Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 stycznia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Ewa Naze (spr.)

Sędziowie:SSA Mirosław Godlewski

del. SSO Beata Michalska

Protokolant: st.sekr.sądowy Kamila Tomasik

po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 2014 r. w Łodzi

sprawy J. B.

przeciwko Wojskowemu Biuru Emerytalnemu w Ł.

o wysokość emerytury,

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 1 lutego 2013 r., sygn. akt: VIII U 4278/12,

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

III AUa 398/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Łodzi zmienił decyzję Dyrektora Wojskowego Biura Emerytalnego w Ł. z 22 października 2012 r., przyjmując do obliczenia wysokości emerytury J. B. 43,03% wysługi emerytalnej.

Rozstrzygnięcie zapadło w następującym stanie faktycznym:

J. B. przyznano emeryturę wojskową decyzją Dyrektora Wojskowego Biura Emerytalnego w Ł. z 12 listopada 2010 r. od 1 listopada 2010 r. przy wymiarze emerytury 43,03%. Decyzja nie została zaskarżona. Następnie 12 maja 2011 r. została z urzędu wydana decyzja zmieniająca, którą przyznano wnioskodawcy emeryturę wojskową od 1 listopada 2010 r. ze wskaźnikiem 40,43%., uchylając decyzję z 12 listopada 2010 r. (oraz z 1 marca 2011 r.) w części dotyczącej procentowego wymiaru emerytury wojskowej.

Sąd Okręgowy w sprawie VIII U 977/11 oddalił odwołanie J. B. od powyższej decyzji. Sąd Apelacyjny wyrokiem z 27 lipca 2012 r., wydanym w sprawie III AUa 160/12 uchylił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i przekazał sprawę Dyrektorowi Wojskowego Biura Emerytalnego do rozpoznania. Sąd Apelacyjny podniósł, że decyzja została wydana z rażącym naruszeniem prawa, stanowi naruszenie praw nabytych, z mocy art. 156 §1 pkt 2 k.p.a. jest nieważna i jako taka podlega uchyleniu. Wyrażone stanowisko uzasadnia to, że decyzja, jako przyznająca wnioskodawcy emeryturę, została wydana na podstawie art. 31 ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy i ich rodzin, który nie mógł być zastosowany w jego przypadku, ponieważ przyznano mu prawo do emerytury wojskowej decyzją z 12 listopada 2010 r. W sytuacji zaś ponownego ustalania wysokości emerytury wojskowej mogą mieć zastosowanie jedynie przepisy art. 32 ust. 1 i 2 powyższej ustawy, zatem Dyrektor Wojskowego Biura Emerytalnego winien rozpatrzyć kwestię ponownego ustalenia wysokości emerytury wnioskodawcy i decyzję wydać we właściwym trybie, regulowanym w art. 32 ustawy.

Wobec powyższego Dyrektor Wojskowego Biura Emerytalnego 22 października 2012 r. wydał decyzję o przyznaniu emerytury wojskowej – zmieniającą, którą na podstawie art. 32 ust. 2 ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy i ich rodzin, w wykonaniu wyroku Sądu Apelacyjnego ponownie ustalono wnioskodawcy emeryturę wojskową od 1 listopada 2010 r. przy 40,43 % wysługi emerytalnej. W uzasadnieniu decyzji podano, że niniejsza decyzja zmienia decyzję z 12 listopada 2010 r. na podstawie art. 32 ust. 2 w/w ustawy w związku z art. 156 § 1 pkt 2 kodeksu postępowania administracyjnego – jako wydaną z naruszeniem art. 15a powołanej ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym do zawodowej służby wojskowej. Wnioskodawca do zawodowej służby wojskowej został przyjęty po raz pierwszy 26 czerwca 1999 r., zatem błędnie zaliczono – niezgodnie z art. 15a tej ustawy – do wysługi emerytalnej okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych od 08.06.1994 r. do 05.06.1995 r.

W odwołaniu od powyższej decyzji J. B. wskazał, że zaskarża powyższą decyzję, ponieważ jest ona niezgodna z wyrokiem Sądu Apelacyjnego z 27 lipca 2012 r., w sprawie III AUa 160/12, którym uchylono decyzję z dnia 12 maja 2012 r. jako wydaną z rażącym naruszeniem prawa i nakazano Dyrektorowi (...) ponowne rozpoznanie sprawy ustalenia wysokości emerytury wnioskodawcy oraz wydanie nowej decyzji w trybie art. 32 ustawy. Podniósł, że Dyrektor błędnie uznał, iż przyznanie stronie emerytury nie stanowi prawa nabytego w rozumieniu art. 155 k.p.a. Wskazał, że zmiany decyzji dokonano bez jego zgody (naruszenie art. 32 ust. 2 ustawy), bez zawiadomienia go o wszczęciu postępowania (naruszenie art. 61 § 4 k.p.a.) oraz z naruszeniem zasady zaufania uczestników postępowania do władzy publicznej (art. 8 k.p.a.).

Wydając zaskarżony wyrok Sąd Okręgowy, przy niespornych okolicznościach faktycznych sprawy, stwierdził, że spór dotyczy interpretacji przepisów regulujących tryb dopuszczalności zmiany na niekorzyść wnioskodawcy decyzji, przyznającej mu wojskowe świadczenie emerytalne, przez obniżenie wysokości świadczenia bez jego zgody.

W związku z tym dokonano analizy art. 32 ust. 1 i 2 ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin w brzmieniu obowiązującym po ostatniej zmianie z 30 lipca 2005 r.

Odnosząc się do ust. 1 Sąd Okręgowy uznał, że dokument, dotyczący pobierania przez wnioskodawcę zasiłku dla bezrobotnych we wskazanym w nim okresie, był znany organowi emerytalnemu w czasie wydawania zaskarżonej decyzji ustalającej prawo do wojskowego świadczenia emerytalnego w niższej wysokości. Zatem pomimo tego, że dokumentacja wskazywała okoliczności faktyczne mające wpływ na prawo wnioskodawcy do świadczeń w określonej wysokości, to w dniu wydania zaskarżonej decyzji nie były to okoliczności nowe, nieznane organowi.

Wynika stąd, że wydanie zaskarżonej decyzji ustalającej świadczenie wnioskodawcy w niższej wysokości niż ustalona w pierwotnej decyzji w trybie wznowienia postępowania nie znajduje podstaw prawnych.

Z kolei art. 32 ust. 2 ustawy odsyła do zasad określonych w kodeksie postępowania administracyjnego, podstawą zmiany decyzji ostatecznej na gruncie tych przepisów jest art. 155, nie ulega wątpliwości, że decyzja ustalająca prawo wnioskodawcy do emerytury tworzy po jego stronie prawo nabyte, zatem dla uchylenia lub zmiany takiej decyzji niezbędna jest wyraźna zgoda wnioskodawcy, wobec niespełnienia tej przesłanki, nie było podstaw do zmiany decyzji w trybie art. 155 k.p.a.

W apelacji od powyższego wyroku Wojskowe Biuro Emerytalne, zarzucając błędną wykładnię art. 32 ust. 1 i 2 ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, wnosiło o uchylenie zaskarżonego wyroku i utrzymanie w mocy decyzji Dyrektora Wojskowego Biura Emerytalnego w Ł. z 22 października 2012 r.

W uzasadnieniu apelacji wskazano między innymi na to, że Sąd Okręgowy w sposób bardzo wąski i jednostronny, a nadto obcy współczesnemu orzecznictwu, prezentuje wykładnię dotyczącą pojęcia nowych okoliczności faktycznych, które mogą stanowić podstawę wznowienia postępowania. Tymczasem zarówno w doktrynie jak też w orzecznictwie w sposób szeroki ujmowana jest przesłanka ujawnionych okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji rentowej. Okoliczności te nie muszą być tylko faktami, na które strony stosunku prawnego ubezpieczeń społecznych nie mogły się powołać w poprzednim postępowaniu, lecz także takimi faktami, które powinny być znane przy dołożeniu należytej staranności, jednakże na skutek błędu, zaniedbania, przeoczenia nie zostały uwzględnione.

Ujawnione okoliczności mogą zatem wynikać zarówno ze zgłoszenia nowych dowodów wpływających na odmienną od dokonanej pierwotnie ocenę stanu faktycznego, jak i stanowić podstawę do ponownego ustalenia prawa do emerytury w sytuacji wydania decyzji rentowej nieuwzględniającej lub błędnie uwzględniającej te okoliczności, które wpłynęły na wadliwe przyznanie prawa do świadczenia.

W ocenie apelującego, nie można abstrahować, od tego, że zliczenie wnioskodawcy okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych stoi w jaskrawej sprzeczności z obowiązującą regulacją prawną i że za zmianą wadliwej decyzji przemawiał interes społeczny. Utrzymanie decyzji sprowadzałoby się między innymi do usankcjonowania niewłaściwej alokacji zasobów publicznych. Podkreślono, że przytoczone argumenty bliskie są orzecznictwu (...), które nie kwestionuje zasadności wzruszalności prawomocnych decyzji rentowych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelację należy uznać za uzasadnioną.

O ile można byłoby się zgodzić z wyeliminowaniem w ustalonym stanie faktycznym zasadności zastosowania art. 32 ust. 1 ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. 2013.666 j.t. ) to już inaczej sprawa przedstawia się przy ust. 2 art. 32.

Zgodnie z treścią tego przepisu decyzje ostateczne, od których nie zostało wniesione odwołanie do właściwego sądu, mogą być z urzędu przez wojskowy organ emerytalny zmienione, uchylone lub unieważnione, na zasadach określonych w przepisach kodeksu postępowania administracyjnego.

Wydając decyzję pozostającą w sporze, organ emerytalny powołał się na art. 32 ust. 2 wymienionej ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym i art. 156 § 1 pkt 2 kodeksu postępowania administracyjnego. Przepis ten stanowi, że organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa.

Za utrwalone w orzecznictwie należy uznać stanowisko, że to, że wojskowy organ emerytalny stosuje przepisy k.p.a. nie zmienia zasady, że decyzje wydawane na podstawie art. 32 ust. 2 ustawy z 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin są decyzjami z zakresu ubezpieczeń społecznych i od decyzji wydanej na podstawie tego przepisu przysługuje zainteresowanemu odwołanie do właściwego sądu powszechnego, a nie skarga na taką decyzję do sądu administracyjnego (por. m.in. wyrok SN z 02.08.2011 r., II UK 287/10 LEX nr 885007, wyrok NSA W-wa z 29.11.2011 r., I OSK 695/11, LEX nr 1149422).

Zatem w pierwszym rzędzie należało poddać kontroli to, czy prawidłowo stwierdzono nieważność decyzji z 12 listopada 2010 r.

W tej kwestii wypowiadały się niejednokrotnie sądy administracyjne, a stanowisko to w pełni należy podzielić, mianowicie, że stwierdzenie nieważności decyzji musi być poprzedzone niewątpliwym ustaleniem, że kwestionowane decyzje naruszają rażąco prawo w stopniu uzasadniającym stwierdzenie ich nieważności (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.), a ustalenia te oparte są na zebranym materiale dowodowym, który to w sposób oczywisty potwierdza. Nadto, że o rażącym naruszeniu prawa można mówić, gdy zachodzą trzy przesłanki: oczywistość naruszenia prawa, charakter przepisu, który został naruszony oraz racje ekonomiczne lub gospodarcze, czyli skutki. Przy korzystaniu z tej wywołującej najdalej idące konsekwencje instytucji wskazane wyżej przesłanki muszą wystąpić łącznie i nie mogą być dorozumiewane, ale jasno wskazane (tu wyrok WSA w Warszawie z 26.03.2013 r. VII SA/Wa 2113/12 LEX 1299630).

W rozpoznawanej sprawie nie budzi wątpliwości oczywistość naruszenia prawa, dotyczącego sposobu obliczania wysokości emerytury. Art. 15a powołanej ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2010 r., stanowi, że emerytura dla żołnierza, który został powołany do zawodowej służby wojskowej po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 r., wynosi 40% podstawy jej wymiaru za 15 lat służby wojskowej i wzrasta według zasad określonych w art. 15 ust. 1 pkt 1 i ust. 1a-5.

Zatem przesądzająca dla zasad ustalania w tym względzie wysokości świadczenia jest data powołania do zawodowej służby wojskowej, która jeśli przypada po dniu 1 stycznia 1999 r. wyłącza m.in. przewidzianą w art. 15 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1993 r. możliwość uwzględniania w podstawie wymiaru świadczenia okresów składkowych poprzedzających służbę.

Wnioskodawca, co jest niesporne, został powołany do zawodowej służby wojskowej 26 czerwca 1999 r., i wobec tego z oczywistym naruszeniem art. 15a ustawy uwzględniono mu w decyzji z 12 listopada 2010 r. w podstawie wymiaru świadczenia okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych sprzed powołania do zawodowej służby wojskowej.

Niezależnie od powyższego, nie można także odmówić racji podnoszonemu w apelacji społecznemu aspektowi sprawy z punktu widzenia tego, co leży w interesie publicznym, a z pewnością, w ustalonym stanie faktycznym, pozostawienie w obiegu powyższej decyzji prowadziłoby do ochrony praw niesłusznie nabytych i mijałoby się z powyższym interesem.

Wychodząc zatem z wszystkich podanych wyżej założeń, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 386§1 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

Sędziowie: Przewodniczący: