Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2014r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Alicja Myszkowska
Sędziowie:	SA Tomasz Szabelski (spr.) SA Joanna Walentkiewicz - Witkowska
Protokolant:	st.sekr.sądowy Grażyna Michalska

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2014r. w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa I. C.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o odszkodowanie

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 18 kwietnia 2013r. sygn. akt II C 640/12

1. oddala apelację;

2. zasądza od powódki I. C. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 1.800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 824/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 22 września 2011r. Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie z powództwa I. C., M. C. (1) i K. C. przeciwko (...)S.A. w W. o zapłatę:

I. zasądził od pozwanego (...) S.A w W. na rzecz:

1.  powódki I. C. :

a)  tytułem odszkodowania kwotę 85.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24 stycznia 2011 roku do dnia zapłaty,

b)  tytułem renty począwszy od dnia l czerwca 2011 roku i na przyszłość kwoty po 1.257 zł miesięcznie płatną do dnia 10 - go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z kwot,

c)  odsetki ustawowe od kwoty 45.000 zł za okres od dnia 24 stycznia 2011 roku do dnia 9 września 2011 roku;

2.  powoda M. C. (1):

a)  tytułem odszkodowania kwotę 60.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24 stycznia 2011 roku do dnia zapłaty,

b)  odsetki ustawowe od kwoty 35.000 zł za okres od dnia 24 stycznia 2011 roku do dnia 9 września 2011 roku;

3. powódki K. C.:

a) tytułem odszkodowania kwotę 45.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24 stycznia 2011 roku do dnia zapłaty,

b) odsetki ustawowe od kwoty 55.000 zł za okres od dnia 24 stycznia 2011 roku do dnia 9 września 2011 roku;

II. umorzył postępowanie co do kwoty 135.000 zł;

III. oddalił powództwo w pozostałej części;

IV. zasądził od pozwanego (...) S.A. w W. tytułem zwrotu kosztów sądowych na rzecz powódki I. C. kwotę 4.000 zł, na rzecz powódki K. C. kwotę 800 zł i na rzecz M. C. (1) kwotę 800 zł oraz na rzecz wszystkich powodów w częściach równych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego kwotę 8.873 zł łącznie z podatkiem VAT;

V. nakazał pobrać od pozwanego (...) S.A w W. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Łodzi kwotę 11.404,20 zł tytułem zwrotu części opłaty od pozwu w zakresie uwzględnionego powództwa i w części umorzonego postępowania oraz kwotę 1.282,60 zł tytułem zwrotu wydatków;

VI. nie obciążył powodów kosztami sądowymi od oddalonej części powództwa.

W wyniku apelacji strony pozwanej, Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2012r., sygn. akt I ACa 150/12, uchylił zaskarżony wyrok w punktach I ppkt 1 a i c, 2 i 3, IV, V i VI i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Łodzi do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego i oddalił apelację w pozostałej części.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Okręgowy w Łodzi zaskarżonym wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2013r., sygn. akt II C 640/12:

I. w sprawie z powództwa I. C.

- zasądził od pozwanego (...) S.A z siedzibą w W. kwotę 45.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 18 lutego 2011 roku do dnia zapłaty, tytułem dalszego odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej;

- umorzył postępowanie w zakresie kwoty 45.000 zł;

- odrzucił pozew w zakresie żądania zasądzenia zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę;

- oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

- zniósł wzajemnie pomiędzy stronami koszty zastępstwa procesowego.

II. w sprawie z powództwa K. C.

- zasądził od pozwanego (...) S.A z siedzibą w W. kwotę 25.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 18 lutego 2011 roku do dnia zapłaty, tytułem dalszego odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej;

- umorzył postępowanie w zakresie kwoty 55.000 zł;

- odrzucił pozew w zakresie żądania zasądzenia zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę;

- oddalił powództwo w pozostałej części;

- zasądził od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz K. C. kwotę 6.490,20 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

III. w sprawie z powództwa M. C. (1)

- zasądził od pozwanego (...) S.A z siedzibą w W. kwotę 25.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 18 lutego 2011 roku do dnia zapłaty, tytułem dalszego odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej;

- umorzył postępowanie w zakresie kwoty 35.000 zł;

- odrzucił pozew w zakresie żądania zasądzenia zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę;

- oddalił powództwo w pozostałej części;

- zniósł wzajemnie pomiędzy stronami koszty zastępstwa procesowego.

Sąd oparł powyższe rozstrzygnięcie w zakresie roszczeń powódki I. C. na następujących ustaleniach, które Sąd Apelacyjny podzielił przyjmując za własne, a z których wynika, że w dniu (...). w miejscowości P. doszło do wypadku drogowego, w wyniku którego śmierć poniósł M. C. (2) - mąż powódki. Sprawcą wypadku był A. D., kierujący pojazdem marki R. (...) o numerze rejestracyjnym (...), dla którego umowa ubezpieczenia OC o numerze polisy (...) została zawarta w (...) S.A. w W.. Sprawca wypadku został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Brzezinach w sprawie o sygnaturze akt II K 441/10 za przestępstwo z art. 177§ 2 k.k. w zw. Z art. 178 §1 k.k.., bowiem ustalono, że umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, gdyż prowadził pojazd, będąc w stanie nietrzeźwości.

M. C. (2) przed śmiercią pozostawał przez 37 lat w związku małżeńskim z powódką I. C.. Z tego związku małżeńskiego pochodzą powódka K. C., która urodziła się w dniu (...). oraz powód M. C. (1), który urodził się w dniu (...).

M. C. (2) przed śmiercią był Biskupem Diecezjalnym Diecezji W. (...) (...), za co otrzymywał dietę i tak: w 2007r. łącznie otrzymał kwotę 33.750zł, zaś w 2008r. łącznie otrzymał kwotę 28.836zł. Zwrot kosztów pełnienia funkcji od dnia l stycznia 2010r. wynosił 2.600zł miesięcznie. Poszkodowany był również proboszczem Parafii (...) (...) w Ł.. W zawiązku z pełnieniem funkcji duszpasterskiej otrzymywał dietę duszpasterską w wysokości 60.750zł za rok 2007 i w wysokości 65.745zł za rok 2008 oraz zwrot kosztów pełnienia funkcji duszpasterskich od stycznia 2010r. w wysokości 5.400zł miesięcznie. Zatrudniony był też w (...) Akademii (...) w W. na stanowisku nauczyciela akademickiego, na umowę zawartą na czas nieokreślony na ^{( 3)}/4 etatu, z wynagrodzeniem 1.958,30 zł netto miesięcznie.

Powódka I. C. przed śmiercią męża była zatrudniona w Akademii (...) w Ł. na stanowisku profesora zwyczajnego w wymiarze pełnego etatu, na umowę zawartą na czas nieokreślony z wynagrodzeniem 6.726,65zł netto miesięcznie. Powódka jest z zawodu artystą muzykiem.

Małżonkowie użytkowali mieszkanie służbowe o powierzchni 200 m ^{( 2)}, położone w Ł. przy ul. (...), udostępnione przez Parafię (...) w Ł.. Koszty utrzymania mieszkania pokrywała parafia. Mieszkanie było bardzo wygodne i komfortowo urządzone. Mieszkanie to przysługiwało tylko na czas pracy duchownego i po jej zakończeniu duchowny lub jego rodzina traciła te przywileje i musiała przenieść się do innego mieszkania. M. C. (2) przysługiwał także samochód służbowy. Małżonkowie byli właścicielami działki rekreacyjnej o powierzchni 2117m ^{( 2)} wraz z domkiem letniskowym o powierzchni 43m ^{( 2)} oraz przysługiwało im własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego o powierzchni 52,97m ^{( 2)}, położone na R. w Ł., które było wynajmowane studentom.

Powódka mogła ćwiczyć na organach w kościele (...), co umożliwiało jej przygotowanie się do koncertów.

Sytuacja majątkowa małżonków była bardzo dobra z uwagi na ich poziom zarobków. Relacje emocjonalne, uczuciowe w rodzinie były także bardzo dobre. Rodzina razem spędzała weekendy, święta, imieniny, urodziny poszczególnych członków rodziny. Spotykali się też razem w okresach urlopowych, o ile czas na to pozwalał. M. C. (2) spotykał się dodatkowo z dziećmi 2, 3 razy w miesiącu, gdy przyjeżdżał do W. w związku z pracą na (...) Akademii (...) w W..

Powódka przeszła chorobę nowotworową. Miała wtedy wsparcie ze strony męża. M. C. (2) troszczył się o rodzinę, relacje między małżonkami były bardzo dobre.

Małżonkowie C. dzielili się obowiązkami domowymi, razem prowadzili gospodarstwo domowe. M. C. (2) robił zakupy, wyprowadzał psa. M. C. (2) miał propozycje ubiegania się o funkcję biskupa naczelnego, ale zrezygnował z tego, by mieć więcej czasu dla rodziny. Miał zamiar napisania pracy doktoranckiej z teologii systematycznej. Z każdej delegacji starał się jak najszybciej wrócić do domu, by jak najwięcej czasu spędzać z rodziną.

Biskup M. C. (2) był wybitną osobowością, udzielał wsparcia emocjonalnego innym osobom, był dla nich wzorem, tworzył pozytywne relacje z innymi ludźmi. Był wielkim autorytetem w K., był biblistą, koordynatorem konferencji ogólnopolskich, przedstawicielem do spraw kontaktów z Kościołem w Szwecji. Miał wykształcenie muzyczne i koordynował wiele projektów w tym zakresie. Był wzorem szefa – zwierzchnika.

Powódka I. C. ma aktualnie 60 lat i nadal jest zatrudniona w Akademii (...) w Ł., a jej wynagrodzenie na grudzień 2010r. wyniosło 7.768 zł netto miesięcznie. Do września 2012 r powódka pełniła funkcję rektora (...). Od września 2012r. I. C. zajmuje stanowisko (...), w związku z czym jej dochody uległy obniżeniu i wynoszą 5.450 zł netto W skali roku powódka zarabia o około 5.000 złotych mniej, niż przed śmiercią męża, gdyż nie może wziąć tylu godzin dydaktycznych. Powódka od stycznia 2013r. pobiera również emeryturę w wysokości 3.000 zł miesięcznie. Na utrzymanie córki K. C. w okresie, kiedy nie posiadała ona pracy, powódka wydatkowała około 2.800 zł – 3.000 zł miesięcznie. Na utrzymanie mieszkania powódka wydaje 600 zł miesięcznie, a na utrzymanie samochodu 350 zł miesięcznie. Powódka pokrywa koszty wynajmu w W. mieszkania dla syna M. C. (1) w kwocie 1.700zł miesięcznie. Wydatki powódki na telefon komórkowy i Internet wynoszą 300 zł miesięcznie, rata kredytu hipotecznego 2.923 zł miesięcznie, a składka ubezpieczenia na życie 541 zł miesięcznie.

Powódka musiała opuścić mieszkanie służbowe położone w Ł. przy ul. (...), udostępnione przez Parafię (...) w Ł. i czasowo zajęła mieszkanie na R., które jednak wymagało remontu. Ostatecznie zdecydowała się na zakup mieszkania o powierzchni około 70 m ^{( 2)} przy ul. (...) na osiedlu (...), na co zaciągnęła kredyt hipoteczny, który spłaca w ratach po 2.923 zł miesięcznie.

Powódka ponosi koszty utrzymania mieszkania, czego wcześniej, za życia męża, nie musiała robić, gdyż za służbowe mieszkanie, w którym zamieszkiwała wraz z mężem i dziećmi wszystkie opłaty regulowała parafia. Nie może także ćwiczyć gry na organach w koście (...), co powoduje że ograniczyła liczbę koncertów, nie przyjmuje już tylu zaproszeń.

Po śmierci męża, powódka z Akademii (...) w W. uzyskała jednorazowe świadczenie, z Parafii (...)w Ł. przez 3 miesiące uposażenie męża oraz świadczenia z (...), gdzie M. C. (2) był ubezpieczony na wypadek śmierci.

Sytuacja ekonomiczna powódki po śmierci męża uległa znacznemu pogorszeniu. W wymiarze emocjonalnym, również sytuacja zmieniła się radykalnie, gdyż powódka nie umie żyć samotnie, jest jej bardzo trudno. Nagła śmierć męża M. C. (2) była dla powódki wydarzeniem psychotraumatyzującym, skutkującym zmianą jej dotychczasowej sytuacji życiowej. Pojawiły się symptomy reakcji żałoby, jednak bez cech psychopatologicznych. Powódka nie korzystała z pomocy psychologicznej ani psychiatrycznej, była w stanie wykonywać obowiązki rodzinne i zawodowe, chociaż wymagało to od niej większego wysiłku i zwiększonej mobilizacji. Czas trwania reakcji żałoby wynosił około 6 miesięcy, natomiast obniżenie nastroju związane z tą reakcją utrzymuje się do chwili obecnej. Jego nasilenie nie wymaga jednak interwencji psychiatrycznej lub psychologicznej. Symptomatologia i czas trwania reakcji żałoby nie przekroczyły rozmiarów tzw. normalnej, fizjologicznej reakcji na zaistniałe zdarzenie i jego skutki, nie była podjęta terapia psychiatryczna lub psychologiczna, powódka wykonywała swoje obowiązki rodzinne i zawodowe. Wymagało to jednak od niej dużo większego wysiłku i mobilizacji w związku z kilkumiesięcznym okresem pogorszenia stanu emocjonalnego. Reakcja żałoby, która dotknęła powódkę nie przybierała postaci powikłanej, wymagającej terapii psychiatryczno - psychologicznej.

Wysokość hipotetycznej emerytury M. C. (2) od kwietnia 2010r. do lutego 2011r. wynosiłaby 2.284,91 zł brutto , od marca 2011r. do lutego 2011r. - 2.355,74 zł brutto, a od marca 2012r. - 2.426,74 zł brutto.

W oparciu o powyższe ustalenia, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że dochodzone przez I. C. żądanie odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej po śmierci męża było częściowo uzasadnione.

Odnosząc się do tego roszczenia Sąd podniósł, że stosowne odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej uprawnionego na gruncie art. 446 § 3 k.c. stanowi rekompensatę za wszystkie wymierne uszczerbki majątkowe związane ze śmiercią bezpośrednio poszkodowanego. Przy czym ocena, czy pogorszenie nastąpiło nie może ograniczać się wyłącznie do stanu z dnia śmierci, lecz musi uwzględniać jej wpływ na sytuację materialną uprawnioną aż do dnia wyrokowania. Oznacza to, że sam ból, poczucie osamotnienia, krzywdy i zawiedzionych nadziei po śmierci osoby bliskiej nie dają jeszcze podstawy do zasądzenia stosownego odszkodowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2003 r., I CK 185/02, LEX nr 328989; E. Ryś, Odpowiedzialność cywilna z tytułu śmierci osoby bliskiej, Monitor Prawniczy 24/2008). Owe negatywne przeżycia, jak podkreślił Sąd, muszą bowiem przekładać się na realne pogorszenie sprawności fizycznej i psychicznej, osłabienie energii życiowej i zdolności do pracy oraz utrzymania się. Ponadto, pogorszenie się sytuacji życiowej musi być nie tylko obiektywnie i pozostające w adekwatnym związku przyczynowym ze śmiercią osoby bliskiej, ale powinno także przekraczać zwykłe ramy odczuć, stanów i życiowych konsekwencji, które zachodzą w związku ze śmiercią takiej osoby.

Po przywołaniu poglądów wyrażonych na tle art.446 § 3 k.c. przez Sąd Najwyższy, odnosząc się do realiów omawianej sprawy, Sąd I instancji wskazał, że z poczynionych w sprawie ustaleń wynika, iż po śmierci M. C. (2) sytuacja życiowa wszystkich powodów uległa znacznemu pogorszeniu. Sąd podkreślił, że powódka I. C. przeżyła z mężem 37 lat i obecnie bardzo trudno jej pogodzić się z samotnością. Przeżyła ból, poczucie krzywdy i straty męża, który był dla niej wybitnym człowiekiem. Obecnie sama musi radzić sobie z problemami dnia codziennego, jak też samodzielnie przez około rok musiała udzielać wsparcia córce K., co wiązało się z wydatkiem rzędu około 20.000 zł. Powódka nie może liczyć już na pomoc i wsparcie męża. Zmuszona była także opuścić mieszkanie, które zajmowała przy ul. (...), w związku z czym zakupiła na kredyt dla siebie inny lokal, co wiąże się ze znacznym obciążeniem finansowym. Do tego doszły powódce koszty utrzymania mieszkania, których wcześniej małżonkowie C. nie musieli ponosić. Powódka zajmuje obecnie niższe stanowisko służbowe, z czym związana jest obniżka dochodów, co przełożyło się na obniżenie zarobków. Wprawdzie ta okoliczność, jak zauważył Sąd, sama w sobie nie była związana z wypadkiem, w wyniku którego M. C. (2) poniósł śmierć, ale gdyby żył to w sytuacji, gdy małżonkowie prowadzili wspólne gospodarstwo domowe obniżenie dochodów byłoby dla powódki mniej odczuwalne.

Zdaniem Sądu Okręgowego, zostało wykazane w sposób nie budzący wątpliwości, że nastąpiło znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej powódki w rozumieniu art.446 § 3 k.c., jednakże nie w takim wymiarze, jak określiła to powódka. W ocenie Sądu nie można było bowiem pominąć okoliczności, że powódka po śmierci męża otrzymała przysługującą poszkodowanemu dietę duszpasterską w kwocie 2.600 zł netto oraz ekwiwalent za niewykorzystany przez zmarłego urlop wypoczynkowy w takiej samej wysokości, odprawę pośmiertną w wysokości 8.028 zł, trzykrotność diety duszpasterskiej tj. 16.200 zł, a także odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia na życie, jakie posiadał M. C. (2), którego wysokości powódka jednak nie podała, zasłaniając się niepamięcią i nie złożyła także żadnych dokumentów na te okoliczność. Ponadto jak podkreślił Sąd, z poczynionych w sprawie ustaleń wynika, że I. C. posiada własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego na osiedlu (...), a w toku postępowania nie zostało wykazane, dlaczego nie mogła w nim zamieszkać i zmuszona była do zakupienia na kredyt hipoteczny nowego mieszkania. Zdaniem Sądu, powódka nie wykazała również, czy i jakie dochody uzyskuje w związku z posiadaniem mieszkania na R.. Wszystkie te okoliczności, zdaniem Sądu I instancji, pozwalały na przyjęcie założenia że sytuacja materialna I. C. faktycznie wygląda lepiej niż wynikałoby to tylko z matematycznych wyliczeń ujawnionych w toku procesu wartości majątkowych. Sąd podkreślił przy tym, że jak wynika z zaświadczenia z dnia 16 września 2010r. (k.34) mieszkanie służbowe na ul. (...) , które zajmowali małżonkowie C. przysługiwało im tylko na czas pracy M. C. (2), jako duchownego i z chwilą jej zakończenia zarówno on jak i jego rodzina musieliby to mieszkanie opuścić. W tej sytuacji także zatem powstałaby konieczność zabezpieczenia potrzeb mieszkaniowych małżonków C. we własnym zakresie. Sąd podniósł także, iż w chwili śmierci M. C. (2) miał 60 lat, a zgodnie z § 19 Zasadniczego Prawa Wewnętrznego Kościoła (...) (...)na emeryturę przeszedłby w wieku 65 lat, a wyjątkowo Konsystorz na wniosek Biskupa Kościoła, poparty pozytywną opinią Biskupa Diecezjalnego, mógłby przedłużyć mu pełnienie służby czynnej w Kościele nie dłużej niż do ukończenia 68 roku życia. Powódce przysługuje również prawo do renty rodzinnej z ZUS o przyznanie, której złożyła wniosek. Analizując treść dokumentu z dnia 23 sierpnia 2012 r (k.225) Sąd podkreślił, że dochody osiągane przez poszkodowanego z chwilą jego przejścia na emeryturę tj. najpóźniej w 2018r. byłyby znacząco niższe niż uzyskiwane w okresie pełnienia obowiązków duszpasterskich, gdyż hipotetyczne świadczenie emerytalne poszkodowanego aktualnie wynosiłoby 2.426 zł brutto. W ocenie Sądu a quo, dla oceny stopnia pogorszenia sytuacji życiowej powódki należało również uwzględnić okoliczność, że może ona liczyć na pomoc i wsparcie ze strony dorosłych dzieci.

Reasumując, sad Okręgowy mając na uwadze wszystkie wyżej podniesione argumenty uznał, że należne I. C. odszkodowanie z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci męża M. C. (2) powinno wynosić 60.000 zł, a ponieważ ubezpieczyciel wypłacił dotychczas z tego tytułu 15.000 zł do zapłaty pozostała kwota 45.000 zł, którą Sąd zasądził, oddalając powództwo w pozostałym zakresie, jako wygórowane.

O odsetkach ustawowych należnych powódce od zasądzonej kwoty odszkodowania Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 481 § l k.c. w zw. z art. art. 14 ust. l ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, zasądzając je od dnia 18 lutego 2011r. tj. od dnia następnego po dniu, w którym nastąpiło doręczenie odpisu pozwu.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., wzajemnie je znoszą między stronami z uwagi na to, że powódka wygrała proces w 50 %.

Wyrok Sądu Okręgowego z dnia 18 kwietnia 2013r., w części oddalającej powództwo I. C. o odszkodowanie ponad zasądzoną kwotę 45.000 zł zaskarżyła powódka I. C., zarzucając naruszenie przepisów postępowania, a zwłaszcza art.233 k.p.c. poprzez błędną ocenę materiału dowodowego i uznanie, że zasądzona kwota odszkodowania z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci męża jest kwotą adekwatną do poniesionej szkody, w sytuacji, gdy z zebranego materiału dowodowego wynika, że powinna być to kwota wyższa.

Wskazując na powyższe skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie na rzecz powódki, w miejsce kwoty 45.000 zł, kwoty 85.000 zł z tytułu odszkodowania oraz kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona, bowiem Sąd Okręgowy podejmując zaskarżone rozstrzygnięcie nie dopuścił się zarzucanego naruszenia oprawa procesowego, bowiem dokonał prawidłowej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i na tej podstawie poczynił wyczerpujące, rzeczowe i logicznie uzasadnione ustalenia faktyczne, które pozwoliły jedynie w części uwzględnić żądania powódki.

Wywiedziony przez skarżącą środek zaskarżenia, przy niekwestionowanej zasadzie odpowiedzialności strony pozwanej za skutki wypadku komunikacyjnego, w wyniku którego śmierć poniósł M. C. (2), podnosząc zarzut naruszenia prawa procesowego, zmierzał w istocie do zmiany wysokości przyznanego skarżącej odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej po śmieci męża, co wymaga ponownego przeanalizowania przez Sąd Apelacyjny okoliczności, które w rozpoznawanej sprawie determinowały wysokość przyznaje powódce z tego tytułu kwoty.

Wprowadzenie do polskiego systemu prawnego regulacji z art. 446 § 4 k.c., w przekonaniu Sądu Apelacyjnego, wyłącza potrzebę dotychczas przyjmowanej, szerokiej interpretacji art. 446 § 3 k.c., polegającej na uwzględnianiu w ramach odszkodowania zasądzonego z tytułu istotnego pogorszenia sytuacji życiowej elementów szkody niemajątkowej. Świadczenie to powinno bowiem służyć wyłącznie kompensacie szkody majątkowej. Roszczenie najbliższych członków rodziny zmarłego o przyznanie stosownego zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (art. 446 § 4 k.c.), zmierza natomiast do zaspokojenia szkody niemajątkowej i jako takie jest rodzajowo i normatywnie odmienne od roszczenia o przyznanie stosownego odszkodowania określonego w art. 446 § 3 k.c. (podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 października 2009 r., I PK 97/09).

Celem odszkodowania, dochodzonego w oparciu o wskazaną podstawę prawną jest zrekompensowanie szkód o charakterze majątkowym, w postaci niepomyślnych skutków ekonomicznych wynikłych ze śmierci osoby bliskiej poszkodowanego, które nie ulegają wyrównaniu na innych podstawach, z tym, że zgodnie z powołanym przepisem wynagrodzone może być jedynie znaczne pogorszenie sytuacji życiowej. Odszkodowanie z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej ma charakter kompensacji uszczerbku majątkowego, chociaż jego elementy nie są precyzyjnie wymierne i wymagają uwzględnienia całokształtu okoliczności wpływających na znaczne pogorszenie sytuacji życiowej osoby bliskiej. Celem odszkodowania przyznanego na podstawie art. 446 § 3 ma być bowiem zrekompensowanie rzeczywistego znacznego pogorszenia sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny zmarłego, nie może być ono natomiast źródłem wzbogacenia się tych osób. (por. orz. SA w Poznaniu z 29 marca 1994 r., I ACr 758/93, opubl. Wok. 8/94, Nr 8, s. 52). Samo odszkodowanie obejmuje więc szkody, które nie są uwzględniane przy zasądzeniu renty. Nie jest to jednak odszkodowanie za śmierć osoby najbliższej i psychiczne cierpienia z tej przyczyny, co oznacza, że nie podlegają wynagrodzeniu pieniężnemu same cierpienia moralne będące następstwem śmierci osoby najbliższej, objęte przecież zadośćuczynieniem. Na gruncie tego przepisu chodzi więc o szkody stricte majątkowe, prowadzące do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej osoby najbliższej. Pogorszenie sytuacji życiowej polega zaś przede wszystkim na pogorszeniu aktualnej sytuacji majątkowej, ale również odnosi się do utraty realnej możliwości polepszenia warunków życia w przyszłości. Ocena znacznego pogorszenia, jako przesłanki odszkodowania, zależna jest od rozmiarów ujemnych następstw natury majątkowej wywołanych przez śmierć osoby najbliższej, zarówno już istniejących, jak i dających się na podstawie zasad doświadczenia życiowego przewidzieć w przyszłości. Prawidłowa wykładnia określenia „stosowne odszkodowanie” w art. 446 § 3 k.c. powinna uwzględniać nie tylko okoliczności konkretnej sprawy, ale także wartość ekonomiczną odszkodowania. Musi się ono wyrażać taką kwotę, która odczuwalna jest jako realne, adekwatne przysporzenie zarówno przez uprawnionego, jak i z obiektywnego punktu widzenia uwzględniającego ocenę większości rozsądnie myślących ludzi, (tak SN w wyroku z 30 czerwca 2004 r., IV CK 445/03, opubl. Legalis, por. także wyrok SN z 15 października 2002 r., II CKN 985/00 opubl. Legalis). Według ustalonego poglądu, przy ocenie znacznego pogorszenia sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny zmarłego, jako przesłanki odszkodowania z art. 446 § 3 k.c. należy brać pod uwagę ogół czynników mających wpływ na ukształtowanie sytuacji życiowej tych osób, jeżeli wywołują reperkusje w sferze materialnej. Ocena ta nie może odnosić się wyłącznie do stanu z dnia śmierci poszkodowanego, ale musi prowadzić do porównania hipotetycznego stanu odzwierciedlającego sytuację, w jakiej w przyszłości znajdowaliby się bliscy zmarłego, do sytuacji w jakiej znajdują się w związku z jego śmiercią, (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 19 kwietnia 2001 r., I Aca 23/2001, opubl. Wokanda 7-8/ 2002 str.77). Warto przy tym pamiętać, że jak trafnie wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z 14 marca 2007r., I CSK 465/2006 - odszkodowanie należne na podstawie art. 446 § 3 k.c. nie jest pełnym w rozumieniu art. 361 k.c., lecz świadczeniem „stosownym”, a zatem nie obejmuje utraty wszystkich możliwych w przyszłości korzyści od osoby, która utraciła życie. W razie znacznego pogorszenia sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny zmarłego w jego ramach nie mieszczą się wszelkie możliwe szkody majątkowe pozostające w związku przyczynowym ze śmiercią poszkodowanego i tych - nie objętych hipotezą omawianego przepisu - członek rodziny zmarłego nie może skutecznie dochodzić. Przy określaniu wysokości odszkodowania nie można więc brać pod uwagę rachunkowego wyliczenia strat poniesionych przez poszkodowanego na skutek nieotrzymania części zarobków zmarłego, która przypadałaby na poszkodowanego w czasie jego życia.

Przenosząc powyższe rozważania natury ogólnej na stan faktyczny ustalony w sprawie, w ocenie Sądu Apelacyjnego, należało podzielić stanowisko Sądu I instancji, według którego śmierć M. C. (2) skutkowała dla jego żony znacznym pogorszeniem sytuacji życiowej, w stopniu uzasadniającym przyznanie odszkodowania w łącznej kwocie 60.000 zł (15.000 zł wypłaconych przez pozwane Towarzystwo + 45.000 zł zasądzone w zaskarżonym, wyroku). Sąd ustalając taką kwotę odszkodowania uwzględnił przy tym wszystkie aspekty mające wpływ na jego wysokość, opisane w uzasadnieniu wyroku, natomiast apelacja nie wskazała na przesłanki, które Sąd I instancji przy wyrokowaniu pominął, a które miałyby wpływ na wysokość świadczenia. W szczególności argumentów takich nie dostarczyło przedstawione w uzasadnieniu apelacji wyliczenie. Po pierwsze, jak to już podniesiono z odwołaniem się do judykatu Sądu Najwyższego, specyfika świadczenia dochodzonego na podstawie art.446 § 3 k.c. i jego „stosowność” nie dają podstaw, aby przy określaniu wysokości odszkodowania brać pod uwagę rachunkowego wyliczenia strat poniesionych przez poszkodowanego na skutek nieotrzymania części zarobków zmarłego, która przypadałaby na poszkodowanego w czasie jego życia. Po wtóre przedstawione w apelacji wyliczenie zawiera błąd w samym założeniu, że małżonek pośrednio poszkodowany w chwili śmierci małżonka bezpośrednio poszkodowanego traci połowę jego dochodów. Nie jest bowiem tak, że małżonek pozostając we wspólności majątkowej małżeńskiej ma prawo do całości swojego wynagrodzenia i połowy wynagrodzenia współmałżonka, jak wydaje się wywodzić skarżąca. Dla ustalenia dochodu przypadającego na jednego małżonka w związku małżeńskim należy bowiem zsumować dochody uzyskiwane przez oboje partnerów, a następnie podzielić jej na pół. Po trzecie przyjęty w apelacji sposób ustalenia należnego powódce świadczenia, także nie może prowadzić do zmiany wyroku. Sąd Apelacyjny podążając za sposobem argumentowania przedstawionym w apelacji, z korektą omówioną w poprzednich zdaniach, dokonał stosownych wyliczeń, z których wynika co następuje:

1.  dochody, które uzyskałby M. C. (2) w okresie 5 lat do czasu ukończenia 65 roku życia i przejścia na emeryturę wyniosłyby 640.500 zł. Zmarły zarabiał bowiem z tytułu zwrotu kosztów pełnienia funkcji biskupa – 2.600 zł miesięcznie (k-24), z tytułu otrzymywanej diety duszpasterskiej za pełnienie funkcji proboszcza – 5.400 zł miesięcznie (k-26) oraz z tytułu pracy w charakterze wykładowcy – 2.000 zł miesięcznie (k-22). Nadto otrzymywał premię świąteczną w wysokości 100% diety, tj. 5.400 zł rocznie (450 zł miesięcznie) oraz zasiłek urlopowy w wysokości 50% diety, tj. 2.700 zł rocznie (225 zł miesięcznie) – k-262. Wymienione pozycje prowadzą do wniosku, że mąż powódki zarabiał 10.675 zł netto miesięcznie, a przez pięć lat uzyskałby dochód w wysokości 640.500 zł (60 m-cy x 10.675).

2.  w tym samym okresie powódka uzyskałaby dochód w łącznej kwocie 445.004 zł. W okresie od kwietnia 2010r. do sierpnia 2012r. powódka, jako prorektor uzyskiwała zarobki w kwocie po 6.726 zł miesięcznie, tj. łącznie 195.054 zł. (29 m-cy x 6.726zł). W okresie od września 2012r. do grudnia 2012r. jako dziekan uzyskiwała zarobki po 5.450 zł miesięcznie, tj. łącznie 21.800 zł (4 m-ce x 5.450zł), zaś od stycznia 2013r. do 30 kwietnia 2015r. uzyskiwałaby dochody z pracy oraz emerytury w łącznej kwocie po 8.450 zł miesięcznie, tj. łącznie za ten okres 228.150 zł (27 m-cy x 8.450). W sumie zatem w okresie od kwietnia 2010r. do kwietnia 2015r. powódka uzyskałaby dochód w wysokości 445.004 zł (195.054 + 21.800 = 228.150 = 445.004).

3.  zsumowanie dochodów powódki w wysokości 445.004 zł i dochodów zmarłego M. C. (2) w wysokości 640.500 zł prowadzi do wniosku, że łączne dochody obojga małżonków w okresie pięciu lat wyniosłyby około 1.085.504 zł, tj. 542,752 zł na osobę.

4.  skoro powódka, gdyby nie tragiczne zdarzenie z 18 kwietnia 2010r., mogłaby dysponować w okresie pięciu lat kwotą 542.752 zł, a w tym czasie sama uzyskałaby dochód w wysokości 445.004 zł, to hipotetyczna szkoda wyniosłaby 97.778 zł.

5.  w związku ze śmiercią męża powódka I. C., na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 22 września 2011r. uzyskała rentę w dochodzonej kwocie po 1.257 zł miesięcznie, począwszy od dnia 1 czerwca 2011r., co przez okres 47 miesięcy (od czerwca 2011r. do kwietnia 2015r.) daje kwotę 59.079 zł. Oznacza to, że szkoda opisana w pkt 4 uległa zmniejszeniu do kwoty 38.669 zł.

6.  z powyższego wynika, że ustalone przez Sąd Okręgowy odszkodowanie w wysokości 60.000 zł rekompensuje w pełni szkodę, jakiej doznała powódka w wyniku znacznego pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci męża, a co za tym idzie zasądzona kwota, z uwzględnieniem sumy wypłaconej, jest zdaniem Sądu Apelacyjnego, świadczeniem odpowiednim w rozumieniu art.446 § 3 k.c., co uniemożliwiało zmianę zaskarżonego wyroku w kierunku postulowanym w apelacji.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, jako bezzasadną, zaś w oparciu o przepis art.98 § 1 k.p.c. w związku z art.391 § 1 k.p.c. i zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, zasądził od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.