Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2013r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Jolanta Grzegorczyk (spr.)
Sędziowie:	SA Małgorzata Stanek SO del. Jolanta Borkowska
Protokolant:	st.sekr.sądowy Jacek Raciborski

po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2013r. w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa G. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W. Oddziałowi (...) w Ł.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 17 września 2012r. sygn. akt II C 1663/11

1.  oddala obie apelacje;

2.  znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 1310/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 17 września 2012 r. Sąd Okręgowy w Łodzi zasadził od (...) Spółki Akcyjnej w W. Oddziału (...) w Ł. na rzecz G. K. kwotę 20.000 złotych z ustawowymi odsetkami od 12 czerwca 2010r., oddalił powództwo w pozostałej części (powódka wnosiła o zasądzenie na jej rzecz kwoty 76.000 zł z tytułu zadośćuczynienia w związku ze śmiercią matki) i orzekł o kosztach postępowania.

Powyższy wyrok zapadł na podstawie poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych, które Sąd Apelacyjny co do zasady podziela i przyjmuje za własne.

W oparciu o poczynione ustalenia faktyczne, Sąd Okręgowy uznał w oparciu o art. 446 § 4 k.c., że powództwo jest zasadne jedynie w części. Sąd Okręgowy podkreślił, że powódka jest jednym z najbliższych członków rodziny zmarłej C. D. i łączyła ją z matką bardzo silna i pozytywna więź emocjonalna, pozostawały w bardzo bliskich i serdecznych stosunkach, pomagały sobie na co dzień, konsultowały podejmowane ważne życiowe decyzje. Powódka pomagała matce w opiece nad ojcem a sama także korzystała ze wsparcia psychicznego ze strony matki. Więź łącząca powódkę z matką była na tyle silna, że wiadomość o śmierci matki spowodowała u powódki szok po stracie bliskiej osoby. W związku ze śmiercią matki powódka doznała cierpień psychicznych, doświadczyła poczucia żalu i krzywdy. Te negatywne odczucia są bardzo nasilone, zwłaszcza, że na oczach powódki służby medyczne reanimowały matkę po wypadku, a następnie wobec bezskutecznej akcji reanimacyjnej włożyły zwłoki w czarny, plastikowy worek i widok ten „prześladuje” powódkę. Jednocześnie Sąd Okręgowy dostrzegł i podkreślił, że mimo tych negatywnych przeżyć psychicznych powódka nie korzystała po śmierci matki z pomocy psychologa ani nie poddała się żadnej terapii psychologicznej. Sąd Okręgowy podkreślił też, że śmierć matki spowodowała konieczność niesienia ojcu pomocy przez powódkę i resztę rodzeństwa, w codziennych, zwykłych sprawach, którymi dotychczas zajmowała się matka. Nadto ojciec był przygnębiony po stracie żony, chorował i wymagał w związku z tym wzmożonej opieki. Jednocześnie Sąd I instancji miał na uwadze, że w dacie wypadku powódka była osobą w pełni dorosłą, samodzielną, mającą własną liczną rodzinę, z którą także była bardzo zżyta. W okolicznościach przedmiotowej sprawy Sąd I instancji ocenił, że kwotą adekwatną do krzywdy powódki jest kwota 35.000 zł. Z uwagi na to, że w postępowaniu likwidacyjnym strona pozwana dobrowolnie wypłaciła powódce kwotę 15.000 zł., dlatego też Sąd Okręgowy zasądził na rzecz powódki dalszą część zadośćuczynienia, tj. 20.000 zł.

Jednocześnie Sąd I instancji uzasadnił rozstrzygnięcie o odsetkach od zasądzonej kwoty i o kosztach procesu, o których orzekł zgodnie z treścią art. 100 k.p.c.

Obydwie strony postępowania zaskarżyły powyższy wyrok apelacją.

Powódka zaskarżyła wyrok w części oddalającej powództwo (pkt. 2) ponad kwotę 35.000 złotych oraz orzekającej o kosztach zastępstwa procesowego. W apelacji skarżąca zarzuciła:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 446 § 4 k.c. w zw. z art. 23 k.c., art. 24 § 1 k.c. i art. 448 k.c. poprzez ich błędną wykładnię sprowadzającą się do uznania, że:

a) przyznana powódce suma pieniężna w łącznej wysokości 35.000 zł stanowi odpowiednie zadośćuczynienie w rozumieniu przepisu art. 446 § 4 k.c., w sytuacji, gdy z uwagi na rozmiar krzywdy, ogrom cierpień psychicznych, dramatyzm doznań oraz szczególnie silną więź emocjonalną pomiędzy zmarłą matką a jej córką – zadośćuczynienie zasądzone przez Sąd I instancji jest niewspółmiernie nieodpowiednie, tj. rażąco za niskie.

b) przy zasądzaniu zadośćuczynienia z art. 446 §4 k.c. należy kierować się kryteriami i zasadami wypracowanymi na gruncie art. 445 § 1 k.c., w sytuacji, gdy roszczenie z art. 446 § 4 k.c. jest normatywnie odrębne od zadośćuczynienia dochodzonego z art. 445 § 1 k.c., nadto przy jego zasądzaniu pomocniczo należy stosować kryteria i zasady przyznawania zadośćuczynienia na podstawie art. 23 k.c. i art. 24 § 1 k.c. w zw. z art. 448 k.c., nie zaś z art. 445 § 1 k.c.

W konkluzji skarżąca, która określiła wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę 15.000 zł, wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki w miejsce kwoty zasądzonej skarżonym wyrokiem - kwoty 35.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 czerwca 2010r. oraz kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa adwokackiego za obie instancje według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji pełnomocnik powódki szeroko rozwinął zarzuty apelacyjne, po czym w końcowym fragmencie apelacji wniósł o zmianę skarżonego wyroku poprzez zasądzenie na rzecz powódki kwoty 76.000 zł z ustawowymi odsetkami od 12 czerwca 2010r. oraz z kosztami zastępstwa procesowego za obie instancje (apelacja powódki k. 68-74).

Natomiast strona pozwana zaskarżyła wyrok w części zasądzającej należność w kwocie 20.000 zł (pkt 1 wyroku) oraz orzekającej o obowiązku ściągnięcia od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa kwoty 988 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych od uwzględnionej części powództwa (pkt 4 wyroku), zarzucając:

1. naruszenie przepisu prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, to jest art. 233 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia przez Sąd całego materiału dowodowego, co wyrażało się w przyjęciu przez Sąd, że uczucie smutku i samotności występujące u powódki po śmierci matki było na tyle duże, że uzasadniało przyznanie zadośćuczynienia w wysokości 35.000 złotych i w konsekwencji zasądzenie na jej rzecz zadośćuczynienia w wysokości 20.000 złotych;

II. naruszenie przepisu prawa materialnego, to jest art. 446 § 4 k.c. poprzez przyjęcie, że odpowiednim będzie zasądzenie na rzecz powódki zadośćuczynienia po śmierci osoby najbliższej w wysokości 20.000 złotych, podczas gdy zasądzona kwota – zdaniem pozwanego – jest w okolicznościach danej sprawy rażąco wygórowana, bowiem mając na uwadze okoliczności danej sprawy wypłacona przez pozwanego kwota 15.000 złotych spełnia swoją rolę kompensacyjną.

W konkluzji strona pozwana wniosła o:

1.zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w zaskarżonej części;

2.rozstrzygnięcie o kosztach procesu określonych w punkcie 3 i 4 zaskarżonego wyroku stosownie do wyniku postępowania apelacyjnego;

3. zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji pełnomocnik strony pozwanej szeroko rozwinął podniesione przez siebie w apelacji zarzuty. Do apelacji strona pozwana załączyła odpisy czterech wyroków Sądów Rejonowych z uzasadnieniem, celem wykazania, że zasądzona przez Sąd Okręgowy kwota zadośćuczynienia odbiega w istotny sposób od przyjmowanej przez sądy rejonowe okręgu (...) w sprawach, w których występuje porównywalny stan faktyczny.

Nadto na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik strony pozwanej powołała się na wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 lutego 2013r. wydany w sprawie I ACa 1218/12, z powództwa J. D., syna C. D., zmarłej na skutek obrażeń doznanych w przedmiotowym wypadku z dnia 8 stycznia 2010r. skierowanego przeciwko tej samej stronie pozwanej, tj (...), mocą którego to wyroku Sąd Apelacyjny w Łodzi zmienił wyrok Sądu I instancji zasądzający na rzecz powoda w tamtej sprawie 20.000 zł zadośćuczynienia na rzecz syna zmarłej (powoda) i obniżył zasądzoną kwotę do 5.000 zł, zmieniając także odpowiednio rozstrzygnięcie o kosztach procesu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Obie apelacje nie są zasadne z następujących przyczyn.

Należy przyznać rację pełnomocnikowi powódki, że zadośćuczynienie przewidziane w art. 446 § 4 k.c. pełni funkcję kompensacyjną i powinno wynagradzać osobie pokrzywdzonej cierpienia, utratę radości życia oraz ułatwiać przezwyciężanie ujemnych przeżyć psychicznych związanych z utratą osoby bliskiej i w istocie jest normatywnie odrębną instytucją niż zadośćuczynienie uregulowane w art. 445 § 1 k.c. Wobec tego, że zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej związane jest z naruszeniem dóbr osobistych osób najbliższych zmarłego, który poniósł śmierć na skutek zdarzenia, za które odpowiedzialność cywilną ponosi strona pozwana, przy ustalaniu stosownej kwoty zadośćuczynienia Sąd może pomocniczo korzystać z kryteriów wypracowanych w oparciu o art. 23 i 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c.

Ustawodawca w art. 446 § 4 k.c. posłużył się pojęciem „odpowiedniej sumy” zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę doznaną w następstwie śmierci osoby najbliższej. Krzywda jaką rekompensować ma w tym przypadku zadośćuczynienie w istocie jest niepoliczalna. Dlatego też ustawodawca, zdając sobie z tego sprawę, pozostawił sądowi margines swobody celem umożliwienia ustalenia „odpowiedniej” rekompensaty. Z pewnością powinno ono odpowiadać indywidualnym okolicznościom ustalonym w konkretnej sprawie, dlatego m. in. nie można, tak jak chciałaby to uczynić strona pozwana przedstawiając orzeczenia wydane przez inne sądy, w innych sprawach i przy istnieniu innych elementów stanu faktycznego - przyjąć jednej ogólnej kwoty jako „odpowiedniej sumy” zadośćuczynienia np. za śmierć osób w określonym przedziale wiekowym.

Skoro zadośćuczynienie powinno być ustalane odrębnie w każdej sprawie, w zależności od konkretnych okoliczności, które mają wpływ na jego wysokość i w ogóle na możliwość jego przyznania, przeto określenie przez sąd wysokości odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia na podstawie art. 446 §4 k.c. musi być weryfikowalna, a zatem nie może być ustalona na podstawie dowolnych ocen sądu, dlatego w tej płaszczyźnie jest ona zbliżona także do instytucji zadośćuczynienia przewidzianego w art. 445 §1 k.c. Po nowelizacji art. 446 k.c. przez dodanie z dniem 3 sierpnia 2008r. paragrafu 4 tego przepisu, w świetle obowiązującej obecnie regulacji osoba najbliższa dla zmarłego może żądać dwóch niezależnych roszczeń, a mianowicie - odszkodowania w razie spełnienia kryteriów przewidzianych w art. 446 §3 k.c. oraz zadośćuczynienia przewidzianego w paragrafie 4 tego przepisu. Czyli istnieje konieczność wyraźnego rozróżnienia szkody, która ma charakter majątkowy od krzywdy, która z kolei ma charakter niemajątkowy. Zatem istnieje potrzeba poczynienia każdorazowo bardzo precyzyjnych ustaleń faktycznych warunkujących uwzględnienie każdego z tych roszczeń.

Z ustaleń poczynionych przez Sąd Okręgowy w celu określenia wysokości zadośćuczynienia, którego żąda powódka i w istocie ustalenia te nie były zakwestionowane przez stronę pozwaną, wynika, że relacje powódki z jej mamą były wyjątkowo bliskie, serdeczne i zostały opisane bardzo szczegółowo w uzasadnieniu skarżonego wyroku. Zatem powódka sprostała obowiązkowi udowodnienia, że na skutek śmierci mamy doznała krzywdy znacznych rozmiarów a jej przeżycia związane ze śmiercią mamy odbiegają od zwykle przeżywanych w takiej sytuacji uczuć rozpaczy, smutku, bolesnej refleksji i poczucia pustki, w tym znaczeniu, że są bardziej nasilone. Oceniając znaczny rozmiar krzywdy, która dotknęła powódkę na skutek tragicznej śmierci mamy a także fakt, że powódka nadal przeżywa silną traumę po jej śmierci, w ocenie Sądu Apelacyjnego istniały podstawy do przyjęcia przez Sąd Okręgowy, że kwota 35.000 zł stanowi „odpowiednie zadośćuczynienie”, o którym mówi ustawodawca w art. 446 §4 k.c. i uwzględniając fakt wcześniejszej wypłaty przez stronę pozwaną na rzecz powódki kwoty 15.000 zł, zasadnie przyznał powódce skarżonym wyrokiem 20.000 zł, tytułem brakującej kwoty zadośćuczynienia.

Sąd Apelacyjny miał przy tym na uwadze treść wyroku wydanego w powołanej przez pełnomocnika strony pozwanej sprawie I ACa 1218/12 z dnia 26 lutego 2013r., mocą którego Sąd Apelacyjny w tamtej sprawie ocenił, że syn zmarłej C. D., będący powodem w tamtej sprawie, powinien otrzymać tytułem zadośćuczynienia łącznie kwotę 20.000 zł. Podkreślić należy, że ustalenia dokonane w tamtej sprawie celem ustalenia rozmiarów krzywdy odczuwanej przez powoda w związku ze śmiercią matki, wskazują, tak jak ocenił Sąd Apelacyjny, iż powód (odmiennie aniżeli powódka w niniejszym postępowaniu) nie udowodnił, że przeżycia związane ze śmiercią matki, będące jego udziałem, odbiegały od ujemnych przeżyć zwykle przeżywanych w tego typu sytuacjach po śmierci matki. Sąd w tamtej sprawie podkreślił, że powód położył główny nacisk na fakt, że po śmierci matki zaistniała konieczność przejęcia przez niego wraz z siostrami opieki nad owdowiałym ojcem, co w ocenie Sądu wskazywało raczej na pogorszenie sytuacji życiowej powoda, czyli straty materialnej (art. 446 § 3 k.c.) a nie na istnienie po jego stronie nadmiernej krzywdy. Sąd Apelacyjny wskazał także, że jedna z sióstr powoda w tamtej sprawie odmówiła składania zeznań, a co do przesłuchania drugiej z sióstr - powódki w niniejszej sprawie, powód cofnął wniosek o jej dopuszczenie w charakterze świadka. Okoliczności te w ocenie Sądu Apelacyjnego, orzekającego w tamtej sprawie należało ocenić jako przemawiające na niekorzyść powoda J. D. i Sąd wyjaśnił dlaczego.

Odnosząc się do wysokości zadośćuczynienia należy podnieść, że skuteczne kwestionowanie wysokości zadośćuczynienia możliwe jest wówczas, gdy nastąpiło oczywiste naruszenie ogólnych kryteriów jej ustalania. Zatem zarzut zawyżenia lub zaniżenia wysokości zasądzonego zadośćuczynienia może być uwzględniony tylko w razie wykazania oczywistego naruszenia tych kryteriów przez Sąd, tym bardziej, że w pojęciu „odpowiednia suma zadośćuczynienia” zawarte jest uprawnienie swobodnej oceny Sądu, motywowanej dodatkowo niematerialnym – a zatem z natury rzeczy trudnej do precyzyjnego oszacowania wartości doznanej krzywdy, stanowiącej naruszenie dóbr osobistych poszkodowanego (wyrok SN 15.02.2006r., IV CK 384/05, opubl. w LEX nr 179739 oraz wyrok SN z 5.12.2006r., II PK 102/06, opubl. w OSNP 2008/1-2/11, a także wyrok SN z 4.07.2002r., I CKN 837/00, opubl. w LEX nr 56891). Zarzut zawyżenia kwoty zadośćuczynienia nie może zatem wkraczać w sferę swobodnego uznania sędziowskiego. Stąd korygowanie przez Sąd II instancji zasądzonego zadośćuczynienia może być aktualne tylko wtedy, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, tj. albo rażąco wygórowane, albo rażąco niskie (wyrok SN z 18.11.2004r., I CK 219/04, opubl. w LEX nr 146356), co w przedmiotowej sprawie nie występuje. Zwłaszcza, że wysokość należnego powódce zadośćuczynienia określona przez Sąd Okręgowy łącznie na kwotę 35.000 zł, w zakresie której strona pozwana zakwestionowała rozstrzygnięcie Sądu I instancji, z pewnością nie jest rażąco zaniżona ani wygórowana, lecz znajduje uzasadnienie w realiach przedmiotowej sprawy. Natomiast twierdzenie stron apelujących, jakoby zadośćuczynienie to było zbyt wysokie (strona pozwana) lub zbyt niskie (powódka), stanowi jedynie polemikę z oceną dokonaną przez Sąd Okręgowy. Żadna ze stron apelujących nie wskazała żadnych okoliczności podlegających weryfikacji, które wskazywałyby, że zadośćuczynienie w tej kwocie jest rażąco wygórowane lub rażąco niskie, a tylko wówczas istniałyby podstawy do jego obniżenia przez Sąd Apelacyjny.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny oddalił obie apelacje na podstawie art. 385 k.p.c.