Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 września 2015 r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu w składzie:

Przewodniczący: SSO Maria Tokarz

Protokolant: Agata Kasalik

po rozpoznaniu w dniu 18 września 2015 r. w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy z powództwa częściowo ubezwłasnowolnionego W. R. reprezentowanego przez kuratora A. R. (1)

przeciwko J. C.

o zachowek

I.  zasądza od pozwanej J. C. na rzecz powoda W. R. kwotę 53.950 zł (pięćdziesiąt trzy tysiące dziewięćset pięćdziesiąt złotych) z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 18.09.2015 roku do dnia zapłaty,

II.  oddala powództwo w pozostałej części,

III.  nakazuje ściągnąć pozwanej J. C. na rzecz Skarbu Państwa-kasy Sądu Okręgowego w Nowym Sączu kwotę 3.708 zł (trzy tysiące siedemset osiem zł) tytułem kosztów postępowania,

IV.  zasądza od powoda W. R. na rzecz pozwanej J. C. kwotę 1.600 zł (jeden tysiąc sześćset zł) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Sygn. akt IC 213/12

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 18.09.2015 roku

Pozwem inicjującym przedmiotowe postępowanie, który podpisał także pełnomocnik powoda E. R., powód W. R. domagał się zasądzenia kwoty 200.000 zł tytułem zachowku od J. C. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenia od pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych (k.1-3).

W uzasadnieniu pozwu podniesiono, że powodowi W. R. jako synowi spadkodawcy J. R., który pozostawił testament notarialny, przysługuje roszczenie o zachowek. Spadkodawca w testamencie notarialnym jako jedyną spadkobierczynię powołał córkę J. C.. Posiadał jednak jeszcze dwóch synów, których tym testamentem wydziedziczył. Pełnomocnik i kurator W. R. zarzucili nieważność testamentu po jego odczytaniu przez SR do sygn. I NS 302/06. Sąd jednak ustalił ważność tego testamentu. Przed sądem zawisła jednak sprawa o ustalenie nieważności wydziedziczenia do sygn. I C 1143/09. W postępowaniu tym strony skierowano na mediację w celu ugodowego rozstrzygnięcia roszczenia powoda o zachowek. Pozwana uznała, że powodowi należy się zachowek i zaproponowała mu, że przekaże mu należny po ojcu udział w nieruchomości. W czasie mediacji, uznała że żądanie powoda może zaspokoić w ten sposób, że powód odkupi od niej przypadające jej udziały w nieruchomości, a ona ze swej strony może mu darować niewielki udział przez nią wyliczony jako zachowek. Powód się na to nie zgodził. Z uwagi na okoliczność wydziedziczenia także syna M. R. przez spadkodawcę do ustalenia wartości zachowku zastosowanie znajdzie art. 992 kc. W pozwie i piśmie z dnia 26.03.2012 roku (k. 63-64) wskazano, że w skład masy spadkowej po zmarłym J. R. wchodzą: udziały w działkach przemysłowych położonych przy obwodnicy N. tj. ¼ udziału w nieruchomości obj KW (...) o pow. 0,4918 ha o wartości 250.000 zł i ¼ udziału w nieruchomości obj KW (...) o pow. 0,1652 ha o wartości 42.000 zł, udziały w działce zabudowanej domem jednorodzinnym przy ul. (...) tj. udział 1/8 w nieruchomości obj KW (...) o pow. 0,2357 ha o wartości 45.000 zł, przy czym przypadająca na spadkodawcę wartość budynku 5/8 części wynosi 62000 zł, urządzenia stolarskie, dwie wiertarki, wiertła o wartości 1000 zł, maszyny stolarskie o wartości 3000 zł, traktor o wartości 2000 zł, przyczepa do traktora o wartości 800 zł, betoniarka o wartości 1500 zł, młockarnia o wartości 1500 ł, piła spalinowa o wartości 500 zł, cyrkularka o wartości 1000 zł, środki na koncie w (...) Banku z odszkodowania pieniężnego za pracę przymusową w Austrii podczas II wojny światowej, darowizny uczynione przez spadkodawcę na rzecz J. C. w kwocie 200.000 zł w 1988 roku oraz pieniądze przekazane na zakup działki w 1998 r. przy ul. (...), koszty kształcenia pozwanej finansowane przez spadkodawcę. Z uwagi na trudną sytuację finansową rodziny możliwe było kształcenie tylko jednego dziecka. Spadkodawca nie był w stanie utrzymać wszystkich dzieci na studiach. Wykształcenie spadkobiercy M. R. finansowała teściowa spadkodawcy.

W przedmiotowej sprawie kurator ustanowiony dla powoda A. R. (1) na wezwanie Sądu zatwierdziła wszelkie czynności podejmowane przez pełnomocnika powoda przed Sądem w przedmiotowej sprawie i zatwierdziła pełnomocnictwo, którego powód udzielił córce E.- k. 20.

W piśmie z dnia 13.05.2012 roku (k.111) pozwana wniosła o oddalanie powództwa, podnosząc, że sprawa o ustalenie nieważności dziedziczenia nie jest prawomocnie zakończona, zatem powodowi nie przysługuje roszczenie o zachowek. Po uprawomocnieniu się wyroku do sprawy IC 1143/09 pozwana podawała, że jest w stanie przekazać powodowi tytułem zachowku udział w nieruchomości. W piśmie z dnia 24.01.2012 roku (k.42-44) i z dnia 26.04.2012 roku (k.88-90) pozwana J. C. podniosła, że w skład masy spadkowej wychodzą tylko udziały w nieruchomościach tj. 1/8 części działki nr (...) w obr(...)objętej KW (...) w N. S. o pow. 0,2357 ha, ¼ części działki nr (...) w obrębie (...) obj KW (...) w N. S. o pow. 0,1652 ha i ¼ części dz. nr (...) obj. KW (...) w N. S. o pow. 0,4918 ha. Pozwana zaznaczyła, że po spadkodawcy z ustawy dziedziczyłoby troje dzieci. Ona zapłaciła dzieciom trzeciego spadkobiercy M. R. kwoty po 5.500 zł zachowku. Zdaniem pozwanej wartość zachowku powoda wynosi około 14.000 zł biorąc pod uwagę 2/3 udziału spadkowego jaki przypadłby mu przy dziedziczeniu ustawowym z uwagi na zły stan zdrowia. Wskazane w pozwie urządzania gospodarcze i stolarskie do chwili obecnej użytkuje powód, który dorabia w zawodzie stolarza. Ponadto traktor, przyczepę, betoniarkę, młockarnię spadkodawca w latach sześćdziesiątych XX wieku wykonał sam z części złomowych do pomocy przy uprawie pola ornego. Już w latach 90-tych przedstawiały wartość złomową. Za życia spadkodawca przeznaczył je na złom. Piły spalinowej spadkodawca nigdy nie zakupił. Spadkodawca nie posiadał konta w (...) Banku. Pozwana zakwestionowała, iżby otrzymała od spadkodawcy jakiekolwiek darowizny. Jej zdaniem spadkodawca był osobą niezamożną jako emeryt z niskich zarobków nie był w stanie zaoszczędzić 200.000 zł. Ponadto do końca swojego życia ponosił koszty utrzymania domu zajmowanego przez powoda mimo, że od 1996 roku mieszkał z pozwaną. Spadkodawca całe życie utrzymywał powoda, pomagał mu przy budowie domu w T.. Pozwana zakupiła działkę w Z. za swoje i męża pieniądze. Koszty kształcenia pozwana poniosła natomiast samodzielnie. Utrzymywała się ze stypendium socjalnego oraz pracy w (...) spółdzielni (...). To powód był utrzymywany przez rodziców, w całym swoim życiu pracował trzy lata. Rodzice zaciągali pożyczki na remont domu, a pieniądze przeznaczyli na zakup samochodu dla powoda marki 126p pod koniec lat 70-tych XX wieku, aby zmusić go do pracy na własny rachunek.

W piśmie z dnia 3.03.2014 roku kurator częściowo ubezwłasnowolnionego W. R. podtrzymał żądanie pozwy tj. zapłaty przez pozwaną na rzecz powoda kwoty 200.000 zł tytułem zachowku z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu k. 195-196, podczas ostatniej rozprawy (k-508 00:26:03) pełnomocnik kuratora cofnął powództwo co do kwoty 127.000 zł i zrzekł się roszczenia co do tej kwoty.

W piśmie z dnia 27.03.2014 roku (k. 203-204) pozwana wniosła o pomniejszenie zachowku o wartość zajmowanej własności pozwanej przez powoda W. R. 2/8 części nieruchomości obj. KW (...) poł. przy ul. (...) w N. S. tj. 2/8 części budynku mieszkalnego o wartości miesięcznej 400 zł od 1.01.2009 do 31.03.2014 roku w kwocie 25.200 zł, 6/8 gruntu, gdyż powód uprawia całą własność pozwanej w kwocie 3.150 zł, za brak należytego utrzymania pomieszczeń używanych z dewastacją łazienki, kuchni, stolarki okiennej instalacji elektrycznej na kwotę 20.000 zł. Na ostatniej rozprawie (k-508 00:05:14) pozwana podała, że tych roszczeń wymienionych w piśmie z dnia 27.03.2014 r. będzie dochodzić w odrębnym postępowaniu i podała, że zgadza się na zasądzenie zachowku w kwocie wyliczonej przez biegłego nie uznając jednocześnie powództwa w żadnej części.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód W. R. jako osoba chora psychicznie ze zdiagnozowanymi zaburzeniami urojeniowymi od 1991r. postanowieniem z dnia 31.05.2006r. do sprawy I Ns 40/06 tut. Sądu został ubezwłasnowolniony częściowo. Postanowieniem z dnia 7.11.2006r. III RNs 242/06 Sąd Rejonowy w N. Wydział III Rodzinny i Nieletnich ustanowił kuratelę dla częściowo ubezwłasnowolnionego W. R. i na kuratora powołał córkę A. R. (1).

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w N.Wydział III Rodzinny i Nieletnich z dnia 7.11.2006r. sygn. III RNs 242/06 k. 5)

Powód W. R. przebywa na rencie inwalidzkiej od roku 1990 lub 1991 r. i w chwili śmierci spadkodawcy był osoba trwale niezdolną do pracy.

(okoliczność niesporna) - (k-285).

Spadkodawca J. R. był zamężny z G. R.. Z małżeństwa tego pochodziła trójka dzieci: powód W. R., M. R. oraz pozwana J. C.. W dniu 18.05.2001 r. J. R. sporządził testament notarialny, w którym oświadczył, iż do całego spadku powołuje córkę J. C., a wydziedzicza swoich synów M. R. i W. R., ponieważ „dopuścili się wobec niego przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu oraz rażącej obrazy czci, a w szczególności wielokrotnie pobili spadkodawcę, używali w stosunku do niego obelżywych słów, co spowodowało, że spadkodawca opuścił dom rodzinny i zamieszkał u córki, wytoczyli przeciwko spadkodawcy powództwo o uznanie za niegodnego dziedziczenia po zmarłej żonie G. R., składając przeciwko niemu fałszywe zeznania”.

Podczas trwania tego postępowania powód zarzucił nieważność tego testamentu notarialnego.

Postanowieniem z dnia 28.02.2007r. w sprawie I Ns 302/06 Sąd Rejonowy w N. Wydział I Cywilny stwierdził, że spadek po J. R. zmarłym w dniu 7.03.2006 roku na podstawie testamentu notarialnego z dnia 18.05.2001r., Rep A nr (...), nabyła w całości córka J. C.. Zarzutu powoda o nieważności testamentu Sąd Rejonowy i Sąd Odwoławczy nie podzieliły bowiem spadkodawca J. R. sporządzając testament w dniu 18.05.2001r. znajdował się w stanie pozwalającym na świadome i swobodne podejmowanie decyzji i wyrażanie woli. Sytuacja psychologiczna, w jakiej się znalazł, uwikłanie w wieloletni konflikt rodzinny i pozostawanie w koalicji z córką J. C. – powodowało, że mógł częściowo pozostawać pod wpływem najbliższego otoczenia, co mogło częściowo ograniczać swobodę jego działania, ale to ograniczenie nie sięgało pojęcia „wyłączenia swobody” zawartego w kodeksie cywilnym.

(dowód: zeznania pozwanej J. C. k. 283-284 1:23:44, kserokopii wypisu aktu notarialnego z dnia 18.05.2001 roku k. 112, w aktach I Ns 302/06 Sądu Rejonowego w N. Wydział I Cywilny: odpis skrócony aktu zgonu – k.3, akt notarialny – testament z dnia 18.05.2001r. Rep A nr (...) – k.38a, opinia sądowo-psychologiczna z dnia 2.11.2006r. – k.214-223, zeznania biegłej M. K. – k.311v-312, zeznania biegłej E. S. – k.314, postanowienie z dnia 28.02.2007r. – k.319, postanowienie SO z dnia 18.07.2008 r. k. 414 z uzasadnieniem k. 417-424)

Przyczyną konfliktu rodzinnego były spory majątkowe. W dniu 15.09.2000r. zmarła żona spadkodawcy, a matka powoda G. R.. Powód W. R. złożył w Sądzie Rejonowym w N. pozew z dnia 23.03.2001r. o uznanie ojca J. R. oraz siostry J. C. za niegodnych dziedziczenia po żonie i matce G. R., jako przyczynę podając spory majątkowe pomiędzy nimi występujące. Postępowanie zostało zakończone zarządzeniem w przedmiocie zwrotu pozwu. Mieszkając u córki J. C., po otrzymaniu informacji o złożeniu przez syna pozwu o uznanie J. R. oraz pozwanej za niegodnych dziedziczenia po żonie i matce, spadkodawca J. R. sporządził w dniu 18.05.2001r. testament notarialny.

(dowód: zeznania pozwanej J. C. k. 283-284 1:23:44,, postanowienie z dnia 28.02.2007r. – k.319 w aktach NS 302/06)

W odrębnym postępowaniu zainicjowanym przed tut Sądem w sprawie IC 1143/09 częściowo ubezwłasnowolniony W. R. - działający przez kuratora A. R. (1) - wystąpił z powództwem o ustalenie nieważności wydziedziczenia po zmarłym w dniu 7.03.2006r. ojcu J. R.. Prawomocnym wyrokiem z dnia 29.09.2011 roku Sąd Okręgowy ustalił, że wydziedziczenie powoda W. R. dokonane przez spadkodawcę J. R. w §2 testamentu notarialnego sporządzonego w dniu 18 maja 2001r. przed notariuszem E. Z. w Kancelarii Notarialnej w N. (...), zarejestrowanego w Rep. A nr (...), było bezpodstawne.

(dowód: w aktach I C 1143/09: wyrok z uzasadnieniem k. 184 i 187-191)

Strony podejmowały próby ugodowego zakończenia tej sprawy. Ostatecznie nie doszły jednak do porozumienia z uwagi na ogromne wzajemne urazy. W trakcie sprawy IC 1143/11 prowadzona była też nieskuteczna mediacja.

(dowód: pismo pozwanej z dnia 17.11.2011 roku k. 41)

Pozwana zapłaciła zstępnym wydziedziczonego M. R. przez spadkodawcę J. R. z tytułu zachowku kwoty po 5500 zł.

(okoliczności niesporne)

Spadkodawca J. R. był pracowitym człowiekiem. Pracował w (...). Jego żona nie pracowała, utrzymywali się tylko z zarobków spadkodawcy. J. R. dorabiał w warsztacie stolarskim i przy budowie dachów. W ubiegłym wieku na potrzeby prowadzenia gospodarstwa rolnego sam z części złomowych wykonał traktor, przyczepę jednoosiową do tego traktora, młockarnię, cyrkularkę, betoniarkę, dysponował również narzędziami stolarskimi, gdyż prowadził warsztat stolarski, w którym dorabiał czasami pomagając sąsiadom. Podczas wyprowadzki w 1996 roku do pozwanej, spadkodawca pozostawił te ruchomości na terenie warsztatu przy ul. (...), uznając, że nie przedstawiają żadnej wartości, a stanowią złom. Urządzenia te użytkował powód. Pozostają one nadal w warsztacie stolarskim.

(dowód: zeznania pozwanej J. C. k. 283-284 1:23:44, częściowo zeznania świadka A. R. (2) k. 221/2-222 0:17:40, częściowo zeznania świadka K. K. k. 222 1:7:50, zeznania świadka A. M. k. 222-223 1:27:37, zeznania świadka J. S. k. 281-283 0:20:14)

Pozwana J. C. w 1978 roku wyszła za mąż . Wcześniej studiowała w K. pedagogikę. Na studiach utrzymywała się samodziale przyznanego stypendium socjalnego. Dorabiała też w spółdzielni (...). Rodzice jej nie pomagali finansowo. Utrzymywali powoda z jednej pensji uzyskiwanej przez spadkodawcę. Nie było ich stać na pomoc córce na studiach. Powód dzięki inicjatywie spadkodawcy zaczął pracować jako taksówkarz. Spadkodawca wraz z żoną zakupili mu wiosną 1978 roku kilkuletni samochód marki f. (...) p. Później powód sprzedał ten samochód i zakupił nowy tej samej marki, aby móc jeździć na taxówce. Rodzice dołożyli mu około 50% na zakup nowego samochodu. Pracował jako taksówkarz kilka lat, gdyż utracił koncesję. Powód nie był jednak samodzielny. Nie dokładał się do utrzymania domu i córek.

Matka G. S. M. w dniu 9.12.1988 roku zapisała część domu w Z. przy ul. (...) tj. udział ½ części w nieruchomości obj KW (...) dotyczącej dz. (...), nie swej córce lecz wnuczce pozwanej J. C., zamężnej z E. C.. Na tym tle dochodziło do nieporozumień pomiędzy matką G. R. a J. C.. W konflikt pomiędzy nimi był wciągany W. R., który solidaryzował się z matką. Spadkodawca nie ingerował w te relacje, czym naraził się żonie, która nastawiała synów przeciwko ojcu.

W 1996r. pozwana J. C. wraz z mężem przenieśli się do mieszkania zakładowego przy ul. (...), które otrzymał w przydziale mąż pozwanej. Mąż pozwanej od 1981 roku jako inżynier pracował na stanowiskach kierowniczych. J. R. wyprowadził się z domu przy ul. (...) i zamieszkał z córką na ul. (...) w N..

W dniu 25.05.2000 roku pozwana i jej mąż zakupili od S. i E. B. nieruchomość przy ul. (...) w N. S. tj. dz. ewid (...) o pow. 0,2090 ha za 26.000 zł-pieniądze stanowiące ich majątek dorobkowy. W 1991 roku z własnych oszczędności zakupili samochód marki S. (...).

(dowód: zeznania pozwanej J. C. k. 283-284 1:23:44, kserokopia wypisu notarialnego z dnia 25.05.2000 roku k. 289-290, kserokopia umowy darowizny z dnia 9.12.1988 r. k. 291-292, częściowo zeznania świadka A. R. (2) k. 221/2-222 0:17:40, zeznania świadka A. M. k. 222-223 1:27:37, zeznania świadka J. S. k. 281-283 0:20:14)

Powód W. R. od 1996 roku samodzielnie zamieszkuje na nieruchomości stanowiącej jego współwłasności w 1/8 przy ul. (...) w N. S.. Zajmuje tylko parter. Z uwagi na chorobę psychiczną nikogo do domu nie wpuszcza. Zmienił zamki w domu oraz do bramy wejściowej, uniemożliwiając korzystanie z nieruchomości pozwanej. Uprawia przydomowy ogródek. W 2011 roku kurator powoda interweniował w sądzie opiekuńczym i w prokuraturze z uwagi na wybijanie szyb przez młodzież w domu przy ul. (...) oraz w związku z uprzykrzaniem powodowi spokojnego mieszkania przez pozwaną i jej męża. Pozwana i jej mąż mieli pozbawić powoda kontaktu telefonicznego z córkami, wykręcać korki do energii elektrycznej w porze nocnej, nasilając obawy powoda a zarazem objawy choroby psychicznej. Zainicjowane postępowania o wybijanie szyb i przywłaszczenie telefonu komórkowego własności powoda umorzono z przyczyn niewykrycia sprawców.

(dowód: zeznania pozwanej J. C. k. 283-284 1:23:44, sprawozdanie z kurateli z 13.10.2013 roku k. 235-236, postanowienie z dnia 27.02.2011 roku k. 237, zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa k. 238, pismo z dnia 25.07.2012 roku k. 245, postanowienie z dnia 27.01.2011 roku k. 246, postanowienie z dnia 20.07.2012 roku k. 341, częściowo zeznania świadka A. R. (2) k. 221/2-222 0:17:40, zeznania świadka A. M. k. 222-223 1:27:37, zeznania świadka J. S. k. 281-283 0:20:14)

W skład spadku po zmarłym J. R. wchodzą udziały w nieruchomościach położonych w N. tj.:

1.  udział ¼ w działce nr (...) w obrębie (...)o pow. 0,1652 ha obj KW (...)

2.  udział 2/8 (1/4) w działce nr (...) w obrębie(...) o pow. 0,4918 ha obj KW (...)

3.  udział 1/8 w zabudowanej domem działce nr (...) w obrębie (...) o pow. 0,2357 ha obj KW (...)

(dowód: odpisy KW k. 66-76)

Budowę budynków na działce nr (...) własności G. R. i S. M. rozpoczęli spadkodawca J. R. wraz z żoną G. R.. Postawili najpierw budynek gospodarczy, później dom w stanie surowym, stopniowo wykańczając jego parter. Pozwana z mężem wykańczała piętro tego budynku po ślubie. E. C. wybudował klatkę schodową na piętro i ganek. Prace przy rozbudowie tego domu o piętro finansowała pozwana J. C. i jej mąż z własnych środków. Spadkodawca J. R. pomagał fizycznie przy części prac tj. malowaniu układaniu parkietów.

(dowód: częściowo zeznania pozwanej J. C. k. 283-284 1:23:44, częściowo zeznania świadka A. R. (2) k. 221/2-222 0:17:40, częściowo zeznania świadka K. K. k. 222 1:7:50, zeznania świadka J. S. k. 281-283 0:20:14)

Wartość majątku należącego do spadkodawcy wynikająca z jego udziałów w chwili śmierci wynosi: ¼ wartości działki (...) w kwocie 37434 zł, ¼ w działce (...) w kwocie 141.144 zł, 1/8 wartości działki (...) bez budynków w kwocie 33.511 zł, czyli łącznie wartość majątku spadkowego bez budynków wynosi 212.088,6 zł, natomiast wartość budynków wspólnie wybudowanych przez spadkodawcę i jego żonę wynosi 73.293 zł. Od tej wartości Sąd odjął wartości nakładów dokonanych przez pozwaną i jej męża w kwocie 24.187 zł i otrzymał wartość zabudowań bez nakładów w kwocie 49.106 zł. W tej wartości spadkodawca J. R. miał własny udział w ½ części oraz 1/8 część odziedziczona po żonie G. R. czyli wartość budynków należna spadkodawcy wynosi 5/8 z kwoty 49.106 zł, czyli wartość spadku odnośnie budynków to kwota 30.691 zł, czyli łącznie wartość substratu zachowku to kwota 242.779 zł .

(dowód: opinia biegłego A. W. k. 404-449, opinie uzupełniające k. 476 i k. 491)

Spadkodawca J. R. nie posiadał oszczędności na rachunku bankowym w Banku (...) S.A.. Emeryturę przyznaną w ZUS pobierał osobiście do rąk własnych. Otrzymał w latach 1993-2005 sześciokrotnie zapomogi humanitarne za przymusową prace w czasie drugiej wojny światowej na terenie Austrii w łącznej kwocie 10.070 zł. Przyznane kwoty odbierał osobiście w banku (...) i wydatkował na budowę grobowca rodzinnego dla siebie i żony.

(dowód: pismo (...) z dnia 25.03.2014 roku k. 205-206 i z dnia 3.01.2014 roku k. 250, pismo ZUS z dnia 3.07.2014 r. k.253, pismo Fundacji (...) z dnia 21.07.2014 k. 261, częściowo zeznania świadka K. K. k. 222 1:7:50, zeznania świadka A. M. k. 222-223 1:27:37)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty przedłożone do akt przez strony, których moc dowodowa nie budziła wątpliwości Sądu oraz na podstawie dokumentów zalegających w aktach spraw związkowych.

Ustaleń faktycznych w zakresie wartości składników wchodzących do masy spadkowej po zmarłym J. R. Sąd dokonał na podstawie opinii biegłego rzeczoznawcy A. W., którą uznał za profesjonalną i pełną. Biegły w opiniach uzupełniających szeroko i wyczerpująco odniósł się do zarzutów stron. Ostatecznie opinia główna i opinie uzupełniające nie były wg. stanowiska zajętego na ostatniej rozprawie kwestionowane.

Sąd pominął dowód z akt IC 590/08 SR w N. S. wnioskowany przez pozwaną. Akta te zostały dołączone do innych spraw sądowych i wgląd w nie był możliwy. Powód nie kwestionował jednak okoliczności zapłaty zachowku przez pozwaną na rzecz dzieci wydziedziczonego testamentowo M. R..

Zeznania świadka A. R. (2) żony powoda W. R., po orzeczonej separacji Sąd uznał za wiarygodne częściowo. Świadek podczas składania zeznań zmieniał ich treść. Najpierw podawał, że spadkodawca nie czynił na rzecz pozwanej żadnych darowizn, później podawał, że była darowizna na zakup samochodu i spadkodawca dawał pozwanej środki zarobione przy budowach dachów. Świadek nigdy z powodem na nieruchomości przy ul. (...) nie zamieszkała. Wraz z córkami jedynie go tam odwiedzała. Większość informacji posiadała z opowiadań i własnych domniemań. Uważała, że skoro spadkodawca prowadził warsztat stolarski to posiadał piłę spalinową. Świadek nie opisała żadnych szczegółów przekazywania pieniędzy przez spadkodawcę córce J. C.. Informacje o przekazywaniu pieniędzy posiadała tylko ze słyszenia. Podobnie jak informacje o zakupie przez spadkodawcę dla pozwanej samochodu marki S. (...). Zeznania te Sąd uznał za niepotrwierdzone i niewiarygodne.

Zeznania świadka K. K. Sąd uznał za częściowo wiarygodne. Świadek pozostawał pod wyraźnym wpływem pozwanej. Świadek K. K. podczas składania zeznań posiłkował się pismami procesowymi stron udostępnionymi mu przez pełnomocnika pozwanej.

Zeznania świadka A. M. Sąd uznał za wiarygodne. Świadek wprawdzie do lat 90-tych nie przebywała na terenie N., ale później utrzymywała ze spadkodawcą pozytywne i stałe relacje rodzinne. Świadek wiedziała zatem jakie przedmioty wchodziły w skład masy spadkowej. W jakim stanie zdrowotnym spadkodawca pozostawał w tym czasie, czy i w jakim zakresie mógł dorabiać.

Zeznania świadka J. S. również Sąd obdarzył wiarygodnością. Świadek jako sąsiad z ul. (...) posiadał wiedzę o funkcjonowaniu spadkodawcy w pracy w (...), możliwościach podjęcia pracy dorywczej. Świadek posiadł także wiedzę odnośnie budowy przez spadkodawcę w trakcie małżeństwa budynków na działce przy ul. (...). Jako sąsiad miał możliwość czynienia takich obserwacji i wówczas i w zakresie obecnego funkcjonowania powoda, jego relacji z rodziną i sąsiadami.

Zeznania pozwanej J. C. Sąd uznał za częściowo wiarygodne. Pomimo, że pozwana chronologicznie i szczegółowo przedstawiała życie i dorobek spadkodawcy, to jednak nie można ich było uznać za obiektywne w całości. Jej twierdzenia odnośnie finansowania budowy na działce przy ul. (...) przez Babcię M. są nieprawdziwe i odosobnione. Nie potwierdzili tego inni świadkowie, zwłaszcza św. J. S., który jako sąsiad spadkodawcy i osoba obca do stron nie miał powodów aby mówić nieprawdę. Zeznał co widział osobiście. W chwili budowy o ile pozwana już żyła to była malutkim dzieckiem/ biegły ustalił, iż budynki powstawały w latach 50 i 60/, stąd trudno przyjąć. iż wiedziała, kto finansuje budowę, nie wskazała też skąd babcia mogła mieć środki finansowe na ten cel. Zabudowania były budowane systemem gospodarczym, spadkodawca wkładał tam własną pracę i zarobione przez siebie środki

Sąd oddalił t wniosek kuratora powoda o dopuszczenie dowodu ze zdjęcia drzwi dołączonego do pisma z dnia 14.06.2014 r. k. 243. Zgodnie z art. 227 kpc przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Przedłożone zdjęcie wcale nie potwierdza, że wykonawcą drzwi był spadkodawca, a nie inna dowolna osoba. Przedłożone zdjęcie nie miało zatem żadnych walorów dowodowych. Podobnie jako nieprzydatne dla tego postępowania Sąd uznał przesłuchanie wnioskowego przez kuratora powoda świadka J. P.. Poświadczenie przez świadka wykonywania dodatkowych prac przez spadkodawcę wcale nie potwierdziłoby, iż w chwili śmierci spadkodawca posiadał jakiekolwiek oszczędności, które wchodziły do masy spadkowej.

Sąd oddalił też dwukrotny wniosek kuratora powoda o dopuszczenie dowodu z notatki zapisanej ołówkiem na odwrocie obrazka Matki Bożej oraz z wnioskowanej opinii grafologicznej czy zapis na obrazku pochodził z rąk G. R.. Kurator powoda mimo wezwania do przedłożenia oryginału obrazu pod rygorem pominięcia tego dowodu nie przedłożył go do akt, dowód ten został udzielony do wglądu Sądowi na rozprawie w dniu 4.06.2014 roku i na prośbę pełnomocnika zaraz zwrócony. Wobec braku oryginału notatki w aktach niecelowym było przeprowadzenie opinii grafologicznej oraz biegłego księgowego na okoliczność ustalenia wartości waloryzacyjnej kwoty 200.000 zł. Przedłożenie nośnika pisma w oryginale na ostatniej rozprawie Sąd uznał za spóźnione, a oświadczenie pełnomocnika kuratora, że powód ukrył ten obrazem za mało wiarygodne. Niezależnie od tego nie zostało wykazane przez powoda kto faktycznie napisał tekst na obrazku, bowiem brak tam jest jakiegokolwiek podpisu jak również nie zostało wykazane, że taka darowizna rzeczywiście miała miejsce. Sam zapis na obrazku absolutnie tego nie potwierdza tym bardziej, że w trakcie postępowania zostało ustalone, iż J. R. nie był człowiekiem majętnym. Ostatecznie pełnomocnik kuratora odstąpił od twierdzeń o darowiźnie, skoro częściowo cofnął powództwo ze zrzeczeniem się roszczenia.

Wobec ustaleń faktycznych tej sprawy Sąd za niecelowe uznał również przeprowadzenie opinii biegłego na okoliczność wysokości kosztów kształcenia pozwanej według wniosku powoda z k. 234. Dowód ten oddalono.

Sąd oddalił wniosek kuratora powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego do spraw motoryzacji na okoliczność ustalenia wartości nowego samochodu S. (...), wobec braku udowodnienia przez powoda, iż spadkodawca taki samochód na rzecz pozwanej zakupił.

Sąd oddalił wniosek pozwanej o przesłuchanie w charakterze świadka E. C.. Wniosek Sąd uznał za spóźniony. Ponadto E. C. pełnił rolę pełnomocnika pozwanej i przesłuchanie go w charakterze świadka nie było możliwe. Brał on udział we wszystkich rozprawach reprezentując pozwaną.

Sąd oddalił też wniosek kuratora powódki o przeprowadzanie opinii biegłego psychiatry na okoliczność wpływu choroby powoda na jego sprawne i logiczne funkcjonowanie z k. 306. Przedmiotem tego postępowania nie było ustalanie stanu zdrowia psychicznego powoda. Miało to miejsce przy okazji postępowania o ubezwłasnowolnienie częściowe. Ponadto w/w wniosek kurator powoda sformułował dla uzasadnienia wniosku o zwieszenie postępowania w związku z przeszkodami w sporządzaniu przez biegłego opinii szacującej wartość masy spadkowej z przyczyn niemożności dokonana oględzin. Przeszkody te jednak wyeliminowano, biegły rzeczoznawca majątkowy dokonał oględzin i przedstawił opinię. Przeprowadzanie dowodu z opinii psychiatrycznej dla tej sprawy było zatem zbędne.

Nie było też podstaw do zawieszenia postępowania, bowiem pełnomocnik kuratora na ostatniej rozprawie oświadczył (k-508 00:12:26), iż A. R. (1) nadal jest kuratorem powoda i nie zostało w tym względzie zmienione postanowienie Sądu Rodzinnego. Wcześniej taką informację Sąd Okręgowy otrzymał od Sądu Rodzinnego. Za niezasadny w niniejszym postępowaniu Sąd uznał wniosek o dopuszczenie dowodu ze sprawozdań kuratorskich.

Sąd oddalił wniosek dowodowy pozwanej o przesłuchanie powoda według treści art. 302 par 1 kpc. Powodowi przesyłano wezwania i pisma procesowe do tej sprawy. Powód korespondencji z sądu nie odbierał. Ponadto na zajmowaną nieruchomość nikogo nie wpuszczał. Problematyczną kwestią były oględziny biegłego. Sąd uznał zatem, że z przeszkód natury faktycznej powoda przesłuchać się nie da.

Nie uwzględniono również wniosku o przesłuchanie kuratora A. R. (1) w charakterze strony. Kurator ustanowiony dla powoda nie może być słuchany w jego miejsce.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Na mocy art. 991. § 1 k.c. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek). Natomiast zgodnie z § 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

W przedmiotowej sprawie powód dochodzi zachowku po ojcu J. R. zmarłym w dniu 7.03.2006 roku. Do kręgu spadkobierców po J. R. wchodzą dzieci: powód W. R. z uwagi na bezskuteczność wydziedziczenia, pozwana J. C. oraz M. R.. Według art. 992 k.c. przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni. Syn spadkodawcy M. R. został testamentem z dnia 18.05.2001 roku wydziedziczony. Nie kwestionował tego wydziedziczenia. Niemniej jednak regulacja zawarta w art. 992 k.c. nie oznacza, że w każdym przypadku wydziedziczenie jednego ze spadkobierców wpłynie na wielkość udziałów pozostałych uprawionych do zachowku. Jeżeli wydziedziczony pozostawił zstępnych, to oni z mocy art. 1011 k.c. wejdą w jego miejsce i mają uprawnienie do zachowku. Wydziedziczony M. R. pozostawił dwoje zstępnych, którym pozwana wypłaciła zachowki w kwotach po 5.500 zł. W związku z powyższym Sąd do kręgu spadkobierców zaliczył trzy a nie dwie osoby.

W skład masy spadkowej po J. R. bezspornie weszły udziały w trzech nieruchomościach tj. udział ¼ w działce nr (...) w obrębie (...) o pow. 0,1652 ha obj KW (...), udział 2/8 (1/4) w działce nr (...) w obrębie (...) o pow. 0,4918 ha obj KW (...) i udział 1/8 w zabudowanej budynkami działce nr (...) w obrębie(...) o pow. 0,2357 ha obj KW (...)/1i udział w 5/8 w wartości budynków. Wartość majątku należącego do spadkodawcy wynikająca z jego udziałów w chwili śmierci wynosi 242.779 zł. W wartości tej Sąd nie uwzględnił nakładów pozwanej i jej męża na dz. ewid. 391 przy wykończeniu piętra domu czyli o 24.187 zł. Pozwana w swoich zeznaniach, które potwierdził świadek A. M. i J. S. opisała szczegółowo jakich dokonała nakładów na część nieruchomości wchodzącej do masy spadkowej.Za niezasadny Sąd uznał zarzut powoda odnośnie przedawnienia tych nakładów w niniejszym postępowaniu nie znajdując oparcia w żadnych przepisach prawa. Postępowanie nie dotyczy zapłaty z tytułu nakładów, nawet przy przyjęciu, że roszczenie do żądania nakładów się przedawniło nie oznacza, że zwiększają one automatycznie wartość majątku spadkodawcy.

Fakt wspólnego wznoszenia budynków przez spadkodawcę i jego żonę został potwierdzony postępowaniem dowodowym, zresztą pozwana udział w 1/8 części w całej zabudowanej nieruchomości wywodziła z zapisów w księdze wieczystej /k.89/, co zostało obalone w trakcie postępowania. Zeznania pozwanej, iż spadkodawca otrzymywał środki finansowe od teściowej na budowę bez wykazania, że teściowa M. takimi środkami dysponowała należy uznać za nieprawdziwe, wynikające z taktyki procesowej. Zresztą budynki były budowane stopniowo, poczynając od budynku gospodarczego i na przestrzeni dłuższego okresu czasu, systemem gospodarczym w miarę posiadanych przez spadkodawcę i jego żonę środków.

Ustalając skład masy spadkowej Sąd nie uwzględnił urządzeń stolarskich i maszyn budowlanych, traktora z przyczepą wymienionych przez pełn. powoda w piśmie z dnia 26.03.2012 k. 64. Jak wynika z zeznań świadków, przed wyprowadzką z domu przy ul. (...) w 1996 roku spadkodawca J. R. pozostawił wszystkie wykonane przez siebie narzędzia stolarskie i maszyny synowi W. R. w warsztacie stolarskim znajdującym się przy tym domu. Powód narzędzia te i maszyny przejął do użytkowania, a spadkodawca po wyprowadzce nie domagał się ich wydania przez powoda uznając, że nie przedstawiają żadnej wartości. Sprzęt ten pozostaje aktualnie w posiadaniu powoda na nieruchomości, którą zajmuje. Przedmioty wymieniane w w/w piśmie nie mają jednak aktualnie żadnej wartości pieniężnej. Wszystkie maszyny, sprzęt budowlany jak też traktor spadkodawca wykonał samodzielnie w latach 60-tych z części uzyskanych z odzysku złomu. Już wtedy narzędzia te nie przedstawiały wartości, a po upływie kolejnych dekad w ocenie Sądu z uwagi na zasady doświadczania życiowego stanowią bezwartościowy złom. Sąd dokonując ustaleń faktycznych przedmiotowej sprawy pominął zatem dowody zmierzające do wykazania wartości tych ruchomości.

Postępowanie dowodowe wykazało również, że spadkobierca nie posiadał żadnych oszczędności ani na koncie bankowym ani w gotówce. Przyznaną emeryturę pobierał w miejscu zamieszkania osobiście i przeznaczał na utrzymanie. Otrzymał pewne roszczenia od Fundacji (...) w związku z wykonywaniem pracy przymusowej na ternie Austrii w czasie II wojny światowej. Wypłacono mu osobiście w banku (...) kilku razowo niewielkie sumy nie przekraczające łącznie 10.070 zł, które spadkodawca –jak wykazało postępowanie dowodowe- przed śmiercią spożytkował przede wszystkim na urządzanie grobowca rodzinnego dla siebie i małżonki.

Substrat zachowku wynosi 242.779 zł.

Zgodnie z art. 993 i 944 § 1 kc. Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się poleceń i zapisów, natomiast dolicza się do spadku darowizny uczynione przez spadkodawcę: przy czym nie dolicza się do zachowku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed 10 laty, licząc wstecz od dnia otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionych do zachowku.

Powód nie udowodnił, iż spadkodawca dokonał na rzecz pozwanej jakichkolwiek darowizn w szczególności w kwocie 200.000 zł, czy darowizny na zakup nieruchomości poł. przy ul. (...) oraz że finansował pozwanej zakup samochodu marki S. (...). Dowodem na przekazanie przez spadkodawcę pozwanej darowizny w kwocie 200.000 zł miał być zapisek ołówkiem na obrazku Matki Bożej dokonany przez żonę spadkodawcy co najmniej przed śmiercią w 2000 roku. Dowód ten ostatecznie jednak w postaci oryginału obrazka nie został przez powoda do tej sprawy dołączony, mimo wezwania do jego przedstawienia pod rygorem pominięcia k. 249. Wobec braku rzeczonego dowodu, niemożliwym było przeprowadzanie wnioskowanych przez powoda dalszych dowodów mających uwiarygodnić treść tego zapisu wyrażonych w pkt 5,6,7 pisma kuratora powoda z k. 233-234. Ponadto sam zapis na tym obrazku przedstawionym Sądowi do wglądu na rozprawie w dniu 4.06.2015 roku k. 222 i zwróconym na żądanie kuratora powoda budził poważne wątpliwości już z uwagi na wykonie zapisu ołówkiem z pogrubianiem kwoty domniemanej darowizny. Ponadto darowizna uczyniona być miała w 1988 roku, gdy funkcjonowały kwoty złotych polskich przed dominacją, sama kwota darowizny wydaje się natomiast przedstawiać wartość po denominacji. Wszystko to w ocenie Sądu łącznie z działaniami powoda, jego kuratora i pełnomocnika w związku z przedstawieniem tego dowodu budziło poważne wątpliwości co do autentyczności zapisów dotyczących darowizny. Przekazanie przez spadkodawcę na rzecz pozwanej darowizny w kwocie 200.000 zł Sąd uznał za nieudowodnione i okoliczności tej nie brał przy ustalaniu substratu zachowku.

W związku z przedstawieniem przez pozwaną kserokopii umowy zakupu nieruchomości przy ul. (...) w N. S. oraz informacjami uzyskanymi w ramach przeprowadzenia dowodów z zeznań świadków Sąd uznał, że zakupu tej nieruchomości jak też samochodu marki S. (...) pozwana wraz z mężem dokonali ze środków pochodzących z ich majątku wspólnego, w szczególności oszczędności poczynionych dzięki wysokim poborom męża pozwanej, pracującego na kierowniczych stanowiskach. Ujawnione okoliczności faktyczne potwierdziły też, że spadkodawcy nie było stać na pomoc finansową dla pozwanej w związku z dokonywanymi zakupami, z uwagi na niewielką wysokość pobieranej emerytury. Tych rzekomych darowizn Sąd również nie uwzględnił w substracie zachowku.

Do substratu zachowku Sąd nie wliczył też kosztów nauki na studiach pozwanej. Postępowanie dowodowe wykazało, że pozwana samodzielnie finansowała swoją edukację na studiach. Utrzymywała się ze stypendium socjalnego i pracy. Rodziców w tym spadkodawcy nie było stać na finasowanie jej utrzymania na studiach, z uwagi na konieczność finasowania utrzymania rodziny z jednej pensji. Żona spadkodawcy w tym czasie nie pracowała. Nawet jedno z trojga rodzeństwa –M. R. zapewne z uwagi na trudną sytuację materialną przez wiele lat do pełnoletniości wychowywała babka.

Do spadku Sąd nie doliczył również darowizny w postaci zakupu przez spadkodawcę na rzecz powoda kilkuletniego F. (...) p i dołożenia połowy ceny na zakup nowego f. (...) p. Postępowanie dowodowe wykazało fakt tych darowizn. Pozwana ostateczne jednak nie wniosła o zaliczenie ich na poczet zachowku powoda z uwagi na trudności dowodowe w tym przedmiocie i bardzo szczątkowe dane odnośnie tych darowizn. Pozwana zatem, a to na niej spoczywał ciężar dowodu nie wykazała wartości tych darowizn zgodnie z art. 995 par 1 k.c. Nie złożono w tym przedmiocie żadnego wniosku dowodowego o opinię biegłego. Ponadto brakowało szczegółowych danych dotyczących tego samochodu. Poza opisem marki samochodu świadkowie A. M. i J. S. oraz pozwana nie podali roku produkcji, stanu samochodu. Powyższe nie pozwalało na przeprowadzanie opinii szacunkowej co do wartości uczynionej przez spadkodawcę darowizny. Jako okoliczność nieudowodnioną Sąd pominął ją zatem przy obliczaniu zachowku dla powoda.

Na mocy art. 991 §1 k.c. powodowi jako spadkobiercy po J. R. przysługuje zachowek w wysokości 2/3 wartości udziału spadkowego, który by przypadł mu przy dziedziczeniu ustawowym. Strony postępowania nie kwestionowały, że w chwili śmierci spadkodawcy powód był trwale niezdolny do pracy.

Wartość zachowku wynosi 53.950 zł (242.779 zł x 1/3 = 80.926 zł x 2/3). Wobec powyższych obliczeń w pozostałym zakresie żądanie powoda należało oddalić. Sąd uznał, iż w świetle art. 203 § 4 kpc cofnięcie powództwa co do kwoty 127.000 zł wraz ze zrzeczeniem się roszczenia jest sprzeczne z prawem a także zasadami współżycia społecznego. Jest to czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu, a zatem kurator nie mógł tego dokonać bez zgody Sądu Rodzinnego/art. 156 kro w zw. z art.178 par.2 kro/, a taką zgodą nie dysponował. Byłoby to działanie na niekorzyść powoda jako osoby częściowo ubezwłasnowolnionej, dlatego Sąd w ramach kontroli /art. 203 par. 4 kpc/ nie uwzględnił oświadczenia pełnomocnika kuratora w tym względzie i dalej idące powództwo oddalił uznając, iż w zaistniałej sytuacji o pozostałej części roszczenia należy wyrzec merytorycznie.

Ustawowe odsetki o wyliczonej kwoty zachowku Sąd zasądził od dnia 18.09.2015 roku do dnia zapłaty. Dłużnik popada w opóźnienie, jeśli nie spełnia świadczenia pieniężnego w terminie, w którym stało się ono wymagalne. Zgodnie z art. 455 k.c., jeśli termin ten nie jest oznaczony , ani nie wynika to z właściwości zobowiązania świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do jego wykonania. Wezwanie takie stawia dłużnika w stan wymagalności. Powód dochodził odsetek od zachowku od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. W trakcie tego postępowania strony jednak podejmowały pertraktacje ugodowe, postępowanie zawieszano z uwagi na nieprawomocność wyroku do sygn. I C 1143/09. Ostatecznie do porozumienia ugodowego nie doszło. Na wyznaczonym na dzień 3.03.2014 roku terminie u notariusza nie doszło do ugodowego załatwienia sprawy. Pozwana odmówiła podpisania umowy notarialnej, Zresztą na zawarcie takiej ugody w świetle w/w przepisów prawa również była potrzebna zgoda sądu opiekuńczego. Zdaniem Sądu niezależnie od powyższego skoro ustalenie substratu zachowku następuje w oparciu o czystą wartość spadku wg. stanu z chwili otwarcia spadku i cen z chwili orzekania o zachowku w oparciu o opinie biegłego sporządzoną w niniejszej sprawie, brak jest podstaw do przyjęcia, by pozwana pozostawała w opóźnieniu we wcześniejszym okresie. O stanie opóźnienia można bowiem mówić wówczas, gdy zobowiązany znał już wszystkie obiektywnie istniejące okoliczności pozwalające mu racjonalnie ocenić zasadność i wysokość zgłoszonego roszczenia z tytułu zachowku ( por. wyrok Sądu najwyższego z dnia 17 września 2010 r., II CSK 178/10, Lex nr 942800; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2013 r., II CSK 403/12, Lex nr 1314389). Strony dopiero na ostatniej rozprawie oświadczyły, iż mają jasność co do wartości substratu zachowku nie kwestionując ostatecznie wyliczeń biegłego. Stąd odsetki za opóźnienie należało zasądzić od daty zamknięcia rozprawy.

O kosztach postępowania Sąd rozstrzygnął w oparciu o art. 100.kpc. Za powoda zwolnionego od kosztów sądowych koszty poniósł Skarb Państwa. Wobec uwzględnienia powództwa w około ¼ części Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanej koszty zastępstwa prawnego w kwocie 1600 zł. Sąd nakazał też ściągnąć od pozwanej na rzecz SP opłatę od pozwu od zasadzonego roszczenia w wysokości 2.697,50 zł oraz 1/4 kosztów opinii biegłego rzeczoznawcy (4.041,30 zł : 4 = 1010,22) czyli łącznie koszty należne od pozwanej to kwota 3.708 zł.

Sąd nie znalazł podstaw do przyznania kosztów pełnomocnikowi z urzędu – adwokatowi W. O., bowiem na mocy postanowienia z dnia 12 listopada 2013 r. (k-145) Sąd cofnął powodowi ustanowienie pełnomocnika z urzędu, a takiej sytuacji zgodnie z treścią art.120 par. 2kpc koszty te powinna ponieść strona, dla której pełnomocnik był ustanowiony. Adwokat W. O. nie złożył tez osobiście wniosku o przyznanie kosztów zastępstwa, jak również oświadczenia, że nie zostały one w żadnej wysokości pokryte.

Dnia 01.10.2015r. SSO Maria Tokarz