Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 26 marca 2012 roku A. W. (1) zwróciła się do Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi o ustalenie, że w skład majątku wspólnego L. W. (1) i A. W. (1) wchodzi wierzytelność w postaci nakładu z majątku wspólnego na majątek osobisty L. W. (1) w wysokości 600.000 zł oraz o dokonanie podziału tegoż majątku poprzez przyznanie wspomnianej wierzytelności na wyłączną własność uczestnika postępowania i zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni tytułem spłaty kwoty 300.000 zł.

W uzasadnieniu wniosku wskazano, że strony od 1995 roku są małżeństwem. W dniu 23 grudnia 2011 roku zawarły umowę majątkową małżeńską, mocą której zniesiona została między nimi ustawowa wspólność majątkowa. W 1993 roku uczestnik postępowania zawarł z deweloperem umowę na wybudowanie domu, zaś w 1994 roku – celem uzyskania środków na budowę – zaciągnął kredyt w Banku (...). Łączna kwota zobowiązań związanych z kredytem wynosiła 101.000 zł. Z treści wniosku wynika nadto, że w 1995 roku uczestnik zaciągnął kolejny kredyt – na kwotę 10.000 zł. Ogółem spłacona została suma 13.662,59 zł. Kredyty te w przeważającej części uregulowane zostały po zawarciu przez strony związku małżeńskiego ze środków z majątku dorobkowego. Z majątku tego pochodziły także nakłady związane z ostatecznym wykończeniem i wyposażeniem domu.

W dalszej kolejności wnioskodawczyni podniosła, iż dokonała nakładu ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny, albowiem posiadany przez nią przed zawarciem małżeństwa samochód marki R. (...) został przez nią sprzedany, zaś uzyskane z tego tytułu środki weszły do majątku wspólnego. W czasie trwania ustawowej wspólności małżeńskiej strony zaciągały kolejne kredyty, służące spłacie istniejących zobowiązań (w tym związanych z budową domu). W głównej mierze z kredytów tych korzystał L. W. (1), pomimo tego, że spłaty dokonywane były z majątku wspólnego stron.

Wnioskodawczyni oceniła, że dom – stanowiący własność uczestnika – przedstawia wartość około 800.000 zł. Z uwagi na fakt, iż spłaty kredytów zaciągniętych na budowę domu dokonywane były z majątku wspólnego, zdaniem A. W. (1) 3/4 wartości domu sfinansowano właśnie ze spłaty kredytów środkami z majątku wspólnego małżonków. Przy przyjęciu powyższej proporcji oraz szacowanej wartości nieruchomości, do rozliczenia pomiędzy stronami pozostaje kwota 600.000 zł, stanowiąca nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika. Wobec faktu ustania wspólności majątkowej, A. W. (1) domagała się spłaty połowy owej wierzytelności. (wniosek, k. 2-4)

Uczestnik wniósł o oddalenie wniosku oraz o zasądzenie od A. W. (1) na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 7.200 zł. W myśl stanowiska uczestnika wnioskodawczyni nigdy nie dokonywała nakładów na jego majątek osobisty z majątku wspólnego małżonków. Dom przy ulicy (...) w chwili powstania wspólności ustawowej między małżonkami był już wybudowany, a koszt jego budowy został w całości zapłacony przed 16 kwietnia 1995 roku. Po tej dacie budowa domu nie była kontynuowana. Nie czyniono też na niego żadnych nakładów. Ze względu na to, że wierzytelność na którą powołuje się A. W. (1) nie istnieje – w ocenie uczestnika – nie jest możliwe zasądzenie na jej rzecz kwoty 300.000 zł tytułem spłaty.

Uczestnik wskazał, że całą należność za dom zapłacił przed zawarciem związku małżeńskiego. L. W. (1) odebrał dom i zamieszkał w nim zanim wstąpił w związek małżeński z A. W. (1). Po odebraniu domu nie wykonywano w nim żadnych prac wykończeniowych, a jedynie prace związane z usuwaniem usterek przez dewelopera. Kredyt zaciągnięty przez uczestnika w 1994 roku – w kwocie 650.000.000 starych zł – przeznaczony został na urządzenie domu i jego wyposażenie oraz na bieżące potrzeby małżonków. Uczestnik przyznał, że kredyt zaciągnięty przez niego w (...) Banku został spłacony w czasie małżeństwa. Środków z tego kredytu nie spożytkowano jednak na budowę ani wykończenie domu. Odnosząc się do kwestii rozliczenia wartości samochodu R. (...) uczestnik stwierdził, iż był to jego samochód treningowy, a wnioskodawczyni nie korzystała z tego pojazdu. Środki ze sprzedaży samochodu zostały przeznaczone na zakup nowego auta sportowego – F. (...). Ponadto L. W. (1) nadmienił, że kredyty zaciągnięte w latach 1999-2008 nie były przeznaczone na budowę lub wykończenie domu ani na spłatę innych zobowiązań oraz że zostały one w całości uregulowane. Uczestnik zakwestionował również wartość nieruchomości podaną przez wnioskodawczynię oraz proporcję 3/4, w jakiej finansowanie inwestycji miało pochodzić ze środków z majątku wspólnego. (odpowiedź na wniosek, k. 76-81)

W piśmie z dnia 29 kwietnia 2013 roku uczestnik przyłączył się do wniosku A. W. (1) potwierdzając, że przedmiotem rozliczenia w podziale majątku wspólnego winno być rozliczenie nakładu z majątku wspólnego małżonków na spłatę długu uczestnika (kredytu na kwotę 650.000.000 starych zł), zaciągniętego przed zawarciem małżeństwa, a spłaconego – w części – w czasie trwania związku małżeńskiego i przed zniesieniem ustawowej wspólności małżeńskiej pomiędzy uczestnikiem a wnioskodawczynią. Z uwagi na to, iż w okresie małżeństwa doszło do spłaty kwoty 61.963 zł z tytułu owego kredytu, L. W. (1) gotowy był zapłacić wnioskodawczyni sumę 30.981,50 zł. (pismo uczestnika z dnia 29 kwietnia 2013 roku, k. 192)

Wobec stanowisk stron, iż do majątku wspólnego nie wchodzą przedmioty (ruchomości bądź nieruchomości) istniejące jako obiekt podziału w sensie fizycznym ani prawa majątkowe i niemajątkowe, a przedmiotem postępowania jest jedynie rozliczenie spłaty kredytu hipotecznego, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi postanowieniem z dnia 5 listopada 2013 roku, w sprawie I Ns 281/12 (pod którą początkowo była prowadzona niniejsza sprawa), orzekł o podjęciu postępowania w trybie procesowym. Sąd ten zauważył, że w przypadku, gdy po ustaniu wspólności małżeńskiej nie istnieje jako obiekt podziału wspólny majątek stron, roszczenia z tytułu zwrotu wydatków, nakładów i spłaconych długów przewidziane w art. 45 k.r.o. podlegają rozpoznaniu w procesie. Postępowanie nieprocesowe wchodzi bowiem w rachubę wyłącznie wtedy, gdy przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa istnieją w dalszym ciągu jako obiekt podziału w sensie fizycznym. (postanowienie, k. 219-220)

W związku z powyższym, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, postanowieniem z dnia 9 stycznia 2014 roku (sygn. akt I C 140513), stwierdził swoją niewłaściwość rzeczową i przekazał sprawę do tut. Sądu jako właściwego do rozpoznania sprawy. (postanowienie, k. 221)

Po przekazaniu sprawy A. W. (1) podtrzymała żądanie zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kwoty 300.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia wniosku oraz kosztów postępowania. (pismo powódki, k. 231, protokół rozprawy z dnia 29 września 2014 roku, k. 405)

Pozwany nie uznał żądania powódki i wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od niej kosztów postępowania – w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Ostatecznie oświadczył, że może zapłacić powódce kwotę 38.731 zł tytułem zwrotu połowy kredytu wraz z odsetkami. (pismo pozwanego, k. 234-235, załącznik do protokołu rozprawy z dnia 29 września 2014 roku, k. 407)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. W. (1) i L. W. (1) zawarli związek małżeński w dniu 16 kwietnia 1995 roku. (okoliczność bezsporna)

Przed zawarciem małżeństwa strony przez okres 6 miesięcy pozostawały w konkubinacie i wspólnie wynajmowały mieszkanie przy ulicy (...). A. W. (1) pracowała przed ślubem za granicą. Po powrocie do kraju była zatrudniona jako dziennikarka w telewizji. L. W. (1) natomiast w 1994 roku pracował jako technik obsługi tomografu komputerowego. Później prowadził własną działalność gospodarczą związaną ze sprzedażą klocków hamulcowych oraz był założycielem i dyrektorem firmy medyczno-farmaceutycznej (...), która powstała w 1994 roku. (zeznania świadka D. S., k. 182-183, przesłuchanie A. W., k. 210, 400-402, przesłuchanie L. W., k. 403-404)

Umową z dnia 17 listopada 1993 roku, zawartą pomiędzy L. W. (1) a spółką (...) będącą deweloperem, spółka (...) zobowiązała się za wynagrodzeniem do wybudowania domu jednorodzinnego o powierzchni 167 m ², położonego w Ł. przy ul. (...), dla pozwanego. Całkowita cena sprzedaży domu wyniosła 63.196 USD. (umowa ze spółką (...), k. 9-12, zestawienie kosztów budowy domu, k. 340)

Budowa domu rozpoczęła się wiosną 1994 roku. (przesłuchanie L. W., k. 403)

Właścicielem nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...) jest L. W. (1). Nieruchomość ta została nabyta przez niego przed zawarciem związku małżeńskiego z A. W. (1). (wydruk z księgi wieczystej, k. 56-63, wypis z aktu notarialnego – umowy sprzedaży, k. 90-93, wypis z aktu notarialnego – umowy zniesienia współwłasności, k. 106-115)

A. W. (1) i L. W. (1) podjęli wspólną decyzję o zakupie domu. Pozwany w dniu 19 września 1994 roku zawarł z (...) umowę o kredyt hipoteczny na realizację inwestycji mieszkaniowej na kwotę 650.000.000 starych zł. Kredyt ten był przeznaczony na budowę domu na nieruchomości L. W. (1), położonej w Ł. przy ul. (...). W treści umowy znajdował się zapis, iż pracownicy banku mogą wejść na teren nieruchomości w dowolnym czasie celem inspekcji budowy, kontroli ksiąg i innych danych związanych z inwestycją. Pierwsza rata kredytu miała zostać spłacona w następnym kwartale kalendarzowym po dacie zawarcia umowy, tj. w IV kwartale 1994 roku. Zabezpieczeniem kredytu była hipoteka. L. W. (1) zobowiązał się do zrealizowania inwestycji zgodnie z dokumentacją projektowo-kosztorysową, harmonogramem budowy i wszelkimi prawnymi wymaganiami oraz do zakończenia budowy w terminie do 31 grudnia 1994 roku. (umowa o kredyt hipoteczny, k. 18-24, przesłuchanie A. W., k. 151 w zw. z k. 209, 400, 402, częściowo przesłuchanie L. W., k. 152 w zw. z k. 210, zeznania świadka M. M., k. 155, zeznania świadka D. S., k. 182, pokwitowanie wpłaty prowizji od kredytu hipotecznego, k. 264)

W dniu 15 listopada 1994 roku pozwany dokonał wpłaty należności ratalnej z tytułu wyżej wskazanego kredytu na kwotę 15.188.800 starych zł. L. W. (1) uiścił również ratę za I kwartał 1995 roku w wysokości 1.518,88 zł. Owe dwie raty zapłacone zostały przed zawarciem przez strony małżeństwa. (dowód wpłaty, k. 193, zaświadczenie, k. 197, zawiadomienie z potwierdzeniem wpłaty, k. 196)

Stan zadłużenia L. W. (1) z tytułu kredytu hipotecznego na realizację inwestycji mieszkaniowej na dzień 1 stycznia 1995 roku – a więc po denominacji – wynosił 69.112,79 zł. (pismo (...), k. 194-195)

Aneksem do umowy ze spółką (...) strony określiły listę prac dodatkowych. W listopadzie 1994 roku, podczas odbioru domu, pozwany ustalił z deweloperem jakie usterki będą podlegać naprawie oraz za jaką cenę. W dniu 15 grudnia 1994 roku został zgłoszony do odbioru końcowego z przekazaniem budynków do użytkowania I etap budowy osiedla (...), na którym znajduje się nieruchomość pozwanego, oznaczona numerem 8. Budynek został oddany do użytku w dniu 21 grudnia 1994 roku. (informacja firmy (...), k. 94, protokół odbioru próbnego, k. 95-96, zawiadomienie o oddaniu obiektu budowlanego do użytku, k. 116, aneks do umowy, k. 342-344)

W czerwcu 1995 roku L. W. (1) wezwał firmę (...) do usunięcia nowo ujawnionych oraz uprzednio nienaprawionych usterek. Zostały one usunięte, a za ich naprawę L. W. (1) nie musiał uiszczać wynagrodzenia. (pismo L. W. do firmy (...), k. 97-98, przesłuchanie L. W., k. 151 w zw. z k. 210)

Strony wprowadziły się do domu przy ulicy (...) na przełomie roku 1994/1995. Nieruchomość nie była w pełni wykończona, brakowało w niej części mebli i wyposażenia. Jednocześnie na nieruchomości były wykonywane drobne naprawy gwarancyjne w ramach przeglądu. W chwili, gdy strony wprowadzały się do domu przy ulicy (...), kredyt na jego budowę nie był spłacony, w związku z czym L. W. (1) i A. W. (1) zawierali kolejne umowy kredytowe celem spłaty istniejących zobowiązań. (przesłuchanie A. W., k. 151, 153 w zw. z k. 209, 400-403, przesłuchanie L. W., k. 151 w zw. z k. 210, 403-405, zeznania świadka M. H., k. 154, zeznania świadka A. K., k. 183, rachunki, k. 251-253, 255-262, 265)

A. W. (1) nie uczestniczyła w spłacie kredytu hipotecznego przed zawarciem związku małżeńskiego. (przesłuchanie A. W., k. 400)

W dniu 16 grudnia 1994 roku (...) zawarł z pozwanym umowę o kredyt odnawialny w kwocie 36.000.00 starych zł. (umowa z (...), k.15-16)

W kwietniu 1995 roku L. W. (1) zaciągnął kolejny kredyt – w (...) Banku. Kredyt ten został spłacony w 1997 roku. (rozliczenie spłaty kredytu, k. 17)

W styczniu 1999 roku strony zawarły z (...) Bankiem (...) S.A. umowę o kredyt na kwotę 6.200 zł. A. W. (1) i L. W. (1) podpisali z tymże bankiem kolejne umowy – o kredyty konsumpcyjne na kwoty 8.000 zł. W listopadzie 2000 roku A. W. (1) i L. W. (1) zaciągnęli następny kredyt konsumpcyjny we wspomnianym banku – na kwotę 10.000 zł. W kwietniu i w grudniu 2000 roku L. W. (1) uzyskał kredyty konsumpcyjne w (...) Banku (...) S.A. w wysokości odpowiednio 10.298,92 zł i 10.000 zł. (umowy kredytu konsumpcyjnego, k. 28-31, 42-48, 49-50, 51-53, 54-55, umowa o kredyt dla posiadaczy rachunku, k. 36-41)

Pismem z dnia 28 lutego 2002 roku Bank (...) S.A., na rzecz którego na nieruchomości przy ul. (...) ustanowiona była hipoteka w kwocie 65.000 zł celem zabezpieczenia wierzytelności z tytułu kredytu na realizację budownictwa mieszkaniowego, oświadczył, iż zabezpieczona wierzytelność wygasła, w związku z czym wyraża zgodę na wykreślenie hipoteki. Kredyt zaciągnięty przez L. W. (1) na kwotę 650.000.000 starych zł został spłacony z dochodów z majątku wspólnego stron. W piśmie z dnia 27 lutego 2002 roku (...) poinformował L. W. (1) o umorzeniu powyższej należności kredytowej w zakresie przejściowego wykupienia odsetek w kwocie 46.775,87 zł oraz o anulowaniu oprocentowania odsetek przejściowo wykupionych ze środków budżetu państwa w kwocie 1.029,80 zł. (oświadczenie (...) S.A., k. 14, przesłuchanie A. W., k. 153 w zw. z k. 209, 401, częściowo przesłuchanie L. W., k. 152 w zw. z k. 210-211, zeznania świadka M. M., k. 155, pismo (...) z dnia 27 lutego 2002 roku, k. 208)

Umową z dnia 15 października 2003 roku L. W. (1) zaciągnął kolejny kredyt – w Banku (...) S.A. Kwota kredytu wynosiła 100.000 zł. Kredyt przeznaczony był wyłącznie na zakup, poprzez rachunek brokerski, papierów wartościowych. (umowa o udzielenie kredytu dla inwestora giełdowego, k. 25-27)

Nabywcą samochodu (...) była A. W. (1). (...) zostało zakupione w lutym 1994 roku i stanowiło majątek osobisty powódki. Strony korzystały z niego wspólnie – w tym L. W. (1) do celów sportowych. Środki ze sprzedaży samochodu, do której doszło w czasie małżeństwa storn, wykorzystane zostały na bieżące wydatki i spłatę zobowiązań. (rachunek na zakup samochodu R. (...), k. 117, dowód wpłaty, k. 118, przesłuchanie A. W., k. 151, 181 w zw. z k. 209-210, 400-401, 403, częściowo przesłuchanie L. W., k. 181 w zw. z k. 210, zeznania świadka D. S., k. 182-183, zeznania świadka A. K., k. 183, umowa sprzedaży samochodu R. (...), k. 198)

W dniu 11 kwietnia 1995 roku L. W. (1) zakupił samochód marki (...). (rachunek na zakup samochodu F. (...), k. 119, przesłuchanie L. W., k. 210)

W czasie trwania małżeństwa strony wspomagał finansowo ojciec A. W. (1) – M. H. (2) – opłacając wynagrodzenie dla opiekunki dziecka stron, koszty jego zajęć pozalekcyjnych i wakacji. M. H. (2) sfinansował także budowę werandy w domu przy ulicy (...). Przed zawarciem związku małżeńskiego przez strony ojciec A. W. (1) nie przekazywał jej większych kwot pieniężnych. (zeznania świadka M. H., k. 154, zeznania świadka D. S., k. 183, przesłuchanie A. W., k. 401, przesłuchanie L. W., k. 404)

W dniu 23 grudnia 2011 roku strony zawarły przed notariuszem umowę, mocą której zniosły obowiązujący ich ustrój małżeńskiej majątkowej wspólności ustawowej i poddały swoje stosunki majątkowe ustrojowi rozdzielności majątkowej. (wypis z aktu notarialnego, k. 8)

Wartość nieruchomości położonej przy ulicy (...) wynosiła 104.000 zł (po denominacji) na dzień 19 września 1994 roku, tj. dzień zaciągnięcia przez pozwanego kredytu hipotecznego. Wartość tej nieruchomości na dzień 24 kwietnia 2014 roku (dzień sporządzenia opinii) wynosiła natomiast 642.000 zł. Proporcja w jakiej budowę domu sfinansowano z kredytu hipotecznego zaciągniętego przez L. W. (1) zamyka się w stosunku 49,50 %. (opinia biegłego z zakresu szacowania wartości nieruchomości, k. 267-305, ustna opinia uzupełniająca – protokół rozprawy z dnia 5 czerwca 2014 roku, k. 335-336, zapis dźwięku 00:12:22-01:02:38, pisemna opinia uzupełniająca, k. 374-378, ustna opinia uzupełniająca – protokół rozprawy z dnia 29 września 2014 roku, k. 399, zapis dźwięku 00:02:09-00:22:34)

A. W. (1) wyprowadziła się z domu przy ulicy (...). ( przesłuchanie A. W., k. 401)

Okoliczności faktyczne niniejszej sprawy Sąd ustalił w oparciu o powołane wyżej dowody z dokumentów, zeznań świadków, przesłuchania stron oraz opinii biegłej do spraw szacowania wartości nieruchomości.

Opinia biegłej E. W. (zarówno pierwsza, jak i druga) jest pełna, rzetelna i fachowa. Niemniej jednak przy ustalaniu udziału w jakim nieruchomość pozwanego została zrealizowana w oparciu o środki z kredytu hipotecznego, Sąd posłużył się drugą opinią biegłej, albowiem biegła podała w niej ów procent z uwzględnieniem pełniejszej dokumentacji, dostarczonej przez L. W. (1). W ocenie Sądu, biegła wydając drugą opinię, dysponowała kompletnym obrazem stanu finansów stron w okresie trwania wspólności majątkowej, co uprawniało ją do zmiany swojego stanowiska, która to zmiana nie budzi zastrzeżeń Sądu. Opinię wykonano zgodnie z zakreśloną tezą dowodową, po wnikliwej analizie zebranego w sprawie materiału dowodowego. W ustnych wyjaśnieniach do opinii złożonych na rozprawach biegła w sposób szczegółowy i wyczerpujący ustosunkowała się do zgłoszonych zarzutów – w tym – wytłumaczyła, dlaczego wybrała taką, a nie inną metodę wyceny. Po zapoznaniu się z ustną opinią uzupełniającą oraz uzupełniającą opinią pisemną Sąd nie znalazł podstaw ku temu, by nie dać im wiary. Przy określaniu wartości nieruchomości biegła wzięła pod uwagę wszystkie możliwe cechy rynkowe, kształtujące tę wartość oraz przeprowadziła analizę rynku nieruchomości, uwzględniając uwarunkowania lokalizacyjne, rodzaj, przeznaczenie i stan techniczny domu.

Argument pozwanego, w myśl którego biegła nie ma kompetencji do dokonywania poczynionych przez siebie rozliczeń, a jej założenia co do zaliczenia środków z kredytu na cenę nieruchomości są nietrafne, jest gołosłowny. Nie budzi bowiem wątpliwości Sądu, iż kredyt hipoteczny został zaciągnięty na cele związane z budową i wykończeniem domu przy ulicy (...), o czym będzie jeszcze mowa w dalszej części uzasadnienia. Jednocześnie podnoszona przez stronę pozwaną okoliczność, iż wartość nieruchomości L. W. (1) winna zostać określona na kwotę 620.000 zł, a nie na sumę 642.000 zł, musi zostać uznana za bezpodstawną. Po pierwsze podkreślić należy, że nie jest to różnica znaczna, wziąwszy pod uwagę, iż przedmiotem wyceny jest rynek nieruchomości – często niewymierny – a po drugie biegła precyzyjnie wyjaśniła, dlaczego wartość nieruchomości została oszacowana w taki sposób.

Dowody z dokumentów przedstawione przez strony również zasługiwały na wiarę, w związku z czym, Sąd poczynił na ich podstawie ustalenia faktyczne w takim zakresie, na jaki pozwalała na to ich treść. Strony nie kwestionowały prawdziwości ani rzetelności sporządzenia powołanych dokumentów – zwłaszcza dokumentacji bankowej, mającej dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Na dokumentach tych oparła się również biegła sporządzając swoje opinie.

Zeznania świadków należało ocenić zasadniczo jako logiczne i rzeczowe. Wraz z pozostałymi przeprowadzonymi dowodami stworzyły one spójny obraz zaistniałej sytuacji, co czyni je wiarygodnym środkiem dowodowym. Odnosząc się szczegółowo do poszczególnych świadków wskazać należy, iż Sąd nie dał wiary zeznaniom M. H. (2) i M. M. (2) w części, w jakiej zeznali oni, że A. W. (1) przez okres około 2 lat przed ślubem prowadziła z pozwanym wspólne gospodarstwo domowe (k. 154-155). Również zeznania D. S. (2) – która podała, że strony zamieszkały ze sobą na rok przed zawarciem związku małżeńskiego – nie są wiarygodne (k. 182). Za najbardziej miarodajną Sąd uznał w tym przedmiocie treść zeznań pozwanego, który jako jedyny potrafił precyzyjnie określić datę wspólnego zamieszkania stron (6 miesięcy przed ślubem), która to data była jednocześnie datą rozpoczęcia wynajmu mieszkania przy ulicy (...). W związku z powyższym, Sąd uznał, że strony zamieszkały razem i prowadziły wspólne gospodarstwo w okresie pół roku przed zawarciem związku małżeńskiego.

Sąd zaznacza zarazem, że zeznania M. M. (2) nie wniosły wiele nowego do sprawy, dlatego też ich znaczenie dla zapadłego rozstrzygnięcia było marginalne. Zeznania ojca powódki opierały się w dużej mierze na jego przypuszczeniach, natomiast zeznania A. K. (2) nie zawierały w zasadzie żadnych konkretnych informacji o istotnym charakterze.

Ustalenia co do tego kiedy strony zamieszkały razem w domu przy ulicy (...) – wobec rozbieżności w zgromadzonym materiale dowodowym – Sąd dokonał w przybliżeniu, przyjmując, iż najpewniejszą datą będzie przełom 1994 i 1995 roku. Okoliczność ta nie ma zresztą kluczowego wpływu na treść orzeczenia.

Ustalając stan faktyczny sprawy, Sąd w dużej mierze oparł się na dowodzie z przesłuchania stron. W świetle zgromadzonych dowodów nie budzi zastrzeżeń Sądu, iż strony wspólnie spłacały w czasie małżeństwa kredyt hipoteczny ze środków pochodzących z majątku dorobkowego. Potwierdziła to i powódka, i pozwany.

Sąd nie dał wiary twierdzeniom L. W. (1), iż kredyt hipoteczny na sumę 650.000.000 starych zł nie był przeznaczony na cele związane z inwestycją budowlaną przy ulicy (...). Przeczą temu wprost zapisy umowy zawartej z bankiem (k. 18-24) oraz same zeznania pozwanego, który raz podaje, że całość należności za dom zapłacona została przed ślubem, a raz, że oprócz dwóch rat reszta kredytu została uregulowana w czasie trwania małżeństwa. Zeznania pozwanego są o tyle niekonsekwentne, że gdyby do spłaty kredytu doszło w latach 1994/1995, to bank wcześniej wyraziłby zgodę na wykreślenie hipoteki. Hipoteka zaś została wykreślona dopiero w 2002 roku. Pozwany zeznał także, że udział powódki w kredycie „jest taki, jak wspólnie spłacaliśmy kredyt w latach 1995-2003” – strony miały wówczas wspólne pieniądze i porównywalne zarobki. Tym samym za niewiarygodne należało uznać zeznania pozwanego, który utrzymywał, że kredyt hipoteczny został wzięty na cele związane z wyposażeniem domu, a dom wybudował w całości z własnych pieniędzy. Sąd nie dał również wiary zeznaniom pozwanego, w myśl których budowa domu została sfinansowana ze sprzedaży samochodu (...), z dochodów z akcji oraz wynagrodzenia ze szpitala, jakie otrzymywał pozwany. Zeznania pozwanego co do tego, iż decyzję o zakupie domu podjął sam, także pozbawione są wiarygodności i mocy dowodowej – pozostają bowiem w sprzeczności z treścią zeznań powódki oraz świadków.

Powódka nie udowodniła z kolei swojego żądania rozliczenia poczynionych przez siebie nakładów w okresie konkubinatu. A. W. (1) zeznała, że w czasie konkubinatu nie brała udziału w spłacaniu kredytu zaciągniętego przez pozwanego. Dodała także, że nie otrzymywała w tym czasie pieniędzy od ojca, kończyła studia i dopiero zaczęła pracę. Nie pamiętała czy miała jakieś oszczędności – wskazała jedynie, że za pieniądze zarobione za granicą kupiła samochód marki (...). Powódka przyznała jednocześnie, że nie miała zdolności kredytowej i dlatego kredyt na dom zaciągnął pozwany.

Co do kolejnych kredytów zaciąganych przez strony A. W. (1) zeznała, że służyły one spłacie kredytu hipotecznego, natomiast L. W. (1) – iż były przeznaczone na bieżące wydatki, ewentualnie na inne zobowiązania, ale żaden z nich nie służył spłacie kredytu hipotecznego. Ze względu na sprzeczność stanowisk stron i brak możliwości ustalenia finansowaniu czego miała służyć większość wspomnianych kredytów, Sąd nie badał tej okoliczności. Pozostaje ona zresztą bez wpływu na rozstrzygnięcie sprawy, obrazując jedynie złą sytuację majątkową stron. Kłopoty finansowe stron potwierdzili także M. H. (2) i D. S. (2).

Jednocześnie Sąd ustalił, iż samochód marki (...) stanowił własność powódki. Wbrew twierdzeniom pozwanego nie wykazał on, że pojazd ten został zakupiony za należące do niego pieniądze przez powódkę, co miało swoje uzasadnienie w obawach pozwanego przed Urzędem Skarbowym. Powódka pracowała za granicą, mogła więc zgromadzić dostateczną ilość środków na zakup samochodu. Na rachunku widnieje jej nazwisko panieńskie. To, że na zakup samochodu udzielono rabatu związanego z działalnością sportową pozwanego oraz to, że pozwany z tego samochodu korzystał nie zmienia faktu, iż jego właścicielką była powódka. Wobec nieudowodnienia przez pozwanego, iż pojazd (...) był jego własnością, Sąd przyjął, że samochód ten stanowił majątek osobisty A. W. (1), nabyty przez nią przed zawarciem małżeństwa. Samochód został sprzedany już po zawarciu związku małżeńskiego, a pieniądze pochodzące ze sprzedaży zostały spożytkowane na potrzeby rodziny, co potwierdziła powódka w swoich zeznaniach. Tej okoliczności pozwany nie kwestionował.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest zasadne w części.

W niniejszej sprawie w sposób bezsporny ustalono, że właścicielem nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...) jest L. W. (1) – stanowi ona jego majątek osobisty. Spornym nie był również fakt, iż powyższa inwestycja została częściowo sfinansowana przez pozwanego jeszcze przed ślubem, z jego własnych środków. Strony zarazem zgodnie przyznały, że kredyt hipoteczny zaciągnięty we wrześniu 1994 roku spłaciły wspólnie już w czasie trwania małżeństwa. Przeznaczenie tego kredytu, jak wskazano już w części uzasadnienia poświęconej ocenie dowodów, było związane z zakończeniem inwestycji budowlanej przy ulicy (...); uzyskane środki strony zużyły na wykończenie budynku i jego wyposażenie. Pozwany nie przeczył temu, że kredyt spłacał razem z A. W. (1). Z materiału zgromadzonego w sprawie wynika, że strony miały w tym czasie wspólne konto, a wydatkami dzieliły się po połowie. Przed ślubem pozwany zapłacił dwie raty kredytu z własnych pieniędzy. Raty te zostały uwzględnione przez biegłą z zakresu szacowania wartości nieruchomości przy wydawaniu opinii. L. W. (1) nabył również przed ślubem pewne elementy wyposażenia wnętrz.

W tym stanie rzeczy należało uznać, że to z majątku dorobkowego stron pochodziły nakłady na wyposażenie i wykończenie domu stanowiącego majątek osobisty pozwanego. Nie ma znaczenia fakt, czy kredyt ten małżonkowie spłacili z bieżących dochodów, czy też z kolejnych kredytów, albowiem – niezależnie od źródła finansowania – trzeba przyjąć, że kredyt hipoteczny spłacony został w okresie małżeństwa ze wspólnych pieniędzy stron (a nie przez każdą ze stron po połowie z ich majątków osobistych).

Co do rozliczenia środków ze sprzedaży samochodu (...), Sąd uznał, iż pieniądze pochodzące z tej transakcji weszły do majątku wspólnego stron i zostały przez nie spożytkowane. Na marginesie jedynie Sąd zaznacza, iż niewiarygodne są twierdzenia pozwanego co do tego, że środki ze sprzedaży tego pojazdu zostały zużyte na zakup samochodu (...), bowiem w momencie, gdy pozwany był już właścicielem (...), ścigał się nadal (...), co wynika z załączonej przez L. W. (1) tabeli wyników (k. 120).

Odnosząc się natomiast do kwestii rozliczenia stosunków majątkowych stron w okresie konkubinatu, Sąd wskazuje, iż brak jest podstaw do dokonania takich rozliczeń. Powódka domagała się wszakże zasądzenia na swoją rzecz konkretnej kwoty z tytułu spłaty kredytu hipotecznego zaciągniętego na dom przy ulicy (...), zeznając zarazem, że w czasie trwania związku konkubenckiego nie partycypowała w kosztach jego spłaty.

Mając wszystkie wyżej podniesione okoliczności na uwadze na wstępie należy przytoczyć treść art. 31 k.r.o., zgodnie z którym z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym (art. 43 § 1 k.r.o.).

Jako podstawę prawną rozliczenia stron w niniejszym postępowaniu strona powodowa wskazywała przepis art. 45 k.r.o., zgodnie z którym każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności (§ 1).

Przenosząc cytowane uregulowania na grunt niniejszej sprawy należy odnotować, iż z dniem zawarcia przez A. W. (1) i L. W. (1) małżeństwa w dniu 16 kwietnia 1995 roku powstała między nimi ustawowa wspólność majątkowa, w której mieli równe udziały. Strony w czasie małżeństwa po równo dzieliły się wydatkami. Każde z nich osiągało dochody, które wchodziły w skład majątku wspólnego. Z tegoż majątku wspólnego poczynione zostały – w czasie trwania wspólności ustawowej – nakłady na majątek osobisty pozwanego w postaci domu przy ulicy (...). Zwrot połowy poczynionego nakładu należy się więc powódce. Nie był to bowiem nakład na przedmiot przynoszący dochód, był natomiast nakładem zużytym w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, który zwiększył wartość majątku w chwili ustania wspólności.

W doktrynie przyjmuje się, że nakłady poczynione na rzecz stanowią koszty poniesione w związku z zachowaniem, używaniem lub ulepszeniem tej rzeczy; dokonywanie nakładów uszczupla masę majątkową o środki przeznaczone na cele niezwiązane z tym majątkiem. Podlegające zwrotowi nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków stanowią wierzytelność wchodzącą w skład majątku wspólnego. W takim wypadku jedno z małżonków, na którego majątek osobisty zostały poczynione wydatki lub nakłady, powinno zostać zobowiązane do zapłaty na rzecz współmałżonka części ich wartości, odpowiadającej wielkości udziału współmałżonka w majątku wspólnym (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia z 13 marca 1981 r., III CRN 35/81, LexPolonica nr 303631, OSNCP 1981, nr 11, poz. 220). Przy dokonywaniu rozliczeń między małżonkami wartość wydatków i nakładów ustala się na podstawie stanu z chwili ich poczynienia i cen rynkowych z chwili orzekania w tym przedmiocie (z chwili zamknięcia rozprawy, art. 316 § 1 k.p.c.).

Wyrażona w art. 45 § 1 k.r.o. norma nie jest normą prawa procesowego cywilnego. Regulacja ta ma wyłącznie materialnoprawny charakter, gdyż określa okoliczności, w których powstaje obowiązek zwrotu wydatków lub nakładów. Stanowi ona w przedmiotowej sprawie podstawę żądania pozwu, na podstawie której Sąd rozstrzyga o zasadności powództwa. Nakład poczyniony z majątku wspólnego przez strony stał się wierzytelnością powódki w udziale, w jakim przysługiwał jej udział w majątku wspólnym i wszedł w skład jej majątku osobistego.

W tym miejscu należy nadmienić, że postępowanie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, które jest jednym ze szczególnych postępowań nieprocesowych, wchodzi w grę tylko wówczas, gdy istnieje przedmiot tego postępowania, tj. majątek wspólny. Tymczasem w rozpoznawanej sprawie nie objęto podziałem żadnego składnika takiego majątku. Nakłady z majątku wspólnego na majątek odrębny jednego z małżonków nie stanowią bowiem składnika majątku wspólnego podlegającego podziałowi. Ze względu na poczynienie nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków, drugiemu z nich przysługuje żądanie zwrotu tych nakładów (art. 45 § 1 k.r.o.), które może przybrać postać roszczenia o zasądzenie odpowiedniej sumy pieniężnej. Żądanie takie może być dochodzone przed sądem i w zasadzie powinno to nastąpić przy podziale majątku wspólnego (art. 45 § 1 k.r.o.). Jest ono wówczas rozpoznawane w postępowaniu o podział tego majątku (art. 567 § 1 k.p.c.). Jednakże możliwe jest wcześniejsze rozstrzygnięcie o zwrocie nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków i wówczas następuje to w postępowaniu procesowym (art. 13 § 1 k.p.c.). W tym trybie podlega rozpoznaniu żądanie zwrotu nakładów z majątku wspólnego na majątek odrębny jednego z małżonków, gdy nie jest ono połączone z podziałem majątku wspólnego.

Sąd Okręgowy zaznacza jednocześnie, iż brak było przesłanek do przyjęcia, że podstawę materialnoprawną niniejszego rozstrzygnięcia stanowić winny przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, które znajdują zastosowanie chociażby w przypadku, gdy sąd dokonuje rozliczenia konkubinatu, co w niniejszej sprawie nie miało miejsca. Niekwestionowane jest stanowisko, w myśl którego roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia jest wyłączone, jeżeli przepisy szczególne regulują w szczególny sposób zwrot nakładów, sposób rozliczeń czy zwrot określonych należności (uchwała Sądu Najwyższego z dnia z dnia 11 maja 1972 roku, III CZP 22/72, OSNC 1972/12/213, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 1980 roku, II CR 394/80, OSNC 1981/7/134, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2004 roku, IV CK 362/02, niepublikowany) lub istnieje ustawowo sprecyzowane roszczenie o wykonanie zobowiązania (wyrok Sądu Najwyższego z dna 30 stycznia 2007 roku, IV CSK 221/06, niepublikowany). W rozpoznawanej sprawie przepisem szczególnym, który normuje kwestię rozliczeń z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków, jest przepis art. 45 § 1 k.r.o.

Według uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1980 r. (III CZP 46/80, LexPolonica nr 303623, OSNCP 1981, nr 11, poz. 206), gdy małżonkowie w czasie trwania wspólności ustawowej wspólnie zbudowali dom na gruncie wchodzącym w skład majątku osobistego jednego z nich, w sprawie o podział majątku wspólnego wartość nakładów określa się w ten sposób, że najpierw ustala się ułamkowy udział nakładów małżonków w wartości domu według cen rynkowych z czasu jego budowy, a następnie oblicza się ten sam ułamkowy udział w wartości domu według cen rynkowych z chwili podziału majątku wspólnego. Taki sposób określenia wartości nakładów ma na celu zapobieżenie pokrzywdzeniu któregokolwiek z małżonków i znajduje odpowiednie zastosowanie także do innych wypadków poczynienia nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków (i odwrotnie) oraz do rozliczeń z tego tytułu dokonywanych przed podziałem majątku wspólnego. Dokonanie nakładów powoduje, iż powstaje stosunek obligacyjny między małżonkami jako podmiotami majątku wspólnego oraz jednym z nich, jako podmiotem majątku osobistego. Na jego treść składają się – z jednej strony – uprawnienie do żądania zwrotu – a z drugiej – obowiązek dokonania takiego zwrotu. W tej części, w której kredyt hipoteczny został przeznaczony przez strony na wykończenie domu lub w jakikolwiek sposób wpłynął na zwiększenie wartości nieruchomości, wartość nakładów ustalono w ten sposób, że najpierw określony został ułamkowy udział tej części kredytu w wartości domu z czasu jego budowy, a następnie obliczono ten sam ułamkowy udział w wartości domu według cen rynkowych z daty orzekania. Biegła do spraw szacowania wartości nieruchomości wskazała, że wartość nieruchomości położonej przy ulicy (...) wynosiła 104.000 zł (po denominacji) na dzień 19 września 1994 roku, tj. dzień zaciągnięcia przez pozwanego kredytu hipotecznego. Wartość tej nieruchomości na dzień 24 kwietnia 2014 roku (dzień sporządzenia opinii) wynosi natomiast 642.000 zł. Proporcja w jakiej budowę domu sfinansowano z kredytu hipotecznego zaciągniętego przez L. W. (1) zamyka się w wartości 49,50 %. Połowa tego ułamka stanowi wierzytelność powódki, którą Sąd zasądził na jej rzecz od pozwanego (49,5 % x 642.000 = 317.790; 317.790 / 2 = 158.895 zł).

O odsetkach ustawowych od powyższej sumy Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. Zobowiązanie pozwanego ma charakter bezterminowy (art. 455 k.c.). Wezwaniem dłużnika do wykonania – w rozumieniu tego przepisu – było doręczenie mu wniosku powódki zawierającego żądanie rozliczenia nakładów, którego dokonano w dniu 25 kwietnia 2012 roku. Od dnia następnego po tej dacie – tj. 26 kwietnia 2012 roku – powódce należą się odsetki za opóźnienie. Doręczenie wniosku stanowi w tym przypadku wezwanie do wykonania zobowiązania o charakterze bezterminowym.

W pozostałym zakresie powództwo – jako niezasadne – zostało oddalone.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c., stosunkowo je rozdzielając. A. W. (1) przegrała proces w 38 %, albowiem z dochodzonej przez powódkę sumy 300.000 zł Sąd zasądził na jej rzecz od pozwanego kwotę 158.895 zł. Koszty poniesione przez powódkę w toku procesu wyniosły 13.617 zł (opłata od pozwu – 1.000 zł, koszty zastępstwa procesowego – 7.200 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w postępowaniu zażaleniowym – 1.800 zł i 3.600 zł). Koszty jakie poniósł pozwany zamknęły się w kwocie 12.687 zł (koszty zastępstwa procesowego – 7.200 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł, opłata od zażalenia – 30 zł i 40 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w postępowaniu zażaleniowym – 1.800 zł i 3.600 zł). Kwoty wynagrodzenia pełnomocników stron zostały ustalone na podstawie § 6 pkt 7 oraz § 13 ust. 2 pkt 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity: Dz. U. 2013 r. poz. 461). Z uwagi na wynik procesu pozwany powinien ponieść koszty w wysokości 62 % sumy 26.304 zł – a więc w takim stosunku w jakim przegrał – tj. 16.308,48 zł. Ponieważ koszty po stronie L. W. (1) wyniosły 12.687 zł, winien on zwrócić powódce różnicę w wysokości 3.621,48 zł (16.308,48 zł – 12.687 zł = 3.621,48 zł), którą Sąd zasądził na jej rzecz od pozwanego tytułem zwrotu części kosztów procesu.

O obowiązku poniesienia nieuiszczonych kosztów sądowych, które zostały tymczasowo pokryte ze Skarbu Państwa tytułem brakującej części opłaty od pozwu, Sąd rozstrzygnął w oparciu o treść art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity: Dz. U. 2014 r. poz. 1025). Mając na względzie, iż pozwany przegrał sprawę w 52,965 %, powinien partycypować w kwocie 15.000 zł (5 % x 300.000 zł = 15.000 zł – opłata od pozwu) do wysokości 7.944,75 zł (52,965 % x 15.000 zł = 7.944,75 zł). Biorąc pod uwagę, że powódka zapłaciła 1.000 zł tytułem opłaty od pozwu, od kwoty 7.944,75 zł należało odjąć 1.000 zł, co daje sumę 6.944,75 zł, którą Sąd nakazał pobrać od L. W. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi tytułem zwrotu opłaty od pozwu w zakresie uwzględnionej części powództwa. Jednocześnie, na zasadzie art. 113 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych, Sąd nie obciążył powódki opłatą od pozwu w zakresie oddalonego powództwa ze względu na jej trudną sytuację materialną.