Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 7 marca 2024 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:

Sędzia Jarosław Tyrpa

po rozpoznaniu w dniu 7 marca 2024 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku M. L. (1)

z udziałem J. K. (1)

o wpis do księgi wieczystej

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa - Podgórza w Krakowie z dnia 25 października 2023 r., sygnatura akt DzKw/KR1P/ 93078/23

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  stwierdzić, że wnioskodawca i uczestnik ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w prawie.

Sędzia Jarosław Tyrpa

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 7 marca 2024 roku

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 25 października 2023 r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek M. L. (1) o wpis - w księdze wieczystej, prowadzonej dla działki numer (...) o powierzchni 0,0526 ha, o której założenie składano we wniosku Dz.Kw./KR1P/00092231/23 – prawa własności M. L. (1) w udziale 16/576 części na podstawie umowy z dnia 1 sierpnia 2023 roku w miejsce udziału J. K. (1).

Na podstawie treści (...) 26 P., dokumentów dołączonych do wniosku w niniejszej sprawie, dokumentów zalegających przy wcześniejszym prawomocnie oddalonym wniosku o założenie księgi wieczystej dla wskazanej nieruchomości DzKw/KRlP/00021307/23, jak również dokumentów zalegających przy wcześniejszym nieprawomocnie oddalonym wniosku o założenie księgi wieczystej dla wskazanej nieruchomości - DzKw/KRlP/00092231/23, Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

Księga wieczysta dawna (...) 26 P. prowadzona jest dla działki (...) o powierzchni 0,0526 ha (obręb ewidencyjny (...), jednostka ewidencyjna P.). Ostatni wpis na karcie B wykazu hipotecznego został dokonany w 1946 roku. W późniejszym czasie ujawniono wyłącznie w 1970 i 1972 roku na karcie C ostrzeżenia o wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego (wpisy nie dotyczyły działki (...)).

Na karcie B wykazu hipotecznego jako współwłaściciele nieruchomości ujawnieni są:

-

B. S. (1) w udziale 6/36 części na podstawie dekretu dziedzictwa z 12 września 1908 roku po I. D.,

-

B. z D. S. w udziale 6/36 części na podstawie kontraktu kupna sprzedaży z 26 września 1910 roku,

-

J. S. w udziale 2/6 części na podstawie kontraktu kupna sprzedaży z 7 stycznia 1911 roku,

-

A. D. w udziale 36/576 części na podstawie dekretu przyznania spadku z 10 maja 1927 roku po T. R.,

-

M. R. w udziale 36/576 części na podstawie dekretu przyznania spadku z 10 maja 1927 roku po T. R.,

-

J. D. w udziale 6/576 części na podstawie kontraktu kupna sprzedaży z 24 listopada 1928 roku,

-

J. F. (1) w udziale 57/576 części na podstawie umowy sprzedaży z 11 kwietnia 1946 roku,

-

J. F. (2) w udziale 57/576 części na podstawie umowy sprzedaży z 11 kwietnia 1946 roku.

W wypisie z rejestru gruntów dla działki (...) odnotowano, że wszyscy wymieni wyżej współwłaściciele nieruchomości ujawnieni w (...) 26 P. są osobami nieżyjącymi. B. S. (1) zmarła w dniu 21 lutego 1957 roku. Spadek po zmarłej nabyły jej córki M. L. (2) ze S. E. (nazwisko tożsame do E.) i S. ze S. K. po połowie. M. E. umową z dnia 10 października 1961 roku zbyła udział w spadku przysługujący jej po matce B. S. (1) po połowie na rzecz B. M. (1) i R. B.. J. S. zmarł w dniu 2 marca 1965 roku. Spadek po zmarłym nabyły jego córki S. K. z domu S. i M. E. z domu S. po połowie. M. E. zmarła w dniu 14 listopada 1977 roku. Spadek po zmarłej nabyły jej dzieci C. S. i R. B. w udziałach po ½ części. R. B. zmarła w dniu 1 lutego 1987 roku. Spadek po zmarłej nabył B. M. (1) w całości. B. M. (1) zmarł w dniu 13 września 1995 roku. Spadek po zmarłym nabyła jego żona S. M. oraz synowie E. M. i J. M. w udziałach po 1/3 części. S. M. zmarła w dniu 11 marca 2000 roku. Spadek po zmarłej nabyli jej synowie E. M. i J. M. w udziałach po 14 części. J. F. (1) zmarł w dniu 29 stycznia 1958 roku. Spadek po zmarłym nabyła jego żona J. F. (2) w udziale ¼ części oraz syn Z. F. w udziale ¾ części za wyjątkiem majątku podlegającego według obowiązującego małżonków ustroju majątkowego podziałowi na wypadek ustania małżeństwa, który dziedziczy syn Z. F. w całości. J. F. (2) zmarła w dniu 8 kwietnia 1966 roku. Spadek po zmarłej nabył jej syn Z. F. w całości. Z. F. zmarł w dniu 29 lipca 1998 roku. Spadek po zmarłym nabyła jego żona E. F. oraz córka B. M. (2) w udziałach po ½ części. E. F. zmarła w dniu 4 września 2015 roku. Spadek po zmarłej nabyła córka B. M. (2) w całości. S. K. zmarła w dniu 26 września 1990 roku. Spadek po zmarłej nabyli jej dzieci J. K. (2), S. K., C. K., A. P. i W. K. w udziałach po 2/12 części, jak również wnuki J. K. (1) i J. K. (2) w udziałach po 1/12 części. Umową sprzedaży z dnia 28 lutego 2023 roku, zawartą w formie aktu notarialnego przed notariuszem G. P. (rep. A nr (...)), B. M. (2) sprzedała M. L. (1) przysługujący jej udział w wysokości 114/576 części w prawie własności nieruchomości składającej się z działki (...) za podaną w umowie cenę, zaś M. L. (1) udział we współwłasności wskazanej nieruchomości za określoną w umowie cenę kupił. Na podstawie wskazanej umowy M. L. (1) wnosił w sprawie DzKw/KRlP/ (...) o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości składającej się z działki (...) oraz ujawnienie w jej treści siebie jako współwłaściciela nieruchomości w udziale 114/576 części oraz przeniesienie z (...) 26 P. wpisów dotyczących pozostałych współwłaścicieli nieruchomości (wniosek prawomocnie oddalono). W treści umowy sprzedaży z 28 lutego 2023 roku wskazano, że B. S. (1), B. z D. S., J. S.. A. D..

M. D. i J. D. są osobami nieżyjącymi, przy czym postępowania spadkowe po zmarłych zostały przeprowadzone, co wynika z postępowania prowadzonego przez Starostę (...) do sygn. GN. (...). (...)-233/06, w której spadkobiercy wskazanych osób są stronami (par. 10 aktu notarialnego). Umową sprzedaży z dnia 31 lipca 2023 roku, zawartą w formie aktu notarialnego przed notariuszem G. P. (rep. A nr (...)), J. M. sprzedał M. L. (1) przysługujący mu udział w wysokości 72/576 części w prawie własności nieruchomości składającej się z działki (...) za podaną w umowie cenę, zaś M. L. (1) udział we współwłasności wskazanej nieruchomości za określoną w umowie cenę kupił. Na podstawie wskazanej umowy M. L. (1) wnosił w sprawie DzKw/KRlP/ (...) o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości składającej się z działki (...) oraz ujawnienie w jej treści siebie jako współwłaściciela nieruchomości w udziale 72/576 części oraz przeniesienie z (...) 26 P. wpisów dotyczących pozostałych współwłaścicieli nieruchomości (wniosek nieprawomocnie oddalono postanowieniem z dnia 11 października 2023 roku). Umową sprzedaży z dnia 1 sierpnia 2023 roku, zawartą w formie aktu notarialnego przed notariuszem G. P. ((...)), J. K. (1) jako spadkobierca zmarłej w dniu 26 września 1990 roku S. K. w udziale 1/12 części spadku, sprzedał M. L. (1) przysługujący mu udział w wysokości 16/576 części w prawie własności nieruchomości składającej się z działki (...) za podaną w umowie cenę, zaś M. L. (1) udział we współwłasności wskazanej nieruchomości za określoną w umowie cenę kupił.

Sąd Rejonowy wskazał, że nie została, wobec nieprawomocnego oddalenia wniosku w sprawie Dz.Kw (...). (...), założona księga wieczysta, w której możliwe byłoby ujawnienie wnioskodawcy jako współwłaściciela w udziale 16/576 części. Wobec ustalenia, że nieruchomość składająca się z działki (...) objęta jest dawną (...) 26 P. i nie została dla niej założona nowa księga wieczysta, zrealizowanie wniosku wymagało założenia nowej księgi wieczystej dla tej nieruchomości, bowiem wpis prawa własności wnioskodawcy stanowiłby pierwszy wpis. Za aktualne Sąd Rejonowy uznał wskazane w sprawie Dz.Kw (...). (...) przeszkody do założenia księgi wieczystej, które skutkowały oddaleniem wniosku także w niniejszej sprawie, wskazując, że przeszkodą do założenia księgi wieczystej dla przedmiotowej nieruchomości jest to, że wnioskodawca nie wskazał pozostałych (poza nim) współwłaścicieli nieruchomości, zaś założenie nowej księgi wieczystej wymaga wskazania wszystkich współwłaścicieli nieruchomości. Ujawnieni w dawnej (...) 26 P. jako właściciele B. S. (1), J. S., A. D., M. R., J. D., J. F. (1) i J. F. (2) zmarli, przy czym zostało po nich przeprowadzone postępowanie spadkowe. Wnioskodawca nabył w całości udziały które przysługiwały J. F. (1) i J. F. (2) (umowa z 28 lutego 2023 roku), część udziału przysługującego J. M. jako jednemu z następców prawnych B. S. (2) i J. S. (umowa z 31 lipca 2023 roku) i część udziału przysługującego J. (...) jako jednemu ze spadkobiwerców S. K. (umowa z dnia 1 sierpnia 2023 roku, która stanowić ma podstawę wpisu w niniejszej sprawie).

Zdaniem Sądu pierwszej instancji nabycie przez wnioskodawcę udziałów J. M. i J. K. (1), jako następców prawnych po B. S. (1), J. S. i S. K. ma ten skutek, ze dla konieczne jest wskazanie pozostałych następców tych osób jako aktualnych właścicieli nieruchomości. Zwrócił uwagę, ze pozostali ujawnienie w (...) 26 P. jako współwłaściciele A. D., M. R. i J. D. są osobami zmarłymi, co oznacza, że konieczność wskazania także ich następców prawnych.

Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że nie zachodzi w okolicznościach sprawy wyjątek, o którym mowa w w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2014 roku, I CSK 204/12. Po pierwsze A. D., M. R. i J. D. nie są osobami zaginionymi i zmarłymi, skoro przeprowadzono po nich postępowanie spadkowe.

Apelację od tego postanowienia złożył wnioskodawca, zaskarżając je w całości, zarzucając naruszenie:

1.  § 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 lipca 1986 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych założonych przed dniem 1 stycznia 1947 r. oraz utraty mocy prawnej niektórych takich ksiąg poprzez jego niezastosowanie i zaniechanie przeprowadzenia z urzędu procedury przeniesienia wpisów z księgi dawnej uregulowanej w tym przepisie, jak również poprzez błędną jego wykładnię i przyjęcie, że przepis ten jest adresowany do strony, a nie do Sądu;

2.  art. 626 ¹ § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i odmowę przeniesienia wpisów z księgi dawnej co do nieżyjących współwłaścicieli, których ułamkowe prawo własności nie podlega zastąpieniu przez ułamkowe prawo własności wnioskodawcy, które ma zostać wpisane, a to w wyniku uznania, że nie zachodzą szczególne okoliczności wskazane w postanowieniu Sądu Najwyższego o sygn. I CSK 204/13;

3.  art. 1 ust. 2 u.k.w.h. poprzez jego niezastosowanie.

Formułując powyższe zarzuty, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez założenie księgi wieczystej dla nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), objętej (...) 26 P. oraz ujawnienie w niej prawa własności wnioskodawcy w części wynikającej z aktu notarialnego Rep (...) oraz przeniesienia wpisów dotyczących prawa własności pozostałych osób ujawnionych w powyższym (...).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Stosownie do art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., kognicja sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym ma charakter silnie zawężony, sprowadzając się do badania treści księgi wieczystej i wniosku oraz treści i formy dołączonych do niego dokumentów. Powyższa regulacja determinuje również zakres rozpoznania sprawy przez sąd odwoławczy, który ogranicza się do rozstrzygnięcia, czy orzeczenie sądu pierwszej instancji było zgodne z prawem w świetle: treści wniosku, treści i formy dokumentów stanowiących podstawę wpisu oraz treści księgi wieczystej. Sąd wieczystoksięgowy nie prowadzi postępowania dowodowego jak ma to miejsce w procesie cywilnym, z wyjątkiem dowodu z dokumentów - i to wyłącznie takich, które stanowią podstawę wpisu (por. uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2009 r., III CZP 80/09, LEX nr 531134 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z 5 września 2008 r., I CSK 60/08, LEX nr 465956, z 21 lipca 2010 r., III CSK 122/10, LEX nr 1620545 oraz z 16 maja 2019 r., I CSK 647/18, LEX nr 2657467).

Na gruncie rozpatrywanej sprawy z załączonych dokumentów, a także twierdzeń samego wnioskodawcy, wynikało bezsprzecznie, że osoby figurujące (...) 26 P. jako współwłaściciele działki (...) zmarły jeszcze przed złożeniem niniejszego wniosku. Za ugruntowany w orzecznictwie uznać należy pogląd, zgodnie z którym założenie księgi wieczystej dla nieruchomości gruntowej musi wiązać się z ujawnieniem wszystkich osób, którym w danym momencie przysługuje prawo własności do niej. Nie jest możliwe zatem założenie księgi wieczystej dla nieruchomości gruntowej z ujawnieniem w niej wyłącznie udziałów niektórych współwłaścicieli, które nie wyczerpują całości, bo księgi wieczyste zakłada i prowadzi się dla nieruchomości, które nie mają ksiąg wieczystych (art. 1 ust. 2 u.k.w.h.) i w celu ustalenia ich stanu prawnego (art. 1 ust. 1 u.k.w.h.). Wskazuje się przy tym, że akceptacja sytuacji, w której treść księgi wieczystej w chwili założenia nie przedstawiałaby w sposób pełny stanu prawnego nieruchomości, sprzeciwiałaby się w sposób oczywisty zasadzie, że księgi wieczyste prowadzi się w celu ustalania stanu prawnego nieruchomości. "Księga", która w chwili założenia nie spełniałaby wymagania ujawnienia pełnego stanu prawnego w zakresie własności nieruchomości nie mogłaby służyć sprawnemu ewidencjonowaniu stanu prawnego nieruchomości i tym samym bezpieczeństwu obrotu, a postępowanie wieczystoksięgowe służy właśnie - nie dochodzeniu praw podmiotowych, jak chcą niektórzy uczestnicy obrotu prawnego - lecz sprawnemu ujawnianiu stanu prawnego nieruchomości i w konsekwencji zapewnianiu bezpieczeństwa i pewności obrotu prawnego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2013 roku, II CSK 26/13, OSNC 2014/6/63; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2018 roku, III CSK 373/16, Lex nr 2510659; postanowienie Sądu Najwyższego z 14.12.2018 r., I CSK 681/17, LEX nr 2618540).

Trafnie wskazał Sąd pierwszej instancji, że orzeczenie zgodnie z żądaniem wniosku wraz z przeniesieniem pozostałych wpisów z (...) doprowadziłoby do sytuacji, w której wpis nie odpowiadałby aktualnemu stanowi prawa własności. Dodać należy, że nie chodzi tu tylko o wpis ujawnionych w (...) A. D., M. R. i J. D., którzy nie żyją i których spadkobierców nie ustalono w toku niniejszego postępowania ale również o prawa pozostałych - poza zbywającym udział wnioskodawcy J. K. (1) – spadkobierców B. S. (1) i J. S., które to osoby bez wątpienia zostały ustalone. Przeniesienie wpisów z (...) dotyczących B. S. (1) i J. S. pomijałoby to, że ich prawo własności przeszło na rzecz ich następców prawnych, których dane są znane, a mimo to prawa tych osób nie zostały wskazane we wniosku. Wbrew przy tym twierdzeniom apelacji to rolą wnioskodawcy jest takie sformułowanie żądania wniosku i dołączenie dokumentów, aby możliwe było dokonanie na jego podstawie wpisu.

Nie sposób przy tym zgodzić się z twierdzeniem apelacji, że w okolicznościach niniejszej sprawy istnieją podstawy do odstąpienia od zasady uwzględnienia zmienionego stanu prawnego wynikającego ze stwierdzenia nabycia spadku, o czym mowa w powołanym w apelacji postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2014 roku, I CSK 204/13, Lex nr 1522065. Nie może być mowy o istnieniu wskazanych tam istotnych przeszkodach utrudniających możliwość stwierdzenia nabycia spadku, skoro postępowania spadkowe zostały przeprowadzone. Trafnie wskazał Sąd pierwszej instancji, że nie zachodzi tu sytuacja, w której losy współwłaścicieli nie zostały ustalone. Wskazać również należy, że to nie Sąd ale wnioskodawca, jako podmiot inicjujący postępowanie, winien wskazać, że w okolicznościach sprawy zachodzą istotne przeszkody utrudniające możliwość stwierdzenia nabycia spadku, gdyż to on występuje z wnioskiem w niniejszej sprawie. Tymczasem sam wnioskodawca w apelacji wskazuje, że wedle jego wiedzy po niektórych współwłaścicielach toczą się postępowania spadkowe, co samo w sobie wyklucza istnienie takich istotnych przeszkód, nie mówiąc już o tym, że znaczna część tych postępowań została już przeprowadzona i w tym zakresie spadkobiercy są znani, a mimo to wnioskodawca nie formułuje wniosku w sposób uwzględniający prawa tych osób.

Okolicznością, która stoi na przeszkodzie uwzględnienia wniosku jest również fakt, że wniosek w sprawie (...), który dotyczył m. in. założenia księgi wieczystej został prawomocnie oddalony, co oznacza, że żądanie wpisu zgodnie z żądaniem wniosku w nowo założonej księdze nie jest możliwe także z tego powodu, że księga taka nie została założona. Z przyczyn wskazanych już wcześniej brak jest podstaw do przeniesienia wpisów z (...), czego zresztą sam wnioskodawca we wniosku inicjującym niniejsze postępowanie się nie domagał i wbrew twierdzeniom apelacji do dokonania takiego wpisu nie był również zobligowany z urzędu sąd.

Biorąc powyższe pod rozwagę nie sposób było podzielić podniesionych w apelacji zarzutów, co prowadzić musiało do oddalenia apelacji na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Odnosząc się do wniosku apelującego o rozpoznanie sprawy na rozprawie wskazać należy, że zgodnie z art. 626 ¹ § 1 k.p.c. sprawy w postępowaniu wieczystoksięgowym rozpoznawane są na posiedzeniu niejawnym. Zasady dotyczące posiedzeń w postępowaniu wieczystoksięgowym obowiązują przy tym zarówno w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, jak i w postępowaniu apelacyjnym (zob. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 27 lutego 2002 r., III CZP 3/02, OSNC 2002/12, poz. 145). Przepis ten był również przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego, który wyraził pogląd, że art. 626 ¹ § 1 – pomimo wyłączenia jawności wewnętrznej i zewnętrznej postępowania sądowego – nie narusza prawa do sądu w aspekcie sprawiedliwej procedury (zob. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 3 lipca 2007 r., SK 1/06, OTK-A 2007/7, poz. 73). Jakkolwiek art. 514 § 1 zd. II k.p.c. zezwala na wyznaczenie rozprawy wedle uznania sądu, to jednak w sprawie wieczystoksięgowej z uwagi na ograniczony zakres kognicji sądu celowość wyznaczenia rozprawy nie znajduje żadnego uzasadnienia.

Wobec wskazania przez apelującego wartości przedmiotu zaskarżenia na kwotę 5500 zł (k. 54) rozpoznanie apelacji nastąpiło w składzie jednoosobowym na podstawie art. 367 ¹ § 1 k.p.c. w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 2023, poz. 1860).

O koszach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Sędzia Jarosław Tyrpa