Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2022 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Stanisław Pilarczyk

Protokolant: st.sekr.sądowy Alina Kędzia

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2022 r. w Kaliszu

odwołania T. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 19 sierpnia 2022 r. Nr (...)

w sprawie T. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy

Zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 19 sierpnia 2022 r. znak (...) w ten sposób, że przyznaje T. K. prawo do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy od dnia 1 lipca 2022r.

Sędzia Stanisław Pilarczyk

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 sierpnia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O., przyznał T. K. prawo do emerytury od dnia 1 lipca 2022 roku. Ustalając wysokość świadczenie organ rentowy nie uwzględnił ekwiwalentu za deputat węglowy, gdyż bezpośrednio przed przejściem na emeryturę nie był on pracownikiem kolejowym, a tylko takiemu przysługuje ekwiwalent za deputat węglowy.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł T. K., domagając się przyznania prawa do ekwiwalentu za deputat węglowy.

Organ rentowy, w odpowiedzi na odwołanie, wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy poczynił następujące ustalenia

Odwołujący T. K. urodził się (...). W dniu 19 sierpnia 2022 roku organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję o przyznaniu mu prawa do emerytury z powszechnego wieku emerytalnego, a ustalając jej wysokość nie uwzględnił ekwiwalentu za deputat węglowy.

Od dnia 2 sierpnia 1982 roku do dnia 31 grudnia 2002 roku odwołujący był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) S.A., w Zakładzie (...) w O., na stanowisku „monter inżynier, kontroler, mechanik, główny inżynier”.

(dowód – zaświadczenie (...) S.A. – akta emerytalne)

Od dnia 2 sierpnia 1982 roku do dnia 31 grudnia 2022 roku odwołujący T. K. był uprawniony do wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy w wysokości 164 zł miesięcznie.

(dowód – pismo (...) S.A. z dnia 8 października 2022 roku – k. 19 akt sądowych)

Od dnia 2 czerwca 2008 roku do dnia 26 lipca 2022 roku T. K. był zatrudniony w Spółce Akcyjnej (...) w P., w pełnym wymiarze czasu pracy, na różnych stanowiskach. Spółka ta nie wchodziła w skład jednostek struktury kolejowej, jednak wykonywała prace związane z inwestycjami kolejowymi. Spółka (...) była ostatnim pracodawcą odwołującego przed przyznaniem emerytury.

(dowód – świadectwo pracy odwołującego ze Spółki Akcyjnej (...) z dnia 26 lipca 2022 roku – akta emerytalne, zeznania odwołującego z dnia 22 listopada 2022 roku [00:01:06] [00:26:31])

Organ rentowy, ustalając kapitał początkowy odwołującego, uwzględnił jego okres zatrudnienia w (...), a przy ustalaniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynagrodzenia z tego zakładu z lat 1989-1998.

(dowód – decyzje o kapitale początkowym odwołującego – akta kapitału początkowego)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie T. K. okazało się zasadne.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było ustalenie czy odwołujący T. K. spełnia wszystkie przesłanki uzyskania prawa do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego.

Stan faktyczny sprawy ustalono na podstawie zgromadzonych dokumentów, których autentyczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron. W szczególności organ rentowy nie kwestionował, że odwołujący w trakcie zatrudnienia na kolei, w latach 1982-2002, pobierał deputat węglowy.

Odmowa przyznania prawa do spornego świadczenia nastąpiła tylko dlatego, że zdaniem pozwanego warunkiem koniecznym jest pobieranie przez odwołującego deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego w czasie zatrudnienia istniejącego bezpośrednio przed przyznaniem emerytury.

Zdaniem Sądu, stanowisko pozwanego jest błędne, nie znajduje uzasadnienia ani w przepisach prawa materialnego, ani w orzecznictwie sądowym.

Zgodnie z art. 74 ust. 1 ustawy z dnia 8 września 2000 roku o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego (…) (Dz. U. z 2021 roku, poz. 146 z późn. zm.), byłemu pracownikowi kolejowemu, pobierającemu emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, przyznaną na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin lub przepisów ustawy z dnia 12 czerwca 1975 roku, o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 1983 roku, poz. 144, z późn. zm.), albo przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 roku poz. 53, 252, 568, 1222 i 1578), a także członkom rodziny tego pracownika, pobierającym po nim rentę rodzinną, przyznaną na podstawie wymienionych przepisów, przysługuje prawo do deputatu węglowego w ilości 1 800 kg węgla kamiennego rocznie, w formie ekwiwalentu pieniężnego.

Zgodnie z art. 74 ust. 3, świadczenie określone w ust. 1 przysługuje również emerytowi lub renciście, który pobiera emeryturę lub rentę z tytułu zatrudnienia w okresach równorzędnych z okresami zatrudnienia na kolei, oraz osobie, której przyznano kolejową emeryturę lub rentę w drodze wyjątku.

W myśl art. 74 ust. 4, prawo do deputatu węglowego nie przysługuje jednak emerytowi lub renciście, jeżeli nie przysługiwało mu w okresie zatrudnienia, z tytułu którego powstało prawo do emerytury lub renty.

W orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że przepis art. 74 tej ustawy nie odnosi się jedynie do byłych pracowników, ostatnio zatrudnionych na kolei, ale do wszystkich byłych pracowników kolejowych, którzy jako emeryci lub renciści uzyskali to uprawnienie w oparciu o zatrudnienie na kolej, lecz jednocześnie przepis ten nie wymaga – co wynika z jego literalnego brzmienia – aby świadczenie to było wyłącznie pochodną zatrudnienia na kolei (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 10 lutego 2021 roku, III AUa 963/20).

Z kolej w uzasadnieniu wyroku z dnia 23 stycznia 2019 roku (III AUa 730/18) Sąd Apelacyjny w Białymstoku podzielił stanowisko Sąd Apelacyjnego we Wrocławiu, wyrażone w uzasadnieniu wyroku z dnia 7 marca 2012 roku (III AUa 1699/11), że co prawda art. 74 ust. 1 przewiduje możliwość nabycia prawa do deputatu węglowego byłemu pracownikowi kolejowemu również na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednak przepis ten nie może być interpretowany w oderwaniu od ust. 4 tego przepisu. Zgodnie bowiem z ust. 4 prawo do deputatu węglowego nie przysługuje jednak emerytowi lub renciście, jeżeli nie przysługiwało mu w okresie zatrudnienia, z tytułu którego powstało prawo do emerytury lub renty. W świetle powyższych przepisów należy więc stwierdzić, że prawo do deputatu węglowego przysługuje pracownikom pracującym na kolei. Przysługuje ono również pracownikom kolejowym, którzy na podstawie tego zatrudnienia nabyli emeryturę lub rentę.

Ekwiwalent za deputat węglowy jest świadczeniem wywodzącym się ze stosunku pracy na kolei, co oznacza, że przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy uzyskali świadczenie emerytalne lub rentowe na podstawie zatrudnienia kolejowego i już w trakcie zatrudnienia przysługiwało im prawo do deputatu węglowego. Gramatyczna wykładnia przepisów art. 74 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 8 września 2000 roku jednoznacznie wskazuje, że prawo do deputatu węglowego przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie tego właśnie zatrudnienia, a nie wyłącznie na jego podstawie, otrzymali emeryturę lub rentę, oraz którym prawo do deputatu przysługiwało w okresie zatrudnienia, z tytułu którego powstało prawo do emerytury lub renty (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 20 maja 2021 roku, III AUa 264/2).

Inaczej mówić, prawo do deputatu węglowego, w przypadku byłych pracowników kolejowych, przysługuje im wówczas, gdy na podstawie właśnie tego zatrudnienia (zatrudnienia na kolei) nabyli oni emeryturę lub rentę.

Z powyższego wynika, że chodzi tu o sytuację kiedy zatrudnienie na kolei jest wystarczającą przesłanką stażową do nabycia prawa do emerytury.

Powołany przepis nie wymaga natomiast (a stanowisko w tym zakresie jest ugruntowane w orzecznictwie, m.in. w ww. przytoczonych orzeczeniach), aby przyznana emerytura była pochodną „wyłącznie” zatrudnienia na kolei oraz aby praca na kolei była wykonywana przed przyznaniem prawa do świadczenia.

Przepis art. 74 ustawy z 2000 roku o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji Przedsiębiorstwa Państwowego (…) nie odnosi się jedynie do byłych pracowników ostatnio zatrudnionych na kolei, ale do wszystkich byłych pracowników kolejowych, którzy jako emeryci lub renciści uzyskali to uprawnienie w oparciu o zatrudnienie na kolei, lecz jednocześnie przepis ten nie wymaga – co wynika z literalnego brzmienia – aby świadczenie to było „wyłącznie” pochodną zatrudnienia kolejowego oraz aby praca na kolei była wykonywana bezpośrednio przed przyznaniem prawa do świadczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 20 lutego 2019 roku, III AUa 1367/18; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 17 marca 2022 roku, III AUa 1160/21; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 10 lutego 2021 roku, III AUa 468/19). Przy interpretacji przepisu art. 74 ustawy istotnym ustaleniem na podstawie jakiego zatrudnienia osoba uzyskała emeryturę lub rentę. Gdyby wolą ustawodawcy było ograniczenie przedmiotowego prawa jedynie do kategorii osób zarówno zatrudnionych na kolei, to dałby temu wyraz umieszczając stosowny zapis w art. 74 ustawy. Stylistyka przepisu składania do wniosku, że ustawodawca położył nacisk na silny związek tego świadczenia ze stosunkiem pracy, gdyż nie użył określenia „emerytowi” lub „renciście”, tylko „byłemu pracownikowi kolejowemu”. Ekwiwalent za deputat węglowy jest niewątpliwie świadczeniem wywodzącym się ze stosunku pracy na kolei i ten aspekt oraz literalne brzmienie przepisu należy mieć na względzie w procesie wykładni i subsumcji.

Również w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 23 stycznia 2019 roku (III AUa 730/18) wskazano, iż „uzyskanie emerytury z tytułu zatrudnienia na kolei oznacza, że jedną z przesłanek ustalenia tego prawa, określonych przez ustawodawcę, było zatrudnienie na kolei…” i dalej „chodzi tu o sytuację, w której zatrudnienie na kolei jest wystarczającą przesłanką stażową do nabycia prawa do emerytury”.

Reasumując, przepisu art. 74 nie można rozumieć w ten sposób, że uzyskanie prawa do deputatu jest uzależnione od wykonywania przez osobę zainteresowaną pracy na kolei i pobierania przez nią deputatu bezpośrednio przed przejściem na emeryturę.

Sąd Okręgowy w pełni podziela powyższe poglądy orzecznictwa, stwierdzając, że znajdują odniesienie do realiów niniejszej sprawy.

W świetle powołanych przepisów przesłankami niezbędnymi do przyznania emerytowi prawa do deputatu węglowego są: fakt zatrudnienia na kolei, pobieranie już w czasie zatrudnienia deputatu węglowego oraz ustalenie czy nabycie prawa do emerytury nastąpiło w oparciu o zatrudnienie wykonywane na kolei.

Niespornym jest, że odwołujący jest byłym pracownikiem kolejowym i to zatrudnienie stanowiło podstawę do ustalenia kapitału początkowego odwołującego. W sprawie poza sporem jest też, że w okresie tego zatrudnienia pobierał on deputat węglowy.

Skoro zatem odwołujący spełnił warunki konieczne do przyznania mu prawa do emerytury, ustalonej również na podstawie zatrudnienia kolejowego, w trakcie którego pobierał deputat węglowy, to – wbrew stanowisku organu rentowego – przysługuje mu prawo do deputatu węglowego jako byłemu pracownikowi kolejowemu.

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2k.p.c., orzeczono jak w sentencji wyroku.

Sędzia Stanisław Pilarczyk