Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

Sygn.akt I C 727/20

Uzasadnienie wyroku z dnia 24.10.2024r.

W ostatecznie sprecyzowanym żądaniu pozwu B. S. domagał się:

1.  Nakazania pozwanej A. M. zabezpieczenia skarpy znajdującej się na granicy działki ewidencyjnej nr (...) dla której Sąd Rejonowy w Nowym Sączu IV Wydział Ksiąg wieczystych prowadzi KW nr (...) i działki (...) dla której Sąd Rejonowy w Nowym Sączu IV Wydział Ksiąg wieczystych prowadzi KW nr (...) przed oberwaniem i osuwaniem gruntu poprzez:

a.  uzyskanie przed rozpoczęciem realizacji robót budowlanych dokumentacji projektowej określającej precyzyjnie zakres robót niezbędny do wykonania w tym okresie badań geotechnicznych i geologicznych, które będą podstawą projektu wykonawczego i będą określać warunki gruntowe i wodne na działkach ewidencyjnych nr (...), a na podstawie prowadzonych prac przedprojektowych w dokumentacji projektowej będą zobowiązywać pozwaną do wskazania najbardziej optymalnego sposobu wzmocnienia skarpy

b.  wybudowanie, po uzyskaniu stosowanego pozwolenia na budowę projektu budowlanego oraz badań geotechnicznych i geologicznych pomiędzy działka nr (...) i działką ewidencyjna nr (...) żelbetonowej ściany oporowej o wysokości ok. 3 m na całej długości granicy działek tj. 20 mb zaopatrzonej w elementy służące odwodnieniu zabezpieczonej skarpy oraz zaopatrzenie w balustrady i schody terenowe , która to ściana oporowa w sposób skuteczny zabezpieczy działkę (...) przed możliwością powstania osunięć – w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się wyroku

2.  nakazanie pozwanej przywrócenia działki (...) dla której Sąd Rejonowy w Nowym Sączu IV Wydział Ksiąg wieczystych prowadzi KW nr (...)dl stanu pierwotnego poprzez wyrównanie terenu działki powoda w rejonie granicy wraz z zahumusowaniem i obsianiem trawą oraz zdemontowanie i późniejsze odtworzenie ogrodzenia znajdującego się na granicy działek - w terminie dwóch tygodni od daty wykonania żelbetonowej ściany oporowej opisanej w pkt 1

3.  upoważnienie powoda do samodzielnego zastępczego wykonania czynności opisanych w pkt 1 i 2 na koszt i ryzyko pozwanej na wypadek niewykonania przez pozwaną nałożonego na nią obowiązku w terminach wskazanych w pkt 1 i 2

4.  zakazanie pozwanej dokonywania dalszych naruszeń przysługującego powodowi prawa własności nieruchomości gruntowej stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) której Sąd Rejonowy w Nowym Sączu IV Wydział Ksiąg wieczystych prowadzi KW nr (...) poprzez zakazanie pozwanej wykonywania jakichkolwiek aktów posiadania w szczególności bezprawnego wykonywania wykopów powodujących obrywanie się gruntu

oraz zasądzenia kosztów procesu (k. 260)

W uzasadnieniu wskazał, że działka pozwanej sąsiaduje z jego nieruchomością. Pozwana wykonując prace ziemne na swojej nieruchomości doprowadziła do powstania skarpy pomiędzy nieruchomościami. Prace te wykonane były bez pozwolenia budowlanego i właściwego nadzoru, zaś w ich efekcie doszło do naruszenia gospodarki wodnej na obu nieruchomościach i w konsekwencji do osunięcia ziemi z działki powoda powodując uszkodzenie ogrodzenia. W ocenie powoda przywrócenie stanu poprzedniego z uwagi na zmianę ukształtowania działek oraz utratę stabilności gruntu jest niemożliwe, dlatego jego zdaniem adekwatnym środkiem zmierzającym do usunięcia naruszenia jest wykonanie muru oporowego.

Pozwana A. M. w odpowiedzi na pozew (k. 267) domagała się oddalenia powództwa w całości . Wskazała, że nigdy nie wyrażała zgody na wykonanie na swojej nieruchomości instalacji drenażowej oraz kierowanie wody na swoją nieruchomość z działki powoda, zaś opinia biegłego nie udziela odpowiedzi jednoznacznej na pytanie jaki był wpływ urządzeń wodnych na działce powoda na osuwanie się ziemi, a jedynie że ta instalacja zwiększała zagrożenie osunięcia. Wskazała, że roszczenie jest bezzasadne, zaś przyczyną szkody nie jest zachowanie pozwanej, lecz powoda.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

Powód jest właścicielem działki (...) o pow. 0,04 ha położonej w T. dla której Sąd Rejonowy w Nowym Sączu IV Wydział Ksiąg wieczystych prowadzi KW nr (...). Nieruchomość jest położna na zboczu, które schodzi w kierunku wschodnim aż do brzegu Jeziora R.. Obok tej działki od strony zachodniej strony sąsiaduje ona z działką (...), która jest zabudowana domem całorocznym. Tą działkę zakupili rodzice powoda w 1998r. i wówczas była już zabudowana i ogrodzona. System odwodnienia domu na działce (...) został wykonany przez poprzedniego właściciela nieruchomości P. M.. Następnie zakupiona stała działka (...), która znajduje się poniżej domu. W dacie zakupu stał na niej domek wędkarski, który został rozebrany. Około 6 lat temu własność tej nieruchomości została przeniesiona na powoda. Na co dzień powód mieszka poza granicami kraju, zaś z nieruchomości korzysta w okresie wolnym od pracy.

Dowód : dane zawarte w kw (...) k. 20, wypis z rejestru gruntów k. 30. mapa k. 31, zeznania B. D. k.167-168, zeznania Z. K. k.168 , decyzja nr (...) k. 83

Z nieruchomością nr (...) graniczy działka (...), która znajduje się poniżej zbocza w kierunku zalewu. Właścicielem tej nieruchomości od 27.09.2019r. jest pozwana A. M..

Dowód: dane zawarte w kw (...) k. 27, wyrys z mapy ewidencyjnej k. 31

W 2020 r. pozwana rozebrała znajdujący się na jej nieruchomości stary domek letniskowy i rozpoczęła prace ziemne polegając na wykonaniu głębokich wykopów pod fundamenty nowego domu w odległości około 3 metrów od istniejącego pomiędzy nieruchomościami ogrodzenia. Wówczas na skutek wykonania tych prac doszło do osunięcia się ziemi z działki powoda, tak iż zniszczone zostało ogrodzenie na granicy nieruchomości.

Pierwszy osunięcie ziemi zauważył sąsiad powoda Z. K., który telefonicznie powiadomił ojca powoda. B. D. przyjechał na działkę w okresie świąt Bożego Narodzenia w roku 2020r. i wówczas zobaczył, że siatka jest przekrzywiona, zaś ziemia oberwana na długości 3-4 metrów i szerokości ok. 1-1,5 metra. Wówczas powód zgłosił zaistniałą sytuację do PINB. W niedługim czasie po tym zgłosił się do niego mężczyzna, który oświadczył że wszystko i zostanie naprawione i poprosił o wycofanie zawiadomienia . Po interwencji powoda wylane na działce pozwanej fundamenty zostały zasypane ziemią.

Dowód :Zeznania B. D. k. 167-168 zeznania Z. K. k. 168, dokumentacja fotograficzna k. 9-19

Przed wykonaniem tych prac ziemia z działki nr (...) nie osuwała się, a ogrodzenie było stabilne. Działka schodziła łagodnie w dół po zboczu, tak iż można było bez problemu zejść w stronę jeziora. Pomiędzy działką powoda a pozwanej nie było skarpy.

Odwonienie z domu na działce (...) wykonane jest w ten sposób, że znajduje się na nim studnia, do której jest odprowadzona woda deszczowa z rynien i ta woda jest wykorzystywana do podlewania ogrodu. Poprzedni właściciel nieruchomości wyprowadził z tej studni rurę PCV w kierunku działki (...).

Rura jaka została odsłonięta podczas prac ziemnych na działce powódki to pozostałość po odwodnieniu rozebranego domku rybackiego.

Dowód: decyzja k. 83 Zeznania B. D. k. 167-168 zeznania Z. K. k.168, zeznania G. T. k. 168/2

Działka (...) w T. położone są w dolnej części rozległego skalno-zwietrzelinowego osuwiska oznaczonego w Systemie Osłony Przeciwosuwiskowej pod nr (...), które ma 34,5 ha. Jest to stare osuwisko, którego początek jest trudny do określenia i szacowany jest na plejstocen, które wielokrotnie się uaktywniało. Zasadnicza część osuwiska została zakwalifikowana przez Państwowy Instytut Geologiczny jako aktywnie ciągle, zaś mniejsze fragmenty jako aktywne okresowo lub nieaktywne. Ruch osuwiskowy rozwija się po długotrwałych i intensywnych opadach. Obie działki położone są w obrębie aktywnej części osuwiska.

Na przemieszczenie się zmieni z nieruchomości powoda miał wpływ podcięcie skarpy wykonane na głębokości 1,5 - 2 metrów bezpośrednio na granicy działek podczas robót ziemnych na działce (...) i nie jest ono efektem naturalnych przemieszczeń mas gruntu w wyniku naturalnych procesów geologicznych. Na działce (...) z uwagi na jej położenie na terenie osuwiskowym prowadzenie robót ziemnych musi być poprzedzone sporządzeniem dokumentacji geologiczno-inżynierskiej z uwagi na ocenę ewentualnych zagrożeń osuwiskowych jakie mogą wywołać prace.

Wykonanie robót ziemnych na działce (...) miało najbardziej istotny wpływ na powstanie ruchów osuwiskowych na granicy działek. Ustalenie, czy urządzenie wodne znajdujące się na działce miały wpływ na uaktywnienie osuwiska wymaga porządzenia dokumentacji geologiczno - inżynieryjnej obejmującej wykonanie pełnordzeniowych otworów wiertniczych, szeroko zakrojonych badań laboratoryjnych oraz analizy stateczności.

Dowód : opinia biegłego R. K. k. 107 i 144

W celu doprowadzenie nieruchomości do stanu poprzedniego konieczne jest wykonanie:

- zabezpieczenia skarpy znajdującej się pomiędzy działką powoda, a działką pozwanej poprzez wykonanie żelbetonowej ściany oporowej o wysokości 3 metrów, na całej długości granicy działek (ok.20mb)

- zdemontowanie i późniejsze odtworzenie ogrodzenia na słupkach stalowych z siatką ogrodzeniową znajdującą się na granicy działek

- wyrównanie terenu działki powoda w rejonie granicy wraz z zahumusowaniem i obsianiem trawą

Koszt tych prac wynosi szacunkowo około 65.601,24 zł brutto.

Dowód : opinia biegłego L. D. k. 198-208 i 234

W troku postępowania w dniu 01.06.2021r. powódka zbyła nieruchomość na rzecz M. R..

Dowód : dane zawarte w kw

Ustalając czy na działce powoda doszło do obsunięcia się ziemi sąd oparł się na zeznaniach B. D. (k. 167-168), Z. K. (k.168) oraz opinii biegłego L. D. i R. K. oraz oględzinach nieruchomości albowiem w tym zakresie te wszystkie dowody były zbieżne uzupełniając się wzajemnie .

Ustalając czy i jakiego charakteru prace były prowadzone na działce powódki sąd oparł się na zeznaniach świadka G. T., B. D. oraz Z. K., które w tym zakresie były zbieżne i uzupełniały się dokumentacją fotograficzną znajdująca się w aktach sprawy, która obrazowała w jaki sposób były prowadzone prace oraz jaki był ich zakres.

Ustalając w jaki sposób jest wykonane odwodnienie na działce powoda sąd posłużył się zeznaniami świadka B. D. i Z. K. oraz treścią decyzji k. 83.

Ustalając przyczyny uaktywnienia się osuwiska sąd posłużył się opinię biegłego K., zaś ustalając zakres prac niezbędnych do ich usunięcia opinią L. D. .

Obie opinie sąd uznał za obiektywne, bezstronne i pełne. W toku postępowania nie były podnoszone zarzuty co do samodzielności rzetelności oraz wiedzy biegłego. Pozwana po zapoznaniu się z wnioskami obu opinii nie składała do nich zarzutów.

Sąd zważył co następuje :

Zgodnie z art. 144 k.c. właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych. Właściciel nieruchomości może, w dopuszczalnych granicach, dokonywać różnych działań na swojej nieruchomości, których skutkiem jest zakłócenie korzystania z nieruchomości sąsiednich. Jeżeli to już czyni, to powinien starać się o to, ażeby działania te nie przekraczały "przeciętnej miary". Z tego względu ten, kto wykonuje na swojej nieruchomości prace ziemne na terenie osuwiskowym powinien zastosować wszelkie możliwe i dostępne środki zapobiegające zagrożeniu osunięcia się ziemi w szczególności wymaga to, w razie potrzeby, pozyskania niezbędnych ekspertyz i zezwoleń. Zachowanie tego typu środków ostrożności, jakich wymagają konkretne okoliczności, wpływa także na ocenę zachowania lub przekroczenia "przeciętnej miary" zakłóceń. Szczególnie wysokie wymagania należy stawiać tym zakłóceniom, które powodują, że zwykłe korzystanie z nieruchomości sąsiednich staje się niebezpieczne dla zdrowia i życia ludzi, wtedy zawsze zakłócenie przekracza przeciętną miarę.

Artykuł 222 k.c. chroni prawo własności za pomocą dwóch roszczeń, których odrębność wynika z rodzaju dokonanego naruszenia. Pierwsze z nich, zwane roszczeniem wydobywczym albo windykacyjnym (rei vindicatio - § 1), powstaje w razie bezprawnego pozbawienia właściciela posiadania rzeczy. Drugie, zwane roszczeniem o zakazanie naruszeń albo negatoryjnym (actio negatoria - § 2), powstaje w razie innego bezprawnego wkroczenia w sferę uprawnień właściciela. Oba roszczenia, wynikające z prawa o charakterze bezwzględnym, jakim jest własność, mają także charakter prawnorzeczowy, chodzi tu więc o ochronę przed naruszeniami pochodzącymi od jakichkolwiek osób, bez względu na to, czy są związane jakimkolwiek stosunkiem prawnym z właścicielem. Roszczenia wynikające z art. 222 powstają niezależnie od stanu świadomości naruszyciela, mają więc charakter obiektywny. Są zawsze związane z samą rzeczą, tzn. są skierowane przeciwko temu, kto w danej chwili narusza własność.

Zgodnie z §2 art. 222 k.c. przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń. Sformułowanie "przywrócenie stanu poprzedniego" nie jest tożsame z określeniem "przywrócenie stanu zgodnego z prawem" jednakże sąd rejonowy przyjmuje za swoją i podziela koncepcję szerokiego rozumienia pojęcia „przywrócenia stanu zgodnego z prawem”, która obejmuje także usunięcie skutków naruszenia. Dlatego ochrona negatoryjna obejmować może nie tylko nakaz usunięcia się z cudzej nieruchomości ale także żądanie zakopania bezprawnie wykopanego rowu, na usunięciu samowolnie przewróconego płotu lub muru, a nawet na rozebraniu budynku.

Przesłanką warunkującą skuteczność powództwa, jest prawo własności.

W niniejszej sprawie powód w wykazał, że jest właścicielem nieruchomości na której doszło do osunięcia się gruntu co znajduje potwierdzenie w treści księgi wieczystej i nie jest okolicznością sporną.

Powód także przy pomocy dokumentacji fotograficznej i zeznań świadków wykazał że na jego nieruchomości doszło do osunięcia się gruntu tak iż uszkodzeniu uległo ogrodzenie, bezspornym jest więc, że jego prawo własności zostało naruszone (uszkodzeniu uległo ogrodzenie).

Oś sporu sprowadzała się do rozstrzygnięcia co było przyczyną uaktywnienia osuwiska, w szczególności czy były to prace ziemne na działce pozwanej, czy też naruszenie stosunków wodnych na obu działkach.

W ocenie sądu o tym, że pomiędzy osunięciem ziemi, a pracami ziemnymi na działce pozwanej zachodzi związek przyczynowy świadczą dowody zebrane w toku postępowania. Zwrócić należy uwagę, że opinia R. K. w tym zakresie w ocenie sądu jest jednoznaczna. Zadaniem biegłego wykonanie robót ziemnych na działce (...) miało najbardziej istotny wpływ na powstanie ruchów osuwiskowych na granicy działek, w szczególności było konsekwencją podcięcia skarpy na głębokości 1,5 - 2 metrów bezpośrednio na granicy działek podczas robót ziemnych. O tym w jakim zakresie doszło do podcięcia skarpy obrazują zdjęcia znajdujące się aktach sprawy, na których widać wyraźnie, że na granicy działek w wyniku prac ziemnych utworzono wypłaszczoną półkę, zaś różnica wysokości pomiędzy działką powoda i pozwanej wynosi ok. 3 metrów.

W ocenie sądu pozwana nie wykazała by urządzenia wodne znajdujące się na działce (...) miały wpływ na uaktywnienia osuwiska. Po pierwsze wykonane zostały jeszcze przez poprzedniego właściciela tej działki, a więc przed 1998r. i od tego czasu funkcjonowały nie uaktywniając żadnych osuwisk. Pomimo upływu niemal 25 lat nigdy wcześniej nie doszło do osunięcia się ziemi z działki (...), w szczególności nie popękała murawa i nie osunęło się ogrodzenie. Świadczy to o tym, że grunt na działce (...) pomimo tak wykonanego odwodnienia był stabilny i nie miały miejsca przemieszczania mas ziemnych.

W ocenie sądu przyczyną przesunięcia mas ziemi nie było także odwodnienie rozebranego domku wędkarskiego na działce (...) albowiem z uwagi na rozebranie budynku odwodnie nie funkcjonowało, zaś w toku postępowania nie przedstawiono żadnych dowodów, które by wskazywały na związek przyczynowy pomiędzy pozostawieniem rury służącej do odwonienia budynku w ziemi, pomimo jego rozbiórki, a osunięciem się gruntu.

Pozwana nie wykazał by prace wykonywane przez nią miały na celu uregulowanie stosunków wodnych na działce. Zdjęcia zgromadzone w aktach sprawy wskazują na to, że prowadzone był prace ziemne, które miały na celu nie odwodnienie działki, lecz były elementem jakiegoś procesu budowalnego. Pozwana nie wykazała w toku postępowania jaki charakter miały te prace, w szczególności co miało być ich efektem, w oparciu o jakie pozwolenie, czy zgłoszenie były wykonywane, w szczególności czy poprzedzały je właściwe badania geologiczne z uwagi na usytuowanie nieruchomości na terenie osuwiskowym. Pozwana nie zaoferowała żadnego dowodu celem wykazania, że urządzenia wodne znajdujące się na jej i powoda działce miały wpływ na uaktywnienie osuwiska. W szczególności nie przedstawiła dokumentacji geologiczno-inżynieryjnej obejmującej wykonanie pełnordzeniowych otworów wiertniczych, szeroko zakrojonych badań laboratoryjnych oraz analizy stateczności, ani nie zawnioskowała o przeprowadzenie takich dowodów przed sądem, pomimo że zapoznała się z opinią biegłego K..

Mając to na uwadze sąd uznał, że powodowi przysługuje względem pozwanej roszczenia o przywrócenie stanu zgodnego z prawem w rozumieniu art. 222§2 k.c. W tym konkretnym przypadku sprowadza się to usunięcia skutków tego naruszenia poprzez stabilizację gruntu na działce powoda, czemu ma służyć budowa muru oporowego ,stabilizacja ogrodzenia przy granicy, wyrównanie obsuniętej skarpy przy ogrodzeniu , zahumusowanie jej i obsianie trawą o czym orzeczono jak w pkt I i II sentencji wyroku.

Za celowe i dopuszczalne sąd uznał żądanie, aby sąd w wyroku umocował wierzyciela do dokonania konkretnych czynności, mających na celu przywrócenie do stanu zgodnego z prawem, na wypadek niewykonania ich przez pozwanego w wyznaczonym w wyroku terminie o czym orzeczono jak w pkt III wyroku .

Sąd oddalił żądanie w szerszym zakresie. W szczególności sąd nie uznał za zasadne zobowiązywanie pozwanej do uzyskania konkretnie wskazanych przez powoda zezwoleń i opinii, a jedynie wskazano, że prace mają być wykonane w oparciu o wymagane prawem pozwolenia i projekty. W toku postępowania administracyjnego, którego przedmiotem będzie wydanie pozwolenia na budowę muru, ustalone zostanie bowiem jakie ekspertyzy są niezbędne oraz jakie projekty należy sporządzić. Ich przedłożenie temu organowi będzie warunkowało uzyskanie niezbędnego zezwolenia zaś na tym etapie postępowania nie można przewidzieć jakiego rodzaju dokumenty okażą się niezbędne w tego typu procesie inwestycyjnym.

Z uwagi na uwzględnienie powództwa niemal w całości sąd uznał pozwaną za stronę przerywającą proces i na mocy art. 98 k.p.c. zasądził od niej na rzecz powoda kwotę 7. 545,06 zł tytułem zwrotu kosztów procesu . Na kwotę tą złożyła się opłata od pozwu (750zł ), wykorzystana zaliczka na poczet dowodu z opinii biegłego (2000 zł + 1195,06).

Z uwagi na uwzględnienie powództwa sąd na podstawie art. 113 ust 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazał ściągniecie od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa kwoty 281,50 zł jak została pokryta tymczasowo przez Skarb Państwa w toku procesu.

SSR Dorota Podskalna-Baum