Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 6 marca 2024 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie, Wydział II Cywilny – Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Katarzyna Oleksiak

po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2024 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku K. G.

przy uczestnictwie K. H., H. H. (1), J. B. (1). G. W., J. K., J. B. (2)

o wpis

na skutek apelacji wnioskodawczyni na postanowienie Sądu Rejonowego w Myślenicach
z dnia 6 września 2023 r., sygn. akt. DZKW/KR1Y/00003722/23

postanawia:

oddalić apelację.

Sędzia Katarzyna Oleksiak

Sygn. akt II Ca 2822/23

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 6 marca 2024 roku

Postanowieniem z dnia 6 września 2023 roku Sąd Rejonowy w Myślenicach, sygn. akt DzKw/KR1Y/0003722/23, oddalił wniosek wnioskodawczyni K. G. o zmianę oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej o numerze (...) oraz wpis udziałów w prawie własności nieruchomości na rzecz K. G., K. H., H. H. (1), J. B. (1), G. W., J. K. i J. B. (2) w częściach wynoszących po 360/174720 części, w miejsce udziałów przysługujących H. H. (2) i H. L..

Uzasadniając dokonane rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy wskazał, że wnioskodawczyni sformułowała swoje żądanie w sposób nieuwzględniający dokumentów przedłożonych do akt księgi wieczystej, tj. ugody sądowej z dnia 30 lipca 2021 roku zawartej przed Sądem Rejonowym w Myślenicach (sygn. akt I Ns 237/20), zgodnie z którą w drodze działu spadku po H. H. (2) m.in. udział w 360/24960 części działki nr (...) nabyły J. B. (2), G. W., J. B. (1) i K. G. w udziałach po 90/24960 części. Z uwagi zatem na dokonany dział spadku po H. H. (2) i odmiennie określone udziały w działce nr (...) aniżeli wynikające z postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po H. H. (2), dokonanie wpisu co do całej nieruchomości objętej księgą wieczystą o numerze (...) wyłącznie na podstawie przedstawionego postanowienia nie jest możliwe, gdyż prowadziłoby do ujawnienia w księdze wieczystej stanu niezgodnego z rzeczywistym stanem prawnym. Inna byłaby bowiem konfiguracja wielkości udziałów co do działki nr (...), a inna co do całej nieruchomości, w tym do parceli gruntowej odpowiadającej wskazanej wyżej działce ewidencyjnej.

Apelację od powyższego postanowienia wniosła wnioskodawczyni, zaskarżając je w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono naruszenie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2023 r. poz. 1984) poprzez odmowę ujawnienia następstwa prawnego uczestników postępowania po zmarłej H. H. (2) i naruszenie celu, dla którego prowadzi się księgę wieczystą. Wnioskodawczyni podniosła, iż zgodne z interesem publicznym byłoby w jej ocenie, ujawnienie następców prawnych zgodnie z treścią wniosku oraz ewentualne wpisanie ostrzeżenia wynikającego z postanowienia o dziale spadku. Ujawnienie bowiem w księdze wieczyste treści postanowienia o dziale spadku jest w praktyce niemożliwe, ponieważ wnioskodawca musiałby wydzielić działkę nr (...) do osobnej księgi wieczystej, co wymaga uczestnictwa następców prawnych pozostałych współwłaścicieli, zaś ich tożsamość nie jest znana. Z uwagi na powyższe wnioskodawczyni wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie w całości wniosku o wpis.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wyjaśnić należy, iż granice rozpoznania sprawy w postępowaniu wieczystoksięgowym wyznacza treść art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., zgodnie z którym rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Przepis ten zawiera pełną regulację przebiegu postępowania wieczystoksięgowego, tak w zakresie postępowania dowodowego, jak i podstaw orzekania. Kognicja sądu w tym postępowaniu ma więc charakter zawężony, sprowadzając się wyłącznie do badania treści ww. dowodów z dokumentów. Rozpoznając zatem wniosek o wpis sąd rozstrzyga jedynie o tym, czy w oparciu o jego treść (oraz treść załączonych do niego dokumentów i samej księgi wieczystej) istnieją podstawy do dokonania wpisu zgodnego z ustawą. W tym postępowaniu Sąd nie przesądza natomiast w żadnym wypadku o słuszności roszczeń wnioskodawcy. W uchwale składu 7 sędziów z dnia 25 lutego 2016 r., III CZP 86/15 (OSNC 2016, nr 7-8, poz. 81), Sąd Najwyższy wyjaśnił, że przepis art. 628 ⁸ § 2 k.p.c. nie wyłącza możliwości brania przez sąd pod uwagę przy rozstrzyganiu wniosku o wpis do księgi wieczystej okoliczności znanych mu urzędowo, w świetle których istnieje przeszkoda do żądanego wpisu (por. też postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2010 r., II CSK 661/09, OSNC 2011, Nr 1, poz. 12). Również sąd odwoławczy, rozpoznając ewentualne środki zaskarżenia, bada jedynie, czy w świetle dokumentów załączonych do wniosku, wpis bądź jego odmowa przez Sąd pierwszej instancji była uzasadniona. Z założenia postępowanie to nie służy dochodzeniu praw, lecz ich ujawnianiu i ewidencjonowaniu. Godzi się wskazać, że księgi wieczyste są publicznym rejestrem praw dotyczących nieruchomości i dlatego ich funkcje muszą być rozpatrywane z punktu widzenia interesu publicznego, a jest nim zasada bezpieczeństwa obrotu prawnego.

Analiza treści zgromadzonych w sprawie oraz dołączonych do wniosku dokumentów, a także samej księgi wieczystej i dołączonej do niej dokumentów prowadzi do jednoznacznego wniosku, iż wpis zgodny z treścią żądania wnioskodawczyni nie może zostać dokonany z uwagi na niespójność powyższych dowodów. W dziale III tej księgi zostało bowiem ujawnione ostrzeżenie o niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym przeciwko ujawnionemu w księdze wieczystej prawu własności H. H. (2) z uwagi na prawo własności nowego nabywcy (działka (...) powstała z pgr. (...)) na rzecz J. B. (2), G. W., J. B. (1) i K. G.. Wynikająca z treści ugody sądowej z dnia 30 lipca 2021 roku wysokość udziałów wnioskodawczyni i pozostałych uczestników postępowania we współwłasności działki ewidencyjnej nr (...), powstałej z pgr. (...), a stanowiącej część nieruchomości objętej księgą wieczystą o numerze (...) jest zatem inna niż wysokość udziałów w całości nieruchomości objętej księgą wieczystą o numerze (...), wynikających z postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Ujawnienie praw wnioskodawczyni i uczestników zgodnie z żądaniem wyrażonym we wniosku byłoby więc oczywiście niezgodne z rzeczywistym stanem prawnym, czego wnioskodawczyni w istocie nie neguje, podnosząc jedynie, iż Sąd wieczystoksięgowy winien dokonać wpisu mimo to, ujawniając w księdze ostrzeżenie o istniejącej niezgodności.

Apelująca nie dostrzega, iż rolą sądu wieczystoksięgowego jest takie rozstrzyganie wniosków, by było to zgodnie z obowiązującym prawem, a nadto w taki sposób aby realizować podstawowy cel w jakim księgi wieczyste są tworzone - ustalenie stanu prawnego nieruchomości (art. 1 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece). Wiedząc, iż uwzględnienie wniosku doprowadziłoby do powstania sytuacji, w której wpis nie odzwierciedlałby rzeczywistego stanu prawnego nieruchomości, sąd wieczystoksięgowy nie może takiego wniosku uwzględnić. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2003 r. sygn. IV CKN 221/01 postępowanie o wpis służy realizacji celu prowadzenia ksiąg wieczystych, a celem tym, w zakresie objętym działem II, jest ustalenie stanu prawnego nieruchomości przez ujawnienie uprawnionych z tytułu własności lub użytkowania wieczystego. Zgodnie z art. 1 ustawy księgi wieczyste prowadzi się w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości. Oczywistym jest, że w przepisie chodzi o aktualny stan prawny nieruchomości. Za powyższym rozumieniem przepisu przemawia chociażby ciążący na właścicielu obowiązek niezwłocznego ujawniania prawa własności w księdze wieczystej wynikający z art. 35 ustawy. Zwrócić należy także uwagę, iż koncepcja apelującej, zgodnie z którą Sąd w niniejszej sprawie winien ujawnić wnioskodawcę i uczestników jako współwłaścicieli nieruchomości, a następnie zgodnie z art. 626 13 § 1 k.p.c. wpisać ostrzeżenie o niezgodności księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, nie znajduje podstaw. Zgodnie z art. 626 ¹³ § 1 k.p.c. sąd z urzędu dokonuje wpisu ostrzeżenia, jeżeli dostrzeże niezgodność stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Dlatego sąd wieczystoksięgowy wobec oddalenia wniosku o wpis i ujawnienia niezgodności treści księgi wieczystej ze stanem prawnym nieruchomości winien dokonać wpisu ostrzeżenia o niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym przeciwko ujawnionemu w księdze wieczystej prawu własności. Wyrażona w art. 1 ust. 1 u.k.w.h. funkcja ksiąg wieczystych ustalenia stanu prawnego nieruchomości, związane z tym domniemanie zgodności ze stanem rzeczywistym (art. 3 ust. 1 u.k.w.h.) oraz ochrona bezpieczeństwa obrotu (art. 5 i art. 6 u.k.w.h.) sprawiają, iż co do zasady niepożądana jest sytuacja, w której skutkiem dokonania wpisu byłaby niezgodność stanu prawnego ujawnionego w księgach wieczystych z rzeczywistym stanem prawnym. Dlatego też istnienie możliwości usunięcia niezgodności stanu ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w drodze powództwa przewidzianego w art. 10 u.k.w.h. nie wyłącza obowiązku sądu wieczystoksięgowego przeciwdziałania dokonywaniu wpisów niezgodnych z rzeczywistym stanem prawnym wtedy, gdy sąd dysponuje stosowną wiedzą w tym zakresie.

Rozstrzygnięcie takie nie pozbawia przy tym wnioskodawczyni możliwości ujawnienia przysługujących jej praw w księdze wieczystej, co jest nadal możliwe, lecz wymaga, jak to wyjaśnił Sąd pierwszej instancji, uprzedniego wyłączenia działki ewidencyjnej (...) z księgi wieczystej o numerze (...) i utworzenia dla niej księgi odrębnej.

W konsekwencji, jako że na gruncie niniejszej sprawy zaistniała przeszkoda dla dokonania wpisu zgodnego z żądaniem wnioskodawczyni, rozstrzygnięcie dokonane przez Sąd pierwszej instancji w zaskarżonym postanowieniu należy ocenić jako prawidłowe i odpowiadające prawu. W konsekwencji apelacja wnioskodawczyni podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w zw. 626 ⁹ k.p.c., o czym Sąd Okręgowy orzekł w sentencji postanowienia.

Sędzia Katarzyna Oleksiak