Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 15 lipca 2013r., skierowanym przeciwko Gminie U., powód K. B. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 599.833,98 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 5 stycznia 2013r. do dnia zapłaty, a nadto wniósł o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu podniósł, że w dniu 7 października 2009 r. Gmina U. zawarła ze S. O. (1) – przedsiębiorcą działającym pod firmą Przedsiębiorstwo (...) – umowę dotyczącą wykonania robót polegających na budowie kompleksu muzealno – noclegowego o roboczej nazwie (...)w U.. Powód wykonywał prace – jako podwykonawca generalnego wykonawcy S. O. (1) – na podstawie umowy z dnia 12 maja 2010r. W trakcie realizacji inwestycji, powód wykonał prace dodatkowe i uzupełniające, nieobjęte wskazaną umową. Wynikało to głównie ze zmiany przez zamawiającego w 2011 r. koncepcji przeznaczenia obiektu, polegającej na rozbudowaniu jego funkcji komercyjnych, to jest hotelowo – konferencyjnej i gastronomicznej. Zmiana koncepcji nastąpiła, gdy prace objęte umową były znacznie zaawansowane, co powodowało konieczność dokonania zmian w wykonanych już częściach obiektów i wykonania nowych elementów. Nie została zawarta pisemna umowa dotycząca prac dodatkowych i uzupełniających. Były one wykonywane według bieżących wskazań przedstawicieli zamawiającego, na podstawie zapewnienia Burmistrza U., że taka umowa zostanie przygotowana przez zamawiającego, a prace zostaną rozliczone po rozliczeniu umowy z 7 października 2009 r.

Dochodzona pozwem kwota stanowi należność za prace dodatkowe i uzupełniające wykonane na podstawie umowy skutecznie zawartej między powodem a stroną pozwaną w wyniku dokonanych ustnie i potwierdzonych pisemnie (wykazy, kosztorysy) uzgodnień, z których jasno wynikają jej istotne postanowienia. Ewentualne wątpliwości, co do legitymacji powoda zostały wyeliminowane poprzez dokonanie na jego rzecz przez S. O. (1) przelewu wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za wykonane prace uzupełniające i dodatkowe. Z ostrożności procesowej powód wskazał, iż pozwany wskutek wykonania przez powoda prac dodatkowych i uzupełniających, uzyskał jego kosztem korzyść majątkową. (pozew k. 2-9, pismo procesowe k. 446)

W odpowiedzi na pozew z dnia 30 września 2013r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. Podniósł zarzut braku legitymacji procesowej po stronie powoda, zakwestionował, aby między stronami doszło do zawarcia umowy o wykonanie robót dodatkowych i uzupełniających, podkreślił, iż powód był wyłącznie podwykonawcą, z uwagi na przepisy ustawy – prawo zamówień publicznych nie mogło dojść do zmiany podmiotowej w tym zakresie. Nadto wskazał, iż umowa o przelaniu na powoda wierzytelności wynikającej z umowy na roboty jest nieważna z powodu pozorności. Podniósł również, że powód został wskazany, jako podwykonawca jedynie do części przedmiotu umowy tj. realizacji prac budowlanych związanych z translokacją obiektów. Zakwestionował zakres wykonanych prac dodatkowych i uzupełniających oraz wskazał na wadliwość wykonanych prac. (odpowiedź na pozew k. 236-256)

W piśmie procesowym z dnia 23 stycznia 2015r. strona powodowa wskazała, iż na kwotę dochodzoną pozwem składają się: kwota 327.187,17 zł netto, stanowiąca sumę kwot zgodnie z załączonymi do pozwu kosztorysami oraz zestawieniem materiałów, kwota 75.253,044 zł stanowiąca podatek VAT od wskazanej powyżej kwoty oraz kwota 197.395,20 zł wnikająca z faktury VAT nr (...) i z kosztorysu pod nazwą (...). Suma wskazanych kwot wynosi 599.835,41 zł. (pismo procesowe k. 551-553)

Ostatecznie pismem procesowym z dnia 23 grudnia 2015r. powód ograniczył powództwo do kwoty 538.941,44 zł (w tym podatek VAT w wysokości 100.778,23 zł) z odsetkami ustawowymi naliczanymi od dnia 5 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty. Oświadczył, że w pozostałym zakresie cofa pozew wraz ze zrzeczeniem się roszczenia. (pismo procesowe k. 701, protokół z 04.04.2016r. k. 814, adnotacja – 00:01:04)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 7 października 2009r. pomiędzy zamawiającym - Gminą U. (inwestorem) a wykonawcą – S. O. (1) prowadzącym Przedsiębiorstwo (...), została zawarta umowa o wykonanie robót budowlanych w zakresie zadania inwestycyjnego pn. (...)w U. /II etap/ realizowanego w ramach zintegrowanego projektu pn. (...). Przedmiotem tej umowy była budowa kompleksu muzealno-noclegowego o roboczej nazwie (...)w U., planowana na działce nr (...) stanowiącej własność Gminy U.. W skład zespołu miało wejść 5 zabytkowych obiektów przeniesionych z terenu województwa (...), kopia stodoły z miejscowości B., współczesny budynek biurowo-gospodarczy, w którym miała znaleźć się kasa biletowa, punkt sprzedaży pamiątek, toalety ogólnodostępne, biuro, pokój śniadań dla obsługi skansenu, pralnia oraz węzeł cieplny. Szczegółowy opis zamówienia zawarty był w dokumentacji technicznej, kosztorysach nakładczych, ofertowych oraz w specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych. Wykonawca oświadczył, że przed podpisaniem umowy dokonał oględzin terenu, zapoznał się z warunkami robót i uwzględnił je w kalkulacji ceny ofertowej. Wycena oferty została dokonana w oparciu o przedmiar robót, wizję lokalną oraz dokumentację techniczną. (§ 1 umowy).

W § 2 umowy przewidziano, iż przedmiot umowy zostanie wykonany zgodnie z zasadami wiedzy technicznej oraz obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawnymi i normami, a także na warunkach określonych w postanowieniach niniejszej umowy oraz w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ) z załącznikami, harmonogramie rzeczowo-finansowym sporządzonym do umowy oraz ofercie wykonawcy, stanowiących integralne części niniejszej umowy.

W § 6 umowy przewidziano, że różnice pomiędzy przyjętymi przez wykonawcę w ofercie przetargowej ilościami, cenami i przewidywanymi elementami a faktycznymi ilościami, cenami i koniecznymi do wykonania elementami stanowią ryzyko wykonawcy i obciążają go w całości.

Za wykonanie całości przedmiotu umowy przewidziano wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie 4.946.115,42 zł brutto. Kwota ta obejmowała wszystkie koszty związane z realizacją zadania, niezbędne do jego wykonania.

Wykonawca w § 10 umowy zobowiązał się do pisemnego informowania zamawiającego - za pośrednictwem inspektora nadzoru inwestorskiego – m. in. o konieczności wykonania prac dodatkowych lub zamiennych sporządzając protokół konieczności określający zakres robót oraz szacunkową ich wartość (wg kosztorysu ofertowego).

W § 21 umowy strony przewidziały możliwość dokonania jej zmiany w następujących przypadkach: zmiany uwarunkowań prawnych i formalnych realizacji Kontraktu, spowodowanych działaniem osób trzecich, zmian poprawiających sprawność, użyteczność lub zwiększających wartość ukończonych robot dla zamawiającego oraz wprowadzenia rozwiązań zamiennych, które nie wykraczają poza zdefiniowany przedmiot zamówienia i nie są traktowane, jako zamówienie dodatkowe lub uzupełniające. (umowa na roboty k. 14-24, SIWZ k. 880-891)

Powyższa umowa została zawarta w wyniku złożenia przez S. O. (1) oferty w odpowiedzi na ogłoszenie o przetargu nieograniczonym na (...) w U. /II etap/ realizowanego w ramach Zintegrowanego Projektu pn.: (...). (oferta k. 258-259)

Umowa była trzykrotnie aneksowana. Cenę za wykonanie robót ustalono w wysokości 4.979.197,35 zł brutto. Termin zakończenia prac został na podstawie umowy i aneksu nr (...) ustalony na 31 marca 2012 r. (aneksy k. 25-28)

W dniu 12 maja 2010r. pomiędzy zleceniodawcą S. O. (1) prowadzącym Przedsiębiorstwo (...) a zleceniobiorcą K. B. prowadzącym działalność pod firmą (...) K. B. została zawarta umowa o roboty budowalne. Jej przedmiotem było wykonanie pełnego zakresu prac przy realizacji inwestycji pn.: (...) w U.” Ustalono wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 4.550.600 zł brutto. Nadto w umowie przewidziano, iż wszelkie zmiany i uzupełnienia treści umowy mogą być dokonywane wyłącznie w formie aneksu podpisanego przez obie strony, pod rygorem nieważności. (umowa k. 29-35, zeznania świadka S. O. - protokół z 07.12.2015r., k. 688, adnotacja – 00:26:40)

Firma (...) K. B. została wskazana pozwanej Gminie przez wykonawcę, na etapie składania oferty, jako podwykonawca przy realizacji powyższej inwestycji, przy czym jej udział w pracach został określony, jako - wykonanie prac budowlanych związanych z translokacją obiektów.(wykaz k. 260)

S. O. (1) ostatecznie zlecił powodowi wykonanie wszystkich prac wynikających z zawartej w dniu 7 października 2009r. umowy, o czym pozwany został poinformowany ustnie. Firma (...) nie wykonywała żadnych prac. (zeznania świadka S. O. - protokół z 07.12.2015r., k. 688-689, adnotacja – 00:26:40)

Kierownikiem budowy był zatrudniony przez powoda, F. K. (1). Przedstawicielami inwestora na budowie byli: inspektor nadzoru B. T. (1) oraz projektant F. T. (1). (zeznania B. T. - protokół z 07.12.2015r., k. 689, adnotacja - 01:22:40, zeznania świadka F. K. - protokół z 07.12.2015r., k. 689-690, adnotacja – 01:42:21)

Powód nie znał oferty złożonej przez S. O. (1). (zeznania powoda - protokół z 22.06.2017r., k. 1197-1198, adnotacja – 00:26:18)

W toku prowadzenia robót powód wykonywał prace dodatkowe, nieobjęte w/w umową. Wykonanie tych prac zlecał inwestor za pośrednictwem inspektora nadzoru oraz autora projektu. (zeznania świadka S. O. - protokół z 07.12.2015r., k. 688, adnotacja – 00:26:40, zeznania powoda - protokół z 22.06.2017r., k. 1197, adnotacja – 00:26:18)

Burmistrz Miasta U. J. K. (1) często bywał na budowie. Powód rozmawiał z nim na temat prac dodatkowych. Większość tych prac wynikała z inicjatywy Burmistrza i wiązała się ze zmianą koncepcji zagospodarowania terenu. O konieczności wykonania prac dodatkowych powoda informowali także przedstawiciele inwestora - inspektor nadzoru B. T. (1) i projektant F. T. (1). Nie odbywały się żadne spotkania ani narady budowy, gdzie zapadałyby decyzje o sposobie i zakresie wykonywanych robót. (zeznania świadka S. O. - protokół z 07.12.2015r., k. 688, adnotacja – 00:26:40, zeznania B. T. - protokół z 07.12.2015r., k. 689, adnotacja - 01:22:40, zeznania świadka F. K. - protokół z 07.12.2015r., k. 689-690, adnotacja – 01:42:21, zeznania świadka A. P. - protokół z 07.12.2015r., k. 691, adnotacja – 02:31:44, zeznania powoda - protokół z 22.06.2017r., k. 1197, adnotacja – 00:26:18, zeznania pozwanego J. K. - protokół z 22.06.2017r., k. 1198v., adnotacja – 01:20:50)

Prace ujęte umową zawartą między inwestorem a wykonawcą w dniu 7 października 2009r. zostały wykonane. Konieczność wykonania robót dodatkowych wynikała z dokonywanych przez inwestora zmian planów, m.in. przekwalifikowania obiektów na inny sposób użytkowania. (zeznania świadka S. O., protokół z 07.12.2015r., k. 688, adnotacja – 00:26:40, zeznania F. T., protokół z 29.06.2016r., k. 942v.-943, adnotacja – 00:09:45)

Inspektor nadzoru B. T. (1) oraz projektant F. T. (1) uczestniczyli na bieżąco w realizacji zadania. Powód prace dodatkowe wykonywał w 2011r. i do połowy 2012r. Powód często rozmawiał z Burmistrzem na temat wykonywania dodatkowych prac. Od początku 2012r. zwracał się do niego z prośbą o dokonanie rozliczenia za dodatkowe prace. (zeznania powoda - protokół z 31.05.2017r., k. 1183-1184, adnotacja – 00:15:50, zeznania świadka S. O. - protokół z 07.12.2016r., k. 688-689, adnotacja – 00:26:40)

W lutym 2012r. odbyło się spotkanie w Urzędzie Gminy w U., uczestniczył w nim m.in. Burmistrz, powód, S. O. (1) oraz A. P. (2). Powód miał sporządzić obmiary ilościowe wykonanych prac oraz podać wartość prac dodatkowych. (zeznania świadka S. O. - protokół z 07.12.2016r., k. 688-689, adnotacja – 00:26:40, zeznania powoda - protokół z 31.05.2017r., k. 1183-1184, adnotacja – 00:15:50, zeznania świadka A. P. - protokół z 07.12.2015r., k. 691, adnotacja – 02:31:44)

Ustalono, że na kolejnym spotkaniu zostanie uzgodniona ostateczna kwota wynagrodzenia za prace dodatkowe, jednak między stronami doszło do dużych rozbieżności, co do wysokości należności. (zeznania świadka F. T. - protokół z 29.06.2016r., k. 942v.-943v., adnotacja - 00:09:45)

W trakcie spotkania w połowie 2012r., z udziałem kierownika budowy F. K. (1), Burmistrz odmówił zapłaty. (zeznania powoda - protokół z 31.05.2017r., k. 1183-1184, adnotacja – 00:15:50, zeznania pozwanego J. K. - protokół z 22.06.2017r., k. 1198v., adnotacja – 01:20:50, zeznania świadka F. K. - protokół z 07.12.2015r., k. 689-690, adnotacja – 01:42:21)

Nie została zawarta pisemna umowa dotycząca prac dodatkowych i uzupełniających. Jednakże S. O. (1) miał świadomość, iż jeżeli inwestor w osobie Burmistrza lub jego przedstawiciel w osobie inspektora nadzoru zlecał wykonanie prac, to należało je wykonać.(zeznania świadka S. O. - protokół z 07.12.2015r., k. 688-689, adnotacja – 00:26:40)

Proces uzgodnienia zakresu robót dodatkowych trwał jeszcze po ich wykonaniu. Zostały sporządzone wykazy prac uzupełniających (dotyczących obiektów: dworu, ogrodzeń, chałupy, wiatraków, budynku administracyjnego, zagospodarowania terenu, budynku gospodarczego stajni), podpisane przez inspektora nadzoru B. T. (1). Kierownik budowy F. K. (1) sporządził kosztorysy prac dodatkowych. Zostały one zatwierdzone przez inspektora nadzoru B. T. (1). Kwoty w kosztorysach nie zawierały podatku Vat. Nadto został sporządzony kosztorys uzupełniający dotyczący zagospodarowania terenu, został on jednak zatwierdzony jedynie przez S. O. (1). Protokoły prac dodatkowych zostały sporządzone na 2-3 miesiące przed końcem budowy. Zostały dostarczone inwestorowi przy dokonywaniu odbioru końcowego.

(wykazy prac uzupełniających - k. 36-44, kosztorysy uzupełniające - k. 45-163, k. 167-169, zeznania świadka S. O. - protokół z 07.12.2015r., k. 688-689, adnotacja – 00:26:40, zeznania świadka B. T. - protokół z 07.12.2015r., k. 689, adnotacja - 01:22:40, zeznania świadka F. K. - protokół z 07.12.2015r., k. 689-690, adnotacja – 01:42:21)

Wykazy prac uzupełniających oraz kosztorysy zostały przez powoda dostarczone do Urzędu Gminy U. we wrześniu bądź październiku 2012r. (zeznania świadka A. P., protokół z 07.12.2015r., k. 691, adnotacja – 02:31:44)

Powód nie wykonywał żadnych prac wbrew woli inwestora. (zeznania świadka A. P. - protokół z 07.12.2015r., k. 691, adnotacja – 02:31:44)

Powód pozostawił pozwanemu materiały o wartości 6.000 zł. Zostały one ujęte w sporządzonym przez kierownika budowy F. K. (1), zatwierdzonym przez przedstawiciela pozwanego – B. T. (1) „Zestawieniu materiałów zmagazynowanych na poddaszu budynku administracyjnego”. (zestawienie - k. 164)

Nadto w ramach prac dodatkowych i uzupełniających powód wykonał prace ziemne, polegające na dowiezieniu i rozplantowaniu ziemi i piasku na terenie. Powód zawarł z J. J. (1) umowę ustną. Jej przedmiotem było wykonanie przez J. J. (1) robót ziemnych, montowania instalacji, plantowania ziemi. Nadto, na zamówienie powoda na teren budowy był dostarczany piasek, do wyrównania terenu. (zeznania świadka K. W. - protokół z 07.12.2015r., k. 690v., adnotacja – 02:08:27, zeznania świadka J. J. - k. 690v., adnotacja – 02:20:59, faktury - k. 746-775)

Pozwany zapłacił S. O. (1) należność wynikającą z umowy zawartej w dniu 12 maja 2010r. (okoliczność bezsporna)

W dniu 21 grudnia 2012 r. S. O. (1) wystawił zamawiającemu fakturę Nr (...) na kwotę 402.438,78 zł brutto (na fakturze wskazano, iż obejmuje ona należności za roboty budowlane zgodnie ze zweryfikowanymi kosztorysami) oraz fakturę Nr (...) na kwotę 197.395,20 zł brutto (za dodatkowe roboty budowlane polegające na zagospodarowaniu terenu, zgodnie z zatwierdzonym przez S. O. (1) kosztorysem), z terminem zapłaty określonym na 14 dni. (faktury - k. 165, 166, kosztorys - k. 167-169)

S. O. (1) odmówił powodowi zapłaty za prace dodatkowe, wskazując, iż prace te powód wykonywał na polecenie Burmistrza, wobec czego powinien rozliczyć się ze stroną pozwaną. (zeznania powoda - protokół z 22.06.2017r., k. 1197-1198, adnotacja – 00:26:18, 01:15:04)

W dniu 21 grudnia 2012 r. S. O. (1) (zbywca) zawarł z K. B. (nabywcą) umowę „przelewu i potrącenia wierzytelności”, w której wskazano, iż nabywcy przysługuje wierzytelność wobec zbywcy o zapłatę wynagrodzenia w łącznej wysokości brutto 599.833,98 zł za wykonanie robót dodatkowych i uzupełniających dotyczących realizacji zadania pn. (...) w U. (II etap)”, zamówionych przez Gminę U., zbywca zaś oświadczył, że przysługuje mu wierzytelność w łącznej wysokości brutto 599 833.98 zł wobec Gminy U. o zapłatę wynagrodzenia za roboty dodatkowe i uzupełniające zamówione i potwierdzone przez Gminę U., dotyczące realizacji wskazanego zadania, na które zostały wystawione faktury nr (...). Na mocy tej umowy zbywca przeniósł na nabywcę wierzytelności wynikające z w/w faktur, na łączną kwotę 599 833,98 zł, wraz ze wszystkimi należnościami ubocznymi, prawami i roszczeniami, jakie z tej wierzytelności wynikają, za cenę 599.833,98 zł.

Nadto strony zgodnie oświadczyły, że potrącają wzajemnie i całkowicie swoje wierzytelności tj. wierzytelność nabywcy wobec zbywcy o zapłatę nabywcy wynagrodzenia w wysokości 599.833,98 zł brutto z tytułu wykonania robót dodatkowych i uzupełniających z wierzytelnością zbywcy wobec nabywcy o zapłatę ceny w wysokości 599.833,98 zł brutto za przeniesioną na nabywcę wierzytelność wobec Gminy U., wynikającą z w/w faktur, wraz ze wszelkimi należnościami ubocznymi, prawami i roszczeniami, jakie z tej wierzytelności wynikają.(umowa przelewu - k. 171-172)

Pozwany został powiadomiony o zawarciu powyższej umowy pismem datowanym na 21 grudnia 2012r. W piśmie wskazano, że należności wynikające z w/w faktur powinny być zapłacone K. B. (zawiadomienie- k. 173)

Pismem datowanym na dzień 3 stycznia 2013r. Urząd Miasta w U. poinformował, iż nie uznaje roszczenia, wskazując, iż tego typu roszczenia nie mogą być przedmiotem przelewu i nie przysługują wykonawcy, gdyż Gmina U. nie posiada już żadnych zobowiązań wobec wykonawcy. Odesłał wskazane faktury. (pismo - k. 170)

Następnie pismem z dnia 25 stycznia 2013 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwot objętych fakturami. (wezwanie - k. 174)

W odpowiedzi z dnia 4 lutego 2013 r. Burmistrz U. nie uznał roszczenia, wskazując, iż takie roszczenia nie mogą być przedmiotem przelewu i nie przysługują wykonawcy, gdyż Gmina U. nie posiada wobec niego żadnych zobowiązań. (odpowiedź - k. 175)

W projekcie przewidziano budowę ogrodzenia poszczególnych obiektów, ostatecznie w trakcie realizacji prac, inwestor doszedł do wniosku, iż ze względów estetycznych należy wykonać ogrodzenie całego terenu. (zeznania świadka F. T. - protokół z 29.06.2016r., k. 942v.-943v., adnotacja - 00:09:45)

W zatwierdzonym przez inspektora nadzoru B. T. (1) dodatkowym kosztorysie (powykonawczym) wraz z obmiarem („przedmiar”) ogólna ilość wykonanego przez powoda ogrodzenia, została określona łącznie na 837,60 mb (294,00 + 129,30 + 210,00 + 81,80 oraz 122,50 – długość ogrodzenia dla koni). (kosztorys - k. 308-319, opinia biegłego z zakresu budownictwa J. K. - k. 1114-1141, ustna opinia uzupełniająca - protokół z 31.05.2017r., k. 1184v.-1186, adnotacja - 00:31:23)

Projekt pierwotnie przewidywał podniesienie terenu. (zeznania świadka F. T. - protokół z 29.06.2016r., k. 942v.-943v., adnotacja - 00:09:45)

Teren wokół budynków był podwyższony warstwami dowożonego piasku i żwiru, co zostało odnotowane w dziennikach budowy. W okresie realizacji robót zewnętrznych i zagospodarowania terenu strony odstąpiły od bieżącego sporządzania szczegółowych obmiarów prowadzonych robót ziemnych, związanych z dowożeniem gruntu i kruszywa wbudowanego wokół budynków i całego przyległego terenu przedmiotowej inwestycji. Nie sporządzono również szczegółowej inwentaryzacji techniczno - geodezyjnej wraz z zestawieniem grubości warstw dowożonego gruntu (kruszywa) z podziałem na poszczególne miejsca i powierzchnie wokół wybudowanych obiektów wchodzących w skład zadania inwestycyjnego. (opinia biegłego z zakresu budownictwa J. K. - k. 1114-1141, ustna opinia uzupełniająca - protokół z 31.05.2017r., k. 1184v.-1186, adnotacja - 00:31:23)

Teren inwestycji został podwyższony od około 0,20 m do około 0,80 m. Różnice wysokości nie są jednakowe dla całej inwestycji. (opinia biegłego z zakresu geodezji M. R. - k. 824-825, pisemna opinia uzupełniająca - k. 997)

Wykonawca robót otrzymał od inwestora opracowany przez inwestora przedmiar, a więc ilość robót przewidzianych do wykonania. Wykonawca zmuszony był ściśle do uznania przedmiaru inwestora. W przedmiarze inwestor nie uwzględnił prac zleconych powodowi dodatkowo (uzupełniająco), a zatem nieobjętych umową z dnia 7 października 2009r. W okresie realizacji robót objętych przedmiotem umów, wystąpiła konieczność wykonania prac dodatkowych.

Powód wykonał prace dodatkowe, nieujęte postanowieniami umowy z dnia 7 października 2009r., w zakresie następujących obiektów:

- dworu (roboty ogólnobudowlane, instalacje sanitarne, wodne elektryczne), o wartości 47.893.55 zł,

- wiatraków (prace budowlane, instalacje elektryczne) o wartości 29.324,67 zł,

- stodoły (instalacje elektryczne) o wartości - 28,37 zł,

- chałupy (instalacje wodno-kanalizacyjna, prace dotyczące montażu wodomierzy, instalacja zewnętrzna – wodna i kanalizacyjna, roboty ogólnobudowlane, instalacja elektryczna) o wartości 10.684,39 zł,

- budynku administracyjnego (roboty ogólnobudowlane, instalacje CO na strychu, instalacje wodne, instalacje elektryczne) o wartości 52.850.44 zł,

- budynku stajni (instalacje sanitarne zewnętrzne, roboty ogólnobudowlane, instalacje elektryczne) o wartości 58.376 zł.

Nadto powód:

- wykonał prace związane z systemem nawadniania wodnego, o wartości 7.202,23 zł,

- postawił ogrodzenie dla wybiegu koni - wartość prac – 16.466,51 zł,

- wykonał ogrodzenie, wartość prac wyniosła 29.931,34 zł,

- wykonał prace związane z zagospodarowaniem terenu (dowóz piasku, mechaniczne profilowanie, zagęszczenie, rozścielenie kruszywa) o wartości 120.960,45 zł.

Wartość powyższych prac dodatkowych wyniosła łącznie – 373.718 zł netto.

Kosztorys ofertowy przewidywał podniesienie terenu o ok. 35 cm. Teren w obrębie inwestycji został podniesiony o około od 20 do 80 cm, co średnio stanowi 50 cm. Zatem szacunkowa dodatkowa warstwa dowiezionego piasku wykorzystanego do podwyższenia terenu była zbliżona do 15 cm (50-35).

Powód ostatecznie wykonał ogrodzenie ze sztachet zamiast z wikliny. Jednakże strony nie zmieniły ceny ogrodzenia. Wykonawca robót wyceniając prace dodatkowe przyjął cenę ogrodzenia przewidzianą w kosztorysie ofertowym. Cena wykonania przez powoda ogrodzenia została uznana przez inspektora nadzoru, w oparciu o sporządzony przez powoda kosztorys, wobec czego podlegała uwzględnieniu w tej wysokości.

W dniu 29 lutego 2012r. kierownik budowy i architekt - autor projektu złożyli oświadczenie o wykonaniu obiektów zgodnie z projektem i warunkami pozwolenia na budowę. Uwzględniwszy obecny stan wykonanych robót oraz uzyskanie przez inwestora pozwolenia na użytkowanie, należy uznać, iż prace dodatkowe zostały wykonane w sposób prawidłowy. (opinia biegłego z zakresu budownictwa J. K. - k. 1114-1141, ustna opinia uzupełniająca - protokół z 31.05.2017r., k. 1184v.-1186, adnotacja - 00:31:23)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów, w szczególności zeznań świadków, stron i załączonych do akt sprawy dokumentów.

W ocenie Sądu w świetle zgromadzonego materiału dowodowego, za wiarygodną należało przyjąć wersję powoda, iż do wykonania prac będących przedmiotem niniejszego postępowania doszło z inicjatywy strony pozwanej, która w trakcie budowy zmieniała koncepcję wykorzystania terenu i poszczególnych budynków. Koncepcje te były przedstawiane powodowi przez inspektora nadzoru B. T. (1) oraz projektanta F. T. (1) i na ich polecenie realizowane przez powoda. O wykonywanych pracach wiedział Burmistrz, który często bywał na budowie doglądając prac.

Sąd w pełni podziela opinie biegłych sądowych: z zakresu budownictwa J. K. (4) oraz z zakresu geodezji M. R. (2). Złożone opinie odznaczają się pełną przydatnością dowodową. Sporządzone zostały zgodnie z wymaganiami fachowości i niezbędną wiedzą specjalną, przytoczona na ich uzasadnienie argumentacja jest w pełni przekonująca, a zgłaszane przez strony wątpliwości i zastrzeżenia do wniosków opinii zostały wyczerpująco wyjaśnione w opiniach uzupełniających.

Ustalenia odnośnie wartości prac dodatkowych Sąd poczynił w oparciu o opinię biegłego sądowego z zakresu budownictwa J. K. (4). Biegły w sposób niebudzący wątpliwości przedstawił tok swego rozumowania w dochodzeniu do wniosków końcowych. Szczegółowo przedstawił dokonane wyliczenia, w tym w szczególności dotyczące wysokości szacunkowej dodatkowej warstwy dowiezionego piasku wykorzystanego do podwyższenia terenu oraz długości ogrodzenia, którego wartość należało przyjąć w oparciu o dane zawarte w zatwierdzonym przez inspektora nadzoru B. T. (1) - osobę uprawnioną do mierzenia i sprawdzenia kosztorysów, dodatkowym kosztorysie dotyczącym ogrodzenia, nie zaś w oparciu o pomiary dokonane przez A. P. (2), nieposiadającego uprawnień do ich dokonywania.

Ustalając stan faktyczny Sąd nie oparł się na opinii biegłego sądowego z zakresu urbanistyki, architektury oraz budownictwa lądowego J. K. (5). Wskazana opinia była, bowiem niejasna i wewnętrznie sprzeczna. Biegły wielokrotnie ją uzupełniał i zmieniał, ostatecznie nie dając jasnych odpowiedzi na postawione w tezie dowodowej pytania. Z tych względów nie mogła stanowić podstawy czynionych przez Sąd ustaleń faktycznych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powód ostatecznie domagał się od pozwanego zasądzenia kwoty 538.941,44 zł z odsetkami ustawowymi naliczanymi od dnia 5 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty, tytułem zapłaty za wykonane przez niego prace dodatkowe przy budowie kompleksu muzealno-noclegowego o roboczej nazwie (...)w U., w oparciu o umowę przelewu wierzytelności zawartą między nim a S. O. (1).

Sąd ustalił, że pozwana Gmina, jako inwestor zawarła w dniu 7 października 2009r. z wykonawcą – S. O. (1) prowadzącym działalność pod nazwą Przedsiębiorstwo (...), umowę o wykonanie robót budowlanych w zakresie zadania inwestycyjnego pn. (...)w U. /II etap/ realizowanego w ramach zintegrowanego projektu pn. (...). Przedmiotem tej umowy była budowa kompleksu muzealno-noclegowego o roboczej nazwie (...)w U.. W umowie tej wskazano elementy składowe przedmiotu zamówienia, jednak odnośnie szczegółowego opisu zamówienia umowa odsyłała do dokumentacji technicznej, kosztorysów nakładczych, ofertowych oraz specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych.

Następnie w dniu 12 maja 2010r. powód K. B. prowadzący działalność pod firmą (...) K. B., jako podwykonawca zawarł ze S. O. (1), jako wykonawcą umowę o roboty budowalne. Jej przedmiotem było wykonanie pełnego zakresu prac przy realizacji inwestycji pn.: „Budowa kompleksu muzealno-noclegowego Zagroda (...) w U.”.

Powód został zgłoszony pozwanemu przez wykonawcę, jako podwykonawca. Ostatecznie firma (...) nie wykonywała żadnych prac wynikających z zawartej z pozwaną Gminą w dniu 7 października 2009r. umowy, wszystkie wynikające z niej roboty wykonywała firma powoda.

Zgodnie z art. 647 ¹ § 1 i 2 k.c., w umowie o roboty budowlane zawartej między inwestorem a wykonawcą (generalnym wykonawcą), strony ustalają zakres robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą podwykonawców. Do zawarcia przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora. Jeżeli inwestor, w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń, uważa się, że wyraził zgodę na zawarcie umowy. Stosownie zaś do treści art. 647 ¹§ 5 k.c., zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę.

Roboty budowlane przewidziane umową z dnia 7 października 2009r. zostały wykonane, pozwany uiścił na rzecz wykonawcy należne wynagrodzenie.

Jednakże w trakcie realizacji prac na terenie przedmiotowej inwestycji, powód wykonał wiele prac dodatkowych, których pierwotnie nie przewidywała dokumentacja projektowa i przetargowa, nieujętych w przedmiarze dokonanym przez inwestora, a zatem nieobjętych postanowieniami zawartej przez S. O. (1) w dniu 7 października 2009r. z pozwanym umowy. Na etapie zawierania wskazanej umowy strony nie posiadały wiedzy na temat konieczności wykonania prac dodatkowych, które zlecone zostały dopiero w trakcie wykonywania prac podstawowych, a wynikały z dokonywanych ze strony inwestora zmian dotyczących m.in. przeznaczenia budynków czy ogrodzenia terenu.

Analizując okoliczności niniejszej sprawy należało uznać, iż między pozwaną Gminą a wykonawcą – S. O. (1) doszło do zawarcia umowy, której przedmiotem było wykonanie prac dodatkowych, których potrzeba przeprowadzenia pojawiła się w trakcie realizacji inwestycji, a które to prace zostały wykonane przez powoda – jako podwykonawcę. Nie została ona zawarta w formie pisemnej. Niewątpliwie zlecającym wykonanie prac dodatkowych był inwestor – pozwana Gmina. Miała ona świadomość konieczności zawarcia umowy o prace dodatkowe na piśmie, lecz tego nie uczyniła.

Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego o przeprowadzenie wskazanych dodatkowych prac zwracała się strona inwestorska. Wynikały one z inicjatywy Burmistrza, o zakresie prac dodatkowych, koniecznych do wykonania powoda informował przedstawiciel inwestora - inspektor nadzoru B. T. (1) i projektant F. T. (1).

Wykonanie prac dodatkowych zostało potwierdzone przez inspektora nadzoru B. T. (1), który na bieżąco uczestniczył w realizacji zadania. Mianowicie zostały sporządzone wykazy prac uzupełniających (dotyczących obiektów: dworu, ogrodzeń, chałupy, wiatraków, budynku administracyjnego, zagospodarowania terenu, budynku gospodarczego stajni), podpisane przez inspektora nadzoru B. T. (1). Kierownik budowy F. K. (1) sporządził kosztorysy prac dodatkowych, które również zatwierdził inspektor nadzoru B. T. (1).

Zgodnie z postanowieniami umowy z dnia 7 października 2009r. za wykonanie całości przedmiotu wskazanej umowy przewidziano wynagrodzenie ryczałtowe, w kwocie obejmującej wszystkie koszty związane z realizacją zadania, niezbędne do jego wykonania. Nadto w § 6 umowy przewidziano, iż różnice pomiędzy przyjętymi przez wykonawcę w ofercie przetargowej ilościami, cenami i przewidywanymi elementami a faktycznymi ilościami, cenami i koniecznymi do wykonania elementami stanowią ryzyko wykonawcy i obciążają go w całości. Przy czym w § 1 umowy z dnia 7 października 2009r. przewidziano, iż wycena ofert została dokonana w oparciu o przedmiar robót, wizję lokalną oraz dokumentację techniczną. Wykonawca robót otrzymał od inwestora przedmiar (ilość robót przewidzianych do wykonania), który zmuszony był uznać, a który nie obejmował wykonania prac dodatkowych. Zważywszy, że wykonane przez powoda prace dodatkowe nie były objęte zawartą pomiędzy pozwanym a S. O. (1) umową z dnia 7 października 2009r., nie można uznać by należność za te praca zawierała się w wynagrodzeniu ryczałtowym ustalonym w/w umową.

Odnosząc się ponadto do argumentacji strony pozwanej, iż S. O. (1), zgodnie z § 10 wiążącej go ze stroną pozwaną umowy z dnia 7 października 2009r. był zobowiązany do pisemnego poinformowania zamawiającego – pozwanej Gminy - za pośrednictwem inspektora nadzoru inwestorskiego – m. in. o konieczności wykonania prac dodatkowych lub zamiennych sporządzając protokół konieczności określający zakres robót oraz szacunkową ich wartość (wg kosztorysu ofertowego), zauważyć należy, iż inicjatorem wykonania prac dodatkowych był inwestor, nie zaś wykonawca. Były to inne prace niż przewidywała w/w umowa, a więc nie stanowiły prac dodatkowych wynikających z pierwotnej umowy, lecz zostały wykonane przez powoda na skutek zmiany przez inwestora koncepcji zagospodarowania terenu i budynków.

W dniu 21 grudnia 2012r. K. B. i S. O. (1) zawarli „Umowę przelewu i potrącenia wierzytelności”.

W myśl art. 509 § 1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba, że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki (art. 509 § 2 k.c.). Na skutek przelewu, wierzytelność cedenta (dotychczasowego wierzyciela) przechodzi z jego majątku do majątku cesjonariusza (nabywcy wierzytelności). Przedmiotem przelewu może być, co do zasady wierzytelność istniejąca, którą cedent może swobodnie rozporządzać. Warunkiem skutecznego zawarcia umowy przelewu i rozporządzenia wierzytelnością jest to, aby była ona w sposób dostateczny oznaczona (zindywidualizowana). Dotyczy to przede wszystkim wyraźnego określenia stosunku zobowiązaniowego, którego elementem jest zbywana wierzytelność (tak SN w wyroku z dnia 11 maja 1999 r., III CKN 423/98, Biul. SN 2000, nr 1, s. 1), a zatem oznaczenia stron tego stosunku, świadczenia oraz przedmiotu świadczenia. Strony stosunku, świadczenie oraz przedmiot świadczenia muszą być oznaczone bądź przynajmniej możliwe do oznaczenia (oznaczalne) w momencie zawierania umowy przenoszącej wierzytelność. Skuteczne jest zbycie wierzytelności, nieoznaczonej dokładnie w umowie przelewu, jeżeli można ją określić na podstawie treści stosunku zobowiązaniowego, z którego ta wierzytelność wynika (tak SN w wyroku z dnia 5 listopada 1999 r., III CKN 423/98, OSN 2000, nr 5, poz. 92, G. Kozieł w Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna, wyd. II, A. Kidyba (red.), LEX 2014).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, należało stwierdzić, iż zawarta między S. O. (1) a powodem umowa cesji wierzytelności zawiera wszelkie podmiotowo oraz przedmiotowo istotne elementy, by uznać ją za skuteczną. Umowa jednoznacznie określa strony umowy oraz przedmiot umowy, którym zgodnie z jej treścią był przelew wierzytelności w łącznej wysokości brutto 599.833,98 zł przysługującej S. O. (1) wobec Gminy U. o zapłatę wynagrodzenia za roboty dodatkowe i uzupełniające zamówione i potwierdzone przez Gminę U., związane z zadaniem pn. (...) w U. (II etap)”, które zostały wykonane w trakcie realizacji zdania zamówionego przez Gminę U. i określonego w umowie z dnia 7 października 2009r., a w związku z wykonaniem, których S. O. (1) wystawił pozwanej Gminie faktury nr (...), opiewające łącznie na wskazaną kwotę.

Konkludując powyższe, na mocy powyższej umowy doszło do nabycia w/w wierzytelności przez stronę powodową, wobec czego posiada ona legitymację czynną do dochodzenia roszczeń z tytułu przelanej wierzytelności.

Wartość prac dodatkowych, wykonanych przez powoda, Sąd ustalił w oparciu o opinię biegłego sądowego z zakresu budownictwa J. K. (4), przyjmując, iż wynosi ona 373.718 zł netto. Wobec powyższego wskazana kwota podlegała zasądzeniu na rzecz powoda od pozwanej Gminy. W pozostałej części powództwo, jako nieuzasadnione, podlegało oddaleniu.

W zakresie żądania zasądzenia odsetek Sąd zważył, iż w myśl art. 359 § 1 k.c. odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu. W niniejszej sprawie źródłem roszczenia o odsetki jest przepis art. 481 § 1 k.c., zgodnie, z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Stosownie do treści art. 455 k.c. roszczenie wierzyciela wobec dłużnika staje się wymagalne wraz z nadejściem terminu do spełnienia świadczenia. Jeżeli termin ten nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. W niniejszej sprawie S. O. (1) wystawił pozwanemu w dniu 21 grudnia 2012r. faktury VAT nr (...), z terminem płatności wynoszącym 14 dni, tj. do dnia 4 stycznia 2013r., a zatem zasadne jest zasądzenie odsetek ustawowych zgodnie z żądaniem pozwu, tj. od 5 stycznia 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r., zaś od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie.

Strona powodowa częściowo cofnęła pozew ze zrzeczeniem się roszczenia. O dopuszczalności cofnięcia pozwu stanowi przepis art. 203 k.p.c. Zgodnie z § 1 przywołanej regulacji pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku. Sąd nie dopatrzył się okoliczności, które przemawiałyby za uznaniem cofnięcia powództwa za niedopuszczalne. Wobec częściowego cofnięcia przez stronę powodową pozwu, Sąd – na podstawie przepisu art. 355 § 1 k.p.c. – orzekł o umorzeniu postępowania w zakresie żądania zapłaty kwoty 60.892,54 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 stycznia 2013r.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c., dokonując ich stosunkowego rozliczenia.

Postanowieniem z dnia 13 sierpnia 2013r. powód K. B. został zwolniony od kosztów sądowych w całości.

Powód wygrał proces w 62,30 % (żądanie wynosiło 599.833,98 zł, zaś zasądzona kwota to 373.718 zł). K. B. poniósł koszty procesu w łącznej kwocie 7.217 zł (7.200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa), natomiast koszty procesu wyłożone przez pozwanego wyniosły łącznie 12.961,61 zł (7.200 zł - koszty zastępstwa procesowego, 40 zł – opłata od zażalenia oraz wydatki na poczet wynagrodzenia biegłych w kwocie 5721,61 zł). Łącznie poniesione przez strony koszty procesu wyniosły 20.178,61 zł.

Pozwany przegrał proces w 62,30 % i w tym zakresie powinien ponieść koszty procesu. Z uwagi na to, że poniesione przez niego koszty procesu wyniosły 12.961,61 zł, zaś powinien je ponieść w kwocie 12.571,27 zł (62,30 % z kwoty 20.178,61 zł), należy mu się od powoda zwrot różnicy w kwocie 390,34 zł.

W toku procesu, w związku ze zwolnieniem powoda od kosztów sądowych, powstały nieuiszczone koszty sądowe, obejmujące opłatę sądową od pozwu w wysokości 29.992 zł oraz wynagrodzenie biegłych sądowych w wysokości 6.957,02 zł – wypłacone tymczasowo z funduszu Skarbu Państwa. Obowiązkiem ich poniesienia, stosownie do dyspozycji art. 113 ust. 1 i 2 pkt 1 u.k.s.c., należało obciążyć strony, proporcjonalnie do tego, w jakiej części każda z nich wygrała i odpowiednio – przegrała proces, co odpowiada kwocie 23.019,24 zł (tj. 18685,02 zł tytułem opłaty i 4334,22 zł tytułem wynagrodzenia biegłych) obciążającej stronę pozwaną (która przegrała w 62,30 %). Natomiast, w pozostałej części, stanowiącej kwotę 13.929,78 zł (tj. 11306,98 zł opłaty i 2622,80 zł wynagrodzenia biegłych) obowiązek poniesienia kosztów procesu, tymczasowo wyłożonych przez Skarb Państwa, spoczywa na powodzie, jako stronie przegrywającej w 37,70 %.