Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 października 2024 roku

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Anna Miazga

Protokolant: Anna Sołtys

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2024 roku w Nowym Sączu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. M.

przeciwko Zakładowi Karnemu w N.

o odszkodowanie za naruszenie zasad równouprawnienia

na skutek apelacji pełnomocnika powoda J. M.

od wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Sączu, IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 31 lipca 2024 roku sygn. akt IV P 187/24

I.  zmienia zaskarżony wyrok w całości i zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w N. na rzecz powoda J. M. kwotę 4242,00 zł (cztery tysiące dwieście czterdzieści dwa złote 00/100) brutto wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 15 maja 2024 roku do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu;

II.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w N. na rzecz powoda J. M. kwotę 1012,50 zł (tysiąc dwanaście złotych 50/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

IV Pa 105/24

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 9 października 2024 roku

Wyrokiem z dnia 31 lipca 2024 roku Sąd Rejonowy w Nowym Sączu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie z powództwa J. M. przeciwko Zakładowi Karnemu w N. o odszkodowanie za naruszenie zasad równouprawnienia w punkcie I oddalił powództwo. W punkcie II zasądził od powoda J. M. na rzecz strony pozwanej Zakładu Karnego w N. kwotę 675,00 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Powyższe orzeczenie zapadło na tle następujących ustaleń faktycznych:

Powód J. M. jest funkcjonariuszem pełniącym służbę w Zakładzie Karnym w N..

Aktem mianowania z (...) maja 2022 r. Dyrektor Zakładu Karnego w N. mianował powoda z dniem (...) maja 2022 r. na stanowisko strażnika działu ochrony w Zakładzie Karnym w N. nadając mu stopień szeregowego Służby Więziennej.

W dniu (...) marca 2023 r. Dyrektor Zakładu Karnego w N. ustalił uposażenie powoda należne od 1 marca 2023 r. Na uposażenie powoda składało się: wynagrodzenie zasadnicze według 2 grupy zaszeregowania 3223 zł miesięcznie, dodatek za wysługę lat 5% uposażenia zasadniczego, to jest 162 zł miesięcznie, dodatek za stopień 1000 zł miesięcznie, dodatek służbowy 462 zł miesięcznie, w tym:- dodatek służbowy ustalony w zw. z § 6 pkt 1 rozporządzenia – 100 zł,- dodatek służbowy ustalony w zw. z § 6 pkt 2 rozporządzenia – 275 zł,- dodatek czasowy ustalony zgodnie z art. 41 ust. 3 ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na 2023 r. od 1.03.2023 r. do 31.12.2023 r. w kwocie 87 zł. Łączny wzrost dodatków do uposażenia zasadniczego o charakterze stałym, w uposażeniu powoda wyniósł dokładnie 624 zł.

Praca świadczona przez powoda była prawidłowa - nie było do niego zastrzeżeń.

Zgodnie z brzmieniem wspólnego komunikatu Ministerstwa Sprawiedliwości, Centralnego Zarządu (...)oraz Związków Zawodowych ustalono w pkt 1 komunikatu, że każdy funkcjonariusz Służby Więziennej otrzyma, ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2022 r., podwyżkę uposażenia nie niższą niż 624 zł brutto. W pkt 3 lit. a komunikatu zaznaczono, że szczegółowy sposób realizacji podwyżek dla funkcjonariuszy Służby Więziennej zostanie określony w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości wydanym na podstawie art. 58 ust. 3 ustawy o służbie więziennej, które zmieni rozporządzenie w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej m.in. uwzględniającym rozróżnienie części składowych dodatku służbowej na dwie części: motywacyjną realizowaną na dotychczasowych zasadach i modernizacyjną ustaloną zgodnie z zasadami realizacji podwyżek od dnia 1 stycznia 2022 r. Jednocześnie w pkt 3 lit e komunikatu podkreślono, że w przypadku ustalenia wysokości dodatku za wysługę lat z uwzględnieniem okresów dotychczas nieuwzględnionych lub nieudokumentowanych, dodatek służbowy będzie podlegał odpowiedniej modyfikacji w części modernizacyjnej, ustalonej zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń.

Na powyższe uzgodnienia wyraziły stronę wszystkie podmioty uczestniczące w wypracowaniu porozumienia a więc: Ministerstwo Sprawiedliwości, Centralny Zarząd (...) (...) oraz (...).

Z dniem 1 stycznia 2022 r. dodatek służbowy modernizacyjny w pełnej wysokości w kwocie 416 zł otrzymało 56 funkcjonariuszy służby więziennej w Zakładzie Karnym w N. na następujących stanowiskach: referent, strażnik, starszy strażnik, oddziałowy, starszy oddziałowy, technik, starszy kierowca, szef kuchni, starszy magazynier, młodszy inspektor, młodszy wychowawca, młodszy psycholog, specjalista, zastępca dowódcy zmiany, dowódca zmiany, zastępca kierownika działu i kierownik działu.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy przyjął, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd I instancji odwołał się do pragmatyki służbowej pod postacią ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej, a skoro powód jest funkcjonariuszem służby więziennej pełniącym obowiązki w Zakładzie Karnym w N. - dla określenia jego sytuacji prawnej będzie miała zastosowana ww. ustawa.

Sąd Rejonowy powołał art. 56 ust. 1 ustawy wskazujący na to, że z tytułu służby funkcjonariusz otrzymuje uposażenie, które zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy składa się z uposażenia zasadniczego i dodatków do uposażenia zasadniczego o charakterze stałym. Zgodnie z art. 58 ust. 1 pkt 3 dodatkiem do uposażenia zasadniczego o charakterze stałym jest m.in. dodatek służbowy. Bezsporne jest to, że w trakcie swojej służby powód otrzymuje uposażenie złożone z uposażenia zasadniczego oraz dodatków do uposażenia o charakterze stałym. Na podstawie art. 58 ust. 2 pkt 4-6 ustawy do wysługi lat uwzględnianej przy ustalaniu wysokości dodatku za wysługę lat funkcjonariuszy zalicza się okresy zakończonego zatrudnienia wykonywanego w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa obowiązującego w danym zawodzie lub na danym stanowisku; okresy ukończonych przez funkcjonariusza studiów wyższych, w wymiarze nie dłuższym jednak od programowego czasu trwania jednolitych studiów magisterskich oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają wliczeniu do okresu pracy lub służby, od którego zależą uprawnienia pracownicze lub wynikające ze stosunku służbowego. Brzmienie tego przepisu ma charakter obligatoryjny, a więc zaliczenie tychże okresów do okresu służby funkcjonariusza służby więziennej ma charakter jednoznaczny. Sąd wskazał, że w art. 58 ust. 3 ustawy zawarto delegację do wydania rozporządzenia określającego warunki i tryb przyznawania dodatków do uposażenia zasadniczego o charakterze stałym, w szczególności wysokość tych dodatków, sposób ich obliczania, a w przypadku dodatku służbowego, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, także warunki jego obniżania, uwzględniając zakres obowiązków służbowych i ich specyfikę.

Przedmiotowe rozporządzenie wydał minister sprawiedliwości w dniu 15 marca 2022 r.. W § 5 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia wskazano, że przy ustalaniu wysokości dodatku służbowego uwzględnia się na pozostałych stanowiskach służbowych - prawidłowe wykonywanie obowiązków służbowych, w szczególności inicjatywę i samodzielność w realizacji zadań służbowych, terminowość i efektywność podejmowanych działań, posiadane kwalifikacje i umiejętności wykorzystywane na zajmowanym stanowisku, a także powierzenie nowych lub dodatkowych obowiązków służbowych lub wystąpienie innej istotnej zmiany warunków służby związanej ze zwiększeniem obowiązków, wymagającej zaangażowania funkcjonariusza w wykonywanie zadań służbowych. Natomiast w § 6 rozporządzenia wskazano, że dodatek służbowy: 1)składa się z części ustalonej na podstawie § 5; 2)może składać się z części ustalonej zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń funkcjonariuszy od 1 stycznia 2022 r., której wysokość nie może przekroczyć kwoty 416 złotych. Jednocześnie, zgodnie z § 9 rozporządzenia ustalono, że w przypadku ustalenia wysokości dodatku za wysługę lat w trybie określonym w § 2 ust. 2 (Funkcjonariuszowi, na jego pisemny udokumentowany wniosek, ustala się wysokość dodatku za wysługę lat, uwzględniając okresy dotychczas nieuwzględnione lub nieudokumentowane) dodatek służbowy ulega odpowiedniemu obniżeniu z części określonej w § 6 pkt 2.

Sąd Rejonowy podkreślił, że w realiach niniejszej sprawy spór pomiędzy stronami dotyczył okoliczności związanej z przyznaniem dodatku służbowego o charakterze stałym, a w szczególności okoliczności towarzyszących przyznaniu składnika tego dodatku ustalonego w zw. z § 6 pkt 2 rozporządzenia i podnoszonej przez powoda z tego tytułu nieuzasadnionej dyskryminacji w materii wynagrodzenia z uwagi na przyznanie tego składnika w mniejszej wysokości w stosunku do innych funkcjonariuszy.

Sąd oceniał charakter prawny przyznawanego dodatku służbowego z § 6 pkt 2 ww. rozporządzenia i przyjął, że dodatek ten ma charakter dwoisty, a wywieść to można już z literalnego brzmienia § 6 pkt 1 i 2 ww. rozporządzenia. Ustalono w nim, że na dodatek służbowy składają się dwie części. Wysokość pierwszej części powinna być ustalona zgodnie z regułami przewidzianymi w § 5 rozporządzenia. Co istotne, wydający rozporządzenie (będące przecież aktem prawa powszechnie obowiązującego) ustalił, że część ta ma charakter obligatoryjny, przynależny bez wyjątku każdemu funkcjonariuszowi służby więziennej w sytuacji spełnienia przesłanek, o których mowa w § 5 ww. rozporządzenia. Brzmienie § 6 pkt 1 rozporządzenia nie pozostawia żadnej dowolności organom uprawnionym do wypłaty uposażenia w zakresie ustalenia tego składnika dodatku służbowego - są oni zobligowani do jego precyzyjnego ustalenia kierując się przesłankami, o których mowa w § 5 rozporządzenia, a następnie do jego wypłaty. Na wysokość dodatku służbowego składać się może również i druga część, ustalona zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń od 1 stycznia 2022 r., której wysokość nie może przekroczyć 416 zł. Co istotne, już literalne brzmienie tego przepisu stanowi o jego fakultatywnym charakterze - oznacza to, że przyznanie tego składnika uposażenia nie w każdym stanie faktycznym jest obowiązkowe, lecz może być ono przyznane, i to w niepełnej wysokości. Użycie przez wydającego rozporządzenie w § 6 pkt 2 czasownika „może” - w porównaniu z brakiem takiego sformułowania w § 6 pkt 1 rozporządzenia - wskazuje jasno, że istotą i celem tej regulacji było zróżnicowanie prawne dwóch części składowych zaliczających się na dodatek służbowy. Powyższe w ocenie Sądu Rejonowego prowadzi do przekonania, że składnik ten ma charakter fakultatywny, a z tego charakteru można wyprowadzić wniosek, że nie będzie on przyznawany wszystkim uprawnionym w jednakowej wysokości i w jednakowym zakresie. Gdyby przyjąć pogląd odmienny, to de facto niczym ten składnik nie różniłby się od przyznawanego w oparciu o § 6 pkt 1 rozporządzenia przyznawanego wszystkim w jednakowej wysokości, a temu przecież przeczy literalne dopuszczenie jego fakultatywnego przyznawania poprzez użycie zwrotu „może”.

Po ustaleniu charakteru prawnego dodatku służbowego - należało rozważyć, jak kształtują się zasady przyznawania składnika dodatku służbowego z § 6 pkt 2 rozporządzenia, ponieważ to, że może mieć on charakter fakultatywny, nie oznacza automatycznie tego, że jego przyznawanie może mieć charakter dowolny, oderwany od konkretnego stanu faktycznego i sytuacji prawnej poszczególnych funkcjonariuszy.

Przyznawanie tego elementu uposażenia ukształtowane jest na dwóch płaszczyznach: najpierw powinno się odbywać zgodnie z zasadami realizacji podwyżki od 1 stycznia 2022 r., a jednocześnie zakreślone jest ramami § 9 rozporządzenia, gdzie przewidziano, że w przypadku ustalenia wysokości dodatku za wysługę lat w trybie określonym w § 2 ust. 2 dodatek służbowy ulega odpowiedniemu obniżeniu z części określonej w § 6 pkt 2.

Nie budziło wątpliwości Sądu Rejonowego to, że przyznanie powodowi tego składnika dodatku służbowego z § 6 pkt 2 rozporządzenia odbyło się zgodnie z zasadami realizacji podwyżki od 1 stycznia 2022 r. Zasady te zostały wyraźnie określone i sprecyzowane we wspólnym porozumieniu Ministerstwa Sprawiedliwości, Centralnego Zarządu (...) oraz Związków Zawodowych, gdzie już w pkt 1 ustalono, że każdy funkcjonariusz Służby Więziennej otrzyma, ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2022 r., podwyżkę uposażenia nie niższą niż 624 zł brutto. Ten warunek został spełniony, bowiem jak wynika z rozstrzygnięcia dyrektora zakładu karnego w N. z dnia 31 marca 2023 r. - powód otrzymał łączny wzrost dodatków do uposażenia zasadniczego o charakterze stałym wynoszący dokładnie 624 zł, a więc w kwocie mieszczącej się w zasadach realizacji podwyżki - tym samym brzmienie § 6 pkt 2 rozporządzenia nie zostało naruszone.

W ocenie Sądu na przeszkodzie tym zasadom nie stoi stosowanie § 9 rozporządzenia, że w przypadku ustalenia wysokości dodatku za wysługę lat w trybie określonym w § 2 ust. 2 dodatek służbowy ulega odpowiedniemu obniżeniu z części określonej w § 6 pkt 2. Sąd wskazał, że pprzepis ten jest w istocie rozwinięciem ustaleń w przedmiocie zasad przyznawania podwyżek, bowiem to w pkt 3 lit e wspólnego komunikatu postanowiono, że w przypadku ustalenia wysokości dodatku za wysługę lat z uwzględnieniem okresów dotychczas nieuwzględnionych lub nieudokumentowanych, dodatek służbowy będzie podlegał odpowiedniej modyfikacji w części modernizacyjnej, ustalonej zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń. Uregulowanie to miało charakter obligatoryjny, bowiem wyraźnie zastrzeżono, że w przypadku ustalenia wysokości dodatku za wysługę lat z uwzględnieniem okresów dotychczas nieuwzględnionych lub nieudokumentowanych - dodatek służbowy będzie podlegał odpowiedniej modyfikacji w części opisanej w § 6 pkt 2 rozporządzenia. Powodowi został zaliczony odpowiedni okres czasu w przypadku ustalenia wysokości dodatku za wysługę lat, zasadne było odpowiednie obniżenie składnika dodatku służbowego z § 6 pkt 2 rozporządzenia. Co istotne, wskazać należy, że również i przepis § 9 rozporządzenia - niezależnie od zasad wypracowanego porozumienia - w swoim brzmieniu ma charakter obligatoryjny i nie dopuszcza żadnych wyjątków, a więc w sytuacji w której dojdzie do ustalenia wysokości dodatku za wysługę lat w trybie określonym w § 2 pkt 2 rozporządzenia - nakłada na organ wypłacający dodatek obowiązek jego obniżenia z części określone w § 6 pkt 2.

Dla zasadności roszczenia powoda, konieczne było przeanalizowanie tego, czy brzmienie § 9 w zw. z § 6 pkt 2 ww. rozporządzenia nie narusza zasady równego traktowania w przedmiocie przyznawania wynagrodzenia. W ocenie sądu w realiach niniejszej sprawy nie doszło do naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu lub dyskryminacji.

Sąd wskazał, że stosownie do treści art. 22 k.p. pracodawca obowiązany jest zapłacić pracownikowi umówione wynagrodzenie za świadczoną przez niego pracę, jednak to pracodawca ma wyłączną kompetencję do prowadzenia polityki kadrowej oraz do określania wysokości wynagrodzeń pracowników zatrudnionych w jego zakładzie. W rozporządzeniu wydający je przewidział swoisty luz decyzyjny co do kształtowania drugiego składnika dodatku służbowego przewidzianego w § 6 pkt 2 rozporządzenia - jednocześnie zakreślając ramy, w których ustalanie to powinno się odbywać, a więc regulacje przewidziane w zasadach przyznawania podwyżek i § 9 rozporządzenia - to nie ma żadnych podstaw, aby twierdzić, że działanie pracodawcy w tym zakresie było niewłaściwe. Skoro pracodawca działał w ramach obowiązującego porządku prawnego i nie wykroczył poza jego ramy, to w ocenie sądu nie ma podstaw, aby ingerować w jego wyłączną kompetencję prowadzenia polityki w zakresie wynagradzania funkcjonariuszy służby więziennej, a jego działanie ocenić trzeba za zgodne z prawem i zasadne.

Po drugie, zgadzając się z powodem co do faktu, że nawet przepis prawa może być źródłem nierównego traktowania, to jednak należy przyznać, że nie sposób dopatrzeć się nierównego traktowania w brzmieniu § 9 ww. rozporządzenia. Przepis ten nie ma charakteru dyskryminującego z kilku względów. Przede wszystkim dlatego, że ma on swoje źródła w porozumieniu zawartym w przedmiocie podwyżek funkcjonariuszy służby więziennej, zaakceptowanym przez (...), (...) oraz Centralny Zarząd (...) i nie jest z tym porozumieniem sprzeczny. Sąd wskazał, że jest to składnik o charakterze fakultatywnym, to regulacja prawna w zakresie jego uzyskiwania może być obwarowana dodatkowymi przesłankami, nawet takimi, które spowodowałyby to, że nie będzie on możliwy do uzyskania dla niektórych grup osób. Przepis ten przecież skorelowany jest z korzyścią, którą odniósł powód na skutek powiększenia dodatku za wysługę lat, który z uwagi na fakt, że ma charakter obligatoryjny - to jednocześnie nie jest uznaniowy i powód nie będzie już mógł zostać go pozbawiony (co w przypadku z uwagi na fakultatywność dodatku służbowego nie byłoby takie oczywiste z uwagi na fakultatywność składnika z § 6 pkt 2 rozporządzenia).

Sąd Rejonowy powołał art. 18 ^3a § 1 kp i wskazał, że pracownicy powinni być równo traktowani m. in. w zakresie warunków zatrudnienia, a bardziej szczegółowe kwestie w tym zakresie zawarte są w art. 18 ^3c. Stosownie do § 1 ww. artykułu pracownicy mają prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości. Warunek jednakowego wynagrodzenia dotyczy więc tych przypadków, gdy pracownicy posiadają tę samą cechę istotną, tzn. wykonują tą samą pracę lub pracę tej samej wartości. Dopuszczalne jest zróżnicowanie (dyferencjacja) sytuacji prawnej pracowników ze względu na określone okoliczności wynikające z ich cech osobistych i różnic w wykonywaniu pracy (orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12.10.1993 r., K 4/93). W uzasadnieniu wyroku z 12.12.2001 r. (I PKN 182/2001) SN stwierdził, że przepis art. 11 ² kp nie wyklucza dyferencjacji praw i obowiązków pracowniczych, a nawet wręcz ją zakłada. Ponadto, jak wskazał SN w wyroku z 9.06.2006 r. (III PK 30/06) pracownik powinien wskazać fakty uprawdopodobniające zarzut nierównego traktowania w zatrudnieniu, a wówczas na pracodawcę przechodzi ciężar dowodu, że kierował się obiektywnymi powodami.

Zdaniem Sądu Rejonowego powód nie wykazał okoliczności uprawdopodobniających, że doszło do nierównego traktowania w obszarze udzielania fakultatywnego składnika dodatku służbowego. Powód jedynie ograniczył się do podania informacji o nierównym traktowaniu w pozwie i piśmie procesowym, a nie przedstawił żadnych dowodów, który potwierdzałyby prawdziwość jego twierdzeń. W ocenie sądu za taki dowód nie można uznać listy przedstawiająca wykaz funkcjonariuszy, którzy otrzymali dodatek z § 6 pkt 2 rozporządzenia w pełnej wysokości. Sąd I instancji nie podzielił zapatrywania, że skoro wszystkich funkcjonariuszy łączyła praca na podstawie stosunku mianowania i posiadanie pewnego stopnia, to okoliczności te przesądzają o pracy jednakowej , bądź o pracy jednakowego rodzaju i wartości. Okoliczności takie jak: stosunek mianowania, ilość przepracowanych lat czy posiadany stopień - nie są okolicznościami ujednolicającymi sytuację prawną funkcjonariuszy, lecz wręcz przeciwnie - ją różnicującą, na co wskazuje choćby to, że otrzymują oni inne wartości dodatków za wysługę lat i uzyskany stopień. Z tej też przyczyny powód nie sprostał wykazaniu tego, że pracownicy wykonujący tę samą pracę (strażnik działu ochrony), byli traktowani inaczej. Skoro powód nie wykazał powyższych okoliczności, to na pozwanego nie został przeniesiony ciężar wykazania obiektywnych powodów różnicowania tego uposażenia w stosunku do powoda. Okoliczności, którymi kierował się pozwany mieściły się w granicach obowiązującego prawa, które de facto nie zawierało żadnych przepisów dyskryminujących w zakresie wypłaty uposażenia. Sąd w całości podzielił argumentację przedstawioną przez stronę pozwaną w odpowiedzi na pozew - jest ona znana powodowi, a więc w ocenie sądu nie ma potrzeby jej szczegółowego rozwijania. Sąd Rejonowy oddalił powództwo w całości, zasądził od powoda na rzecz pozwanej odpowiednie koszty w kwocie 675 zł zastępstwa procesowego.

Od powyższego wyroku apelację wywiódł powód J. M. , zaskarżając wyrok w całości. Wniósł o jego zmianę i zasądzenie od pozwanego na jego rzecz odszkodowania w wysokości 4.242, 00 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty, odpowiednie zasądzenie kosztów za obie instancje.

Wyrokowi Sądu Rejonowego zarzucił:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych i obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia art. 233 § 1 kpc poprzez uznanie, że:

a)  ogólnopolskie związki zawodowe reprezentujące funkcjonariuszy wyraziły zgodę na sposób realizacji podwyżki uposażeń od 1 stycznia 2022 r. w postaci obniżenia dodatku służbowego kosztem dodatku stażowego, gdy takiej zgody nie wyraziły,

b)  przyznanie dodatku służbowego w części tzw. 416 zł miało charakter fakultatywny i dodatek ten nie jest należny powodowi,

c)  pozbawienie powoda dodatku w kwocie 416 zł nie skutkowało naruszeniem zasad równego traktowania w zatrudnieniu i nie prowadzi do naruszenia zakazu dyskryminacji płacowej,

d)  błędne przyjęcie, że staż cywilny poprzedzający przyjęcie do służby nie jest kryterium dyskryminującym, mającym wpływ na ukształtowanie dodatku służbowego, w sytuacji, kiedy jest to okoliczność faktyczna dotycząca powoda ( oraz innych funkcjonariuszy pozwanego dyskryminowanych z tego powodu);

e)  powód nie wskazał grupy pracowników, z którymi porównuje swoje wynagrodzenie, kiedy z zawnioskowanego dowodu listy funkcjonariuszy, którzy otrzymali dodatek służbowy w pełnej kwocie 624 zł wynika na jakich stanowiskach pełnili służbę, jakie mieli stopnie służbowe , staż , zakres obowiązków,

f)  dyrektor pozwanej jednostki nie miał swobody i wpływu na zasady rozliczania dodatku służbowego co miało znosić jego odpowiedzialność odszkodowawczą wobec powoda, w sytuacji kiedy powództwo kierowane jest przeciwko Skarbowi Państwa nie dyrektorowi pozwanej jednostki, zasady rozliczania dodatku skutkują nierównym traktowaniem grupy funkcjonariuszy posiadających staż cywilny przed służbą,

g)  zbędna w sprawie jest ocena dowodu wykazu funkcjonariuszy, którzy otrzymali dodatek służbowy ustalony z § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 marca 2022 r. w sprawie dodatków o charakterze stałym lub uposażenie zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej w pełnej wysokości, tj. w kwocie 416 zł, z wyszczególnieniem ich stażu służby oraz stażu cywilnego za okres 1 stycznia 2022 roku do dnia wniesienia pozwu, w sytuacji, kiedy z treści tego dowodu jasno wynika okoliczność mniej korzystnego uksztaltowania warunków płacy powoda wobec innych funkcjonariuszy pozwanego przy jednoczesnym błędnym ustaleniu, iż powód nie wykazał kryterium jego dyskryminacji,

2.  obrazę przepisów prawa materialnego: art. 18 ^3d kp poprzez jego niezastosowanie i oddalenie powództwa o odszkodowanie ,

3.  naruszenie art. 32 ust 1 Konstytucji RP poprzez uznanie, że § 6 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 23 marca 2022 r. w sprawie dodatków o charakterze stałym lub uposażenie zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej, nie wprowadza skutku w postaci nierównego traktowania funkcjonariuszy Służby Więziennej ze względu na staż cywilny przed służbą,

4.  naruszenie art. 18 ^3d kp poprzez jego niezastosowanie wskutek błędnego uznania, iż § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 23 marca 2022 roku w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz pozostałe przepisy tego rozporządzenia nie wychodzą poza delegację ustawową z art. 58 ust 3 ustawy o Służbie Więziennej , w sytuacji, kiedy rozporządzenie wprowadza dodatkowy warunek obniżenia dodatku służbowego nieznany ustawie,

5.  naruszenie art. 102 kpc poprzez jego niezastosowanie przy zastosowaniu art. 98 , gdy sąd może zasądzić tylko część kosztów lub nie obciążać ją kosztami, a z takim szczególnie uzasadnionym przypadkiem mamy do czynienia w sprawie.

W uzasadnieniu apelacj powód podniósł, że przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 23 marca 2022 roku w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej są dyskryminujące. Zdaniem apelującego rozporządzenie to wprowadza mechanizm podwyżkowy skutkujący nierównym traktowaniem i dyskryminacją funkcjonariuszy z uwagi na kryterium, jakim jest staż cywilny przed służbą. Z tego powodu nie otrzymali dodatku służbowego o 416 zł. Z treści komunikatu Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że została zagwarantowana kwota podwyżki 624 zł dla każdego funkcjonariusza. Pozwany dokonał zmiany wynagrodzenia z przepisów ustawy z 9 kwietnia 2021 roku o Służbie Więziennej, dokonał zmiany wynagrodzenia w części dodatku służbowego w ten sposób, że wzrost wysokości tego dodatku wskutek zaliczenia do stażu pracy zatrudnienia cywilnego , zaliczył na poczet podwyżki gwarantowanej w komunikacie. Taka interpretacja przepisów wynagrodzenia była nieprawidłowa i prowadziła do dyskryminacji funkcjonariuszy ( funkcjonariusze, posiadający niższe stanowiska otrzymali dodatek w pełnej kwocie). Według apelującego nie istniało żadne obiektywne kryterium różnicowania uposażeń funkcjonariuszy poza stażem pracy.

Sąd zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sad Rejonowy, ale zdaniem Sądu Okręgowego Sąd I instancji dokonał jednak nieprawidłowej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego w ramach prerogatyw przysługujących mu z mocy przepisu art. 233 § 1 kpc i na tej podstawie wywiódł nietrafne wnioski co do okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Przyjmuje się, że jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) . Natomiast w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami, lub gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona.

W przedmiotowej sprawie strony były zgodne co do tego, że powodowi faktycznie obniżono dodatek stały z uwagi na staż pracy poza służbą. W sytuacji, kiedy funkcjonariusz legitymował się okresem zatrudnienia przed służbą, potwierdzając ten fakt stosownymi dokumentami i otrzymał wzrost dodatku za wysługę lat, o kwotę tego wzrostu miał zostać obniżony dodatek określony w § 6 pkt. 2 rozporządzenia z dnia 15 marca 2022 roku w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej, którego maksymalna wartość, zgodnie z zasadami realizacji podwyżki od 1 stycznia 2022 roku wynosić miała 416,00 złotych.

Stan sprawy wymagał weryfikacji głównie zagadnień prawnych, obejmujących dodatek służbowy. W tym zakresie analizując zarzuty apelacji Sąd Okręgowy ocenił, że zasadnie wywiedziono obrazę przepisów prawa materialnego dokonaną przez Sąd Rejonowy, tj. art. 18 ^3d kp poprzez jego niezastosowanie i oddalenie powództwa o odszkodowanie; art. 32 ust 1 Konstytucji RP poprzez uznanie, że § 6 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 23 marca 2022 r. w sprawie dodatków o charakterze stałym lub uposażenie zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej, nie wprowadza skutku w postaci nierównego traktowania funkcjonariuszy Służby Więziennej ze względu na staż cywilny przed służbą; art. 18 ^3d kp poprzez jego niezastosowanie wskutek błędnego uznania, iż § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 23 marca 2022 roku w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz pozostałe przepisy tego rozporządzenia nie wychodzą poza delegację ustawową z art. 58 ust. 3 ustawy o Służbie Więziennej, w sytuacji, kiedy rozporządzenie wprowadza dodatkowy warunek obniżenia dodatku służbowego nieznany ustawie.

Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 56 ust 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 roku o Służbie Więziennej z tytułu służby funkcjonariusz otrzymuje uposażenie. Stosownie do art. 57 ww. ustawy uposażenie funkcjonariusza składa się z uposażenia zasadniczego i dodatków do uposażenia zasadniczego o charakterze stałym. Art. 58 ustawy wskazuje na dodatek za wysługę lat, dodatek za stopień i dodatek służbowy.

Dodatek o charakterze stałym został unormowany ww. rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 15 marca 2022 roku w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej, który wszedł w życie w dniu 24 marca 2022 roku. Treść rozporządzenia wskazuje na dwie części dodatku służbowego, z których druga posiada charakter fakultatywny. Zgodnie z brzmieniem § 6 rozporządzenia dodatek służbowy: 1) składa się z części ustalonej na podstawie § 5 (tzw. część motywacyjna), 2 ) może składać się z części ustalonej zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń funkcjonariuszy od 1 stycznia 2022 r., której wysokość nie może przekroczyć kwoty 416 zł (tzw. część modernizacyjna).

Z kolei w myśl § 9 ww. rozporządzenia w przypadku ustalenia wysokości dodatku za wysługę lat w trybie określonym w § 2 pkt 2 ( w przepis ten stanowi, że funkcjonariuszowi, na jego pisemny udokumentowany wniosek, ustala się wysokość dodatku za wysługę lat, uwzględniając okresy dotychczas nieuwzględnione lub nieudokumentowane) dodatek służbowy ulega odpowiedniemu obniżeniu z części określonej w § 6 pkt 2.

Sąd Okręgowy podziela szeroko rozbudowaną ocenę Sądu Rejonowego, że oceniany dodatek służbowy ma charakter dwoisty ( składa się z dwóch części ), jest fakultatywny. Pozwana realizowała wypłatę dodatku zgodnie z zasadami podwyżki od 1 stycznia 2022 roku. Powód finalnie otrzymał łączny wzrost dodatków do wynagrodzenia zasadniczego o charakterze stałym wynoszący 624 zł, w kwocie mieszczącej się w zasadach określonych w § 6 pkt 2 rozporządzenia.

W ocenie Sądu II instancji w realiach niemniejszej sprawy, biorąc pod uwagę aspekt jego przyznania i sposób realizowania dodatków sama fakultatywność ocenianego dodatku nie może prowadzić ostatecznie do różnicowania wysokości gwarantowanej podwyżki. Sąd Okręgowy podzielił zarzut apelacji, że Sąd Rejonowy naruszył ocenę zasady dyskryminacji w tym zakresie. Błędnie uznał, że staż cywilny poprzedzający przyjęcie do służby w realiach sprawy nie jest kryterium dyskryminującym, mającym wpływ na ukształtowanie dodatku służbowego.

W przedmiotowej sprawie powód wystąpił z roszczeniami przeciwko pozwanemu z tytułu nierównego traktowania (dyskryminacji) w zatrudnieniu, ubiegając się o odszkodowanie przewidziane przepisem art. 18 ^{3 d} k.p. Roszczenie powyższe wywodził apelujący z faktu nie otrzymania pełnej podwyżki wartości dodatku tzw. modernizacyjnego uposażenia w kwocie 624,00 złote , które przyznano w całości innym funkcjonariuszom, ze względu na legitymowanie się przez niego stażem pracy poza służbą zaliczanym do tzw. wysługi lat. Powód oceniał dyskryminację w mniejszej wartości otrzymanego dodatku niż funkcjonariusze, czy pracownicy nie legitymujący się stażem poza służbą.

Zgodnie z art. 18 ^3d k.p. osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów oraz art. 18 k.p. (pracownicy mają prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości). Wynagrodzenie, a w przypadku powoda uposażenie, o którym mowa w § 1, obejmuje wszystkie składniki wynagrodzenia, bez względu na ich nazwę i charakter, a także inne świadczenia związane z pracą, przyznawane pracownikom w formie pieniężnej lub w innej formie niż pieniężna. Pracami o jednakowej wartości są prace, których wykonywanie wymaga od pracowników porównywalnych kwalifikacji zawodowych, potwierdzonych dokumentami przewidzianymi w odrębnych przepisach lub praktyką i doświadczeniem zawodowym, a także porównywalnej odpowiedzialności i wysiłku.

Zgodnie z art. 18 ^{3 a} § 1 k.p. pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także bez względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy. Wzorowany na art. 2 Dyrektywy Rady z dnia 27 listopada 2000 r., (...), art. 18 ^3a 2 k.p. zawiera definicję równego traktowania w zatrudnieniu, stanowiąc, że oznacza ono niedyskryminowanie w jakikolwiek sposób, bezpośrednio lub pośrednio z przyczyn określonych w § 1 tego artykułu, a więc uznanych przez ustawodawcę za dyskryminujące.

Dyskryminowanie bezpośrednie istnieje wtedy, gdy pracownik z jednej lub kilku przyczyn określonych wart. 18 ^3a § 1 k.p. był, jest lub mógłby być traktowany w porównywalnej sytuacji mniej korzystnie niż inni pracownicy. Stosownie do art. 18 ^3b § 1 pkt 2 k.p., naruszeniem zakazu dyskryminacji jest różnicowanie przez pracodawcę sytuacji pracownika z jednej lub kilku przyczyn określonych wart. 18 ^3a § 1 k.p. (a więc z powodów uważanych za dyskryminujące), jeżeli jego skutkiem jest, między innymi, niekorzystne kształtowanie wynagrodzenia za pracę lub innych warunków zatrudnienia albo pominięcie przy awansowaniu lub przyznawaniu innych świadczeń związanych z pracą, chyba że pracodawca udowodni, że kierował się obiektywnymi powodami.

Stwierdzenie działania pracodawcy o charakterze dyskryminacyjnym uzasadnia roszczenie pracownika o odszkodowanie przewidziane wart. 18 ^{3 d} k.p. Przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy jest w tym przypadku jedynie naruszenie zasady niedyskryminacji (równego traktowania) bezprawność zachowania pracodawcy. Roszczenie o odszkodowanie wywodzone z art. 18 ^{3 d} k.p. przysługuje jedynie za ową kwalifikowaną postać nierównego traktowania.

Sąd Najwyższy w wyroku z 9 stycznia 2007 r. II PK 180/09 wskazał, iż w celu uruchomienia szczególnego mechanizmu rozkładu ciężaru dowodu określonego w art. 18 ^3b § 1 k.p., pracownik, który we własnej ocenie był dyskryminowany, powinien wskazać przyczynę dyskryminacji oraz okoliczności dowodzące nierównego traktowania z tej przyczyny. Podnosząc zarzut dyskryminacji w zakresie wynagradzania i domagając się z tego tytułu odszkodowania, pracownik ma obowiązek wykazania nie tylko, że był wynagradzany w sposób mniej korzystny od innych pracowników wykonujących pracę jednakową lub pracę jednakowej wartości, ale również, że takie zróżnicowanie było spowodowane niedozwoloną przyczyną. Wykazanie przez pracownika istnienia określonej przyczyny dyskryminacji jest warunkiem sine qua non dalszego procedowania w sprawie o odszkodowanie z tytułu dyskryminacji w zatrudnieniu (np. wyrok SN z 3 czerwca 2014, III PK 126/13 _. Dopiero w razie uprawdopodobnienia obu tych okoliczności na pracodawcę przechodzi ciężar wykazania (udowodnienia), że to nierówne traktowanie - jeżeli faktycznie nastąpiło - było obiektywnie usprawiedliwione i nie wynikało z przyczyn pozwalających na przypisanie mu działania dyskryminującego pracownika (por.m.in. wyr. SN: z 4 czerwca 2008 r., II PK 292/07, OSNP 2009, Nr 19-20, poz. 259; z 7 grudnia 2011 r., II PK 77/11, MoPr 2012, Nr 3, s. 149; z 18 kwietnia 2012 r., II PK 196/11, OSNP 2013, Nr 7-8, poz. 73; z 10 maja 2012 r., II PK 227/11, OSNP 2013, Nr 9-10, poz. 107; z 9 czerwca 2016 r., III PK 116/15, L. i powołane w nich orzeczenia).

Apelujący dopatrywał się dyskryminacji w niższej podwyżce dodatku stałego z powodu zwiększenia dodatku stażowego, co stawiało go w gorszym świetle w porównaniu do innych funkcjonariuszy. Istotnie wskazać należy, że do 1 stycznia 2022 roku sytuacja prawna funkcjonariuszy Służby Więziennej była, w zakresie tego dodatku inna, aniżeli pozostałych służb mundurowych, podległych MSWiA. Obwiązujący do wskazanej daty przepis art. 58 ust. 1 i 2 ustawy o Służbie Więziennej, do stażu pracy wliczanego do ustalania dodatku za wysługę lat zaliczał jedynie okres służby, w tym służby wojskowej. Inny był w tym zakresie statut pozostałych służb. W ustawie z 17 grudnia 2021 roku o ustanowieniu "Programu modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Ochrony Państwa w latach 2022 - 2025", o ustanowieniu "Programu modernizacji Służby Więziennej w latach 2022-2025” oraz o zmianie ustawy o Policji i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 2448). W art. 19 ustawy znowelizowano unormowanie art. 58 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 roku o Służbie Więziennej. Dodane zostały zapisy rozszerzające katalog okresów uwzględnianych przy ustalaniu wysokości dodatku za wysługę. Dotyczący tej kwestii przepis art. 58 ust. 2 ustawy otrzymał następujące brzmienie: do wysługi lat uwzględnianej przy ustalaniu wysokości dodatku za wysługę lat funkcjonariuszy, zalicza się: 1)okresy służby w Służbie Więziennej; 2) okresy służby w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służbie Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Policji, Służbie Celnej i Służbie CelnoSkarbowej; 3) okresy traktowane jako równorzędne ze służbą w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służbie Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Policji, Służbie Celnej i Służbie Celno-Skarbowej w rozumieniu ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin; 4) okresy zakończonego zatrudnienia wykonywanego w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa obowiązującego w danym zawodzie lub na danym stanowisku; 5) okresy ukończonych przez funkcjonariusza studiów wyższych, w wymiarze nie dłuższym jednak od programowego czasu trwania jednolitych studiów magisterskich albo programowego czasu trwania studiów pierwszego i drugiego stopnia; 6 ) inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają wliczeniu do okresu pracy lub służby, od którego zależą uprawnienia pracownicze lub wynikające ze stosunku służbowego.

Niezależnie od powyższego, w ramach szerszego programu modernizacyjnego uznano za zasadne wzmocnienie motywacyjnego systemu wynagradzania funkcjonariuszy oraz podwyższenie ich wynagrodzeń, w ramach określonego załącznikiem pułapu środków na to przeznaczonych, a określonych załącznikiem. Warto przy tym zaznaczyć, że pewien zręb, czy założenie dystrybucji przyznanych środków zaproponowane zostało w zapisach rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 marca 2022 roku w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej (Dz. U. z 2022 r. poz. 663), które weszło w życie 24 marca 2022 roku. W tym zatem kontekście zwrócić należy uwagę na brzmienie § 6 rozporządzenia. Wskazywało na dodatek służbowy składający się z dwóch części tj. motywacyjnej ustalonej na podstawie §5 (część motywacyjna) oraz kluczowej modernizacyjnej, zgodnej z zasadami realizacji podwyżki uposażeń funkcjonariuszy od I stycznia 2022 r. W sposób wyraźny zapisano, że wysokość tej części nie może przekroczyć kwoty 416,00 złotych. W związku ze zmianą zasad przyznawania dodatku za wysługę lat i uwzględnienia w nim funkcjonariuszowi stażu poza służbą nakazano odpowiednie zmniejszenie dodatku w części tzw. modernizacyjnej, określonej § 6 pkt. 2 rozporządzenia.

Szczegółowe aspekty techniczne podwyżki, jak i jej wysokość i zasady realizacji, wypracowano w trakcie spotkań roboczych przedstawicieli organizacji związkowej, przedstawiciela władzy wykonawczej i Dyrektora Generalnego Służy Więziennej. Spotkania przedstawicieli (...) z Sekretarzem S. w Ministerstwie Sprawiedliwości oraz Dyrektorem (...). Kluczowe ustalenie dotyczyło przyznania każdemu funkcjonariuszowi od 1 stycznia 2022 roku podwyżkę uposażenia nie niższą niż 624,00 złote brutto. Strony pozostały jednak w rozbieżności co do składników uposażenia, jakie zrealizują podwyżkę, tj. czy będzie to dodatek za stopień, dodatek służbowy, czy dodatek za wysługę lat. Natomiast w drodze kolejnych spotkań roboczych wypracowano zasadę realizacji podwyżek. Kwota 624,00 złote rozdzielona została na 3 dodatki tj. dodatek za wysługę lat, dodatek za stopień i dodatek służbowy. W szczegółach zaś wypracowano założenie wedle którego dodatek określony w § 6 pkt. 1 rozporządzenia zwiększony został o 208,00 złotych. Z kolei dodatek określony w § 6 pkt. 2 rozporządzenia, pomimo jego fakultatywnego w istocie charakteru, przyznano co do zasady w maksymalnej wysokości 416,00 złotych. Wyjątek dotyczył jednak funkcjonariuszy legitymujących się stażem zatrudnienia (bądź okresami studiów), uwzględnianym od 1 stycznia 2022 roku przy obliczaniu dodatku za wysługę lat. Wartość dodatku w części tzw. modernizacyjnej zmniejszano proporcjonalnie do zwiększenia wartości dodatku za wysługę lat. Wskutek doliczenia okresów pracy poza służbą zwiększeniu uległa wartość dodatku za wysługę lat, o taką wartość zmniejszono dodatek w części modernizacyjnej, określonej w § 6 pkt. 2 rozporządzenia. Zasada ta nie dotyczyła funkcjonariuszy, w przypadku których wzrost dodatku za wysługę lat był większy, aniżeli planowana kwota podwyżki (tj. 624,00 złote). W takiej sytuacji wzrost tego dodatku niejako ją konsumował.

W ocenie Sądu Okręgowego zasadnie w apelacji wskazano, że powyższa sytuacja stanowi przejaw dyskryminacji funkcjonariuszy legitymujących się stażem pracy poza służbą.

Sąd II instancji w tym zakresie istotnie zwrócił uwagą na istotę nowelizacji ustawy o Służbie Więziennej dokonaną ustawą z 17 grudnia 2021 roku. W kontekście rozpoznawanej sprawy kreuje ona i wyznacza dla potrzeb wysokości uposażenia funkcjonariusza dwa kluczowe, ale odrębne i niezależne od siebie zdarzenia prawne. Jedno z nich stanowi modyfikacja przesłanek dodatku za wysługę lat poprzez zaliczenie do stażu pracy, uwzględnianego przy naliczaniu dodatku, okresu studiów i pracy poza służbą. Drugie z kolei, szerszy program modernizacyjny służb mundurowych, którego jednym z elementów była podwyżka uposażeń funkcjonariuszy (wzmocnienie motywacyjnego systemu wynagradzania poprzez podwyżkę uposażeń). Ich odrębność ilustruje geneza nowelizacji, w porozumieniu z 19 listopada 2018 roku, które dotyczyło przecież jedynie zasad naliczania dodatku i zapatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy, lecz już nie ogólnej konstrukcji wynagrodzeń, czy ich podwyżek.

Finalnie jednak doprowadzono do tego, że w nieuprawniony sposób obydwa zdarzenia powiązano uwzględniając wzrost dodatku za wysługę lat, wynikający z doliczenia stażu poza służbą, w ogólną kwotą ustalonej podwyżki. Tymczasem sensu stricto zmiana zasad ustalenia dodatku za wysługę lat nie stanowi przecież podwyżki. Dobitnym tego przykładem są funkcjonariusze nie legitymujący się okresem pracy pozaresortowym, którzy jej z tego tytułu nie uzyskali. Nie mieli oni z tego tytułu podwyżki. Ustawodawca od 1 stycznia 2022 roku ukształtował na nowo sytuację prawną funkcjonariuszy w zakresie dodatku za wysług lat. Celem takiego działania było zrównanie statusu tej służby z innymi, podległymi MSWiA. Takie działanie świadczy o tym, że funkcjonariusze legitymujący się wcześniej okresem studiów lub pracy poza służbą zostali w ten sposób pozbawieni całości podwyżki (kiedy wartość dodatku za wysługę lat wzrosła o więcej niż 624,00 złote).

Różnicowanie wynagrodzenia funkcjonariuszy w tym zakresie jest ewidentne. Nie jest to powiązane według kryterium tego samego stanowiska, czy jednakowej pracy. Podwyżki miały obejmować funkcjonariuszu niezależnie od stanowiska, czy kwalifikacji o 624,00 złote. Finalnie nie wypłacono jednak tego samego wynagrodzenia osobom zatrudnionym na takich samych stanowiskach.

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, na gruncie Konstytucji RP mamy do czynienia z zasadą równości wobec prawa w znaczeniu materialnym. Jej istota polega na tym, że wszystkie podmioty charakteryzujące się daną cechą istotną mają być traktowane tak samo. Jednocześnie tak rozumiana zasada równości dopuszcza możliwość różnego traktowa/nia różnych adresatów lub podmiotów znajdujących się w odmiennej sytuacji faktycznej. "Konstytucyjna zasada równości wobec prawa (. ) polega na tym, że wszystkie podmioty prawa (adresaci norm prawnych), charakteryzujące się daną cechą istotną (relewantną) w równym stopniu, mają być traktowane równo. A więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących” (zob. wyroki Trybunału Konstytucyjnego: z 6 maja 1998 r., K 37/97; z 20 października 1998 r., K 7/98; z 17 maja 1999 r., P 6/98, z 21 stycznia 2014 r., SK 5/12, pkt 1 1 1 .3.6.2•, 13 maja 2014 r., SK 61/13, pkt 111.4.1; 21 lipca 2014 r., K 36/13, pkt 111.2.1-2; a także uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego z 22 maja 2000 r., OPK 1/00, ONSA 2000, nr 4, s. 133). Dyskryminacja oznacza zatem nienadające się do zaakceptowania tworzenie różnych norm prawnych dla podmiotów prawa, które powinny być zaliczone do tej samej klasy (kategorii), albo nierówne traktowanie podobnych podmiotów prawa w indywidualnych przypadkach, gdy zróżnicowanie nie znajduje podstaw w normach prawnych” (zob. wyrok TK z 15 lipca 2010 r., K 63/07, OTK-A 2010, Nr 6, poz. 60).

Zdaniem Sądu Okręgowego wspólną cechą relewantną funkcjonariuszy pozbawionych podwyżki dodatku określonego § 6 rozporządzenia był okres studiów, czy staż pracy poza służbą. Nowe regulacje kształtujące dodatek za wysługę lat legły u podstaw zmniejszenia wartości przyznanej podwyżki dodatku lub nie przyznania go w ogóle. Trudno jednocześnie znaleźć uzasadnienie w argumentach koniecznych dla usprawiedliwienia tego odstępstwa. Nie sposób go de facto poszukiwać w sytuacji stricte uznaniowej decyzji władzy wykonawczej i podmiotów dystrybuujących środki na podwyżki.

W tej sytuacji brak było zdaniem Sądu Okręgowego podstaw do różnicowania osób legitymujących się okresami zaliczanymi, a przypadającymi poza służbą. Liczne pragmatyki służbowe przewidują bowiem uprawnienie do dodatku za długoletnią pracę (wysługę lat), który wzrasta do pewnego momentu wraz z upływem ogólnego stażu pracy. W przypadku funkcjonariuszy Służy Więziennej dał temu wyraz dopiero od 1 stycznia 2022 roku, choć co do zasady w sferze budżetowej premiowany jest zdecydowanie ogólny staż pracy. W takiej sytuacji staż pracy ma istotne znaczenie dla wysokości wynagrodzenia i nie jest to kryterium dyskryminujące. Finalnie jednak kryterium różnicujące wynagrodzenie (staż pracy) nie znalazło wyrazu w realnej wartości uposażeń, przyznanych w tożsamej wysokości.

W ocenie Sądu Okręgowego niezależnie jednak od oceny związanej z fakultatywnym charakterem dodatku należy uwzględnić dla oceny sprawy to, że finalnie funkcjonariusze, którzy nie legitymowali się stażem pracy poza służbą otrzymywali go w w maksymalnej wysokości 416,00 złotych. Zgodnie z orzecznictwem przyjmuje się, że premia uznaniowa, mająca charakter fakultatywny, która jest wypłacana systematycznie traci swój uznaniowy charakter i staje się zwykłym składnikiem wynagrodzenia. Wypłacanie premii uznaniowej systematycznie i w regularnych odstępach czasu podważa jej uznaniowy charakter. W takiej sytuacji jest ona zwykłym składnikiem wynagrodzenia za pracę i pracownik ma roszczenie o jej zapłatę (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2016 roku, III PK 30/16 oraz z dnia 14 czerwca 2018 r., 11 PK 130/17). W wyroku z dnia z dnia 21 stycznia 2011 r., II PK 169/10, LEX nr 1130823 Sąd Najwyższy wskazał, że nagroda (art. 105 k.p.) jest wynagrodzeniem w rozumieniu art. 18 ^3a k.p., co oznacza, że także do nagrody jako świadczenia przyznawanego pracownikowi na podstawie uznania pracodawcy mają zastosowanie reguły jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub pracę o jednakowej wartości (art. 18 ^3c § 1 k.p.). Pracownik, któremu nagrody nie przyznano, może jej skutecznie dochodzić, jeżeli wykaże naruszenie przez pracodawcę zasad równego traktowania w zatrudnieniu, czyli naruszenie przez pracodawcę art. 94 pkt 9, art. 11 ² i art. 11 ³ oraz art. 18 ^3a-18 ^3c k.p

Sąd Okręgowy ocenił, że przedmiotowy dodatek wypłacany na powyższych zasadach unormowania rozporządzenia z 15 marca 2022 roku był sprzeczny z art. 32 Konstytucji RP. Wynikający z art. 32 Konstytucji RP zakaz dyskryminacji nie jest tożsamy z zakazem różnicowania sytuacji podmiotów prawa. Jest to natomiast zakaz nieuzasadnionego, różnego kształtowania sytuacji podobnych podmiotów prawa, w procesie stanowienia oraz stosowania prawa. Nowe regulacje kształtujące dodatek za wysługę lat legły u podstaw zmniejszenia wartości przyznanej podwyżki dodatku lub nie przyznania go w ogóle. Trudno jednocześnie znaleźć uzasadnienie w argumentach koniecznych dla usprawiedliwienia tego odstępstwa. Nie sposób go de facto poszukiwać w sytuacji stricte uznaniowej decyzji władzy wykonawczej i podmiotów dystrybuujących środki na podwyżki.

Na gruncie art. 18 ^3b § 1 k.p., udowodnienie, że cel, jaki przyświecał pracodawcy dokonującemu różnicowania pracowników, jest zgodny z prawem, nie jest wystarczające do uwolnienia się od odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu naruszenia zakazu dyskryminacji. Przepis ten wymaga, aby środki służące osiągnięciu tego celu były właściwe i konieczne. Dyrektor ZK nie miał pełnej swobody w rozdysponowaniu środków przeznaczonych na podwyżki, a pochodzących z budżetu państwa. Niemniej w sprawie przyzwolono na dowolne kształtowanie wynagrodzeń w sferze budżetowej bez uwzględnienia zasad równego traktowania w zatrudnieniu. W sprawie nie wykazano przyczyn różnicowania. Przede wszystkim nie uczynił tego ustawodawca.

W konsekwencji przedstawionych rozważań podsumować należy, że w stanie prawnym, obowiązującym od 7 września 2019 roku, niedozwolonymi kryteriami różnicowania sytuacji pracowników (stanowiącego dyskryminację) są kryteria wymienione w art. 11 ¹ , 18 ^{3 a} § 1 kp i w przepisach szczególnych oraz inne kryteria, które są społecznie nieakceptowalne. Każde nieuzasadnione obiektywnymi przyczynami nierówne traktowanie pracowników jest uznawane za dyskryminację. Sąd Okręgowy ocenił zatem że zarzuty apelacji są zasadne. Powód wykazał, że był dyskryminowany wobec pozostałych funkcjonariuszy, którym nie pomniejszono dodatku służbowego z uwagi na staż pracy poza służbą.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w punkcie I zmienił zaskarżony wyrok w całości i zasądził od pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w N. na rzecz powoda J. M. kwotę 4242,00 zł brutto wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 15 maja 2024 roku do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu. W punkcie II zasądził od pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w N. na rzecz powoda J. M. kwotę 1012,50 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty - na zasadzie art. 98 kpc w zw. z § 9 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 3 ( tj. 675 zł za pierwsza instancję ) i § 10 ust. 1 pkt 1 (tj.337, 5 zł za drugą instancję) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.