Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 8 czerwca 2012 roku J. R.wystąpił przeciwko P. T.i D. T.(obecnie M.) o zobowiązanie pozwanych do złożenia oświadczenia woli o zwrotnym przeniesieniu na rzecz powoda własności nieruchomości – działki gruntu numer (...)położonej przy ul. (...)w R., dla której Sąd Rejonowy w Pabianicach prowadzi księgę wieczystą (...), a to wobec odwołania przez powoda darowizny uczynionej aktem notarialnym sporządzonym przez notariusza A. G.i zarejestrowanym w rep. A nr (...). Powód podniósł, iż umowa zawarta w dniu 20 grudnia 2010 roku była pozorną umową sprzedaży, mającą na celu ukrycie faktycznej umowy darowizny nieruchomości, a wobec tego, iż po zawarciu tejże umowy pozwani dopuścili się względem powoda rażącej niewdzięczności, darowizna została odwołana (pozew, k. 2 – 6).

Pozwana D. T. wniosła o oddalenie powództwa w całości, podnosząc, iż umowa zawarta między stronami była umową sprzedaży (odpowiedź na pozew, k. 33).

Pozwany P. T. uznał powództwo, potwierdzając okoliczności opisane w pozwie (odpowiedź na pozew, k. 115 – 116).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana D. M. ( primo voto T.) jest chrześnicą powoda J. R. (okoliczność bezsporna).

Strony utrzymywały regularne kontakty towarzyskie. Pozwana przyjeżdżała do powoda w odwiedziny, czasami razem ze swoją córką; podczas odwiedzin pozwana niekiedy pomagała w sprzątaniu domu powoda. Odwiedzała również powoda, kiedy ten przebywał w szpitalu. Również powód odwiedzał pozwanych. Strony miały ze sobą dobry kontakt (zeznania świadków M. P., k. 91 i G. K., rozprawa z 7 lutego 2014 r., 00:19:06, k. 218 odwrót; zeznania powoda, rozprawa z 7 lutego 2014 r., 00:34:44 i 00:44:54, k. 219 – 220).

Częste kontakty stron trwały mniej więcej od 2009 roku (zeznania pozwanej D. M., rozprawa z 7 lutego 2014 r., 01:05:40, k. 220 odwrót).

Powód chciał by pozwani zamieszkali w sąsiedztwie jego miejsca zamieszkania i wybudowali tam dom; z tego powodu zdecydował się przekazać im działkę położoną w R. przy ul. (...) (zeznania powoda, rozprawa z 7 lutego 2014 r., 00:34:44).

W dniu 20 grudnia 2010 roku w kancelarii notariusz A. G.strony zawarły umowę sprzedaży nieruchomości – działki gruntu numer (...)położonej przy ul. (...)w R., dla której Sąd Rejonowy w Pabianicach prowadzi księgę wieczystą (...). Strony ustaliły cenę sprzedaży na kwotę 230.000 złotych, a powód oświadczył, iż całą cenę sprzedaży otrzymał w gotówce i ją kwituje (akt notarialny, k. 9 – 11).

Cena sprzedaży została powodowi zapłacona gotówką (zeznania pozwanej D. M., rozprawa z 7 lutego 2014 r., 01:05:40, k. 220 odwrót).

Po przeniesieniu własności nieruchomości rozpoczął się konflikt pomiędzy pozwaną D. T., a córką powoda – M. P.. Dochodziło do sytuacji, w których pozwana przyjeżdżała do domu powoda i była stamtąd wyganiana przez M. P.. W tej sytuacji kontakty między stronami stały się rzadsze, choć pozwana nadal odwiedzała powoda (zeznania świadka G. K., rozprawa z 7 lutego 2014 r., 00:26:03, k. 218 odwrót – 219; zeznania powoda, rozprawa z 7 lutego 2014 r., 00:44:54, k. 220; zeznania pozwanej D. M., rozprawa z 7 lutego 2014 r., 01:05:40, k. 221).

Pozwana rozwiodła się z P. T., a w dniu 19 czerwca 2013 roku zawarła związek małżeński z M. M. (2)(okoliczność bezsporna).

Powód ma za złe pozwanej D. M., że się rozwiodła z P. T.. Nie chciałby, żeby pozwana sprzedała nieruchomość w R., lecz byłby zadowolony, gdyby pozwana faktycznie zbudowała na niej dom i tam zamieszkała (zeznania powoda, rozprawa z 7 lutego 2014 r., 00:34:44 i 00:44:54, k. 219 – 220).

W dniu 14 maja 2012 roku powód złożył pozwanym pisemne oświadczenie o odwołaniu darowizny, z uwagi na brak pomocy ze strony obdarowanych na rzecz darczyńcy (oświadczenie, k. 7 – 8).

Oceniając zgromadzony materiał dowodowy sąd nie dał wiary zeznaniom powoda, w takim zakresie, w którym kwestionował on otrzymanie zapłaty za sprzedaną nieruchomość. Zeznanie to jest bowiem poparte jedynie relacjami osób czerpiących swoja wiedzę od samego powoda (świadkowie J. D. i R. W.) lub bezpośrednio zainteresowanych w sprawie i pozostających w konflikcie z drugą strona procesu (M. P.). Zeznanie w takim zakresie pozostaje przy tym w sprzeczności z treścią aktu notarialnego, wskazującego na przyjęcie przez powoda zapłaty za nieruchomość i – przy braku innych niezależnych i wiarygodnych źródeł dowodowych potwierdzających taką wersje wydarzeń – nie może być uznane za podstawę ustaleń faktycznych w procesie.

Sąd nie dał również wiary zeznaniom świadka M. P. w takim zakresie, w jakim twierdziła ona, że po zawarciu umowy przeniesienia własności nieruchomości z 2010 roku pozwana zerwała kontakty z powodem. Zeznania te nie znajdują potwierdzenia nie tylko w jakimkolwiek pozostałym materiale dowodowym, ale przede wszystkim pozostają w sprzeczności z zeznaniami samego powoda, który inaczej relacjonuje swoje kontakty z pozwaną przed i po spisaniu aktu notarialnego, nie wskazując na znaczne różnice w stopniu intensywności tych kontaktów, a jeżeli – to wynikające z konfliktu między pozwaną, a M. P..

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest niezasadne i dlatego zostało przez sad oddalone w całości.

Żądanie pozwu dotyczy zwrotnego przeniesienia na powoda własności nieruchomości położonej przy ul. (...)w R.w związku z odwołaniem umowy darowizny uczynionej w dniu 20 grudnia 2010 roku. Aby tak sformułowane powództwo uznać za zasadne spełnione muszą być dwie przesłanki. Po pierwsze, koniecznym jest wykazanie, że umowa dotycząca przeniesienia własności nieruchomości była tylko z pozoru umową sprzedaży, w rzeczywistości zaś stanowiła darowiznę na rzecz pozwanych. Po drugie zaś, po zawarciu takiej umowy pozwani musieliby dopuścić się względem powoda rażącej niewdzięczności, co stanowiło by dlań uprawnienie do odwołania darowizny. W rozpoznawanej sprawie żadna z przesłanek pozwalających na uznanie zasadności roszczenia spełniona nie została.

Przede wszystkim brak jest podstaw do uznania, że zawarta między stronami umowa nie była umową sprzedaży, lecz jedynie pozorną sprzedażą mającą na celu ukrycie darowizny. Zgodnie z przepisem art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru; jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Dokonana przez sąd ocena materiału dowodowego zebranego w sprawie, a przede wszystkim jednoznaczne zapisy aktu notarialnego i brak wiarygodnych dowodów przeczących tej wersji, nie pozwala na ustalenie, że zawarta w dniu 20 grudnia 2010 roku umowa przeniesienia własności nie była sprzedażą, lecz darowizną. W tej sytuacji nie ma podstaw do zastosowania przepisu art. 83 § 1 k.c. do oceny ewentualnej czynności ukrytej, ani też przepisów 888 i następnych k.c., regulujących umowę darowizny.

Nawet jednak, gdyby hipotetycznie przyjąć, że zawarta miedzy stronami umowa była faktycznie darowizną, a nie umową sprzedaży, to niewątpliwie nie zaszły przesłanki do odwołania darowizny, a co za tym idzie do żądania zwrotnego przeniesienia własności przedmiotu darowizny. Zgodnie z przepisem art. 898 § 1 k.c. darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Wielokrotnie w orzecznictwie powtarzana jest teza, iż przewidziana w art. 898 § 1 k.c. przesłanka niewdzięczności, w stopniu rażącym, ma kwalifikowany charakter odnoszący się do zachowań, które oceniając rozsądnie, przy uwzględnieniu miernika obiektywnego i subiektywnego, muszą być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę, jak na przykład popełnienie przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu, czci albo mieniu, ciężkie naruszenie obowiązków rodzinnych, naruszenie godności osobistej ze świadomością i w nieprzyjaznym zamiarze. Znamion rażącej niewdzięczności nie wyczerpują z reguły czyny nieumyślne obdarowanego, a nawet drobne czyny umyślne nie wykraczające poza zwykłe konflikty życiowe, rodzinne, jak też wywołane zachowaniem się darczyńcy. W ocenie sądu zachowanie pozwanych po zawarciu umowy nie może być kwalifikowane nie tylko jako rażąca, ale nawet zwykła niewdzięczność. Trzeba bowiem zwrócić uwagę, że zachowanie to w początkowym okresie po przeniesieniu własności nie uległo jakimkolwiek zmianom: kontakt z powodem miała głównie pozwana D. T., ona przyjeżdżała do powoda i okazjonalnie pomagała mu w gospodarstwie domowym. Pozwany P. T. nie odwiedzał powoda ani przed ani po przeniesieniu własności nieruchomości. Zmniejszenie częstotliwości kontaktów pozwanej z darczyńcą było wynikiem konfliktu pozwanej z córką darczyńcy: mimo tego, D. M. nadal starała się utrzymywać poprawne lub dobre relacje z powodem. Faktycznie konflikt jaki się pojawił nie dotyczy w ogóle stron postępowania: powód – darczyńca nie zgłasza pretensji do zachowania któregokolwiek z pozwanych, sam nie twierdzi również, by w związku z przeniesieniem własności nieruchomości oczekiwał od pozwanych pomocy lub opieki. Jedyna podnoszona przez niego okoliczność to fakt, iż pozwana rozwiodła się z pierwszym mężem i zawarła drugi związek małżeński. Fakty takie jednakże w żaden sposób nie mogą być kwalifikowane jako niewdzięczność wobec powoda, a tym bardziej rażąca niewdzięczność. Dotyczą one bowiem wewnętrznych relacji „obdarowanych” małżonków i nie są w jakimkolwiek stopniu skierowane przeciwko powodowi. Jeszcze raz podkreślić trzeba, że niewdzięczność odnosi się do takiego zachowania obdarowanego, które jest skierowane przeciw darczyńcy świadomie i w nieprzyjaznym zamiarze, ukierunkowane zazwyczaj na wyrządzenie krzywdy lub szkody majątkowej. Z zasady wyłącza się również działania skierowane przeciwko osobie trzeciej, chyba że podjęte są z zamiarem pokrzywdzenia darczyńcy. Nawet niewierność małżeńska obdarowanego małżonka, będąca zawinioną przyczyną rozwodu, nie stanowi rażącej niewdzięczności wobec darczyńców – teściów w rozumieniu art. 898 § 1 k.c. (por. wyrok SN z 28. 03. 2012 r., V CSK 179/11). Pozwani nie podejmowali jakichkolwiek negatywnych zachowań skierowanych przeciwko powodowi, w szczególności działań świadomych i nieprzyjaznych. Brak podstaw do twierdzenia, by kontakty, jakie małżonkowie utrzymywali z powodem po przeniesieniu własności odbiegały od wyobrażeń powoda, co do tych kontaktów; w szczególności powód nie zgłaszał jakichkolwiek pretensji, ani roszczeń co do P. T. w zakresie pomocy lub opieki, zaś pozwana D. M. realizowała tę pomoc i kontakty początkowo w sposób pełny, a następnie – wraz z narastaniem konfliktu z córką powoda – w miarę swoich możliwości. Sam rozpad związku małżeńskiego pozwanych i ponowny związek pozwanej nie stanowią nie tylko rażącej, ale i jakiejkolwiek niewdzięczności względem powoda.

Mając powyższe na uwadze, powództwo w rozpoznawanej sprawie podlegało oddaleniu.

Rozstrzygnięciu temu nie stoi na przeszkodzie okoliczność, iż pozwany P. T. uznał powództwo. Otóż zgodnie z przepisem art. 213 § 2 k.p.c. sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że uznanie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa. Uznanie powództwa w tym wypadku było w sposób oczywiste sprzeczne z prawem (z uwagi na brak podstaw do zwrotnego przeniesienia własności nieruchomości w trybie żądanym w pozwie), a nadto zmierzało do obejścia prawa (poprzez zmianę relacji własnościowych przedmiotowej nieruchomości). Z tych przyczyn uznanie powództwa nie mogło związać sądu.

O kosztach procesu sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. i nie obciążył nimi powoda mając na uwadze jego trudna sytuacje materialną.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu sąd orzekł na podstawie § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów w nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1348 ze zm.).

Z/ Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.