Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 8 kwietnia 2024 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Katarzyna Oleksiak

po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 2024 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku R. P.

przy uczestnictwie B. Z. i M. Z.

o założenie księgi wieczystej

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie z dnia 20 lipca 2023 roku, sygn. akt Dz.Kw/KR1H/1955/22

postanawia:

oddalić apelację.

Sędzia Katarzyna Oleksiak

Sygn. akt II Ca 3001/23

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 8 kwietnia 2024 roku

Postanowieniem z dnia 20 lipca 2023 roku Sąd Rejonowy dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie, sygn. akt DzKW/KR1H/1955/22, oddalił wniosek wnioskodawcy R. P. o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości położonej w miejscowości W., gmina K., stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...), pow. 0,26 ha oraz o wpis prawa własności tej nieruchomości na rzecz wnioskodawcy.

Uzasadniając dokonane rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy wskazał, iż w jego ocenie dokumenty dołączone do wniosku nie są wystarczającą podstawą do założenia księgi wieczystej dla działki ewidencyjnej nr (...). Wyjaśniono, że do wniosku zawartego w akcie notarialnym Rep. A Nr (...), a będącego dokumentem wskazującym na przejście prawa własności działki z małżeństwa B. i M. Z. na wnioskodawcę, notariusz dołączył umowę przekazania własności i posiadania gospodarstwa rolnego z dnia 19 maja 1982 roku, sporządzoną przez Naczelnika Gminy K. i wskazującą na przejście prawa własności działki nr (...) z małżonków M. i H. C. na małżonków Z.. Wskazano, że umowa ta jest pochodną, a nie pierwotną formą nabycia własności, podczas gdy `podstawą założenia księgi wieczystej dla działki nr (...) są również pierwotne źródła nabycia własności wskazane w umowie z dnia 19 maja 1982 roku, tj. dwa akty własności ziemi, trzy akty notarialne oraz jeden dokument, którego zapis nie jest możliwy do odczytania. Wobec nieprzedłożenia przedmiotowych dokumentów przez wnioskodawcę nie sposób jednoznacznie stwierdzić, czy i który z dokumentów nabycia prawa własności wskazanych w umowie przekazania gospodarstwa rolnego jest dokumentem dotyczącym nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), położoną w W.. W konsekwencji Sąd Rejonowy nie ma możliwości wpisania w księdze wieczystej wszystkich wymaganych dokumentów stanowiących podstawę jej założenia. Powyższe okoliczności uniemożliwiają zatem uwzględnienie wniosku.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł wnioskodawca R. P., zaskarżając je w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono naruszenie art. 626 ⁹ k.p.c. poprzez niewłaściwe przyjęcie, że brak jest postaw do dokonania wpisu, a także § 106 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 lutego 2016 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym (Dz.U. z 2016 r. poz. 312), art. 244 § 1 k.p.c. oraz art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2023 r. poz. 1984) w zw. z art. 52 ust. 3 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. z 1997 r. Nr 32, poz. 140), obowiązującego w dacie sporządzenia umowy przekazania własności gospodarstwa rolnego – poprzez przyjęcie, że załączona do wniosku umowa przekazania własności i posiadania gospodarstwa rolnego z dnia 19 maja 1982 roku, nr (...), sporządzona w Urzędzie Gminy K. przed Naczelnikiem Gminy K. nie stanowi dokumentu potwierdzającego nabycie własności nieruchomości, a także naruszenie § 105 ust. 1 pkt 3 ww. rozporządzenia z dnia 15 lutego 2016 r. poprzez nieuzasadnione rozszerzenie zakresu normy objętej tym przepisem w ten sposób, że wnioskodawca w postępowaniu o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości, która nie miała prowadzonej księgi, winien przedstawiać dowodu nabycia własności przedmiotowej nieruchomości przez kolejnych jej właścicieli aż do dokumentu stwierdzającego nabycie tej nieruchomości mającego charakter pierwotny.

Na podstawie tak sformułowanych zarzutów wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i założenie księgi wieczystej zgodnie z wnioskiem oraz dokonanie wpisu własności tej nieruchomości na rzecz wnioskodawcy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności zauważyć należy iż art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. stosuje się także wtedy, gdy postępowanie wieczystoksięgowe zmierza do założenia księgi wieczystej przez dokonanie pierwszego wpisu (art. 626 ⁸ § 10 k.p.c.). Wobec rezygnacji przez ustawodawcę z odrębnego postępowania o założenie księgi wieczystej i przyjęcia jednolitego modelu postępowania wieczystoksięgowego, które poddane zostało uniwersalnej regulacji, brak w obecnym stanie prawnym podstaw do szczególnego traktowania w ramach takiego postępowania wypadku, w którym chodzi o założenie księgi wieczystej. Założenie księgi wieczystej następuje z chwilą dokonania pierwszego wpisu, w związku z czym postępowanie, które zmierza do jego dokonania, jest postępowaniem wieczystoksięgowym analogicznym jak postępowanie o dokonanie kolejnego wpisu w już istniejącej księdze wieczystej. Sąd wieczystoksięgowy, który rozpatruje wniosek o dokonanie pierwszego wpisu (o założenie księgi wieczystej), ma taki zakres kognicji, jaki wynika z art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., w związku z czym bada wyłącznie treść i formę wniosku i dołączonych do wniosku dokumentów; w braku księgi wieczystej z oczywistych względów nie wchodzi tylko w rachubę badanie jej treści. Stosowanie art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. oznacza, że gdy podstawę wpisu ma stanowić dokument, musi on zostać załączony do wniosku w odpowiedniej formie. Nie jest możliwe - w świetle art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. - zastąpienie dokumentu, który ma być podstawą wpisu, żadnym innym środkiem dowodowym, wykazywanie treści tego dokumentu za pomocą innych środków dowodowych, jak również ustalenie prawa własności nieruchomości lub jej stanu prawnego w innym zakresie w inny sposób, w szczególności w drodze obwieszczenia. Nadto zgodnie z ugruntowanym poglądem orzecznictwa rola sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym nie ogranicza się do funkcji ewidencyjnej; sąd ten bada nie tylko treść wniosku, lecz także treść i formę dołączonych do niego dokumentów oraz treść księgi wieczystej (art. 628 ⁸ § 2 k.p.c.). Jeżeli dokumenty dołączone do wniosku obejmują czynność prawną, badanie ich treści zakłada przeprowadzenie oceny, czy czynność wyrażona w dokumencie, ze względu na ustanowione prawem wymagania, jest ważna i stanowi źródło skutku prawnego, którego ma dotyczyć żądany wpis (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 1963 r.,III CR 177/62, OSNCP 1964, Nr 2, poz. 36, z dnia 17 lipca 2008 r., II CSK 115/08, niepubl., z dnia 30 czerwca 2011 r., III CSK 272/10, OSNC-ZD 2012, nr B, poz. 44, z dnia 10 października 2014 r., III CSK 264/13, OSNC 2015, Nr 9, poz. 110, i z dnia 20 stycznia 2016 r., IV CSK 438/15, niepubl.).

Złożony w niniejszej sprawie wniosek dotyczył założenia księgi wieczystej dla nieruchomości stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) położoną w miejscowości W., gmina K., pow. 0,26 ha, dla której księga nie była nigdy prowadzona. Jakkolwiek zatem postępowanie o założenie księgi wieczystej w aktualnym stanie prawnym nie jest co prawda uregulowane odrębnie od postępowania w sprawie wpisu w księdze wieczystej, niemniej postępowanie to nadal cechuje pewna specyfika. W celu dokonania pierwszego wpisu w księdze konieczne jest bowiem odtworzenie stanu prawnego tejże nieruchomości od chwili pierwotnego nabycia aż do chwili przekazania nieruchomości wnioskodawcy. Dzieje się tak dlatego, iż dla nieruchomości takiej nie jest prowadzony jakikolwiek odrębny zbiór dokumentów świadczący o prawidłowości i skuteczności następujących po sobie następstw prawnych we władaniu nieruchomością. Innymi słowy, Sąd wieczystoksięgowy nie ma innej możliwości zweryfikowania, czy wnioskodawcy w istocie przysługuje prawo własności nieruchomości niż analiza dokumentów, które do takiego skutecznego nabycia doprowadziły. Sąd wieczystoksięgowy nie może rozpocząć ewidencjonowania stanu prawnego danej nieruchomości od wybranego zdarzenia cywilnoprawnego, gdyż po pierwsze, bez analizy dokumentów źródłowych nie jest możliwe stwierdzenie, że czynność taka jest w istocie prawidłowa i skuteczna, po drugie zaś księga wieczysta musi ujawniać pewną ciągłość władania nieruchomością już od chwili nabycia jej przez pierwotnego właściciela. Stąd zaoferowane przez wnioskodawcę dokumenty okazały się niewystarczające do dokonania wpisu zgodnego z wnioskiem, gdyż już z treści umowy przekazania własności i posiadania gospodarstwa rolnego z dnia 19 maja 1982 roku wynika, że nie jest to pierwotne nabycie. Jednocześnie dokument ten, wbrew twierdzeniom wnioskodawcy, nie może stanowić samoistnej postawy dokonania wpisu. Owszem, przedmiotowa umowa stanowi dokument urzędowy w rozumieniu art. 244 k.p.c., niemniej stanowi on wyłącznie dowód na to, co zostało w nim urzędowo zaświadczone. Urzędowy charakter dokumentu, jakim jest przedmiotowa umowa, sprowadza się tym samym jedynie do dowodu na to, że strony umowy złożyły oświadczenia o określonej treści, nie zaś, że treść tych oświadczeń jest zgodna z rzeczywistym stanem rzeczy. Tym samym Naczelnik Gminy K., powołując się na dokument w postaci aktów własności ziemi z dnia 26 czerwca 1973 roku i 7 września 1973 roku, a także akty notarialne z dnia 25 sierpnia 1973 roku, 16 kwietnia 1962 roku, 6 czerwca 1960 roku i 30 listopada 1960 roku bazował jedynie na wskazaniach stron tej czynności prawnej. Nie jest więc tak, że w umowie z dnia 19 maja 1982 roku Naczelnik Gminy K. poświadczył fakt przysługiwania zbywcom prawa własności nieruchomości w postaci działki ewidencyjnej nr (...), lecz zaświadczył jedynie, że zbywcy oświadczyli, że prawo to im przysługuje. Przyjęcie zatem stanowiska wnioskodawcy prowadziłoby do nieakceptowalnej z punktu widzenia celów postępowania wieczystoksięgowego konkluzji, iż oświadczenia złożone przed organem gminnym może stanowić samoistną podstawę wpisu w księdze wieczystej. Sąd wieczystoksięgowy musi mieć możliwość zweryfikowania, czy oświadczenia te mają przełożenie na rzeczywisty stan rzeczy, tego zaś uczynić nie może z uwagi na braki w dokumentacji.

Całokształt powyższych okoliczności wskazuje zatem, że wniosek wnioskodawcy pozostaje pozbawiony uzasadnionych podstaw prawnych, gdyż na podstawie zaoferowanych w sprawie dowodów z dokumentów nie można jednoznacznie stwierdzić czy poprzednik prawny stron w istocie nabył prawo własności nieruchomości na podstawie tytułu pierwotnego bądź pochodnego. Tym samym, dołączając do wniosku wyłącznie umowę przekazania własności i posiadania gospodarstwa rolnego z dnia 19 maja 1982 roku oraz akt notarialny z dnia 23 maja 2022 roku, Rep. A Nr (...), wnioskodawca nie sprostał wymogowi należytego powołania tytułu własności nieruchomości, o którym mowa w § 105 ust. 1 pkt 3 przywołanego w apelacji rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 lutego 2016 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym. Zarzuty sformułowane w apelacji dotyczące naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece oraz nieobowiązującego obecnie art. 52 ust. 3 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin, okazały się nieuzasadnione okolicznościami sprawy.

W konsekwencji, jako że Sąd wieczystoksięgowy nie miał prawnej możliwości dokonania wpisu zgodnie z żądaniem wyrażonym przez wnioskodawcę. Apelacja wnioskodawcy podlegała oddaleniu, o czym Sąd Okręgowy orzekł podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Sędzia Katarzyna Oleksiak