Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 listopada 2017 roku

Sąd Rejonowy w Suchej Beskidzkiej I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSR Kazimierz Firlej
Protokolant:	sekretarz sądowy Katarzyna Boczek

po rozpoznaniu w dniu 31 października 2017 roku w Suchej Beskidzkiej na rozprawie

sprawy z powództwa B. D.

przeciwko (...) S.A. V. (...)
z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego (...) S.A. V. (...) z siedzibą w W. na rzecz powoda B. D. kwotę 18.423,92 zł (osiemnaście tysięcy czterysta dwadzieścia trzy 92/100 złotych)
z odsetkami ustawowymi od dnia 21 października 2014 roku do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 922 zł (dziewięćset dwadzieścia dwa złote) z tytułu opłaty od pozwu i kwotę 2.417 zł (dwa tysiące czterysta siedemnaście złotych) z tytułu kosztów zastępstwa prawnego;

3.  nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego
w Suchej Beskidzkiej kwotę 2.326,86 zł (dwa tysiące trzysta dwadzieścia sześć 86/100 złotych) z tytułu wydatków na opinie biegłego wyłożonych ze Skarbu Państwa.

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Rejonowego w Suchej Beskidzkiej

z dnia 13 listopada 2017 r., sygn. akt I C 571/15

Pozwem z dnia 11 kwietnia 2015 r. (k. 3) powód B. D. wniósł o zasądzenie od pozwanej (...) S.A. w W. kwoty 18 423,92 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 21 października 2014 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

Wskazał, że w dniu 24 czerwca 2010 r. zawarł z pozwaną umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym ze składką regularną M. (...), do której zastosowanie znajdowały Ogólne warunki ubezpieczenia na życie o oznaczeniu (...) oraz Załącznik nr 1. Warunki umowy zostały powodowi przedstawione przez przedstawiciela pozwanej, przy czym nie poinformował on powoda o opłatach, które zostaną pobrane w razie wcześniejszego rozwiązania umowy. Umowa została rozwiązana w dniu 29 września 2014 r., a pozwana dokonała wypłaty środków zgromadzonych na jego rachunku w wysokości jedynie 12 282,62 zł, zatrzymując pozostałą kwotę, tj., 18 423,92 zł. Podstawę takiego działania pozwanej miały stanowić uregulowania zawarte w OWU, które zdaniem powoda stanowią niedozwolone klauzule umowne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.

W odpowiedzi na pozew z dnia 22 czerwca 2015 r. (k. 44) pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania. Pozwana zakwestionowała w całości stanowisko powoda, wskazując że postanowienia umowy zawartej z powodem nie zawierają klauzul abuzywnych.

Powód przed zawarciem umowy otrzymał komplet dokumentów jej dotyczących, co potwierdził własnym podpisem. Twierdzenia powoda pozostają w sprzeczności z jego oświadczeniami. Ponadto postanowienia dotyczące wypłaty Świadczenia Wykupu określają świadczenia główne i nie mogą w związku z tym zostać poddane kontroli pod kątem abuzywności. Pozwany wskazał, że przejęcie przez niego odpowiedzialności za zachowanie powoda pomimo powziętych na siebie zobowiązań i świadomości co do długoterminowego charakteru zawartej umowy, który doprowadza do jej ustania przed zakładanym czasem osiągniecia rentowności, ze szkodą również dla pozwanego, świadczyłoby o niegospodarności zakładu ubezpieczeń i działaniu wbrew zasadzie pokrycia kosztów wykonywanej działalności z pobranych składem zgodnie z ustawą o działalności ubezpieczeniowej. Uznanie tego postanowienia za niedozwolone spowodowałoby ponadto niemożność wykonania przedmiotowej umowy i wypłacenia powodowi jakiegokolwiek Świadczenia Wykupu. Wypłata całości Wartość Części Bazowej Rachunku spowodowałaby zachwianie równości stron umowy ubezpieczenia, gdyż w takiej sytuacji zakład ubezpieczeń winien zwrócić powodowi całość zgromadzonych środków, pomimo udzielenia ochrony ubezpieczeniowej przez cały czas trwania umowy ubezpieczenia i poniesienia wysokich kosztów jej zawarcia i wykonania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Przedmiotem działalności pozwanej są ubezpieczenia na życie.

W toku postępowania pozwana zmieniła nazwę ze (...) S.A. w W. na V. L. Towarzystwo (...) S.A. V. (...) w W..

Dowód: odpis z KRS nr (...) (k. 12-16), odpis z KRS nr (...) (k. 147-151/2)

Powód B. D. zawarł z pozwaną w dniu 24 czerwca 2010 r. umowę o (...) z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. (...), nr polisy (...), na okres od 23 czerwca 2010 r. do 23 czerwca 2030 r, ze składką regularną w wysokości 1 800,00 zł opłacaną kwartalnie.

Dowód: polisa nr (...) (k. 17)

Przed zawarciem umowy z powodem umówił się na spotkanie przedstawiciel pozwanej - P. W., który posiadał numer telefonu powoda od jego sąsiada. Spotkanie odbyło się w domu powoda, podczas którego była obecna również jego żona - E. D.. Powód nie planował zawarcia umowy, natomiast z uwagi na posiadanie umowy ubezpieczenia na życie w innej firmie ubezpieczeniowej chcieli wraz z żoną porównać oferty.

Agent podał, że jeżeli podpiszą umowę, to firma ubezpieczeniowa obejmie ich opieką. Powód osiągnie większy zysk niż w przypadku lokaty bankowej. Agent poinformował, że na takiej polisie nie stracą pieniędzy, przy czym mówił o ryzyku inwestycyjnym, wskazując podział na produkty agresywne lub stabilne. Powód zainteresowany był produktem stabilnym. W przypadku wyboru przez powoda jakichś akcji, po kilku miesiącach pozwana miała skontaktować się nim i poinformować czy przynoszą one zysk i czy ewentualnie trzeba je zmienić. Jedynie w pierwszym roku trwania przedmiotowej umowy miały występować największe koszty i wówczas nie należało takiej polisy likwidować. Agent powiedział, że umowę można wypowiedzieć, ale nie udzielił bliższych informacji na ten temat. Prosił powoda o podanie numerów telefonów do znajomych.

Przedstawiciel pozwanej nie wskazał, że w przypadku wcześniejszego wypowiedzenia umowy pozwana zatrzyma jakąś część środków. Nie mówił jakie są koszty polisy, koszty wynagrodzenia pracowników pozwanej, wynajmu lokali, reklamy, jak również czyją własności będą środki zgromadzone na koncie.

Podczas spotkania został wypełniony wniosek o zawarcie umowy. Powód wybrał czas trwania umowy, natomiast z tabeli wynikało, że w wieku w jakim jest powinien płacić składkę w wysokości 1 800,00 zł kwartalnie.

Przez pierwszy rok trwania umowy agent telefonował, żeby się spotkać i zmienić zawarte w polisie produkty na inne. W kolejnych latach małżonkowie dzwonili do P. W., ale powiedział że już nie pracuje dla pozwanej. Powód telefonował do pozwanej w celu uzyskania informacji czy jego pieniądze przynoszą zysk czy stratę. Został poinformowany, że otrzyma maile w tym przedmiocie. To jednak nie nastąpiło.

Dowód: zeznania świadka E. D. (k. 116/2-117/2, czas nagrania: 00:14:34), zeznania świadka P. W. (k. 140-141/2), zeznania powoda B. D. (k. 223/2-224, czas nagrania: 00:04:29)

P. W. był doradcą finansowym w (...) S.A. Pracował w systemie rekomendacyjnym.

Wniosek o zawarcie umowy został podpisany przez również pracującego w (...) S.A. K. K..

Dowód: wniosek o zawarcie umowy z dnia 24 czerwca 2010 r. (k. 25-26), zeznania świadka K. K. (k. 117/2, czas nagrania: 00:57:59), zeznania świadka P. W. (k. 140-141/2)

Powód nie mógł indywidualnie ustalić warunków umowy. Nie było możliwości zmiany postanowień wynikających z OWU. Przedstawiciel pozwanej mógł oferować tylko produkty przewidziane w danym pakiecie.

Dowód: zeznania świadka P. W. (k. 140-141/2)

Zgodnie Ogólnymi Warunkami Umowy (...) przedmiotem umowy było życie ubezpieczonego oraz inwestowanie środków pochodzących ze składek wpłacanych z tytułu umowy w ramach Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych w okresie, na jaki umowa została zawarta. Celem umowy nie była realizacja zysków w krótkim okresie czasowym (§ 3 ust. 1 OWU).

Zakres ubezpieczenia obejmował zdarzenia ubezpieczeniowe takie jak: dożycie przez ubezpieczonego daty dożycia albo śmierć ubezpieczonego w okresie ubezpieczenia (§ 3 ust. 2 OWU).

W przypadku zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego ubezpieczyciel był obowiązany wypłacić kwotę równą Wartości Rachunku (w przypadku dożycia ubezpieczonego daty dożycia) bądź kwotę równą Wartości Rachunku powiększoną o kwotę równą 10% Wartości Części Bazowej Rachunku lub kwotę równą sumie wpłaconych Składek Regularnych i Składek Dodatkowych, zmniejszoną o wartość środków odpisanych z Rachunku Jednostek Funduszy w związku z częściowymi wypłatami Świadczenia Wykupu (w przypadku śmierci ubezpieczonego w okresie ubezpieczenia) (§ 4 ust. 1 i 2 OWU).

W przypadku zajścia zdarzeń określonych w OWU, innych niż wskazane w § 3 ust. 2 lub § 6 ust. 2 (przewidującym możliwość odstąpienia od umowy w terminie 30 dni od daty doręczenia polisy) ubezpieczyciel miał wypłacić ubezpieczającemu Świadczenie Wykupu w wysokości kwoty nie wyższej niż kwota odpowiadająca Wartości Części Wolnej Rachunku, powiększonej o określony procent Wartości Części Bazowej Rachunku, wskazany w ust. 1 Załącznika nr 1 do OWU (§ 4 ust. 3 OWU).

Umowa mogła ulec rozwiązaniu wskutek m.in. wypłaty Świadczenia Wykupu – z dniem doręczenia wniosku o całkowitą wypłatę Świadczenia Wykupu (§ 10 ust. 1 pkt 6 OWU).

W przypadku przedterminowego rozwiązania umowy, na skutek m.in. ww. zdarzenia, wypłacana wysokość Świadczenia Wykupu w zakresie Wartości Części Bazowej Rachunku uwzględniała jej pomniejszenie o koszty poniesione przez ubezpieczyciela związane z dystrybucją i zawarciem umowy oraz o koszty związane z prowadzoną przez ubezpieczyciela działalności gospodarczą, które w związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy nie będą mogły zostać pokryte z opłat, określonych w § 24 ust. 1 (opłaty: wstępnej, za udzielenie tymczasowej ochrony ubezpieczeniowej, za ryzyko, administracyjnej, za zarządzanie aktywami Rachunku Jednostek Funduszy, za zarządzanie aktywami Portfeli Modelowych, operacyjnej, innych opłat z tytułu dodatkowych usług oferowanych przez ubezpieczyciela, związanych z Ubezpieczeniowymi Funduszami Kapitałowymi, określonymi w szczegółowych regulaminach), jakie byłyby pobierane przez ubezpieczyciela w trakcie całego okresu, na jaki umowa została zawarta. Wypłacający Świadczenie Wykupu ubezpieczyciel nie naliczał ani nie potrącał z wypłaconego świadczenia jakiejkolwiek kary umownej lub odstępnego, w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego, związanych z przedterminowym rozwiązaniem umowy (§ 10 ust. 5 OWU).

Ubezpieczający miał prawo począwszy od drugiej Rocznicy Polisy, wystąpić o całkowitą wypłatę Świadczenia Wykupu, pod warunkiem, że opłacił wszystkie Składki Regularne w należnej wysokości, wymagane do dnia złożenia wniosku wskazanego w ust. 3 pkt 1 (tj. wniosku o częściową lub całkowitą wypłatę Świadczenia Wykupu, podpisanego przez osobę uprawnioną do otrzymania Świadczenia Wykupu). Złożenie wniosku o całkowitą wypłatę Świadczenia Wykupu skutkowało rozwiązaniem Umowy z dniem złożenia wniosku (§ 23 ust. 1 OWU).

Wysokość Świadczenia Wykupu na dany dzień była równa Wartości Części Wolnej Rachunku oraz określonego procentu Wartości Części Bazowej Rachunku, wskazanego w ust. 15 Załącznika nr 1 do OWU (§ 23 ust. 5 OWU).

Zgodnie z ust. 15 Załącznika nr 1 do OWU określony procent Części Bazowej Rachunku wypłacany Ubezpieczającemu, w przypadku odpisania Jednostek Funduszy z Części Bazowej Rachunku w związku z całkowitą lub częściową wypłatą Świadczenia Wykupu wynosił w przypadku zawarcia umowy na okres 20-tu lat: 0% w pierwszym i drugim roku umowy, 20% w trzecim, 30% w czwartym, 40% w piątym, 50% w szóstym, 60% w siódmym, 65% w ósmym, 67% w dziewiątym, 69% w dziesiątym, 72% w jedenastym, 74% w dwunastym, 77% w trzynastym, 79% w czternastym, 82% w piętnastym, 84% w szesnastym, 87% w siedemnastym, 90% w osiemnastym, 93% w dziewiętnastym i 96% w dwudziestym.

Dowód: Ogólne Warunki Umowy wraz z Załącznikiem nr 1 (k. 18-23)

W pewnym okresie czasu powód przerwał wpłaty składek, ale wówczas poinformowano go, że poniesie w związku z tym większe koszty. Wówczas wznowił wpłaty.

Dowód: zeznania powoda B. D. (k. 223/2-224, czas nagrania: 00:04:29)

Powód wypowiedział umowę z uwagi na brak środków na opłacanie kolejnych składek.

Dowód: zeznania świadka E. D. (k. 116/2-117/2, czas nagrania: 00:14:34), zeznania powoda B. D. (k. 223/2-224, czas nagrania: 00:04:29)

W związku ze złożeniem przez powoda wniosku o całkowitą wypłatę Świadczenia Wykupu umowa została rozwiązana z dniem 29 września 2014 r.

Na dzień rozwiązania umowy Wartość Umowy została ustalona przez pozwaną na kwotę 30 706,54 zł, natomiast Świadczenie Wykupu na 12 282,62 zł i ta też kwota została pozwanemu wypłacona.

Dowód: pismo pozwanej z dnia 21 października 2014 r. (k. 28), rozliczenie z tytułu umowy (k. 29)

Powód wezwał pozwaną do dobrowolnej wypłaty mu całej zgromadzonej przez niego kwoty, bez potrącania jakichkolwiek opłat zastrzeżonych na wypadek rezygnacji z wykonania umowy, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania.

Pozwana wezwanie odebrała w dniu 13 października 2014 r.

Dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 7 października 2014 r. (k. 31-37), potwierdzenie odbioru (k. 35-35/2)

Pozwana w związku z zwarciem z powodem umowy łącznie poniosła koszty w wysokości 11 442,78 zł, w tym 8 492,21 zł stanowiące koszty prowizji; 1 577,39 zł stanowiące pozostałe koszty akwizycji; 1 357,69 zł stanowiące koszty administracyjne związane z wykonaniem umowy oraz 15,49 zł stanowiące pozostałe koszty techniczne.

Dowód: zestawienie kosztów (k. 59-66)

Łączne koszty poniesione przez pozwaną w związku z zawarciem i kontynuacją do dnia rozwiązania przedmiotowej umowy ubezpieczenia powinny mieścić się w przedziale pomiędzy 10 886,96 zł, a 12 529,67 zł. Wyliczenie kosztów ponoszonych przez pozwaną w związku z zawarciem umowy było zgodne z metodami aktuarialnymi.

Koszty jakie ponosiła pozwana były przez nią pokrywane z pobieranych opłat. Łącznie pobrane opłaty w trakcie trwania przedmiotowej umowy ubezpieczenia wynosiły 2 080,79 zł.

Wszystkie opłaty były pobierane z ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego. Opłaty te służyły pokryciu kosztów w związku z zawarciem i kontynuacją do dnia rozwiązania przedmiotowej umowy ubezpieczenia. Opłaty ze względu na krótki czas trwania umowy ubezpieczenia nie pokryły wszystkich kosztów, dlatego też pozwana zastosowała zapis wskazujący, że Świadczenie Wykupu jest równe wysokości kwoty nie wyższej niż kwota odpowiadająca Wartości Części Wolnej Rachunku, powiększonej o określony procent Wartości Części Bazowej, wskazany w ust. 15 Załącznika nr 1 do OWU.

Wypłata Wartości Wykupu jest najczęściej realizowanym świadczeniem z umów ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym. W większości umów ubezpieczenia, które są rozwiązywane w początkowym okresie ich trwania, zakłady ubezpieczeń ponoszą stratę. Nie zawsze ustalenie procentu Wartości Części Bazowej Rachunku, o którym mowa w ww. powołanym ust. 15, w pełni ogranicza ryzyko związane z zachowaniem ubezpieczających.

Dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu aktuariatu z dnia 16 stycznia 2017 r. (k. 159), opinia uzupełniająca z dnia 13 kwietnia 2017 r. (k. 185), opinia uzupełniająca z dnia 17 lipca 2017 r. (k. 203)

Ustalenia Sądu znajdują uzasadnienie we wszystkich przeprowadzonych dowodach, które zostały powołane przy ustalaniu podstawy faktycznej rozstrzygnięcia.

Ustalenia co do przebiegu spotkania powoda i jego żony z przedstawicielem pozwanej Sąd poczynił w oparciu głównie o zeznania powoda i jego żony, bowiem P. W. nie pamiętał jak spotkanie to przebiegało, jak również jakich informacji udzielił powodowi, a jakich nie.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

W ramach niniejszego postępowania powód dochodził od pozwanej kwoty 18 423,92 zł, którą pozwana zatrzymała w związku z przedterminowym rozwiązaniem przez powoda umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Powód podnosił, że postanowienia Ogólnych warunków ubezpieczenia, które przewidywały możliwość zatrzymania tej kwoty przez pozwaną, stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. i w związku z tym winny być wobec niego bezskuteczne, i co do tej okoliczności sprowadził się pomiędzy stronami spór.

W ocenie Sądu, należy zgodzić się z twierdzeniem powoda, iż postanowienia umowne, zawarte w § 10 i § 23 OWU oraz ust. 15 Załącznika nr 1, przyznające ubezpieczycielowi prawo do wypłaty jedynie 40% środków zgromadzonych na rachunku powoda w przypadku przedterminowego wypowiedzenia umowy, należało uznać za niedozwolone postanowienia umowne, które nie wiążą konsumenta.

Powód zawierając umowę ubezpieczenia przystąpił do niej jako konsument w rozumieniu art. 22 ¹ k.c., natomiast pozwana zawierała umowę jako przedsiębiorca, co nie było kwestionowane.

W myśl art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawartej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jednocześnie, stosownie do § 3 powołanego przepisu, za nieuzgodnione indywidualnie należy uznać te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4).

Wątpliwości Sądu nie budziło, że postanowienia przedmiotowej umowy ubezpieczenia, nie były uzgodnione z powodem indywidualnie. Pozwana zawierając umowę posłużyła się jej wzorem, używanym masowo w ramach prowadzonej przez siebie działalności. Również przedstawiciel pozwanej, który miał przedstawić ofertę powodowi wskazał, że nie było możliwości indywidulanego ustalenia warunków umowy z powodem. Powód miał możliwość ustalenia jedynie okresu trwania umowy, w pozostałym zakresie nie miał żadnego wpływu na jej treść, a samo zawarcie umowy było akceptacją postanowień wynikających z wzorca umowy zaproponowanego przez pozwaną.

W ocenie Sądu nie ma również wątpliwości, że postanowienia przewidujące możliwość pomniejszenia należnej ubezpieczającemu kwoty w przypadku przedterminowego rozwiązania umowy o określoną procentowo kwotę, kształtowały prawa i obowiązki będącego konsumentem powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszając jego interesy.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 lipca 2005 r., sygn. akt I CK 832/04, w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści takiego stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku.

Za sprzeczne z dobrymi obyczajami uznaje się zatem działania, które zmierzają do niedoinformowania i wykorzystania niewiedzy konsumenta, jak również takie które przy tworzeniu klauzul umownych godzą w równowagę kontraktową stosunku obligacyjnego. Dobrym obyczajem jest dbałość przedsiębiorcy o pewność i jasność stosunku prawnego łączącego go z konsumentem, jak również to, by przedsiębiorca nie wykorzystywał swojej uprzywilejowanej pozycji kontraktowej, będącej rezultatem stosowania przez niego jednostronnie ustalonego wzorca umowy i nie przenosił na konsumenta ryzyka związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą. Przez rażące naruszenie interesów konsumenta należy z kolei rozumieć dyskomfort konsumenta spowodowany takimi okolicznościami jak strata czasu, naruszenie prywatności, niedogodności organizacyjne, wprowadzenie w błąd lub inne uciążliwości, jakie mogły powstać w skutek wprowadzenia do umowy takiego postanowienia.

Postanowienia przedmiotowej umowy w zakresie określenia wysokości Świadczenia Wykupu, w odniesieniu do Wartości Części Wolnej Rachunku oraz określonego procentu Wartości Części Bazowej Rachunku, nie pozwalały na ich jednoznaczne zrozumienie, jak również obliczenie tego jaka kwota zostanie zatrzymana w razie rozwiązania umowy przed upływem okresu jej obowiązywania. Zdaniem Sądu wyżej wymienione sformułowania mogą być niezrozumiałe dla przeciętnego konsumenta, niezajmującego się na co dzień problematyką ubezpieczeń, zwłaszcza jeśli ubezpieczenie połączone jest z inwestowaniem w fundusze kapitałowe. Takie ukształtowanie obowiązku nałożonego na konsumenta pozostaje w sprzeczności z zasadą konstruowania jasnych i przejrzystych postanowień umownych bez zatajania jakichkolwiek okoliczności mających wpływ na prawa i ekonomiczną sytuację konsumenta w razie zawarcia umowy. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika ponadto, że w chwili kiedy powód zawierała umowę nie został jasno poinformowany przez agenta o takich konsekwencjach rozwiązania umowy

Jednocześnie za naruszające dobre obyczaje uznać należało również faktyczne pozbawienie konsumenta możliwości rozwiązania umowy. Poprzez zastosowanie wskazanego postanowienia konsument mógł albo kontynuować ubezpieczenie, płacąc składki do zakończenia okresu obowiązywania umowy bądź ziszczenia się zdarzenia ubezpieczeniowego, albo zrezygnować z ubezpieczenia i utracić znaczną część środków finansowych wpłaconych uprzednio w postaci składki.

Zdaniem Sądu pomniejszenie świadczenia wykupu zostało wprowadzone z zamiarem blokowania wypowiedzenia przez klienta umowy, a nie potrącenia kosztów, jak twierdziła pozwana. Postanowienia samego OWU nie wyjaśniają jakiemu celowi służy pozostawienie ponad połowy (60%) środków zgromadzonych na rachunku ubezpieczającego dla pozwanej, biorąc pod uwagę, że kwota zatrzymana przez pozwaną przewyższa wskazane przez nią koszty, które miała ponieść w związku z zawarciem przedmiotowej umowy. W OWU wskazano jedynie, że koszty te związane są z dystrybucją i zawarciem umowy oraz z prowadzoną przez ubezpieczyciela działalności gospodarczą. Nie można obciążać konsumenta nieczytelnymi, w żaden sposób niezidentyfikowanymi i niedającymi się zweryfikować kosztami akwizycji, reklamy, czy wynagrodzenia pracowników.

W tym kontekście nieprzydatna okazała się sporządzona przez biegłego aktuariusza opinia, wskazująca na prawidłowość obliczenia przez pozwaną kosztów jakie poniosła w związku z zawarciem umowy z powodem. Nawet bowiem jeżeli pozwana poniosła wymienione koszty, nie można w związku z powyżej wskazanymi okolicznościami, obciążyć nimi powoda. Uznanie postanowienia uprawniającego pozwaną do zatrzymania 60% środków zgromadzonych na rachunku za niedozwolone postanowienie umowne powoduje, że postanowienie to upada w całości. Nie ma zatem znaczenia jakie w rzeczywistości koszty poniosła pozwana, a w szczególności brak jest podstaw do pomniejszenia świadczenia powoda o wysokość rzeczywiście poniesionych przez stronę pozwaną kosztów. Takie ukształtowanie stosunku umownego stanowi swoistą sankcję dla przedsiębiorcy za ukształtowanie praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, w sposób rażąco naruszający jego interesy. Pozwana jako podmiot profesjonalny i mający wyłączny wpływ na treść ukształtowanego wzorca winna była zadbać o takie jego sformułowanie, aby nie narazić się na zarzut sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażące naruszenie interesów konsumenta. Jeżeli natomiast tego nie uczyniła, nie może obecnie powoływać się na poniesione przez siebie koszty. Takiego działania pozwanej nie usprawiedliwia również konieczność prowadzenia przez nią działalności ubezpieczeniowej w sposób zapewniający osiągnięcie rentowności i pokrycia kosztów wykonywanej działalności z pobranych składek. Całkowitego ciężaru poniesienia tego rodzaju kosztów, a w konsekwencji całości ryzyka prowadzonej działalności gospodarczej nie można przerzucać na konsumenta.

Odnosząc się w konsekwencji do ostatniej z przewidzianych w art. 385 ¹ k.c. przesłanek, ograniczającej dopuszczalność oceny postanowień umowy do tych, które nie określają głównych świadczenia stron, wskazać należy, że przedmiotowemu świadczeniu znaczenie takie nie zostało nadane w łączącej strony umowie, a nadto sam charakter tego świadczenia, a więc w istocie rozliczenie wpłaconych przez ubezpieczającego środków finansowych z uwagi na wcześniejsze rozwiązanie umowy, przeczy nadaniu mu takiego znaczenia. Ogólne warunki umowy wprost wskazywały, że przedmiotem ubezpieczenia jest życie powoda oraz inwestowanie środków pochodzących ze składek. Pozostałe kwestie, w tym te określające skutki całkowitej wypłaty środków zgromadzonych na rachunku przed upływem okresu obowiązywania umowy, w tym możliwość pomniejszenia zgromadzonych przez powoda środków o określoną procentowo kwotę, były natomiast kwestią wtórną i nie stanowiły świadczeń głównych w rozumieniu przepisu art. 385 ¹ k.c. W związku z tym mogły zostać poddane kontroli pod względem niedozwolonego postanowienia umownego.

Zgodzić również należy się z wyrażonym w tym przedmiocie stanowiskiem Sądu Najwyższego, zawartym w uchwale z dnia 29 czerwca 2007 r., sygn. akt III CZP 62/07, że brzmienie art., 385 ¹ k.c. nie pozwala na szeroką interpretację formuły „postanowień określających główne świadczenia stron”. Z tego powodu postulowane jest, aby sformułowanie to rozumieć wąsko, jako obejmujące swym zakresem tylko te zapisy, które wprost odnoszą się do obowiązku głównego, podstawowego, realizowanego w ramach umowy. Wszelkie wątpliwości należy natomiast rozstrzygać na rzecz objęcia klauzuli kontrolą merytoryczną.

Mając na uwadze powyższe, w ocenie Sądu, uznać należało, że zastrzeżenie przez pozwaną wypłaty jedynie części wartości środków zgromadzonych przez powoda na wypadek rozwiązania umowy przed upływem okresu jej obowiązywania, uzasadniało zakwalifikowanie go jako niedozwolonego postanowienia umownego w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Konsekwencją uznania przedmiotowego postanowienia umownego za niedozwolone jest jego upadek w całości. Tym samym zatrzymana na jego podstawie przez pozwaną kwota w wysokości 18 423,92 zł jest nienależna i jako taka z mocy art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. podlega zwrotowi, o czym Sąd orzekł jak w pkt 1 sentencji wyroku.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c., od dnia 21 października 2014 r. jako dnia następującego po terminie wyznaczonym przez powoda pozwanej w wezwaniu do zapłaty.

W pkt 2 sentencji wyroku orzeczono o kosztach zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu zawartą w art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Na koszty te złożyły się: opłata sądowa od pozwu w kwocie 922,00 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika powoda w wysokości 2 400,00 zł ustalone na podstawie § 6 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 461).

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 623 t. j.) Sąd nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Suchej Beskidzkiej kwotę 2 326,86 zł z tytułu wydatków na opinię biegłego wyłożonych ze Skarbu Państwa. Łączny koszt opinii wyniósł 3 326,86 zł, pozwana uiściła natomiast już zaliczkę na ten cel w wysokości 1 000,00 zł. Do rozliczenia pozostała w związku z tym kwota wymieniona w pkt 3 sentencji.