Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 listopada 2015 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie :

Przewodniczący SSO Romuald Kompanowski

Protokolant Małgorzata Przybyła

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2015 r. w Kaliszu

odwołania J. O.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 5 marca 2015 r. Nr (...)

w sprawie J. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie ubezpieczenia

O ddala odwołanie

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5.03.2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. stwierdził, że J. O. nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu umowy o pracę nakładczą u płatnika składek Firma (...) w okresie 10.12.2006 – 28.02.2009. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł pozorny charakter umowy o pracę nakładczą.

Odwołanie od decyzji wniósł J. O. domagając się jej zmiany i ustalenia, że podlegał w spornym okresie ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę nakładczą.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

J. D. poparł odwołanie.

Sąd ustalił, co następuje :

Poza sporem jest, że J. O. został zgłoszony do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu umowy o pracę nakładczą u J. D. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Firma (...) w okresie od dnia 10.12.2006 r. do dnia 28.02.2009 r. W tym czasie prowadził odwołujący własną działalność gospodarczą w K. polegającą na naprawie komputerów. J. D. z kolei prowadził działalność mającą na pomoc w odzyskiwaniu i ściąganiu należności od dłużników.

Opatrzona datą 10.12.2006 r. umowa przewidywała wykonywanie przez odwołującego wprowadzania danych do arkusza kalkulacyjnego Excel oraz rozprowadzanie ulotek reklamowych dostarczanych przez nakładcę J. D.. Minimalną ilość pracy określono na cztery razy w miesiącu tj. 8 godzin tygodniowo. Za wykonaną minimalną ilość pracy ustalone zostało wynagrodzenie na poziomie 470,00 zł za miesiąc. Aneksem z dnia 1.04.2007 r. tę ostatnią wielkość zmniejszono do kwoty 380,00 zł za miesiąc poczynając od dnia zawarcia aneksu.

Sąd nie dał wiary zeznaniom stron o wykonywaniu czynności objętych umową o pracę nakładczą. Przeczą wiarygodności tych zeznań przede wszystkim wskazany przez strony tej umowy sposób wykonania umowy, brak zakresu czynności kontrolnych zlecającego, termin umowy, brak celów gospodarczych skoro strony bez zmian warunków umowy po niespełna 4-ch miesiącach rzekomego wykonywania działalności przez nakładcę obniżają kwotę wynagrodzenia w granicach 20%. Sformułowania samego porozumienia nie uzależniały wynagrodzenia od rzeczywistego świadczenia usług, nie zostały wskazane mierniki pozwalające na przyjęcie zakresu wzajemnych obowiązków poza mgliści przedstawionej liczbie roboczogodzin w miesiącu oraz kwocie wynagrodzenia.

Sąd zważył, co następuje:

W stanie prawnym obowiązującym w okresie objętym sporem w myśl art. 6 ust. l pkt. 2 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 7 z 2007r. poz. 74) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym podlegają osoby fizyczne, które wykonują pracę nakładczą. Zgodnie z art. 8 ust. 3 cyt. ustawy za osobę wykonującą pracę nakładczą uważa się osobę zatrudnioną w oparciu o umowę o prace nakładczą.

W myśl art. 9 ust. 2 ustawy wymienionej wyżej osoby spełniające warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi z kilku tytułów, o których mowa w art. 6 ust l pkt. 2, 4-6 i 10 są objęte obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał wcześniej. Mogą jednak dobrowolnie, na swój wniosek być objęte ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczenia.

Przedstawiona w toku postępowania przed organem rentowym umowa o pracę nakładczą pod względem formalnym jest prawidłowa i mając na uwadze datę jaką strony w umowie wskazały odpowiadała warunkom umów o pracę nakładczą co do wysokości wynagrodzenia nie mniejszego niż połowa minimalnego wynagrodzenia za pracę. Nie można przy analizie umowy pominąć innej kwestii. Termin na który została zawarta umowa zbiega się w czasie, w którym ustawodawca dokonał istotnej zmiany zasad podlegania osób wykonujących pracę nakładczą i jednocześnie prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. W ocenie sądu tak wskazany termin umowy sugeruje, że strony sporządzając umowę miały wiedzę o zmianie zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym przy istnieniu dwóch tytułów: pozarolniczej działalności gospodarczej i pracy nakładczej. Oczywiście, racjonalnie takie elementy w działaniu stron nie mogły mieć miejsca. To prowadzi do wniosku o odtworzeniu przez strony istniejącego wcześniej porozumienia zawartego w formie ustnej bądź też w formie pisemnej przy dokument potwierdzający czynność w tej formie uległ zniszczeniu bądź zagubieniu. Uwagi takie odnoszą się w równym stopniu do dołączonego do umowy aneksu opatrzonego datą 1.04.2007 r.

W ocenie Sądu strony umowy o pracę nakładczą swoim działaniem naruszyli zasady współżycia społecznego. W systemie ubezpieczenia społecznego obowiązuje zasada solidaryzmu. Polega ona na tym, iż ubezpieczeni uiszczają do tego systemu wkład odpowiadający ich możliwościom. Działania stron spornej umowy zmierzały do tego aby zminimalizować wysokość uiszczanych do systemu wpłat, nieadekwatnie do sytuacji podmiotu- ubezpieczonego, dla którego główną działalnością oraz głównym źródłem utrzymania były dochody z działalności gospodarczej.

Dla oceny długości stażu ubezpieczeniowego tyle samo znaczyć będzie miesiąc, za który uiszczono składkę od 380 zł jak i miesiąc, za który uiszczono składkę od dochodu odpowiadającego najniższemu wynagrodzeniu w gospodarce. Pomijając fakt wpływu składki na wysokość świadczenia - przy ustalaniu prawa do świadczenia dla stażu ubezpieczeniowego opłacanie tak zróżnicowanych składek ma ten sam skutek.

Naruszenie przez strony zasady współżycia społecznego - zasady solidaryzmu polegało na zamiarze osiągnięcia wymiernych korzyści własnych za dużo mniejsze koszty ubezpieczenia, z pominięciem interesu innych ubezpieczonych, co zauważalne jest zwłaszcza przy uwzględnieniu skali zjawiska w kraju.

Każda działalność człowieka jest celowa. Strony zawierając umowę powinny być zainteresowane skutkami jej realizacji. W rozpoznawanej sprawie celem umowy o prace nakładcze powinno być pozyskanie klientów w wyniku działania reklamowego zleceniobiorcy. W niniejszej sprawie działania stron są oderwane od tego celu. Dla stron istotne było obniżenie składki na ubezpieczenie po jednej stronie i uzyskanie klienta w ramach prowadzonej działalności gospodarczej z drugiej strony.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje wyraźnie, iż wszelkie zawarte umowy (o pracę, o pracę nakładczą czy umowy zlecenia) podlegają kontroli, mogą być oceniane z punktu widzenia zgodności z prawem i zasadami współżycia społecznego oraz z punktu widzenia wad oświadczeń woli – np. pozorności.

Nie naruszając prawa stron do swobodnego kształtowania i zawierania umów, zauważyć należy, że nie może to odbywać się bez jakiejkolwiek kontroli.

Analizując art. 9 ust ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych to stwierdzić należy, iż zamiarem ustawodawcy nie było umożliwienie ubezpieczonym omijania przepisów odbezpieczeniu i należnych składkach. Możliwość wyboru podstawy ubezpieczenia została wprowadzona w sytuacji istnienia dwóch lub więcej równoważnych podstaw ubezpieczenia. Wyraźnie wskazuje na tę intencję kierunek zmian jakie zostały w systemie ubezpieczeń wprowadzone przez ust. 2a art. 9 wymienionej ustawy od listopada 2005 r. Wynikały one z sytuacji unikania płacenia składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu działalności gospodarczej przez zawieranie umów zlecenia na drobne kwoty i powoływaniu się wtedy na wybór podstawy ubezpieczenia. Podobna sytuacja jest obecnie przy zawieraniu umów o wykonywanie pracy nakładczej, czego ustawodawca dokonując nowelizacji od listopada 2005 r. nie przewidział.

Sąd Najwyższy zajmował się zagadnieniem prób omijania przepisów dotyczących składek na ubezpieczenie społeczne. Wskazywał na to, iż nie można tolerować prób opłacania niższych składek niż to wynika z faktycznie prowadzonej działalności podlegającej ubezpieczeniu społecznego i osiąganych z jej tytułu przychodów. Wskazać należy np. na wyrok z dnia 30.06.2000 r. II UKN 523/1999, wyrok z dnia 06.10.2004 r. I PK 545/2003. Sąd Najwyższy przyjął także tezę o uznaniu za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego umowy o pracę zawartej dla uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego w zamian za składki płacone za krótki okres lub w niskiej wysokości (II UK 43/05).

Sąd Najwyższy wyraził także pogląd, iż istotnym elementem umowy o pracę nakładczą jest określenie minimalnej miesięcznej ilości pracy, a tym samym zapewnienie wykonawcy określonego wynagrodzenia. Jeżeli zatem strony umowy o pracę nakładczą zawierającą ją z zamiarem niedotrzymania tego warunku, w istocie ich świadczenia woli dotknięte są pozornością (sygn. III UK 73/07).

Przyjąć należy zatem, iż chociaż umowy o pracę nakładczą ocenianie w niniejszej sprawie były od strony formalnej dopuszczalne, to jednak rzeczywistym zamiarem stron było osiągniecie nieuzasadnionych korzyści finansowych kosztem całego systemu ubezpieczeń społecznych. Różnica w wysokości opłacanych składek na ubezpieczenie z tytułu umów o pracę nakładczą a składek z prowadzonej działalności była tak znaczna, że nakładcy i tak korzystali na tym, bo nie tylko ograniczali wydatki na rzecz ZUS, ale i za niższe składki uzyskiwali ten sam staż ubezpieczeniowy.

Zauważyć należy ponadto, że celem podejmowania prac nakładczych nie było uzyskanie dodatkowego dochodu, skoro po zaledwie niespełna 4-o miesięcznym okresie od zawarcia umowy, strony wprowadzają aneks określający przy tej samej ilości pracy minimalnej niższą kwotę wynagrodzenia, nie przekraczającego minimalnego wynagrodzenia za pracę. Dochody były więc poniżej 50% najniższego wynagrodzenia.

Już ta okoliczność jest wystarczająca dla uznania umowy za nieważną.

Jak wynika ze stanowiska wyrażonego przez Sąd Apelacyjny w Łodzi w sprawie III AUa 972/08 jeżeli strony umowy o prace nakładczą zawierają ją z zamiarem niedotrzymania warunku realizowania minimalnej ilości pracy zapewniającej co najmniej 50% minimalnego wynagrodzenia, to w istocie ich oświadczenia woli dotknięte są pozornością.

W rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 31.12.1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą (Dz. U. Nr 3 z 1976r. poz. 19 ze zmianami, w § 3 zastrzeżono, że w umowie o pracę nakładczą strony powinny określić miesięczną ilość pracy, której wykonanie należy do obowiązków wykonawcy. Minimalna ilość pracy powinna być tak ustalona, aby jej wykonanie zapewniło uzyskanie co najmniej 50% najniższego wynagrodzenia.

W wyroku z dnia 09. 012008 r. III UK 73/07 Sąd Najwyższy stwierdził, iż jeżeli umowa o pracę nakładczą jest zawarta w sposób pozorny przez przedsiębiorcę, a składki na ubezpieczenie liczone są od wynagrodzenia niższego niż połowa pracy minimalnej, ZUS ma prawa odmówić objęcia korzystniejszym ubezpieczeniem.

W aktualnym brzmieniu ustawy systemowej dodany jest art. 9. ust 2b, który zastrzega, że przy zbiegu tytułów ubezpieczenia - z tytułu wykonywania pracy nakładczej, podlegać można ubezpieczeniom społecznym tylko jeżeli podstawa wymiaru składek z tego tytułu nie jest niższa niż obowiązująca w tym czasie najniższa podstawa wymiaru składek osób prowadzących działalność gospodarczą. Zrównano tym samym minimalną składkę z obu tych tytułów czyniąc nieopłacalnym zmianę tytułu ubezpieczenia dla osób prowadzących działalność gospodarczą. Jest to zapewne reakcja ustawodawcy na sytuacje takie jak w niniejszej sprawie.

Zaskarżona decyzja jest prawidłowa i zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzeczono jak w sentencji wyroku.