, nie tylko że uczestnik podniesie zarzut zasiedzenia, ale także, że zarzut ten będzie przez Sąd Rejonowy uwzględniony. Wszystkie te okoliczności uzasadniały potraktowanie przypadku wnioskodawczyni jako szczególnego. Z tych przyczyn Sąd Rejonowy orzekł o nieobciążaniu jej obowiązkiem zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych. W pozostałym zakresie Sąd Rejonowy na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. uznał, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Od powyższego orzeczenia apelację wniosła wnioskodawczyni zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając naruszenie:

- art. 292 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, wobec nieustalenia przez Sąd istnienia przesłanek do stwierdzenia zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu,

- art. 352 § 1 k.c. poprzez uznanie, że uczestnik faktycznie korzystał z nieruchomości wnioskodawczyni w zakresie odpowiadającym treści służebności,

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie, a przejawiające się w licznych uchybieniach, w tym pominięcie znaczenia podpisywanych przez strony postępowania porozumień, mocą których uczestnik każdorazowo uzyskując zgodę wnioskodawczyni na prace konserwacyjne na linii lub inne czynności wymagające wstępu na teren nieruchomości płacił na jej rzecz określoną kwotę tytułem odszkodowania za wstęp, co wyklucza możliwość uznania uczestnika za podmiot faktycznie i swobodnie korzystający z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, a okoliczność ta stanowi przesłankę wymaganą dla stwierdzenia zasiedzenia oraz dokonywanie oceny przesłanki nieprzerwanego posiadania przez uczestnika służebności w sposób wykraczający ponad inicjatywę dowodową uczestnika,

- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zgromadzonego materiału dowodowego, która w konsekwencji doprowadziła do błędnego zastosowania przez Sąd orzekający przepisów prawa materialnego i uznanie, że istnieją przesłanki wynikające z przepisów uzasadniające stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu na rzecz uczestnika.

Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia przez uwzględnienie w całości wniosku o ustanowienie służebności przesyłu oraz o zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację uczestnik wniósł o oddalenie apelacji w całości jako bezzasadnej a także o zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego za II instancję, według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu w całości.

Sąd odwoławczy podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji, przyjmując je za własne i uznając za zbędne powielanie ich w treści uzasadnienia. Zaskarżone orzeczenie należało uznać za prawidłowe, stanowiące wynik właściwej oceny zebranego materiału dowodowego.

Sąd drugiej instancji przyjął za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy, które nie zostały skutecznie podważone w apelacji.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutów naruszenia prawa procesowego, ponieważ prawidłowość zastosowania prawa materialnego może być rozważana dopiero po stwierdzeniu, że w toku właściwie przeprowadzonego postępowania dokonano ustaleń, zezwalających na zastosowanie norm prawa materialnego.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie jest trafny. Jest on w istocie zarzutem przeciwko ocenie prawnej dokonanej przez Sąd pierwszej instancji, zdaniem skarżącej błędnej. Tymczasem dla skutecznego postawienia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. koniecznym jest wykazanie przez skarżącą konkretnych zasad (logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego, całokształtu zebranego materiału dowodowego, przeprowadzenia określonych dowodów niezgodnie z zasadami procedury cywilnej, na przykład niezgodnie z zasadą bezpośredniości) lub przepisów, które sąd naruszył przy ocenie określonych dowodów (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 16 grudnia 2005 r., III CK 314/05, lex nr 172176, z dnia 13 października 2004 r., III CK 245/04, lex nr 174185). Takie zaś zarzuty w sprawie niniejszej nie zostały postawione. Skarżąca, jak wynika z uzasadnienia apelacji, nie tyle kwestionuje ocenę dowodów w sprawie przeprowadzonych co brak wyprowadzenia w oparciu o te dowody właściwej jego zdaniem oceny prawnej. Generalnie zarzuty skarżącej w tym zakresie sprowadzają się do forsowania własnej, korzystnej dla apelującej, oceny stanu faktycznego. W świetle zaś utrwalonych poglądów judykatury i piśmiennictwa nie jest wystarczającym uzasadnieniem zarzutu naruszenia normy art. 233 § 1 k.p.c. przedstawienie przez stronę skarżącą własnej oceny dowodów i wyrażenie dezaprobaty dla oceny prezentowanej przez Sąd pierwszej instancji.

Apelacja wnioskodawczyni nie wykazała uchybień w rozumowaniu Sądu, które podważałyby prawidłowość dokonanej oceny. Wbrew twierdzeniom apelującej w rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o cały zgromadzony materiał dowodowy i nie naruszył dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. Przeprowadzona przez tenże Sąd ocena materiału dowodowego jest w całości logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, zaś wszelkie podniesione w tym zakresie zarzuty stanowią w istocie jedynie niczym nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi i nieobarczonymi jakimkolwiek błędem ustaleniami i oceną prawną Sądu pierwszej instancji. Wyraz tej oceny Sądu Rejonowego znalazł się w motywach uzasadnienia orzeczenia.

Przechodząc do oceny zarzutów naruszenia prawa materialnego, tj. art. 292 k.c., art. 305 ⁴ k.c. i art. 352 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie wskazać należy, iż nie są one zasadne i stanowią polemikę ze stanowiskiem Sądu Rejonowego.

Apelacja sprowadza się do kwestionowania rozstrzygnięcia Sądu I instancji w zakresie, w jakim uznał, że doszło do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu przez poprzednika prawnego uczestnika w zakresie urządzeń, w postaci słupa i dwóch napowietrznych linii energetycznych. Wbrew twierdzeniom skarżącej stwierdzić należy, że Sąd Rejonowy wnikliwie przeanalizował zaistnienie wszystkich przesłanek zasiedzenia. Analizując przesłanki samego zasiedzenia służebności przesyłu, należy zważyć, iż pomimo tego, że przed wejściem w życie w dniu 3 sierpnia 2008 r. przepisów art. 305 ¹ -305 ⁴ k.c. o służebności przesyłu, dodanych przez ustawę z dnia 30 maja 2008 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116. póz. 731), przepisy nie przewidywały wprost tego rodzaju służebności, będącej przedmiotem rozpoznawanej sprawy i w literaturze istniał spór co do możliwości nabycia służebności przesyłu przez zasiedzenie - to w orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie przyjmowano, stosując w drodze analogii art. 145 k.c., możliwość ustanowienia służebności przesyłu,
a także dopuszczalność nabycia jej w drodze zasiedzenia.

Przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności trzeba mieć
na uwadze, iż zgodnie z art. 292 k.c. do nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie stosuje się przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie jedynie odpowiednio. Tym samym posiadania prowadzącego do nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie nie należy utożsamiać z posiadaniem prowadzącym do nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości. Zgodnie z art. 352 k.c., kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności, a do posiadania służebności przepisy o posiadaniu rzeczy stosuje się tylko odpowiednio. Podkreślenia wymaga, iż przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności gruntowej chodzi o faktyczne korzystanie z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność, zaś władanie w zakresie służebności gruntowej kwalifikuje się zgodnie z art. 336 k.c. jako posiadanie zależne.

Zgodnie z treścią art. 285 § l k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możliwości dokonywania w stosunku do niej określonych działań (służebność gruntowa).

Zgodnie z art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie, jeżeli polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia; przepisy o nabyciu
w drodze zasiedzenia stosuje się odpowiednio. Urządzenie, o którym mowa w tym przepisie ma odpowiadać treści służebności pod względem gospodarczym. Oczywistym jest, że chodzi tu o odpowiednie urządzenie materialne, umożliwiające korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie służebności, sporządzone na obcej nieruchomości lub co najmniej wkraczające w jej sferę. Charakter tego urządzenia ma być trwały, a nie chwilowy i musi być ono widoczne. Nie trzeba dowodzić, że urządzenie zainstalowane na przedmiotowym gruncie w postaci słupa i dwóch rowieszonych linii energetycznych, stanowiące własność uczestnika spełniają wymagania trwałego i widocznego urządzenia. Korzystanie z takiego urządzenia znajdującego się na cudzej nieruchomości stanowi dla jej właściciela -jak się powszechnie i zgodnie w doktrynie oraz judykaturze twierdzi - wyraźne ostrzeżenie przed działaniem osób, które korzystając z takich urządzeń mogą doprowadzić do uzyskania odpowiednich służebności. Długotrwałe tolerowanie przez właścicieli takich działań, co zostało ustalone w sposób nie budzący wątpliwości, usprawiedliwia usankcjonowanie – ukształtowanego i stabilnego stanu faktycznego – stwierdzenie, iż przedmiotowa nieruchomość jest obciążona tą służebnością. Powołany art. 172 w zw. z art. 292 k.c. i dokonane ustalenia przesądzają, iż spełnione zostały potrzebne do zasiedzenia przesłanki w postaci: posiadania, upływu czasu oraz korzystania z trwałego i widocznego urządzenia. Posiadanie prowadzące do nabycia służebności przesyłu w drodze zasiedzenia, co po raz kolejny należy podkreślić, ma inny zakres niż posiadanie prowadzące do nabycia przez zasiedzenie własności (o czym szczegółowo już wspomniano). Uczestnik i jego poprzednicy faktycznie korzystali z gruntu w taki sposób, jak to czyni osoba, której przysługuje służebność, bowiem posadowili na nieruchomości wnioskodawczyni słup i rozwiesili linie energetyczne, za pomocą których przesyłają energię elektryczną. Korzystanie to polegało na wykonywaniu takich aktów władztwa w stosunku do nieruchomości, które normalnie wykonuje osoba uprawniona z tytułu służebności.

Służebność przesyłu daje uprawnionemu, aczkolwiek w pewnym ograniczonym zakresie, władztwo nad cudzą nieruchomością. Ogranicza prawa własności właściciela nieruchomości przez ustanowienie trwałego obowiązku znoszenia przez niego w sferze,
w której może być wykonywana własność, stanu ukształtowanego jego oświadczeniem woli. Należące do istoty tego ograniczenia obowiązki ciążą na każdoczesnym właścicielu nieruchomości.

Reasumując uczestnik i jego poprzednicy prawni korzystali nieprzerwanie
z widocznych i trwałych urządzeń znajdujących się na nieruchomości wnioskodawczyni i jej poprzedników prawnych w postaci linii energetycznych i słupa energetycznego przez kilkadziesiąt lat. W takiej sytuacji doszło do nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej, która treścią odpowiada treści służebności przesyłu uregulowanej obecnie w k.c., bowiem powyższe władanie trwało przez wymagany prawem czas.

Nie budzi wątpliwości, iż zakład energetyczny jest przedsiębiorcą, który
w oznaczonym zakresie korzysta z nieruchomości obciążonej, z urządzenia służącego
do doprowadzania energii elektrycznej, które wchodzi w skład przedsiębiorstwa, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń.

Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego tak Zakład (...), (...) S.A. jak i (...) spółka z o.o. w Ł. jak i obecny uczestnik (...) S.A. w L. Oddział Ł.-Miasto w Ł. są przedsiębiorstwem w rozumieniu art. 55 k.c. W skład tych przedsiębiorstw w poszczególnych okresach wchodziły linie energetyczne 110 kV przebiegające przez nieruchomości wnioskodawczyni i posadowiony na niej słup.

Jednakże zauważyć należało, iż w początkowej fazie nim doszło do przekształcenia Zakładu (...) z przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną – władało sporną linią energetyczną w ramach sprawowanego zarządu mieniem państwowym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa. Inaczej ujmując – podmiot ten władał mieniem państwowym, lecz czynił to w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że osoba prawna, która przed dniem 1 lutego 1989 r., mając status państwowej osoby prawnej, nie mogła nabyć (także w drodze zasiedzenia) własności nieruchomości ani ograniczonych praw rzeczowych, może natomiast do okresu samoistnego posiadania wykonywanego po dniu 1 lutego 1989 r. doliczyć okres posiadania Skarbu Państwa sprzed tej daty. Stanowisko to wyrażone zostało w szczególności właśnie w odniesieniu do przedsiębiorstw przesyłowych, które do dnia 1 lutego 1989 r. korzystały ze służebności przesyłu w ramach zarządu mieniem państwowym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, a więc w istocie były dzierżycielami w stosunku do Skarbu Państwa
w rozumieniu art. 338 k.c, co uniemożliwiało im, podobnie jak w przypadku art. 128 k.c., nabycie na swoją rzecz własności ani innych praw rzeczowych. Dopiero wprowadzenie zmian do kodeksu cywilnego stworzyło z dniem 1 lutego 1989 r. dla państwowych osób prawnych, a takimi były przedsiębiorstwa państwowe, możliwość nabywania dla siebie własności nieruchomości i innych praw rzeczowych.

Powyższe oznacza, że w okresie sprzed daty 1 lutego 1989 r., kiedy obowiązywał
art. 128 k.c., wyrażający zasadę jednolitego funduszu własności państwowej, to Skarb Państwa, a nie przedsiębiorstwo państwowe był posiadaczem urządzeń przesyłowych i cudzej nieruchomości, na której je posadowiono i tylko on mógł nabyć przez zasiedzenie służebność gruntową przesyłu. Podkreślenia przy tym wymaga, że objęcie przez Skarb Państwa, reprezentowany przez przedsiębiorstwo państwowe w celu budowy linii elektroenergetycznej następowało nie w ramach władczych uprawnień państwa, lecz w celu wykonania państwowych zadań gospodarczych.

Przepisy art. 348-351 k.c. regulują różne sposoby pochodnego nabycia posiadania. Najpopularniejszym sposobem jest zwykłe wydanie rzeczy. Uznać należy, że w niniejszej sprawie doszło do przeniesienia posiadania służebności pomiędzy poprzednikami prawnymi uczestnika.

Do rozstrzygnięcia pozostaje jedynie kwestia czy posiadanie było posiadaniem w dobrej czy w złej wierze. Rozważając tę kwestię należy przypomnieć, że dla przyjęcia dobrej lub złej wiary posiadacza decydująca jest chwila objęcia przez niego posiadania nieruchomości (służebności). Sąd I instancji prawidłowo uznał, że w rozpoznawanej sprawie zasiedzenie nastąpiło w złej wierze, nie udowodniono bowiem, aby posadowienie urządzeń przesyłowych nastąpiło wskutek wydania odpowiedniej decyzji administracyjnej albo w inny sposób było legitymowanie innym aktem prawnym bądź administracyjnym, a fakt ten jest miarodajny dla oceny, że objęcie w posiadanie nastąpiło bez podstawy prawnej. W chwili kiedy rozpoczął swój bieg termin zasiedzenia, przepisy kodeksu cywilnego (art. 172 k.c. w pierwotnym brzmieniu) przewidywały 10-letni termin zasiedzenia dla posiadania w dobrej wierze i 20-letni termin zasiedzenie dla posiadania w złej wierze. Dopiero ustawą z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U z 1990 r. Nr 55, póz. 321) wprowadzono termin 20-letni i termin 30-letni. Jak już podniesiono Sąd I instancji przyjął prawidłowo złą wiarę posiadacza i 30- letni termin zasiedzenia.

Tak więc zasadnie Sąd Rejonowy ustalił, że w przypadku linii relacji R. – Z. trzydziestoletni okres zasiedzenia służebności upłynął najpóźniej z końcem grudnia 2004 r., natomiast w przypadku linii relacji T. – Z. z końcem grudnia 2002 r.

Natomiast w zakresie wyrażanej przez wnioskodawczynię zgody, czy zawieranych porozumień odnośnie umożliwienia wejścia na działkę w celu wykonania prac polegających na konserwacji urządzeń, wymianie przewodów czy podcinki drzew to zgoda była wyrażana i czynności były wykonywane w 2011 roku, 2012 roku (k. 229 – 231) a więc po upływie biegu terminu zasiedzenia służebności (koniec grudnia 2002 roku i koniec grudnia 2004 roku). Tym samym pozostawały bez wpływu na zasiedzenie przez uczestnika służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu. Ponadto okoliczność ta może mieć znaczenie dla określenia zakresu nabytej przez zasiedzenie służebności przez uczestnika, jednakże bezsprzeczne jest, że uczestnik korzystał z nieruchomości wnioskodawczyni w zakresie służebności przesyłu energii elektrycznej i ograniczał jej prawo własności przez wymagany przez ustawę czas, bowiem uczestnik przesyłał energię elektryczną korzystając z nieruchomości wnioskodawczyni za pomocą posadowionej na nieruchomości infrastruktury.

Przestawione zatem w apelacji zarzuty skarżącej nie są skuteczne.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art.13 § 2 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w punkcie 2. postanowienia na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. W realiach niniejszej sprawy, nie zachodziły podstawy do odstąpienia od podstawowej zasady rozliczenia kosztów postępowania nieprocesowego. Apelacja wnioskodawczyni była zrozumiała ze względów życiowych, choć nie obroniła się w kontekście uregulowań prawnych dotyczących tego przypadku.