Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 4 grudnia 2018 roku J. T. i Z. T. wnieśli o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym przeciwko pozwanym J. W. – jako wystawy weksla własnego i A. W. – jako poręczycielce tego weksla. Powodowie żądali zasądzenia na swoją rzecz solidarnie od pozwanych kwoty 470.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty oraz kosztów procesu.

(pozew k. 2-4)

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym w dniu 4 stycznia 2019 roku sygn. II Nc 442/18 Sąd Okręgowy w Łodzi orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

(nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym k. 36)

Nakaz zapłaty został doręczony: A. W. – w dniu 4 lutego 2019 roku, J. W. – przez awizo z dniem 1 lutego 2019 roku.

(zwrotne poświadczenia odbioru k. 74, 75)

W dniu 18 lutego 2019 roku pozwani wnieśli zarzuty. Powyższy nakaz zapłaty został zaskarżony w całości. Pozwani podnieśli: naruszenie art. 34 Prawa wekslowego z uwagi na nieprzedstawienie weksla do zapłaty w okresie roku od wystawienia, art. 10 w zw. z art. 2 Prawa wekslowego poprzez przyjęcie, że dokument stanowi weksel wobec braku porozumienia wekslowego i naruszenie przez to również art. 5 k.c. oraz zarzut braku porozumienia co do wypełnienia weksla.

Pozwani wnieśli o uchylenie nakazu zapłaty, oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na ich rzecz zwrotu kosztów procesu.

Uzasadnienie zarzutów koncentrowało się na braku porozumienie co do sposobu wypełnienia weksla, braku wezwania do wykupu weksla, nadużycia prawa podmiotowego przez powodów.

(zarzuty od nakazu zapłaty k. 79-80, 87-88)

Postanowieniem z dnia 1 marca Sąd Okręgowy w Łodzi odrzucił zarzuty J. W. jako spóźnione. Nakaz zapłaty uprawomocnił się wobec pozwanego z dniem 16 lutego 2019 roku.

(postanowienie k. 95, zarządzenie k. 96)

W odpowiedzi na zarzuty wywiedzione przez A. W. powodowie podtrzymali żądania pozwu.

W uzasadnieniu podkreślono, że podniesione zarzuty dotyczą stosunku wekslowego, nie kwestionują stosunku podstawowego.

Wskazano, że pozwana odpowiada jako poręczycielka wekslowa i ponosi taką samą odpowiedzialność jak wystawca weksla, a odpowiedzialność ta ma charakter solidarny z wystawcą weksla (art. 47 Prawa wekslowego).

Podniesiono, w odwołaniu do orzecznictwa, że nieprzedstawienie weksla do zapłaty nie uzasadnia odmowy wydania nakazu zapłaty oraz zauważono, że wymóg przedstawienia weksla do zapłaty w terminie roku nie ma zastawania w niniejszej sprawie, gdyż dotyczy jedynie weksla płatnego za okazaniem.

W odniesieniu do braku porozumienia wekslowego wyjaśniono, że strony zawarły ustne porozumienie co do sposobu wypełnienia weksla – weksel miał charakter gwarancyjny, zabezpieczał spłatę pożyczki, a prawo nie wymaga pisemnej formy dla porozumienia. Zarzucono, że ciężar dowodu wypełnienia weksla niezgodnie z porozumieniem spoczywa na dłużniku wekslowym.

(pismo procesowe powoda k. 103-)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 14 września 2006 roku J. T. i Z. T. zawarli umowę pożyczki na kwotę 500.000 zł. Pożyczka była oprocentowana. Termin spłaty określono na okres jednego roku (§ 3 umowy). Wypłata nastąpiła w dniu zawarcia umowy (§ 2 umowy).

Zgodnie z § 7 umowy, zabezpieczeniem spłaty był weksel in blanco wystawiony w dniu zawarcia umowy przez J. W. i poręczony przez A. W..

Treść umowy została przygotowana przez A. W.. Weksel, podpisany już przez oboje małżonków, wraz z gotową umową przyniósł J. W. w dniu podpisania umowy. Nie było na nim kwoty, gdyż jej wysokość była uzależniona od wysokości ewentualnej spłaty.

(umowa k.9-10 , weksel k. 5 (55), poręczenie k. 5 odwr., zeznania powoda k. 136 odwr., adnotacja 00:16:10)

Po upływie rocznego terminu, wobec braku spłaty pożyczki, pożyczkobiorcy zostali wezwani do zwrotu pożyczki wraz z odsetkami. Żadna część pożyczki nie została spłacona. Brak realizacji zobowiązania spowodował wytoczenie powództwa częściowego na kwotę 30.000 zł. Wyrokiem zaocznym z dnia 18 lipca 2017 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt I C 110/17, Sąd Rejonowy w Pabianicach uwzględnił powództwo w całości i orzekł o kosztach procesu.

(wezwanie do zapłaty k. 11, pozew częściowy k. 12, wyrok k. 14, zeznania powoda k. 136 odwr., adnotacja 00:16:10, 00:10:52)

W 2017 roku J. T. zdecydował się wypełnić weksel in blanco celem dochodzenia roszczeń.

(zeznania powoda k. 137, adnotacja 00:14:12)

Powyższe dokumenty, w oparciu o które poczyniono ustalenia faktyczne, nie były kwestionowane. Pozwana wprawdzie podnosiła, że powód nie okazał jej oryginału weksla, ale jednocześnie nie kwestionowała ani samej umowy ani faktu wystawienia weksla, ani jego zapisów. Z ustaleń wynika, że to pozwani przygotowali dokumenty: umowę i sam weksel, który został powodowi wręczony. Jednocześnie oryginał tego dokumentu został przedłożony do Sądu.

W odniesieniu do umowy należy jedynie zauważyć, że w § 3 błędnie została określona data spłaty kwoty pożyczki. Zastrzeżono roczny termin spłaty zadłużenia począwszy od dnia zawarcia umowy – czyli spłata winna nastąpić do dnia 14 września 2007 roku, a nie – jak zapisano – 2006 roku. W świetle wszystkich okoliczności należy stwierdzić, że jest to omyłka pisarska. Ponieważ jednak powód uznaje prawidłowy (roczny) termin spłaty (prawidłową datę podano także w pozwie), a okoliczność ta nie była przedmiotem jakiegokolwiek zarzutu, nie była w ogóle objęta sporem – nie miało to wpływu na poczynione ustalenia i treść rozstrzygnięcia.

W ramach prowadzonego postępowania strona pozwana wraz z zarzutami złożyła wnioski dowodowe o przesłuchanie w charakterze świadka J. W. oraz – w charakterze strony – jej samej.

W tym celu została wyznaczona rozprawa, na którą Sąd wezwał oboje małżonków. Wyznawania zostały przez każdego z nich osobiści odebrane. Mimo to, nikt nie stawił się rozprawę. Do dnia zamknięcia rozprawy (po upływie blisko pięciu miesięcy) nie wpłynęło żadne usprawiedliwienie nieobecności świadka ani pozwanej, czy wniosek o odroczenie rozprawy. Wobec protestu powoda, który wskazał, że pozwani nigdy nie stawiają się na wezwania Sądu, co prowadzi jedynie do przewlekłości postępowań (k. 136), Sąd postanowił ukarać świadka grzywną, a jednocześnie – w trybie art. 242 k.p.c. – zakreślił termin na przeprowadzenie dowodu z zeznań tego świadka – do dnia kolejnej rozprawy, o czym pozwana została przez Sąd poinformowana. Natomiast strona została wezwana do osobistego stawiennictwa pod rygorem pominięcia dowodu z jej zeznań. Wezwania na kolejny termin zostały doręczone i odebrane osobiście przez każdego z małżonków. Mimo to, świadek i pozwana nie stawili się, nie usprawiedliwili swojej nieobecności, pozwana nie żądała odroczenia rozprawy. W tej sytuacji Sąd postanowił pominąć dowód z zeznań świadka uznając, że jego przeprowadzenie po tym terminie rozprawy zmierza do przewlekłości postępowania i pominął dowód z zeznań powódki, która nie stawiła się, pomimo wezwania pod tym rygorem.

Jednocześnie należy stwierdzić, w świetle treści zarzutów i poniższych rozważań prawnych, które stały się podstawą wydania wyroku w niniejszej sprawie, że dowody te pozostawały bez wpływu na rozstrzygnięcie.

W powyższym stanie faktycznym, Sąd zważył,
co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Strona powodowa dochodziła od pozwanych zapłaty należności z weksla gwarancyjnego in blanco, który został wypełniony przez powoda na kwotę zadłużenia, jakie powstało w związku z umową pożyczki z dnia 14 września 2006 roku.

Sąd w postępowaniu nakazowym wydał nakaz zapłaty z przedstawionego weksla. Dalsze postępowanie było prowadzone z udziałem jedynie A. W., w rezultacie skutecznego wniesienia przez nią zarzutów. Zarzuty J. W. – jako spóźnione – zostały odrzucone i nakaz zapłaty wobec pozwanego
uprawomocnił się.

W takiej sytuacji procesowej obowiązek wykazania wszystkich okoliczności spoczywał na pozwanej. Jak wskazywał bowiem Sąd Najwyższy: „Nie może też ujść uwagi, że postępowanie w sprawie toczyło się po wniesieniu zarzutów przez pozwanych od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym wydanego na podstawie weksla, co nakłada na pozwanych dodatkowe powinności w zakresie ciężaru dowodu co do podniesionych zarzutów (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2010 r., sygn. akt I CSK 641/09 i powołane w nim orzecznictwo).” Sąd Najwyższy podkreślił, że nie narusza art. 6 k.c. przyjęcie, że w takim postępowaniu ciężar dowodu nie przechodzi na powoda (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2016 r., sygn. akt I CSK 649/15).

Zarzuty pozwanej koncentrują się właściwie na kwestiach związanych z samym wekslem. Wprawdzie zostało podniesione nieprawidłowe wypełnienie weksla, ale zarzut ten odniósł się w istocie do braku porozumienia wekslowego (wypełnienie weksla mimo braku porozumienia wekslowego). W żadnym zakresie pozwana nie zakwestionowała kwoty dochodzonej pozwem, nie podniosła zarzutu przeciwko wysokości kwoty pożyczki, czy spłaty (nawet częściowej) zadłużenia. Nie był spornym fakt zawarcia umowy, czy istnienia weksla gwarancyjnego.

Żadne elementy stosunku podstawowego nie zostały objęte zarzutami od nakazu zapłaty.

Jeżeli więc żadne elementy łączącego strony nie były przedmiotem sporu (fakt pożyczenia kwoty 500.000 zł, brak spłaty w jakimkolwiek zakresie w terminie wymagalności), to już one przesądzają o zasadności powództwa. Dodatkowo należy zauważyć, że w obrocie prawnym istnieje już tytuł wykonawczy na część kwoty z tego stosunku (wyrok zaoczny z 2017 roku), który również nie był kwestionowany przez żadnego z pozwanych.

Odnosząc się natomiast do treści zarzutów to głównym elementem stanowiska pozwanej jest kwestia braku istnienia porozumienia wekslowego.

W tym zakresie należy jednak stwierdzić, że przepisy nie stawiają żadnych wymogów formalnych dla tzw. deklaracji wekslowej. Jedyny przepis, który odnosi się do porozumienia wekslowego, to art. 10 ustawy Prawo wekslowe z dnia 28 kwietnia 1936 r. (tj. z dnia 26 stycznia 2016 r., Dz.U. z 2016 r. poz. 160). Przepis ten ogranicza możliwość zasłaniania się zarzutem uzupełnienia weksla in blaco w sposób niezgodny z zawartym porozumieniem; jest to możliwe jedynie w sytuacji, gdy posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Prawo wekslowe nie reguluje, jak należy traktować owo porozumienie i jaką powinno mieć formę. Dlatego też należy uznać, iż ustawodawca dopuścił dowolność formy porozumienia wekslowego (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 28.5.1998 r., sygn. akt III CKN 531/97, (z dnia 28.5.1998 r., sygn. akt III CKN 531/97, z dnia 13.2.2004 r., sygn. akt IV CK 62/03, z dnia 17.9.2004 r., sygn. akt V CK 562/03, z dnia 22.6.2006 r., sygn. akt V CSK 70/06, z dnia 01.12.2010 r., sygn. akt I CSK 181/10). Porozumienie może być zawarte w dowolnej formie zarówno pisemnej, jak i ustnej, a nawet w sposób dorozumiany. Treść porozumienia wyznaczają granice swobody umów (art. 353 ¹ k.c.).

W niniejszej sprawie została zawarta umowa pożyczki. Podpisanie i wręczenie weksla towarzyszyło tej czynności – pozwana przygotowała umowę, podpisała weksel, który następnie mąż uzupełnił swoim podpisem i wręczył wraz z podpisaniem umowy. W umowie (której treść przygotowała sama pozwana) znalazł się zapis o zabezpieczaniu roszczeń wekslem in blanco.

Te wszystkie okoliczności wystawienia i wręczenia weksla jednoznacznie wskazują na ścisły związek zabezpieczenia z umową pożyczki objętą pozwem. Jednocześnie pozwana nie podnosi, że weksel związany był z jakimkolwiek innym zobowiązaniem, czy inny był cel jego wystawienia albo nie został wręczony. Sam zarzut bez odniesienia się do okoliczności powstania weksla i znalezienia się powoda w jego posiadaniu, czy wreszcie – istnienia innego weksla, który stanowiłby wykonanie § 7 umowy, jest niewystarczające tym bardziej, że okoliczności związane z samą umową – fakt udzielenia pożyczki, nie był kwestionowany.

Jednocześnie okoliczności te w sposób jasny i jednoznaczny stanowią przejaw woli stron umowy; w sposób dostatecznie zrozumiały i niewątpliwy wskazują na wolę stron wywołania określonych skutków przez tę czynność prawną (art. 60 k.c.) – wolę zabezpieczenia spłaty pożyczki objętej umową. Zwraca uwagę również, że pozwana nie podnosiła, aby warunki wypełnienia weksla były inne niż samej umowy (jakie), nie podnoszono, aby umawiano się na uzupełnienie weksla inną kwotą (jaką). Tymczasem, weksel został wypełniony kwotą obejmującą jedynie pozostałą do spłaty część samej pożyczki, bez naliczonych odsetek.

Z tych względów wyinterpretowanie porozumienia stron polegającego na tym, że w przypadku nie spłacenia kwoty pożyczki pożyczkodawca będzie uprawniony do wypełnienia weksla celem dochodzenia tego roszczenia, nie budzi jakichkolwiek wątpliwości.

W świetle powyższego oraz mając na uwadze charakter roszczenia wekslowego,
jak również okoliczności sprawy (wieloletni brak spłaty choćby części zadłużenia, brak reakcji na postępowanie sądowe obejmujące część roszczenia), powoływanie się przez pozwaną na zarzut nadużycia prawa procesowego nie mogło odnieść skutku.

Zarzut dotyczący nie przedstawienia weksla do zapłaty także nie miał wpływu na rozstrzygnięcie. Należy zaznaczyć, że zarówno wskazany przez pozwaną art. 2 jak i art. 34 Prawa wekslowego, dotyczący przedstawienia weksla nie dotyczą weksla będącego przedmiotem tego postępowania. Art. 33 Prawa wekslowego wskazuje, że weksel może być płatny: za okazaniem, w pewien czas po okazaniu, w pewien czas po dacie lub w oznaczonym dniu. Regulacja art. 34 Prawa wekslowego dotyczy weksli płatnych za okazaniem. Natomiast weksel przedstawiony w niniejszej sprawie jest płatny w określonym dniu – 29 sierpnia 2017 roku.

Podsumowując Sąd stwierdził, że pozwana nie zakwestionowała skutecznie weksla, ani możliwości dochodzenia na jego podstawie zapłaty w postępowaniu sądowym. W sprawie brak było zarzutów dotyczących stosunku podstawowego, który stał się podstawą wystawienia weksla. W szczególności nie zakwestionowano faktu uzyskania pożyczki, braku jej spłaty – kwoty wynikającej z zobowiązania.

Tymczasem, jak wskazano, ciężar dowodu obciążał stronę pozwaną. Powoduje to opisana powyżej sytuacja procesowa (postępowanie po wydaniu nakazu zapłaty z weksla), ale również fakt, że taki rozkład ciężaru dowodu zawsze występuje w przypadku zarzutu niezgodności wypełnienia weksla z porozumieniem wekslowym. Zgodnie z powszechnie przyjętym stanowiskiem w doktrynie i orzecznictwie dowód w tym zakresie należy do dłużnika wekslowego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 listopada 1999r., sygn. akt I ACa 775/99, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 2 marca 2005r., sygn. akt I ACa 1413/04, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13 lipca 2005 r., sygn. akt
I ACa 23/05). Także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 września 2010 r. I CSK 641/09 stwierdził, że taki rozkład ciężaru dowodu w sprawach o żądanie zapłaty, które w całości znajduje potwierdzenie w treści weksla, jest zgodny z ogólną regułą wyrażoną w art. 6 k.c. W wyroku z dnia 9 września 2010 r., sygn. akt I CSK 641/09 Sąd Najwyższy wywiódł: „Na pozwanych, którzy w zarzutach od nakazu zapłaty powołali się na to, że wpisana przez stronę powodową w wekslu kwota nie miała uzasadnienia w objętym zabezpieczeniem stosunku wynikającym z umowy leasingu z dnia 31.07.2001 r., spoczywał zatem ciężar dowodu tej okoliczności pod rygorem nieuwzględnienia wniesionych zarzutów. Konsekwentnie, na pozwanych spoczywała także powinność zaoferowania dowodów na poparcie przytoczonej okoliczności (art. 232 zdanie pierwsze KPC).”

Natomiast w wyroku z dnia 9 września 2010 r., sygn. akt I CSK 641/09 wskazano: „Podmiot, który występuje - jak strona powodowa - z powództwem o zapłatę, opartym na twierdzeniu, że dochodzone roszczenie przysługuje mu na podstawie weksla własnego podpisanego przez jednego z pozwanych w charakterze wystawcy, a przez drugiego w charakterze poręczyciela za wystawcę, powinien do pozwu dołączyć poświadczający to weksel. Jest to dowód z jego strony konieczny, a zarazem - co do zasady - wystarczający. Pozwany przed tak uzasadnionym żądaniem może się bronić za pomocą różnego rodzaju zarzutów podważających zasadność tego żądania. Taki rozkład ciężaru dowodu w sprawach o żądanie zapłaty, które w całości znajduje potwierdzenie w treści weksla, jest zgodny z ogólną regułą wyrażoną w art. 6 KC (zob. art. 485 § 2 KPC; por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18.11.1999 r., I CKN 215/98, OSNC 2000, nr 7-8, poz. 128, z dnia 24.10.2003 r., III CK 35/02, z dnia 22.06.2006 r., V CSK 86/06, z dnia 05.07.2007 r., II CSK 160/07 i z dnia 07.05.2009 r., IV CSK 549/08). Po wydaniu nakazu zapłaty na podstawie weksla pozwany powinien wszystkie okoliczności faktyczne, zarzuty i wnioski dowodowe zmierzające do wykazania bezzasadności powództwa przytoczyć w zasadzie już w zarzutach od nakazu zapłaty (art. 495 § 3 k.p.c.).

W świetle powyższego, zarzuty nie doprowadziły do wzruszenia nakazu zapłaty, czy zakwestionowania żądania pozwu.

Mając na uwadze powyższe Sąd, na podstawie art. 493 § 4 k.p.c., utrzymał zaskarżony nakaz zapłaty w całości.

Od kwoty zasądzonej na podstawie weksla należne były także odsetki ustawowe za opóźnienie w spełnieniu należności, zgodnie z art. 48 ust. 2 w zw.
z art. 103 ustawy prawo wekslowe liczone od dnia kolejnego po terminie płatności.

W niniejszej sprawie powód żądał naliczenia odsetek od daty późniejszej, zatem roszczenie w tym zakresie należy uznać za uzasadnione.

Podstawę prawną orzeczenia o kosztach procesu stanowił art. 98 k.p.c., statuujący zasadę odpowiedzialności za wynik procesu.

Strona powodowa poniosła koszty związane z: opłatą od pozwu – 5.875 zł, opłatą
od pełnomocnictwa – 17 zł oraz wynagrodzenia pełnomocnika.

Zgodnie z § 3 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 265) w postępowaniu nakazowym wynagrodzenie to wynosiło 7.200 zł. Natomiast zgodnie z ust. 2, w przypadku skutecznego wniesienia sprzeciwu lub zarzutów opłatę ustala się na zasadach ogólnych. To oznacza, że w niniejszej sprawie znajduje zastosowanie § 2 pkt 7 rozporządzenia; po skierowaniu sprawy do postępowania zwykłego wysokość wynagrodzenia wynosi 10.800 zł.

Łącznie poniesione przez powoda koszty procesu wyniosły 16.692 zł, z czego kwota 13.092 została zasądzona nakazem zapłaty od obojga pozwanych. Pozostała część – kwota 3.600 zł – została zasądzona w pkt 2 wyroku.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

(...)