Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Dorota Rzeźniowiecka (spr.)

Sędziowie: SSA Jacek Zajączkowski

del. SSO Romuald Kompanowski

Protokolant: st. sekr. sąd. Kamila Tomasik

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 kwietnia 2015 r. w Ł.

sprawy L. K. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.

o zwrot nienależnie pobranej renty

na skutek apelacji L. K. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 24 marca 2014 r., sygn. akt: VIII U 3522/13,

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 825/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 czerwca 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. dokonał rozliczenia renty L. K. (1) w związku z osiągniętym przez niego przychodem w 2012 roku i zażądał zwrotu nienależnie pobranej renty.

W odwołaniu od powyższej decyzji L. K. (1) wniósł o jej zmianę wskazując, że pobiera rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy i jednocześnie uzyskał przychód z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej oraz umowy o pracę, którego wysokość w jego ocenie nie uzasadnia zmniejszenia kwoty świadczenia rentowego a potwierdzają to załączone dokumenty w postaci zeznań podatkowych o wysokości osiągniętego przychodu za lata 2010 – 2011.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z dnia 24 marca 2014r. Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, że odwołujący L. K. (1) od 1994r. pobiera rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Każdorazowa decyzja organu rentowego dotycząca ustalenia wysokości świadczenia rentowego ubezpieczonego w punkcie VI pouczenia zawierała treść art. 104 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który określa definicję przychodu dla emeryta i rencisty prowadzącego działalność gospodarczą.

Ubezpieczony w 2012 roku osiągnął przychód z tytułu zatrudnienia w (...) Agencji (...) w Ł. w kwocie w 2 174,76 zł, z tytułu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Usługowym (...) w kwocie 15 000 zł, oraz z tytułu umowy zlecenia kwotę 4.741,76 zł, a także kwotę 25.387,20 zł z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

W 2012 roku 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek wyniosło 25.387,20 zł. (12 x 2115,60 zł = 25.387,20, komunikat Prezesa ZUS z 15 listopada 2012 r. w sprawie granicznych kwot przychodu dla 2012r. stosowanych przy zawieszaniu albo zmniejszaniu emerytur i rent).

Wnioskodawca nie powiadomił organu rentowy o osiąganiu w 2012 roku łącznego rocznego przychodu w kwocie powodującej zmniejszenie renty i nie zasięgnął w organie rentowym informacji odnośnie tego co należy rozumieć pod pojęciem przychód emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą.

Decyzją z dnia 26 czerwca 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonał rozliczenia renty wnioskodawcy za 2012 rok. Według organu rentowego przychód wnioskodawcy w w/w roku wyniósł łącznie 47303,72 zł i przekroczył niższą kwotę graniczną przychodu (70 % przeciętnego wynagrodzenia) ustalonej dla w/w roku, to jest kwoty 29772,30 zł. W ocenie ZUS osiągnięty przychód uzasadnia żądanie zwrotu nienależnie przyznanego świadczenia w kwocie 6287,64 zł.

W konsekwencji powyższych ustaleń Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołanie nie jest zasadne. Organ rentowy prawidłowo – zgodnie z art. 104 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dokonał rozliczenia pobieranej przez L. K. (1) renty z tytułu niezdolności do pracy, a obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia – w myśl art. 138 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynika z faktu pobrania w spornym okresie świadczenia, do którego prawo winno ulec zawieszeniu z powodu przekroczenia kwoty granicznej przychodu. Ponadto, organ rentowy prawidłowo pouczał odwołującego o treści art. 104 ust. 1 ustawy o FUS odnośnie definicji - przychodu rencisty prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą. Zatem po zsumowaniu przychodów osiągniętych przez ubezpieczonego w ramach stosunku pracy wraz z ustalonym według omawianych wyżej przepisów przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej a także pozostałych przychodów, niewątpliwie przekroczona zostanie kwota dopuszczalna przez przepisy prawa, powodując obniżenie wypłaty świadczenia. W 2010 roku 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek wyniosło 1.887,60 zł. Przychód z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej wyniósł: 12 x 1.887,60 zł = 22.651,20 zł. Pomimo prawidłowego pouczenia wnioskodawcy nie powiadomił on organu rentowego o tym, że w okresach od 1 stycznia do 31 grudnia 2012 roku osiągnął on łączny przychód w kwocie powodującej zmniejszenie świadczenia. Łączny przychód (przychód osiągnięty w ramach stosunku pracy wraz z przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej) osiągnięty przez L. K. (1) w 2012 roku wyniósł 47.303,72 zł, a zatem przekroczył niższą kwotę graniczną ustaloną dla tego roku. Stosownie bowiem do treści Komunikatu Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 listopada 2012 roku w sprawie granicznych kwot przychodu dla 2012 roku stosowanych przy zawieszaniu albo zmniejszaniu emerytur i rent (M.P. z dnia 30 listopada 2010 roku) kwota graniczna przychodu odpowiadająca 70 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wyniosła w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2012 roku kwotę 29.772,30 zł. L. K. (1) mimo zaistnienia wskazanych okoliczności powodujących zmniejszenie świadczenia, po wcześniejszym stosownym pouczeniu zawartym w każdorazowej decyzji ZUS dotyczącej wysokości świadczenia rentowego, pobrał świadczenia rentowe za 2012 rok w pełnej wysokości. Kwota 6.287,64 zł brutto stanowi więc kwotę nienależnie pobranego świadczenia emerytalnego za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2012 roku, podlegającego w myśl powołanych wyżej przepisów, obowiązkowi zwrotu na podstawie art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

W apelacji ubezpieczony zaskarżył ten wyrok w całości, wnosząc o jego zmianę i uwzględnienie odwołania.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że Sąd Okręgowy nie wziął pod uwagę prawomocnej decyzji ZUS wydanej za 2012r. stwierdzającej, że przychód nie przekroczył najniższej kwoty granicznej przychodu (70% przeciętnego wynagrodzenia), świadczenie wypłacono w prawidłowej wysokości i nie ulega zmniejszeniu, biorąc to pod uwagę, jak i wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012r. (sygn. K 5/11) stwierdzający, że ZUS nie może dowolnie odebrać (całości lub części) emerytury lub renty jeśli inaczej ocenił te same dowody, na podstawie których wcześniej przyznał świadczenie, to żądanie ZUS-u powinno być oddalone, gdyż sprzeczne decyzje wydał na podstawie tych samych dokumentów. Ponadto, ZUS nie powiadomił wnioskodawcy o tym, że w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej będzie naliczał dochód w wysokości przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, a w decyzji informującej o prawidłowym wypłaceniu renty za rok ubiegły uwzględniał działalność gospodarczą, gdyż wiedzę o prowadzeniu jej przez skarżącego posiadał. Przedstawiony przez ZUS dokument - mający jakoby wskazywać na dopełnienie tego obowiązku (co sugeruje w uzasadnieniu Sąd Okręgowy) dotyczył decyzji o waroryzacji renty, a nie informacji co wlicza się do przychodu powodującego zmniejszenie czy zawieszenie renty. Nadto sam ZUS w odpowiedzi na odwołanie wskazuje art. 104 ust. 1a ustawy. Działalność gospodarcza skarżącego nigdy nie podlegała ubezpieczeniu społecznemu, a ZUS waloryzując (podwyższając) rentę nigdy nie uwzględnił prowadzonej przez wnioskodawcę działalności gospodarczej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią przepisu art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013r., poz. 1440 – tekst jednolity z późn. zm.), prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu, w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności, a także działalność wykonywaną za granicą (ust. 2 i 3 art. 104). Na podstawie art. 104 ust. 1a ustawy emerytalnej dla emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność za przychód, o którym mowa w ust. 1, przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. W myśl natomiast art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009r. Nr 205, poz. 1585 j.t.) za przychód rozumie się przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy. Na podstawie art. 104 ust. 8 ustawy emerytalnej w razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyżej jednak niż 130% tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia obowiązująca w dniu 31 grudnia 1998r. w wysokości 24 % kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. - dla emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Kwoty przychodu, o których mowa w art. 104 ust. 7 - 8 ustawy corocznie określa Prezes ZUS w drodze komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" (art. 104 ust. 10 ustawy emerytalnej). Emeryt lub rencista jest natomiast zobowiązany zawiadomić organ rentowy o podjęciu działalności, o której mowa w art. 104 ust. 1 - 4, i o wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu, a po upływie roku kalendarzowego - o wysokości tego przychodu uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym (art. 127 ust. 1 ustawy emerytalnej), a ponadto do końca lutego każdego roku - zawiadomienia o rocznej wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu w ubiegłym roku kalendarzowym.

Z prawidłowych ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że ubezpieczony będący pracującym na podstawie umowy o pracę i umowy zlecenia oraz jednocześnie prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą - rencistą, został prawidłowo pouczony o warunkach pobierania świadczeń rentowych w związku z osiąganiem przychodów. Ubezpieczony nie dopełnił ciążącego na nim obowiązku poinformowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o osiąganych z tytułu zatrudnienia i działalności gospodarczej dochodach, a dochody osiągnięte przez niego w 2012 przekroczyły kwoty graniczne przychodu.

Tym samym, ubezpieczony pobierał w spornym okresie rentę mimo braku podstaw do jej pełnej wypłaty i słusznie – na podstawie art. 138 ust. 1 i 2 ustawy z 13 października 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, została zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Stosownie bowiem do treści art. 138 ust. 2 pkt 5 ustawy o FUS, kwoty nienależnie pobranych świadczeń w związku z osiągnięciem przychodów, o których mowa w art. 104 ust. 1, podlegają zwrotowi za okres nie dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu, w pozostałych zaś przypadkach - za okres nie dłuższy niż 3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji.

Odnosząc się natomiast do podniesionej w apelacji kwestii, jakoby nadpłata pobieranego przez L. K. (2) świadczenia rentowego wynikała z błędu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który wydając wcześniejsze decyzje dokonywał nieprawidłowych rozliczeń renty, zauważyć należy, że decyzje te były wydawane w innej sytuacji faktycznej. Organ rentowy wiedział o prowadzonej przez odwołującego pozarolniczej działalności gospodarczej, która w zbiegu ze świadczeniem rentowym nie powodowała zmniejszenia lub zawieszenia wypłaty świadczenia. Organ rentowy nie został natomiast przez wnioskodawcę powiadomiony o umowie o pracę i umowie zlecenia, a to dochody z tych umów spowodowały przekroczenie kwot granicznych. W tej sytuacji ubezpieczony nie może powoływać się na błąd organu rentowego w sytuacji, gdy sam ten błąd spowodował. Wbrew również twierdzeniom apelującego za jego przychód z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej nie można przyjąć rzeczywiście osiągniętego przychodu wskazanego w zeznaniu podatkowym, niższego niż określona wyżej kwota 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Dla emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą za przychód przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, tj. zadeklarowana kwota nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy.

Stosownie do treści art. 385 k.p.c. sąd drugiej instancji oddala apelację, jeżeli jest ona bezzasadna. Wobec powyższego Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.

Przewodniczący: Sędziowie: