Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 kwietnia 2016 r.

Sąd Rejonowy w Brzesku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSR Agata Gawłowska-Sobusiak
Protokolant:	Paulina Wąs

po rozpoznaniu w dniu 21 kwietnia 2016 r. w Brzesku

na rozprawie

sprawy z powództwa S. P.

przeciwko W. S.

o uznanie czynność prawnej za bezskuteczną

I.  uznaje za bezskuteczną w stosunku do powódki S. P. umowę darowizny zawartą przez A. S. i pozwanego W. S. w dniu 21 września 2010r. przed Notariuszem D. K. rep. A nr (...), w zakresie w jakim A. S. darowała pozwanemu W. S. udział w wysokości 1/12 części we własności nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z dz. ew. nr (...) o pow. 0,0233 ha, zabudowanej tzw. kamienicą, objętej Kw nr (...), której to powódce S. P. przysługuje wierzytelność wobec A. S. w kwocie 40 784,00 zł z tytułu odszkodowania za niewykonanie zapisu zawartego w testamencie S. R. z dnia 2 sierpnia 1987r., otwartego i ogłoszonego dnia 6 sierpnia 2008r;

II.  oddala powództwo w pozostałej części;

III.  zasądza od pozwanego W. S. na rzecz powódki S. P. kwotę 4 457,00 zł (cztery tysiące czterysta pięćdziesiąt siedem złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwota 2 400,00 zł tytułem wynagrodzenia adwokackiego i kwota 17,00 zł tytułem zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Sędzia

SR Agata Gawłowska – Sobusiak

Sygn. akt I C 571/15

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Rejonowego w Brzesku z dnia 22 kwietnia 2016 r.

Powódka S. P. domagała się uznania za bezskuteczną, w stosunku do niej, umowy darowizny – sporządzonej w formie aktu notarialnego dnia 21 września 2010 r przed Notariuszem D. K. rep. A nr (...) – pomiędzy pozwanym W. S. a dłużnikiem A. S., mocą której pozwany nabył od A. S. udział w wysokości 1/12 w nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), objętej Kw nr (...), z pokrzywdzeniem powódki, której to przysługuje wierzytelność w stosunku do A. S. w kwocie 40 784, 00 zł z tytułu odszkodowania za niewykonanie zapisów testamentowych zmarłego S. R. z dnia 4 lutego 1985 r oraz z dnia 2 sierpnia 1987r.

Nadto powódka wniosła o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając pozew powódka S. P. podniosła, że postanowieniem tut. Sądu z dnia 8 października 2009 r sygn. akt I Ns (...), w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku po J. R. i S. R., testament S. R. z dnia 2 sierpnia 1987 r został uznany za zapis. Przedmiotem tego zapisu - na rzecz powódki – był udział S. R. w nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), objętej Kw nr (...), wynoszący 2/12 części (łącznie 4/12). Zobowiązanym do wykonania zapisu była spadkobierczyni S. R. – A. S., matka pozwanego. Powódka kilkakrotnie wzywała A. S. do wykonania tego zapisu, jednak bezskutecznie. Następnie A. S. umową darowizny z dnia 21 września 2010 r zbyła całość opisanego udziału na rzecz swojego syna, tj. pozwanego W. S.. Poprzez dokonanie tej czynności A. S. stała się osobą niewypłacalną, ponieważ utrzymuje się tylko z emerytury. Obecnie powódce przysługuje roszczenie odszkodowawcze względem A. S. z tytułu niewykonania zapisu testamentowego. Powódka podniosła, że w dniu 1 września 2014 r do tut. Sądu złożyła pozew, którym domaga się od A. S. zapłaty odszkodowania w kwocie 40 784, 00 zł, stanowiącej równowartość 1/12 opisanego udziału, wyliczonej w oparciu o opinię biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości J. K. z dnia 29 czerwca 2012 r.

Zdaniem powódki S. P. powyższa czynność tj. darowizna z dnia 21 września 2010 r, doprowadziła A. S. – jako dłużnika powódki – do niewypłacalności. A. S. od wielu lat utrzymuje się z emerytury, a dokonując czynności zbycia opisanych udziałów doprowadziła do całkowitego wyzbycia się majątku, co z kolei doprowadziło do pozbawienia powódki możliwości prowadzenia skutecznej egzekucji kwoty 40 784, 00 zł z tytułu odszkodowania. Co więcej A. S. zawarła jeszcze inne umowy darowizny przenosząc na syna, tj. pozwanego W. S., udziały w innych nieruchomościach o łącznej wartości 142 427, 67 zł. W tej sytuacji nie sposób nie stwierdzić, iż pozwany uzyskał korzyść majątkową, jak również, iż umowa darowizny z dnia 21 września 2010 r miała na celu pokrzywdzenie powódki. Nadto należy stwierdzić, że pozwany miał świadomość stanu majątkowego A. S., niejednokrotnie reprezentował ją w postępowaniach przed sądem jako pełnomocnik. Z ostrożności procesowej należy zwrócić uwagę, że na mocy wymienionej darowizny korzyść majątkową uzyskał pozwany będący synem A. S., a więc osoba będąca w bliskich stosunkach z dłużnikiem. Dodatkowo w realiach przedmiotowej sprawy, istotne jest, że skarga paulińska przysługuje wierzycielowi także w odniesieniu do czynności dłużnika dokonanych z pokrzywdzeniem przyszłych wierzycieli, czyli takich, których wierzytelności powstały po dokonaniu przez dłużnika czynności, a przed wystąpieniem ze skargą paulińską. Należy także stwierdzić, że A. S. dokonując czynności darowizny wiedziała, że nie będzie w stanie spełnić roszczeń odszkodowawczych powódki, działała z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli.

Wobec powyższego spełnione zostały wszystkie przesłanki wystąpienia z roszczeniem o uznanie wymienionej umowy darowizny za bezskuteczną w stosunku do powódki określone w art. 527 kc w zw. z art. 530 kc.

Pozwany W. S. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany W. S. potwierdził, że A. S. umową darowizny z dnia 21 września 2010 r przeniosła na jego rzecz udział w nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z dz. ew. nr (...), objętej Kw nr (...), w wysokości 1/12 części. Pozwany zaprzeczył jednak, aby powódce S. P. przysługiwała względem A. S. wierzytelność z tytułu odszkodowania za niewykonanie zapisu testamentowego z dnia 2 sierpnia 1987 r. Pozwany podniósł, że na chwilę obecną nie zapadło żadne prawomocne orzeczenie potwierdzające istnienie i wysokość takiego roszczenia odszkodowawczego. Co więcej umowa darowizny z dnia 21 września 2010 r została sporządzona dwa lata przez zmianą postanowienia spadkowego – noszącą datę 26 października 2012 r – ustalającego ostatecznie krąg spadkobierców po S. R.. Zatem wniesione powództwo jest przedwczesne.

Pozwany W. S. podniósł także, że A. S. w momencie dokonywania darowizny z dnia 21 września 2010 r nie mogła działać z pokrzywdzeniem wierzyciela w osobie S. P., gdyż nie wiedziała wtedy o istnieniu testamentów S. R. z 1986 i 1987 r, a jeżeli wiedziała – to była przekonana o ich fałszywości. Ojciec S. R. nigdy nie wspominał A. S. o tym, aby sporządził testament, a z opinii grafologicznej – uzyskanej przez wymienioną – wynika, że testamenty zostały sfałszowane. Podkreślił, że S. P. wielokrotnie wykazała się nieuczciwości, albowiem w sprawie spadkowej zataiła fakt zrzeczenie się dziedziczenia po rodzicach, a charakter pisma widniejący w testamentach świadczy, że zostały one spisane właśnie jej ręką.

Pozwany W. S. podniósł, że nie można także jemu zarzucić, że działał świadomie przyjmując darowiznę od matki A. S.. Pozwany działał w zaufaniu do matki, która twierdziła, że testamenty zostały sfałszowane.

Nadto pozwany podniósł, że stan niewypłacalności A. S. nie został należycie wykazany przez powódkę.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Rodzice powódki S. P. i A. S., a to: J. R. i S. R. byli właścicielami szeregu nieruchomości tj.:

- dz. ew. nr (...) położonej w B. przy ul. (...), o pow. 0, 0233 ha, zabudowana tzw. kamienicą, objętej Kw nr (...), o obecnej wartości 489 400, 00 zł, stanowiącej ich własność po ½ części na podstawie umowy z dnia 3 stycznia 1948 r,

- dz. ew. nr (...) położonej w B. przy ul. (...), o pow. 0, 0277 ha, zabudowana budynkiem stolarni, obecnie przeznaczonym do rozbiórki, objętej Kw nr (...), stanowiącej ich własność na prawach małżeńskiej wspólności ustawowej,

- dz. ew. nr (...) położonej w J., o pow. 0, 70 ha, niezabudowanej, objętej Kw nr (...), przy czym stanowiącej własność tylko S. R.,

- dz. ew. nr (...) położonej w J., o pow. 0, 59 ha, zabudowanej szopą, objętej Kw nr (...), stanowiącej ich własność po ½ części.

Dowód:

- opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości J. K. z dnia 29 czerwca 2012 r sporządzona w sprawie sygn. I Ns (...) – k. 21-47,

- akta tut. Sądu sygn. I C (...), a w szczególności zalegająca w nich opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości J. K. z dnia 29 czerwca 2012 r sporządzona w sprawie sygn. I Ns (...) ,

- akta Kw nr (...), a w szczególności zalegająca w nich umowa z dnia 3 stycznia 1948 r,

- akta tut. Sądu sygn. I Ns (...), a w szczególności zalegające w nich: odpowiedź na zarzuty do opinii z dnia 29 czerwca 2012 r, wyjaśnienia biegłego z dnia 11 marca 2013 r, potwierdzenie aktualności opinii z dnia 29 czerwca 2012 r – k. 114-126.

J. R. i S. R. umową darowizny z dnia 11 grudnia 1962 r przenieśli na rzecz swojej córki S. P., tj. powódki, udziały wynoszące łącznie 2/4 części (każdy po ¼ części) w nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z dz. ew. nr (...), objętej Kw (...).

Jednocześnie powódka S. P. oświadczyła, że zrzeka się spadku po J. R. i S. R. .

Dowód:

- umowa darowizny z dnia 11 grudnia 1962 r akt notarialny - k. 60-62,

- akta tut. Sądu sygn. I C (...), a w szczególności zalegające w nich odpisy z akt tut. Sądu sygn. I C (...) tj.: umowa darowizny z dnia 11 grudnia 1962 r,

- akta Kw nr (...), a w szczególności zalegające w nich: umowa darowizny z dnia 11 grudnia 1962 r, wykaz synchronizacyjny.

J. R. zmarła dnia 4 lutego 1987 r, bez pozostawienia testamentu.

Dowód:

- postanowienie tut. Sądu z dnia 8 czerwca 2009 r sygn. akt I Ns (...) wraz z uzasadnieniem – k. 9-15,

- akta tut. Sądu sygn. I C (...), a w szczególności zalegające w nich odpisy z akt tut. Sądu sygn. I Ns (...) tj.: odpis skrócony aktu zgonu J. R..

S. R. zmarł dnia 21 grudnia 2005 r, pozostawiając trzy testamenty.

W testamencie z dnia 4 lutego 1985 r, S. R. przeznaczył powódce S. P. przysługujący mu udział w nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z dz. ew. nr (...) , objętej Kw nr (...), wynoszący ¼ części, a gdyby nie mogła dziedziczyć – udział ten miał przypaść jej synowi Ł. P..

W testamencie z dnia 2 sierpnia 1987 r, S. R. przeznaczył powódce S. P. przysługujący mu udział w opisanej nieruchomości, a to udział którego był właścicielem w ¼ części oraz udział, który odziedziczył po zmarłej żonie J. R..

W testamencie z dnia 26 października 1994 r, S. R. przeznaczył wnukowi – synowi córki K. B. – M. B.przysługujący mu udział w nieruchomości położonej w J., składającej się z dz. ew. nr (...), objętej Kw nr (...), którego był właścicielem w 1/2 części oraz który odziedziczył po zmarłej żonie J. R. wynoszący 1/8 części.

Dowód:

- postanowienie tut. Sądu z dnia 8 czerwca 2009 r sygn. akt I Ns (...) wraz z uzasadnieniem – k. 9-15,

- akta tut. Sądu sygn. I C (...), a w szczególności zalegające w nich odpisy z akt tut. Sądu sygn. I Ns (...) tj.: odpis skrócony aktu zgonu S. R., odpisy testamentów S. R. z dnia 4 lutego 1985 r, 2 sierpnia 1987 r, 26 października 1994 r, odpis postanowienie tut. Sądu z dnia 8 czerwca 2009 r sygn. akt I Ns (...).

W dniu 15 lipca 2008 r A. S. – jako córka J. R. i S. R. – złożyła do tut. Sądu wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po wymienionych, na podstawie ustawy. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt I Ns (...).

W wymienionej sprawie powódka S. P. nie ujawniła faktu zrzeczenia się dziedziczenia po zmarłych rodzicach, J. R. i S. R..

Sąd uznał, że wszystkie testamenty S. R. zawierają wyłącznie zapisy.

J. R. i S. R. posiadali troje dzieci, a to córki: A. S., K. B., S. P..

Wobec powyższego tut. Sąd postanowieniem z dnia 8 czerwca 2009 r sygn. akt I Ns (...) stwierdził, że spadek po J. R. na podstawie ustawy nabyli wprost: wdowiec S. R. oraz córki: A. S., K. B., S. P. – wszyscy po ¼ części. Z kolei spadek po S. R. na podstawie ustawy nabyły wprost córki: A. S., K. B., S. P. – wszystkie po 1/3 części.

Dowód:

- postanowienie tut. Sądu z dnia 8 czerwca 2009 r sygn. akt I Ns (...) wraz z uzasadnieniem – k. 9-15,

- akta tut. Sądu sygn. I C (...), a w szczególności zalegające w nich odpisy z akt tut. Sądu sygn. I Ns (...) tj.: odpisy skrócone aktów zgonów J. R. i S. R., odpisy testamentów S. R. z dnia 4 lutego 1985 r, 2 sierpnia 1987 r, 26 października 1994 r, odpis postanowienie tut. Sądu z dnia 8 czerwca 2009 r sygn. akt I Ns (...)

We wniosku o stwierdzenie nabycia spadku z dnia 5 sierpnia 2008 r A. S. stwierdziła, że „zatajono i nie ujawniono jej istnienia testamentów”. Jednocześnie w wymienionej sprawie spadkowej do jej reprezentowania umocowała męża Z. S., a następnie syna W. S..

Na rozprawie w dniu 6 sierpnia 2008 r K. B. przedłożyła testament z dnia 26 października 1994 r, zaś powódka S. P. testament z dnia 2 sierpnia 1987 r. Z kolei na rozprawie w dniu 1 września 2008 r powódka S. P. przedłożyła jeszcze testament z dnia 4 lutego 1985 r.

Na wniosek pełnomocników A. S., wydano jej kopie testamentów. Odbiór kopii został potwierdzony odpowiednio w dniu 12 sierpnia 2008 r i w dniu 2 września 2008 r.

Na ostatniej rozprawie I-instancyjnej A. S. reprezentował W. S., który był przy ogłoszeniu postanowienia spadkowego z dnia 8 czerwca 2009 r. W dniu 25 czerwca 2009 r A. S. otrzymała uzasadnienie postanowienia spadkowego, a w dniu 29 czerwca 2009 r – złożyła apelację. W dniu 2 marca 2010 r doręczono A. S. prawomocne postanowienie spadkowe.

Dowód:

- akta tut. Sądu sygn. I C (...), a w szczególności zalegający w nich zapisek urzędowy z dnia 26 marca 2014 r.

A. S. umową darowizny z dnia 21 września 2010 r – zawartą przed Notariuszem D. K. rep. A nr (...) – przeniosła na syna W. S. m.in. udział w nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z dz. ew. nr (...) , objętej Kw nr (...), wynoszący 8/48 części tj. 1/6 części. W umowie napisano, że A. S. daruje synowi W. S. udział wynoszący 3/48 części nabyty w spadku po J. R. i udział wynoszący 5/48 części nabyty w spadku po S. R..

Wymienioną umową A. S. przeniosła na pozwanego W. S. jeszcze udział w nieruchomości położonej w J., składającej się z dz. ew. nr (...), objętej Kw nr (...), wynoszący 1/3 części.

Dowód:

- akta tut. Sądu sygn. I C (...), a w szczególności zalegający w nich wypis umowy darowizny z dnia 21 września 2010 r,

- akta Kw nr (...), a w szczególności zalegający w nich wypis umowy darowizny z dnia 21 września 2010 r – k. 144-152.

Następnie A. S. umową darowizny z dnia 9 listopada 2010 r przeniosła na W. S. udział w nieruchomości położonej w J., składającej się z dz. ew. nr (...), objętej Kw nr (...), wynoszący 1/3 części oraz udział w nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z dz. ew. nr (...), objętej Kw nr (...), wynoszący 1/3 części.

Dowód:

- akta tut. Sądu sygn. I C (...), a w szczególności zalegający w nich wypis umowy darowizny z dnia 9 listopada 2010 r.

Przed tut. Sądem pod sygn. akt I Ns (...) toczy się postępowanie o dział spadku po J. R. i S. R. oraz o zniesienie współwłasności.

W toku tego postępowania, tut. Sąd postanowieniem wstępnym z dnia 14 września 2011 r sygn. akt I Ns (...)zmienił postanowienie spadkowego wydane w sprawie o sygn. akt I Ns (...) poprzez dodanie, że wszyscy spadkobiercy dziedziczą także wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne.

Sprawa o dział spadku nie została do chwili obecnej zakończona.

Dowód:

- akta tut. Sądu sygn. I C (...), a w szczególności zalegające w nich odpisy z akt tut. Sądu sygn. I Ns (...) tj.: postanowienie tut. Sądu z dnia 14 września 2011 r sygn. akt I Ns (...) .

Fakt zrzeczenia się przez powódkę S. P. dziedziczenia po rodzicach J. R. i S. R., został ujawniony przed tut. Sądem w sprawie o zapłatę o sygn. akt I C (...) na rozprawie w dniu 28 sierpnia 2012 r.

Fakt znany Sądowi z urzędu.

Tut. Sąd postanowieniem z dnia 26 października 2012 r sygn. akt I Ns (...) zmienił postanowienie spadkowego, w ten sposób, że stwierdził, iż spadek po J. R. na podstawie ustawy nabyli wprost: wdowiec S. R. oraz córki: A. S. i K. B. – wszyscy po 1/3 części, zaś spadek po S. R. na podstawie ustawy nabyły wprost córki: A. S. i K. B. – obie po ½ części, także w odniesieniu do wchodzącego w skład spadku gospodarstwa rolnego.

Dowód:

- akta tut. Sądu sygn. I C (...), a w szczególności zalegające w nich odpisy z akt tut. Sądu sygn. I Ns (...), tj.: postanowienie tut. Sądu z dnia 26 października 2012 r sygn. akt I Ns (...).

Wobec powyższego A. S. umową darowizny z dnia 27 marca 2013 r przeniosła na pozwanego W. S. dalsze udziału w nieruchomościach spadkowych, tj.:

- udział w nieruchomości położonej w J., składającej się z dz. ew. nr (...), objętej Kw nr (...), wynoszący 1/6 części,

- udział w nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z dz. ew. nr (...) , objętej Kw nr (...), udział wynoszący 1/12 części,

- udział w nieruchomości położonej w J., składającej się z dz. ew. nr (...), objętej Kw nr (...), wynoszący 1/6 części,

- udział w nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z dz. ew. nr (...), objętej Kw nr (...), wynoszący 1/6 części.

Dowód:

- akta tut. Sądu sygn. I C (...), a w szczególności zalegający w nich wypis umowy darowizny z dnia 27 marca 2013 r.

Pozwany W. S., imieniem A. S., podejmował próby podważenia autentyczności testamentów S. R. poprzez inicjowanie postępowań przez organami karnymi, bez rezultatu.

Dowód:

- prywatna ekspertyza z badania porównawczego pisma z dnia 10 października 2011 r – k. 63-65,

- akta tut. Sądu sygn. I C (...), a w szczególności zawarta w uzasadnieniu wyroku informacja o sprawie (...).

Przed tut. Sądem pod sygn. akt I C (...)toczyła się sprawa z powództwa S. P. przeciwko A. S. i W. S. o uznanie za bezskuteczną umowy darowizny z dnia 21 września 2010 r oraz umowy darowizny z dnia 27 marca 2013 r, jako że powódce przysługuje wobec A. S. wierzytelność o wykonanie zapisu zawartego w testamentach S. R. z dnia 4 lutego 1985 r oraz z dnia 2 sierpnia 1987 r.

Tut. Sąd wyrokiem z dnia 12 sierpnia 2014 r sygn. akt I C (...) uznał za bezskuteczną w stosunku do powódki S. P. tylko umowę darowizny z dnia 27 marca 2013 r.

Powództwo w zakresie umowy z dnia 21 września 2010 r zostało oddalone, albowiem powódka S. P. jako podstawę żądania podała art. 527 kc, a przedmiotem ochrony skargi paulińskiej mogą być wyłącznie wierzytelności pieniężne. Umowa z dnia 21 września 2010 r nie mogła być uznana za bezskuteczną na podstawie art. 59 kc, albowiem powódka S. P. nie dochowała rocznego terminu do wystąpienia z tym roszczenie.

Dowód:

- akta tut. Sądu o sygn. I C (...) , a w szczególności zalegające w nich: pozew, wyrok z dnia 12 sierpnia 2014 r sygn. akt I C (...) wraz z uzasadnieniem.

Przed tut. Sądem pod sygn. akt I C (...) toczyła się sprawa z powództwa S. P. przeciwko A. S. i W. S. o złożenie oświadczenia tj. wykonania zapisu zawartego w testamencie S. R. z dnia 2 sierpnia 1987 r. Powódka S. P. wnosiła o zobowiązanie pozwanych do złożenia oświadczenia woli przenoszącego na nią udziały w nieruchomości położonej w B., składającej się z dz. ew. nr (...), objętej Kw nr (...).

Tyt. Sąd wyrokiem z dnia 20 listopada 2014 r sygn. akt I C (...) zobowiązał A. S. do złożenia oświadczenia woli następującej treści: „w wykonaniu zapisu zawartego w testamencie S. R. z dnia 2 sierpnia 1987 r, otwartym i ogłoszonym w dniu 6 sierpnia 2008 r w sprawie o sygn. akt I Ns (...) Sądu Rejonowego w B. – A. S. przenosi na S. P. udział wynoszący 1/12 części w prawie własności nieruchomości położonej w B., stanowiącej dz. ew. nr (...) objętą Kw nr (...)”, a w pozostałym zakresie powództwo oddalił.

Powództwo zostało uwzględnione w części dotyczącej udziału w opisanej nieruchomości wynoszącego 1/12 części zbytego przez A. S. na rzecz W. S. umową darowizny z dnia 27 marca 2013 r uznaną za bezskuteczną w stosunku do powódki S. P. wyrokiem tut. Sądu wydanym w sprawie o sygn. akt I C (...).

Ponieważ wymienionym wyrokiem umowa darowizny z dnia 21 września 2010 r nie została uznana za bezskuteczną, powództwo w tym zakresie zostało oddalone.

Natomiast powództwo przeciwko W. S. zostało oddalone z powodu braku legitymacji biernej. Zgodnie bowiem z art. 968 kpc zapis zwykły może obciążać tylko spadkodawcę ustawowego lub testamentowego, a takim nie jest W. S..

Dowód:

- akta tut. Sądu sygn. I C (...), a w szczególności zalegający w nich wyrok z dnia 20 listopada 2014 r wraz z uzasadnieniem.

Nadto przed tut. Sądem pod sygn. akt I C (...) toczy się sprawa z powództwa S. P. przeciwko A. S. o zapłatę. Powódka S. P. domaga się zasądzenia od A. S. kwoty 40 784, 00 zł tytułem odszkodowania za niewykonanie zapisu z dnia 2 sierpnia 1987 r.

Dowód:

- akta tut. Sądu sygn. I C (...), a w szczególności zalegający w nich pozew - k. 128-130.

K. B. wykonała zapis zawarty w testamencie S. R. z dnia 2 sierpnia 1987 r, a to umową z dnia 27 lutego 2013 r przeniosła na rzecz powódki S. P. udział w nieruchomości położonej w B., składającej się z dz. ew. nr (...), objętej Kw nr (...), wynoszący 2/12 części.

Dowód:

- akta Kw nr (...), a w szczególności zalegająca w nich umowa przeniesienia udziału w prawie własności nieruchomości w wykonaniu zapisu testamentowego z dnia 27 lutego 2013 r.

Obecnie w Kw nr (...), obejmującej dz. ew. nr (...) położoną w B., jako właściciele ujawnieni są:

- K. B. w 1/12 części – na podstawie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po J. R. i S. R. sygn. akt I Ns (...) oraz na podstawie postanowienia o zmianie w/w postanowienia sygn. akt I Ns (...),

- W. S. w 1/12 części na podstawie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po J. R. i S. R. sygn. akt I Ns (...) oraz na podstawie postanowienia o zmianie w/w postanowienia sygn. akt I Ns (...) oraz w 1/12 części na podstawie umowy darowizny z dnia 21 września 2010 r, tj. łącznie w 2/12 części,

- Ł. P. w 2/4 części na podstawie umowy darowizny z dnia 8 listopada 2012, na podstawie której powódka S. P. przeniosła na wymienionego przysługujący jej udział w tej nieruchomości wynoszący 2/4 części,

- S. P. w 2/12 na podstawie umowy o przeniesieniu udziału w prawie własności nieruchomości w wykonaniu zapisu testamentowego z dnia 27 lutego 2013 r zawartej z K. B. oraz w 1/12 części na podstawie wyroku o uznaniu umowy za bezskuteczną sygn. akt I C (...) i na podstawie wyroku zobowiązującego do złożenia oświadczenia woli wydanego w sprawie o sygn. akt kt I C (...), tj. 3/12 części, tj. łącznie 3/12 części,

Dowód:

- odpis Kw (...) – k. 48-51,

- akta tut. Sądu sygn. I C (...), a w szczególności zalegający w nich odpis Kw nr (...),

- akta Kw nr (...), a w szczególności zalegające w nich: umowa darowizny z dnia 8 listopada 2012 r, umowa przeniesienia udziału w prawie własności nieruchomości w wykonaniu zapisu testamentowego z dnia 27 lutego 2013 r.

A. S. utrzymuje się z emerytury w kwocie 2 044, 11 zł, a jej miesięczne wydatki (czynsz, opłaty za media, wyżywienie, leki i opatrunki, usługi medyczne) na listopad 2014 r wynosiły 1 970, 72 zł.

Z kolei mąż A. S., Z. S. otrzymuje emeryturę w kwocie 1 732, 01 zł, a jego wydatki w listopadzie 2014 r wynosiły 1 411, 00 zł, w tym 150, 00 zł które dodawał żonie na leki.

A. S., jak i jej mąż, nie posiadają nieruchomości, cennych ruchomości, oszczędności, ani papierów wartościowych. A. S. wraz z mężem posiadali dom w B., który przekazali swojemu synowi tj. pozwanemu W. S., a sami przenieśli się do mieszkania w K.. Z czasem także mieszkanie w K. przepisali na pozwanego W. S..

A. S. i jej mąż są osobami w podeszłym wieku, schorowanymi. A. S. została zaliczona do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności, a niepełnosprawność ma charakter trwały. A. S. jest przewlekle chora na gościec, przeszła łącznie 15 operacji, tj. operację stawów biodrowych, rąk i kolan. Od pięciu lat jest osobą leżącą, waży zaledwie 30 kg, wymaga stałej opieki.

Dowód:

- postanowienie Sądu Okręgowego w T. z dnia 19 marca 2015 r sygn. akt I Cz (...) – k. 16-20,

- akta tut. Sądu sygn. I C (...) a w szczególności zalegające w nich: zaświadczenia o stanie zdrowia A. S., orzeczenie o stopniu niepełnosprawności A. S.,

- akta tut. Sądu sygn. I C (...), a w szczególności zalegające w nich: oświadczenie A. S. o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, postanowienie tut. Sądu z dnia 28 stycznia 2015 r w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych, zażalenie A. S., orzeczenie o niepełnosprawności A. S. – k. 131-140,

- zeznania świadka B. K. – k. 10v-111,

- przesłuchanie powódki – k. 141-142,

- przesłuchanie pozwanego -k. 142-143.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów, znajdujące się także w aktach tut. Sądu o sygn.: I Ns (...), I Ns (...), I Ns (...), I C (...), I C (...), I C (...).

Kwestia ważności testamentów S. R., a w szczególności testamentu z dnia 2 sierpnia 1987 r została ostatecznie wyjaśniona w sprawie o sygn. (...). Organy karne nie potwierdziły zarzutu sfałszowania tego zapisu testamentowego.

Natomiast wartość całej nieruchomości położonej w B., składającej się z dz. ew. nr (...), objętej Kw nr (...), wyliczona przez biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości J. K. w opinii z dnia 29 czerwca 2012 r na kwotę 489 400, 00 zł, została potwierdzona przez tego biegłego w 2015 r, jak wynika z akt tut. Sądu sygn. I Ns (...).

Pozostałe dokumenty przywołane w uzasadnieniu nie były kwestionowane przez strony, nie budziły zastrzeżeń Sądu co do ich wiarygodności i dlatego zasługiwały na wiarę.

Odnośnie zeznań świadka B. K., powódki S. P. i pozwanego W. S., to były one zbieżne w zakresie, w jakim dotyczyły stanu zdrowia A. S. i jej stanu majątkowego, w tym rozdysponowania majątkiem. Dlatego też w tym zakresie, Sąd dał im wiarę.

Świadek B. K. jak i pozwany W. S. zeznali, że A. S. jest przeświadczona o sfałszowaniu testamentów S. R., w tym testamentu z dnia 2 sierpnia 1987 r. Jak była mowa powyżej, fakt ten nie został potwierdzony przez organy karne upoważnione do ścigania tego rodzaju przestępstw. W tym zakresie Sąd nie uznał zeznań wymienionych osób za wiarygodne.

Sąd nie dał wiary wymienionym osobom, tj. świadkowi B. K. i pozwanemu W. S., w zakresie, w jakim twierdzą, że A. S. zbywała nieruchomości na rzecz syna W. S., albowiem z uwagi na swój stan zdrowia chciała uporządkować sprawy majątkowe. Nadto pozwany twierdził, że zbycie nieruchomości miało ułatwić prowadzenie spraw sądowych. Te twierdzenia są naiwne i sprzeczne z logiką, dlatego nie zostały uznane za wiarygodne. Jeżeli A. S. chciałaby uporządkować sprawy majątkowe na wypadek śmierci mogła po prostu sporządzić testament, a w sprawach sądowych co do zasady reprezentował ją mąż albo syn, tj. pozwany W. S.. W ocenie Sądu A. S. przeniosła udziały, w szczególności udział w nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z dz. ew. nr (...), objętej Kw nr (...), aby uczynić niemożliwym wykonanie zapisu, a ewentualnie uniemożliwić egzekucję odszkodowania, o czym poniżej. Sam pozwany zeznał: „moja matka wiedziała we wrześniu 2010 r o zapisach, ale uważała że są one sfałszowane”; „nie wiem jak matka chciała wykonać zapisy, gdyby okazały się one nie sfałszowane, skoro przepisała na mnie swój udział w kamienicy”; „jeżeli doszłoby do sytuacji, że matka musiałaby zapłacić równowartość 1/12 kamienicy, to te pieniądze płaciłaby ze swojej renty”.

Sąd nie dał wiary pozwanemu W. S., w zakresie, w jakim twierdził, że nie miał świadomości, co do zamiarów A. S., celu, w jakim dokonywała kolejnych przysporzeń majątkowych na jego rzecz. Te twierdzenia - jak była mowa powyżej – są naiwne i sprzeczne z logiką. Jak wynika z akt sprawy spadkowej, to pozwany występował w imieniu A. S.; także pozwany podejmował działania przed organami karnymi, aby podważyć autentyczność testamentów S. R.; w końcu pozwany przyjął darowiznę wiedząc, że testament z dnia 2 sierpnia 1987 r potocznie rzecz ujmując nie został obalony. Pozwany znał stan majątkowy A. S., wiedział, że przyjmując darowiznę, wymieniona nie będzie mogła wykonać zapisu, jak i nie będzie posiadała środków finansowych na zapłatę odszkodowania.

Mając powyższe na uwadze, zeznania powódki S. P. Sąd uznał w całości za wiarygodne.

Sąd zważył, co następuje:

W art. 527-534 kc uregulowana jest ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika zwana również skargą paulińską. Celem tej instytucji jest ochrona interesów wierzyciela na wypadek nieuczciwego postępowania dłużnika, który z pokrzywdzeniem wierzyciela wyzbywa się składników swojego majątku na rzecz osoby trzeciej i w ten sposób stwarza lub pogłębia stan swojej niewypłacalności.

Zgodnie z art. 527 kc wierzyciel może dochodzić uznania czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do niego przy spełnieniu następujących przesłanek:

1)  dokonanie przez dłużnika z osobą trzecią czynności prawnej, na skutek której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową oraz doszło do pokrzywdzenia wierzyciela,

2)  działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela,

3)  wiedza lub możliwość (przy zachowaniu należytej staranności) dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią.

Wszystkie te przesłanki muszą być spełnione łącznie, by móc skorzystać z roszczenia przewidzianego w tym przepisie, tj. uznania czynności za bezskuteczną.

W piśmiennictwie wskazuje się jeszcze na dodatkową przesłankę wystąpienia ze skargą paulińską, a to istnienie godnego ochrony interesu wierzyciela w postaci wierzytelności. Zatem przesłanką skargi paulińskiej jest istnienie wierzytelności pieniężnej, zaskarżalnej. Pogląd co do pieniężnego charakteru tej wierzytelności wyprowadza się z art. 527 § 2 kc, z którego wynika, że skarga paulińska służy tylko w razie niewypłacalności dłużnika. Wierzytelność musi być zaskarżalna, ale nie musi być wymagalna w chwili wytoczenia powództwa ze skargą paulińską, ani stwierdzona wyrokiem (por.: Z. Radwański „Zobowiązania”; wyrok SN z dnia 15 lutego 2013 r I CSK 323/12 LEX nr 1308002; wyrok SN z dnia 15 lutego 2007 r II CSK 452/2006 OSNC 2008/A poz. 20).

Jak ustalono w przedmiotowej sprawie, S. R. w testamencie z dnia 2 sierpnia 1987 r uczynił zapis na rzecz S. P., a to przeznaczył dla wymienionej udziały w nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z dz. ew. nr (...), objętej Kw nr (...), przysługujące mu z tytułu zakupu tej nieruchomości 1/4 (3/12) części oraz z tytułu dziedziczenia po zmarłej żonie J. R. 1/12 części – łącznie udział w wysokości 4/12 części.

Należy wyjaśnić, że S. R. i J. R. nabyli wymienioną nieruchomość w dniu 3 stycznia 1948 r po ½ części, ale umową darowizny z dnia z dnia 11 grudnia 1962 r przenieśli na powódkę S. P. każdy po ¼ części. Zatem S. R. posiadał udział w wymienionej nieruchomości w wysokości 3/12 części. Także jego zmarła żona J. R. posiadała udział w tej nieruchomości w wysokości 3/12 części, a po jej śmierci udział ten nabyli: S. R. w 1/12 części, A. S. – 1/12 części i K. B. – 1/12 części. Zatem w chwili śmierci udział S. R. wynosił 4/12 części.

W testamencie z dnia 4 lutego 1985 r, sporządzonym przed śmiercią J. R., spadkodawca rozporządził tylko udziałem w wysokości 3/12 części w opisanej nieruchomości. Mając na uwadze reguły z art. 946 i 947 kc, testament z dnia 4 lutego 1985 r należało uznać za bezskuteczny. Dla Sądu ważny i skuteczny jest testament z dnia 2 sierpnia 1987 r zawierający rozporządzenie co do wszystkich udziałów spadkodawcy w opisanej nieruchomości.

S. R. w testamencie z dnia 2 sierpnia 1987 r uczynił zapis na rzecz powódki S. P. w postaci swoich udziałów w opisanej nieruchomości w łącznej wysokości 4/12 części, a zatem jego spadkobiercy winny przenieść na powódkę te udziały.

Jak wynika z postanowienia z dnia 26 października 2012 r sygn. akt I Ns (...), spadek po S. R. ostatecznie nabyły: A. S. i K. B. – obie po ½ części. Zatem wymienione osoby były zobowiązane do przeniesienia na rzecz powódki S. P. udziałów w nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z dz. ew. nr (...) , objętej Kw nr (...), każda po 2/12 części.

K. B. umową o przeniesieniu udziału w prawie własności nieruchomości w wykonaniu zapisu testamentowego z dnia 27 lutego 2013 r przeniosła na rzecz S. P. udział wynoszący 2/12 części w opisanej nieruchomości.

Natomiast A. S. przeniosła swoje udziały w opisanej nieruchomości nie na rzecz powódki, ale swoje syna, pozwanego W. S., a to:

- umową darowizny z dnia 21 września 2010 r w wysokości 8/48 części, tj. 2/12 części,

- umową darowizny z dnia 27 marca 2013 r w wysokości 1/12 części.

Umowa darowizny z dnia 27 marca 2013 r została uznana za bezskuteczną na podstawie art. 59 kc (sprawa o sygn. akt I C (...)), a następnie wyrok zastąpił oświadczenie woli A. S. o przeniesieniu własności 1/12 udziału w opisanej nieruchomości (sprawie o sygn. akt I C (...)). Ostatecznie udział wynoszący 1/12 części – który winna przenieść A. S. - został ujawniony w Kw nr (...) na rzecz powódki S. P. na podstawie wyroku o uznaniu umowy za bezskuteczną sygn. akt I C (...) i na podstawie wyroku zobowiązującego do złożenia oświadczenia woli wydanego w sprawie o sygn. akt I C (...). A. S. powinna jeszcze przenieść na rzecz powódki S. P. udział wynoszący 1/12 części, co w chwili obecnej nie jest możliwe. Zgodnie z art. 59 kc – na podstawie tego przepisu – można żądać uznania umowy za bezskuteczną tylko w ciągu roku od zawarcia tej umowy. Ten termin zawity w przypadku umowy z dnia 21 września 2010 r upłynął już 21 września 2011 r. Zatem S. P. pozostało tylko dochodzenie roszczenia odszkodowawczego od A. S. z tytułu niewykonania zapisu polegającego na przeniesieniu 1/12 części udziału w opisanej nieruchomości. S. P. wniosła już stosowny pozew od tut. Sądu, a to w sprawie o sygn. I C (...) domaga się zasądzenia od A. S. na swoją rzecz odszkodowania z tytułu niewykonania zapisu w kwocie 40 784, 00 zł tj. 1/12 z kwoty 489 400, 00 zł.

Nie ma znaczenia, że roszczenie odszkodowawcze z tytułu niewykonania zapisu powstało po zawarciu umowy z dnia 21 września 2010 r. W art. 530 kc dopuszczono możliwość zaskarżenia przez wierzyciela skargą paulińską także czynności prawnej dłużnika dokonanie przed powstaniem wierzytelności, a więc przewidziano ochronę tzw. wierzycieli przyszłych. Potrzeba ochrony wierzycieli przyszłych uzasadniona jest w zasadzie tylko wtedy, gdy ich wierzytelność przeciwko dłużnikowi powstaje niezależnie od ich woli, w szczególności chodzi tu o roszczenia odszkodowawcze. Istotne jest, aby chroniona skargą wierzytelność istniała w chwili wniesienia skargi paulińskiej, albo co najmniej w chwili wyrokowania, co w przedmiotowej sprawie nie budzi wątpliwości.

Zatem zarzut pozwanego co do przedwczesności powództwa należało uznać za chybiony.

W przedmiotowej sprawie powódka zaskarżyła skargą paulińską umowę darowizny z dnia 21 września 2010 r zawartą pomiędzy jej dłużnikiem A. S. a W. S., czyli pozwanym. Wymienioną umową A. S. przeniosła na rzecz pozwanego W. S. udział w nieruchomości w nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z dz. ew. nr (...) , objętej Kw nr (...), a więc osoba trzecia, tj. pozwany, uzyskała korzyść majątkową. Niewątpliwie wymieniona umowa została dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela, czyli powódki S. P..

Zgodnie z art. 527 § 2 kc czynność prawna dłużnika jest dokonania z pokrzywdzeniem wierzyciela, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

W orzecznictwie sformułowano ogólną tezę, iż pokrzywdzenie wierzyciela powstaje wskutek takiego stanu faktycznego majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela (por.: wyrok SN z dnia 28 listopada 2001 r IV CKN 525/00 Biul. SN z 2002 r nr 5; wyrok SN z dnia 14 lutego 2008 r II CSK 503/07 LEX nr 496375). Podobne stanowisko głosi, iż pokrzywdzenie oznacza, że choć wierzytelność nadal figuruje jako aktyw w majątku wierzyciela, prognozy co do jej realizacji w przyszłości uległy pogorszeniu (por.: wyrok SN z dnia 29 czerwca 2004 II CK 367/2003 niepubl.). W innym judykacie czytamy, że z punktu wiedzenia wierzyciela pokrzywdzenie oznacza, iż zawiódł się w nadziei na wykonanie zobowiązania, że oczekiwane skutki ekonomiczne w wyniku nielojalnego działania dłużnika nie zostaną osiągnięte, prognozy do ich realizacji w przyszłości są po prostu złe (por.: wyrok SA w Katwicach z dnia 14 lutego 2008 r V ACa 1/2008 Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach i Sądów Okręgowych 2008 nr 2 poz. 8). Dla stwierdzenia niewypłacalności dłużnika nie jest konieczne wszczęcie postępowania egzekucyjnego i wykazanie jego nieskuteczności. Wierzyciel może wykazać niewypłacalność dłużnika za pomocą wszelkich dowodów. Należy też podkreślić, że niewypłacalność musi się odnosić do wierzytelności wierzyciela.

Z taką sytuacją mamy do czynienia w przedmiotowej sprawie. Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego pozwana A. S. wraz z mężem utrzymują się z emerytur odpowiednio w kwotach 2 044, 11 zł i 1 411, 00 zł, które w całości przeznaczają na bieżące utrzymanie i leczenie, nie mają żadnego cennego majątku, w tym nieruchomości, cennych ruchomości, oszczędności, co potwierdzają wnioski A. S. o zwolnienie od kosztów sądowych składane w licznych sprawach sądowych. A. S. wraz z mężem zajmuje mieszkanie w K., ale jest ono własnością ich syna, pozwanego W. S.. A. S. nabyła w drodze dziedziczenia po rodzicach udziały w nieruchomościach w B., J. i J., ale wszystkie przeniosła na syna, pozwanego W. S., w tym udziały w nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z dz. ew. nr (...) , objętej Kw nr (...), do przeniesienia których była zobowiązana na rzecz powódki S. P.. Wobec powyższego oczywistym jest brak aktywów, z których A. S. uiściłaby odszkodowanie na rzecz S. P. w kwocie 40 784, 00 zł.

Należy pokreślić, że sam fakt dokonania określonej czynności prawnej nie narusza żadnych praw wierzyciela, jeżeli może on zaspokoić swoją wierzytelność z innego majątku dłużnika (por.: wyrok SA w Lublinie z dnia 20 listopada 1996 r I ACr 306/96 M. Praw. 2000 nr 2). Stan niewypłacalności dłużnika to taki stan majątkowy dłużnika, w którym egzekucja prowadzona zgodnie z przepisami kpc nie może przynieść zaspokojenia wierzyciela (por.: M. Pyziak-Szafnicka „Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika” Studia Prawnicze 1994 nr 1-4).

W świetle ustaleń poczynionych w przedmiotowej sprawie, jedynym składnikiem majątkowym A. S. – do którego wierzyciel, powódka S. P., mogłaby skierować egzekucję – są przysługujące jej świadczenia emerytalne w kwocie nieco ponad 2 000, 00 zł. Mając na uwadze ich wysokość i ograniczenia ustawowe dotyczące zapewnienia dłużnikowi minimum egzystencji, egzekucja z tych świadczeń byłaby długotrwała, o ile w ogóle możliwa i skuteczna.

Jednocześnie w orzecznictwie wskazuje się, że między czynnością zaskarżoną skargą paulińską a niewypłacalnością dłużnika, musi istnieć związek przyczynowy. Nie jest to jednak adekwatny związek przyczynowy, lecz zaskarżona czynność prawna musi stanowić warunek conditio sine qua non niewypłacalności dłużnika, choćby nie stanowiła jedynej przyczyny niewypłacalności (por.: wyrok SN z dnia 14 lutego 2008 r II CSK 503/07 LEX nr 496375; wyrok SN dnia 31 stycznia 2007 r II CSK 384/06 LEX nr 253405; W. Popiołek „Kodeks cywilny. Komentarz”).

Istnienie takiego związku w przedmiotowej sprawie jest niewątpliwie. Gdyby A. S. nie dokonała umową z dnia 21 września 2010 r przeniesienia na rzecz pozwanego W. S. udziałów w nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z dz. ew. nr (...) , objętej Kw nr (...), mogłaby wykonać zapis testamentowy z dnia 2 sierpnia 1987 r, albo wypłacić stosowne odszkodowanie ze spłaty z tego udziału.

Dla uznania czynności prawnej za bezskuteczną – w oparciu o skargę paulińską – koniecznym jest wykazanie, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, gdy zdaje sobie sprawę, uświadamia sobie, że wskutek dokonania czynności prawnej z osobą trzecią może spowodować niemożność zaspokojenia wierzyciela ze swojego majątki. Trudności w wykazaniu, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, łagodzi domniemanie z art. 529 kc. Zgodnie z tym przepisem jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny lub wskutek darowizny stał się niewypłacany, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Art. 530 kc zaostrza przesłanki skargi paulińskiej w odniesieniu do tzw. wierzycieli przyszłych. W tym przypadku nie jest wystarczające, aby dłużnik miał świadomość pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Wymagane jest , by dłużnik miał zamiar ich pokrzywdzenia, a więc by działał w tym kierunku umyślnie, czyli świadomie i celowo. Dokonując czynności, dłużnik musi mieć zamiar zmniejszenia swojego majątku, aby uniemożliwić lub przynajmniej ograniczyć w ten sposób możliwość zaspokojenia się przyszłego wierzyciela Działanie dłużnika jest rozmyślnym dążeniem do uwolnienia się od spełnienia zobowiązania, którego powstanie w przyszłości jest realne (por.: wyrok SN z dnia 6 marca 2009 r II CSK 592/08 LEX 4944007, wyrok SN z dnia 9 listopada 2011 r II CSK 64/11 LEX nr 112093).

Odnosząc powyższe do przedmiotowej sprawy, pozwany W. S. twierdził, że jego matka A. S. dokonała darowizny, ponieważ z uwagi na zły stan zdrowia nie była w stanie brać udziału w sprawach sądowych dotyczących majątku spadkowego, w tym nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z dz. ew. nr (...) , objętej Kw nr (...); co więcej w każdej chwili może umrzeć i chce, aby jej sprawy majątkowe były uporządkowane. Mając na uwadze ustalenia poczynione w przedmiotowej sprawie, Sąd nie dał wiary tym twierdzeniom, o czym była mowa powyżej. Jeżeli A. S. nie może uczestniczyć w sprawach sądowych, mogła ustanowić pełnomocnika chociażby w osobie pozwanego, jak w sprawie o sygn. akt I Ns (...). Uporządkowaniu spraw majątkowych na pewno nie przyczyniło się przeniesienie na pozwanego udziału w nieruchomości, będącego przedmiotem zapisu na rzecz powódki. Z akt sprawy o sygn. I Ns (...) wynika, że A. S. nie umiała zaakceptować woli ojca S. R. zawartej w sporządzonych przez niego testamentach, stąd wniesienie apelacji. Ostatecznie w dniu 2 marca 2010 r otrzymała prawomocne postanowienie spadkowe i zamiast wykonać zapis, umową darowizny z dnia 21 września 2010 r przeniosła na pozwanego udziały w nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z dz. ew. nr (...) , objętej Kw nr (...). Należy zwrócić uwagę na nieznaczny odstęp czasu między zakończeniem sprawy spadkowej a zawarciem umowy. Co więcej wymienioną umową A. S. przeniosła na pozwanego udziały w nieruchomości położonej w J., składającej się z dz. ew. nr (...), a umową darowizny z dnia 9 listopada 2010 r udziały w nieruchomości położonej w J., składającej się z dz. ew. nr (...), i w nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z dz. ew. nr (...) – wyzbywając się całego majątku o znacznej wartości. Nadto po zmianie postanowienia spadkowego, potwierdzającego nabycia dalszych udziałów w opisanych nieruchomościach, A. S. umową darowizny z dnia 27 marca 2013 r przeniosła na pozwanego dalsze udziały w nieruchomości położonej w J., w B. przy ul. (...) i przy ul. (...) oraz w J.. Z powyższego wynika, że A. S. celowo dokonywał kolejnych przysporzeń na rzecz pozwanego, aby uchylić się od wykonania zapisu na rzecz powódki – a także na rzecz M. B. – a więc działała na szkodę powódki, z zamiarem jej pokrzywdzenia.

Przesłanką wystąpienia ze skargą paulińska jest, by osoba trzecia – uzyskująca korzyść majątkową – wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć o tym, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli ( zastrzeżenie przesłanek skargi paulińskiej – wnoszonej przez tzw. przyszłego wierzyciela – w odniesieniu do stanu świadomości osoby trzeciej nie ma zastosowania do czynności nieodpłatnych). Jednocześnie w literaturze podkreśla się, że stopień naganności postawy osoby trzeciej, uzasadniający zaskarżenie, jest bardzo niski. Osoba trzecia nie musi nawet podejmować jakichkolwiek działań w celu pokrzywdzenia wierzyciela, nie musi porozumiewać się z dłużnikiem. Naganna postawa osoby trzeciej sprowadza się więc do tego, że znając charakter czynności, zdecydowała się na jej dokonanie. Dodatkowo opiera się na przekonaniu, że uczciwa osoba w obrocie, wiedząc o możliwym skutku czynności prawnej, nie powinna jej zawierać (por.: M. Pyziak-Szafnicka „System prawa cywilnego”).

Ponieważ udowodnienie, że osoba trzecia wiedziała lub przy dołożeniu należytej staranności mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, w praktyce jest bardzo utrudnione w art. 527 § 3 kc ustanowiono domniemanie. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli czynność prawna dokonana przez dłużnika przyniosła korzyść majątkową osobie pozostającej w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, iż osoba ta wiedziała o świadomym pokrzywdzeniu wierzyciela przez dłużnika. Osoba trzecia może obalić to domniemanie przez udowodnienie, że mimo zachowania stosunku bliskości z dłużnikiem nie wiedziała o świadomości dłużnika pokrzywdzenia wierzycieli i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się o tym dowiedzieć.

Nadto art. 528 kc wyłącza przesłankę złej wiary po stronie osoby trzeciej w tych przypadkach, gdy wskutek czynności prawnej z dłużnikiem osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie. Okoliczność , że osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie powoduje, iż nie ma znaczenia, czy wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć o tym, iż dokonując czynności prawnej, dłużnik działał z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Nie ulega wątpliwości, że A. S. jest matką pozwanego W. S., a co więcej pozwany co do zasady reprezentował A. S. we wszystkich sprawach sądowych, w tym w sprawie spadkowej o sygn. I Ns (...). Zatem pozwany wiedział, że A. S. jest zobowiązana do wykonania zapisów testamentach, w tym z dnia 2 sierpnia 1987 r polegającego na przeniesieniu udziału w nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), składającej się z dz. ew. nr (...) , objętej Kw nr (...). W tej sytuacji pozwany winien odmówić przyjęcia darowizny. Nie ulega też wątpliwości, że umowa z dnia 21 września 2010 r jako darowizna, była umową nieodpłatną.

W ocenie Sądu powódka S. P. udowodniła wszystkie przesłanki odpowiedzialności pozwanego, co czyniło złożoną skargę uzasadnioną i skutkowało jej uwzględnieniem. Należy także zaznaczyć, że powódka dochowała 5-letniego terminu do wniesienia skargi liczonego od dnia dokonania zaskarżonej czynności, albowiem powództwo wniosła dnia 25 sierpnia 2015 r.

Częściowe oddalenie powództwa, dotyczy wierzytelności chronionej skargą. W pozwie wskazano, że celem skargi jest ochrona wierzytelności powódki w postaci roszczenia odszkodowawczego za niewykonanie zapisów testamentowych z dnia 4 lutego 1985 r i 2 sierpnia 1987 r. Roszczenie odszkodowawcze przysługuje tylko z tytułu niewykonania zapisu z dnia 2 sierpnia 1987, o czym była mowa powyżej. Zatem co do ochrony innych roszczeń powództwo oddalono.

W tym stanie rzeczy na podstawie powołanych przepisów orzeczono jak w sentencji.

O kosztach orzeczono zgodnie z art. 100 kpc. Skoro powódka uległa tylko co do nieznacznej części swojego żądania, należał jej się zwrot kosztów w całości. Na koszty te złożyły się: opłata sądowa od pozwu w kwocie 2 040, 00 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 2 400, 00 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17, 00 zł – łącznie 4 457, 00 zł.

SSR Agata Gawłowska-Sobusiak