Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 15 stycznia 2024 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Magdalena Meroń – Pomarańska

po rozpoznaniu w dniu 15 stycznia 2024 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) Związku (...)
w W.

przy uczestnictwie Gminy Miejskiej K.

o wpis

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie z dnia 10 sierpnia 2023 roku, sygnatura akt DzKw/KR1P/00013754/23

postanawia:

oddalić apelację.

SSO Magdalena Meroń – Pomarańska

Sygnatura akt II Ca 2703/23

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 15 stycznia 2024 roku

Wnioskodawca (...) Związek (...) w W. wnioskiem z dnia 8 lutego 2023 roku, zarejestrowanym pod sygnaturą DzKw/KRlP/00013754/23, wniósł o ujawnienie w dziale III księgi wieczystej (...) prawa użytkowania nieruchomości oznaczonej jako działka ewidencyjna nr (...) (obręb ewidencyjny (...), jednostka ewidencyjna P.). Wnioskodawca powołał się we wniosku na zalegającą w aktach księgi wieczystej (...) odpis decyzji Prezydenta Miasta K. z dnia 29 marca 2021 roku, znak GS-03. (...).(...).KZ o stwierdzeniu nabycia przez wnioskodawcę prawa użytkowania. Nadto wnioskodawca załączył do wniosku odpis decyzji podziałowej Prezydenta Miasta K. nr (...) z dnia 30 listopada 2017 roku potwierdzającej podział działki (...) na działki (...), jak również powołał się na znajdujące się w aktach księgi wieczystej (...) dokumenty geodezyjne dotyczące powstania działki (...) z działki (...). W spisie załączników do wniosku nie wskazano na żadne dokumenty geodezyjne poza decyzją podziałową.

Postanowieniem z 7 lipca 2023 roku referendarz sądowy oddalił wniosek o wpis, wskazując w uzasadnieniu rozstrzygnięcia na brak dokumentów geodezyjnych potwierdzających podział działki (...) prowadzący do powstania działki (...) oraz mogących stanowić podstawę oznaczenia powstałych w drodze podziału działek. Wskazał, ponadto, że nie jest dopuszczalne ujawnienie w księdze wieczystej obejmującej kilka działek ewidencyjnych prawa użytkowania wyłącznie jednej działki, tj. części nieruchomości.

W skardze na orzeczenie referendarza wnioskodawca domagał się zmiany orzeczenia poprzez dokonanie wpisu zgodnie z wnioskiem.

Zaskarżonym postanowieniem z 10 sierpnia 2023 roku Sąd Rejonowy oddalił wniosek.

Na podstawie treści ksiąg wieczystych (...) i (...), decyzji z dnia 29 marca 2021 roku zalegającej w aktach księgi wieczystej (...) oraz dokumentów załączonych do wniosku, Sąd ustalił, co następuje:

Księga wieczysta nr (...) prowadzona jest dla nieruchomości gruntowej położonej w K., o powierzchni 0,0592 ha, składającej się z działek (...) (obie obręb ewidencyjny numer (...). jednostka ewidencyjna P.). W dziale II księgi wieczystej jako właściciel nieruchomości ujawniona jest Gmina Miejska K.. Dział III i IV są wolne od wpisów. Decyzją nr (...) z dnia 30 listopada 2017 roku Prezydent Miasta K. zatwierdził podział działki (...) na działki (...).W aktach ksiąg wieczystych (...) i (...) brak dokumentów potwierdzających podział działki (...) prowadzący do powstania działki (...) . Decyzją z dnia 29 marca 2021 roku, znak (...). Prezydent Miasta K., stwierdził nabycie z dniem 19 stycznia 2014 roku przez (...) Związek (...) z siedzibą w W. prawa użytkowania w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego nieruchomości gruntowych położonych w K., stanowiących własność Gminy Miejskiej K., stanowiących: działkę (...) objętą księgą wieczystą (...), działkę (...) objętą księgą wieczystą (...), działkę (...) objętą księgą wieczystą (...), działkę (...) objętą księgą wieczystą (...), działkę (...) objętą księgą wieczystą (...) - zagospodarowanych pod Rodzinny O. Działkowy (...) w K. - na cele określone w art. 3 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych (punkt 1 decyzji). Zgodnie z punktem 5 decyzji ostateczna decyzja o stwierdzeniu nabycia prawa użytkowania nieruchomości gruntowych stanowi podstawę do jego wpisu we wskazanych wyżej księgach wieczystych. Przedmiotowa decyzja jest ostateczna.

Jako podstawę rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy powołał art. 626 ⁹ k.p.c., art. 252 k.c., 253 k.c., 47 k.c. oraz § 45 pkt Ic rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 15 lutego 2016 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym. Sąd podkreślił, iż księga wieczysta (...) prowadzona jest dla nieruchomości gruntowej składającej się z działek ewidencyjnych (...). Działka (...), która zgodnie z wnioskiem powstała z działki (...), stanowi zatem wyłącznie część nieruchomości objętej księgą wieczystą i w takim przypadku dopuszczalne byłoby zatem ujawnienie użytkowania jako prawa obciążającego całą nieruchomość objętą księgą wieczystą (...) z oznaczeniem sposobu wykonywania użytkowania jako ograniczonego do działki (...). Nie jest zaś dopuszczalne ujawnienie w dziale III wskazanej księgi wieczystej użytkowania jako obciążającego wyłącznie działkę (...). Działka ewidencyjna stanowiąca wyłącznie część nieruchomości jako część składowa tej nieruchomości w rozumieniu art. 47 k.c. nie może bowiem stanowić samodzielnego przedmiotu ograniczonego prawa rzeczowego

Przedstawiona przez wnioskodawcę interpretacja, zgodnie z którą przedmiotem użytkowania może być wyłącznie jedna działka ewidencyjna, wynika z pominięcia rozróżnienia pojęcia przedmiotu użytkowania oraz przedmiotu wykonywania użytkowania. Sposób formułowania wniosku odpowiada wprost literalnej treści wydanej decyzji Prezydenta Miasta K., stwierdzającej podstawę żądanego wpisu. Uwzględniając treść regulacji prawnej będącej podstawą wydania decyzji z dnia 29 marca 2021 roku oraz treść samej decyzji, uznać w ocenie sądu wieczystoksięgowego należało, iż z przedmiotowej decyzji wynika nabycie przez wnioskodawcę użytkowania nieruchomości objętej księgą wieczystą (...) z oznaczeniem sposobu wykonywania użytkowania jako ograniczonego do działki (...), tj. obszaru faktycznie zajętego przez rodzinny ogród działkowy. Przeciwna wykładnia treści powołanej decyzji prowadziłaby bowiem do naruszenia wynikającej z art. 252 i 253 kc zasady, iż przedmiotem użytkowania jest nieruchomość, nie zaś jej część, zaś wyłącznie sposób wykonywania użytkowania można ograniczyć przestrzennie do obszaru jednej działki ewidencyjnej.

Z uwagi na okoliczność, iż wnioskodawca wniósł o ujawnienie w księdze wieczystej użytkowania wyłącznie działki (...), wpis użytkowania całej nieruchomości z ograniczeniem sposobu jego wykonywania do działki (...) wykraczałby poza zakres żądania wniosku. Wpis o żądanej przez wnioskodawcę treści nie mógł zaś zostać dokonany z uwagi na dopuszczalny przedmiot użytkowania, którym nie może być wyłącznie jedna z działek ewidencyjnych składających się na nieruchomość. Sąd podkreślił również, iż brak jest dokumentów potwierdzających, że działka (...) powstała z podziału działki (...) aktualnie ujawnionej w księdze wieczystej, co uniemożliwia jednoznaczne ustalenie, czy decyzja o stwierdzeniu nabycia prawa użytkowania dotyczy nieruchomości objętej niniejszą księgą wieczystą. Jest to brak merytoryczny wniosku o wpis, nie formalny.

Apelację od tego postanowienia wniósł wnioskodawca, zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie art. 626 ⁹ k.p.c. przez oddalenie wniosku w sytuacji, gdy nie zachodziły ku temu podstawy , art. 27 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece poprzez zaniechanie ujawnienia podziału nieruchomości w zakresie działu I pomimo otrzymania wszelkiej niezbędnej dokumentacji oraz art. 253 § 2 k.c. poprzez nieprawidłowe zastosowanie, w sytuacji gdzie część nieruchomości ograniczona użytkowaniem została oznaczona w sposób jednoznaczny - jako działka ewidencyjna , wynikający z przepisów prawa geodezyjnego.

Skarżący domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi I do ponownego rozpoznania, oraz przeprowadzenia dowodu uzupełniającego z dokumentów : pisma U. z dnia 1.09.2023 r. na okoliczność wykazania, iż sąd dysponował dokumentacją geodezyjną pozwalająca na ujawnienie podziału działki.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sad Okręgowy w całości podziela ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu I instancji. Rozważenie podniesionych w apelacji zarzutów wymaga wyjaśnienia zakresu kognicji sądu wieczystoksięgowego. W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2009 roku (III CZP 80/09, OSNC 2010/6/84), której nadano moc zasady prawnej, przyjęto, że sąd, rozpoznając wniosek o wpis w księdze wieczystej, związany jest stanem rzeczy istniejącym w chwili złożenia wniosku. Odzwierciedlenie tego znajduje się w art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., który wyznacza możliwy zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym, ograniczony jedynie do badania tych elementów, które są wymienione wyraźnie tj. treści samego wniosku, treści i formy dołączonych do wniosku dokumentów oraz treści księgi wieczystej.

Przepis art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. określa także zakres kognicji sądu drugiej instancji, rozpatrującego apelację. Takie stanowisko jest ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. postanowienia z dnia 5 października 2005 roku, II CK 781/04, LEX nr 187020; z dnia 27 kwietnia 2001 roku, III CKN 354/00, OSNC 2001/12/183; z dnia 6 października 2006 roku, V CSK 214/06), co oznacza, że również sąd drugiej instancji rozstrzyga jedynie, czy wpis (lub jego odmowa) pozostaje w zgodzie z prawem w świetle treści zgłoszonego wniosku, treści i formy przedłożonych dokumentów, stanowiących podstawę wpisu oraz treści księgi wieczystej. Kontrola zaskarżonego orzeczenia (wpisu lub jego odmowy) dokonywana przez Sąd drugiej instancji na skutek wniesionej apelacji jest zatem ograniczona tylko do tego, czy w świetle dokumentów załączonych do wniosku, którymi dysponował Sąd pierwszej instancji, była podstawa do dokonania, bądź odmowy wpisu.

Oznacza to, że dokonanie wpisu na podstawie dokumentów niedołączonych do wniosku stanowi przekroczenie granic kognicji sądu wieczystoksięgowego. Artykuł 316 § 1 k.p.c. umożliwia i nakazuje sądowi rozpoznającemu sprawy w procesie ocenę całokształtu stanu rzeczy przed wydaniem wyroku, podczas gdy sąd wieczystoksięgowy ma badać jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej.

Sąd prowadzący księgi wieczyste ocenia jako materiał dowodowy jedynie dokumenty, w związku z czym tylko dokumenty mogą stanowić podstawę wpisów; innym materiałem dowodowym sąd nie dysponuje i nie może dysponować. W tej sytuacji, skoro sąd wieczystoksięgowy nie prowadzi postępowania dowodowego, z wyjątkiem dowodu z dokumentów, to art. 316 § 1 k.p.c. nie ma odpowiedniego zastosowania.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 9 września 2016 r. sygn. V CSK 81/16 potwierdził to stanowisko i stwierdził, że podstawą wpisu mogą być dokumenty uzasadniające ten wpis, które powinny być złożone razem z wnioskiem o wpis. Ponieważ zakres rozpoznania wniosku o wpis jest ograniczony tylko do rozpoznania treści wniosku, załączonych do niego dokumentów oraz treści księgi wieczystej, a chwila złożenia wniosku o wpis rozstrzyga o kolejności wniosku, a zarazem z chwilą uwzględnienia wniosku o wpis ma on moc wsteczną od chwili złożenia wniosku, to uzasadnione jest stanowisko, że uwzględniony może być wniosek o wpis w księdze wieczystej oparty na dokumentach istniejących w chwili jego złożenia, a nie na dokumentach powstałych lub dołączonych dopiero po złożeniu wniosku o wpis. W przeciwnym przypadku dokument stanowiący podstawę wpisu odnosiłby skutek prawny w okresie poprzedzającym jego powstanie. Nie mogły zatem zostać wzięte pod uwagę okoliczności jakie pojawiły się „później” na etapie zaznajomienia się z treścią uzasadnienia orzeczenia Sądu I instancji , zatem niemożliwym i niedopuszczalnym w świetle przytoczonych poglądów było nie tylko poszukiwanie dokumentów pozwalających na uwzględnienie żądania , którego we wniosku nawet nie zgłoszono, ale również dołączonych na etapie postępowania apelacyjnego – potwierdzających powstanie działki (...) z działki (...) - stąd chybionym jest zarzut naruszenia art. 27 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

Jak prawidłowo wskazał Sąd I instancji księga wieczysta nr (...) prowadzona jest dla nieruchomości gruntowej położonej w K., o powierzchni 0,0592 ha, składającej się z działek (...) (obie obręb ewidencyjny numer (...) jednostka ewidencyjna P.). Działka (...), która zgodnie z wnioskiem powstała z działki (...), stanowi zatem wyłącznie część nieruchomości objętej księgą wieczystą. Decyzją nr (...) z dnia 30 listopada 2017 roku Prezydent Miasta K. zatwierdził podział działki (...) na działki (...).

Decyzją z dnia 29 marca 2021 roku Prezydent Miasta K. stwierdził nabycie z dniem 19 stycznia 2014 roku przez (...) Związek (...) z siedzibą w W. prawa użytkowania w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego nieruchomości gruntowych położonych w K., stanowiących własność Gminy Miejskiej K., oznaczonych jako działki ewidencyjne , w tym m.in. działki (...) objętą księgą wieczystą (...).

W najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje koncepcja przewidująca pierwszeństwo wieczystoksięgowego modelu nieruchomości, zgodnie z którą nieruchomością jest część powierzchni ziemskiej, dla której urządzono księgę wieczystą; natomiast w braku księgi wieczystej sąsiadujące ze sobą grunty należące do tego samego podmiotu stanowią jedną nieruchomość (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2006 r., III CZP 24/06, LEX nr 175124; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2007 r., III CZP 27/07, LEX nr 244445; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 r., IV CSK 278/11, LEX nr 1170237; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2013 r., III CZP 8/13, LEX nr 1294203). Innymi słowy: obowiązuje zasada, którą trafnie wskazał Sąd Rejonowy, że bez względu na to ile działek ewidencyjnych składa się na jedną nieruchomość, to jej status jurydyczny jest w tym zakresie niepodzielny i wszelkie czynności jej dotyczące mogą odnieść skutek tylko wobec całości, tj. wobec wszystkich działek. Nie może zatem odnieść prawnego skutku czynność mająca za swój przedmiot tylko jedna z kilku działek, z których składa się nieruchomość, dla której prowadzona jest księga wieczysta. Kilka działek objętych jedną księgą wieczystą stanowi zawsze jedną nieruchomość, nawet jeżeli działki nie graniczą ze sobą, a odłączenie chociażby jednej z działek z księgi wieczystej równoznaczne jest z podziałem nieruchomości. Tym samym jako konstrukcyjne niedopuszczalne jest „rozczłonkowanie” nieruchomości objętek księgą wieczystą na poszczególne działki jako samoistne przedmioty obrotu. Jego przedmiotem jest „cała” nieruchomość, na którą składa się określona w księdze wieczystej liczba działek ewidencyjnych.

Za nieuzasadniony uznać również należy zarzut naruszenia art. 253 § 2 k.c. Wykonywanie użytkowania nieruchomości może być ograniczone do jej oznaczonej części, np. jedynie do połowy nieruchomości albo do tej części, na której nie ma budynków, lecz jest pole, albo do oznaczonej części budynku, np. jednego pomieszczenia. Możliwe jest również wskazanie kilku części nieruchomości, co do których ograniczone jest wykonywanie użytkowania, albo kilku części, które będą wyłączone z zakresu wykonywania użytkowania. Ograniczenie może zatem mieć postać pozytywną (wskazanie części, na której ma być wykonywane użytkowanie) lub negatywną (wskazanie części nieruchomości wyłączonych z wykonywania użytkowania). W każdym jednak wypadku użytkowanie obciąża nadal całą nieruchomość i podstawa wpisu całą nieruchomość musi wskazywać jako obciążoną omawianym ograniczonym prawem rzeczowym.

Inaczej mówiąc, przedmiotem użytkowania jest zawsze cała nieruchomość, a jedynie sposób jej wykonywania można ograniczyć do części nieruchomości, w tym też określonej działki, która w skład takiej nieruchomości wchodzi. Pamiętać przy tym należy, iż nieruchomości gruntowe, to części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności. I tak kiedy w skład nieruchomości wchodzi tylko jedna działka ewidencyjna, pojęcie nieruchomości odnosi się do tej jednej, konkretnej działki. W przypadku zaś, gdy nieruchomość obejmuje wiele działek ewidencyjnych, za pomocą terminu „nieruchomość” rozumieć należy wszystkie działki ewidencyjne na nią się składające. Istotne jest, aby dokonać rozróżnienia pojęcia nieruchomości od pojęcia działki ewidencyjnej, która stanowi ciągły obszar gruntu, położony w granicach jednego obrębu ewidencyjnego, jednorodny pod względem prawnym, wydzielony z otoczenia za pomocą granic działek ewidencyjnych. Definicja ta wynika z § 7 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii w sprawie ewidencji gruntów i budynków z 27 lipca 2021 r. Wniosek jest zatem taki, aby nie utożsamiać powyższych pojęć wskazując, że przedmiotem obrotu prawnego jest nieruchomość, a nie działka ewidencyjna. Działka ewidencyjna może natomiast odpowiadać nieruchomości jako przedmiotowi własności albo wraz z innymi działkami wchodzić w skład większej nieruchomości, obejmującej kompleks takich działek. Często dokonuje się podziału nieruchomości na działki ewidencyjnej po to, żeby sprzedać konkretną działkę i wyodrębnić dla niej osobną księgę wieczystą. Dopóki jednak w obrębie jednej księgi wieczystej jest kilka działek ewidencyjnych, stanowią one jedną nieruchomość i ona cała musi być obciążona ograniczonym prawem rzeczowym. Jeżeli zaś podstawa wpisu tego nie uwzględnia, a odnosi się do jednej z kilku działek, to nie można jej obciążyć, gdyż byłoby to wyjście poza ramy podstawy wpisu, czyli byłoby to naruszenie powołanego na wstępie art. 696 ^{( 8)} § 2 k.p.c.

Konstatując, sposób sformułowania wniosku w sposób taki jaki domaga się wnioskodawca jest niedopuszczalny albowiem nie istnieje nieruchomość oznaczona jako działka ewidencyjna nr (...), istnieje zaś nieruchomość, na którą składa się m.in. działka ewidencyjna (...). W konsekwencji oznacza to, że nie jest dopuszczalne ujawnienie w księdze wieczystej obejmującej kilka działek ewidencyjnych, prawa użytkowania obciążającego tylko jedną działkę, a więc część nieruchomości, jeżeli w podstawie wpisu wyraźnie nie została obciążona użytkowaniem cała nieruchomość, a do tej jednej, konkretnej działki wyraźnie ograniczono jedynie wykonywanie użytkowania. Nie można nie dostrzec, że mająca stanowić podstawę wpisu decyzja Prezydenta Miasta K. z dnia 29.03.2021 roku nie stwierdza nabycia użytkowania co do nieruchomości objętej księgą wieczystą (...) z ograniczeniem jego wykonywania do oznaczonej części tej nieruchomości tj. działki (...) ale stwierdza nabycie użytkowania działki (...) , która stanowi tylko część nieruchomości objętej tą księgą.

Jeśli intencją Prezydenta Miasta K. było ustanowienie użytkowania na wyodrębnionej geodezyjnie działce, to dla ujawnienia tego prawa konieczne jest w pierwszej kolejności ujawnienie zmian geodezyjnych w dziale I – O księgi wieczystej, a następnie podział nieruchomości objętej ww. księgą wieczystą i założenie dla wydzielanej działki nr (...) nowej księgi wieczystej.

Mając na uwadze powyższe Sad Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

SSO Magdalena Meroń – Pomarańska