Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 14 maja 2025 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:

Sędzia Marzena Szymańska

po rozpoznaniu w dniu 14 maja 2025r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku: (...) Związku (...) w W.

z udziałem: Gminy Miejskiej K.

o wpis do księgi wieczystej

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa -Podgórza w Krakowie z dnia 21 sierpnia 2024r., sygnatura akt DzKw/KR1P00090457/23

postanawia:

oddalić apelację.

Sędzia Marzena Szymańska

Sygn.akt: II Ca 2685/24

UZASADNIENIE
postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie
z dnia 14 maja 2025 r.

Postanowieniem z dnia 21 sierpnia 2024 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza
w Krakowie oddalił wniosek (...) Związku (...) w W. o ujawnienie w księdze wieczystej (...) prawa użytkowania nieruchomości z ograniczeniem sposobu wykonywania użytkowania do działki (...).

W pisemnym uzasadnieniu Sąd Rejonowy powołując się na swoją ograniczoną kognicję w postępowaniu wieczystoksięgowym i ścisłym związaniem granicami wniosku i jego żądania wskazał, że przedmiotem żądania wniosku w niniejszej sprawie było ujawnienie w dziale III księgi wieczystej (...) prawa użytkowania nieruchomości z ograniczeniem sposobu jego wykonywania do działki (...).

Księga wieczysta (...) prowadzona jest dla nieruchomości gruntowej składającej się z działek ewidencyjnych (...) (...). Oznacza to, iż działka (...) wskazana we wniosku stanowi wyłącznie część nieruchomości objętej niniejszą księgą wieczystą.

Sąd Rejonowy przytaczając właściwe regulacje ujęte w kodeksie cywilnym wskazał, że przedmiotem użytkowania jako ograniczonego prawa rzeczowego jest zawsze cała nieruchomość, a wyłącznie wykonywanie użytkowania nieruchomości może być ograniczone do jej oznaczonej części, np. jednej działki ewidencyjnej. Pojęcie nieruchomości należy przy tym rozumieć zgodnie z koncepcją wieczystoksięgową, wyrażającą się w formule „jedna księga wieczysta - jedna nieruchomość”. Wówczas poszczególne działki ewidencyjne wchodzące w skład nieruchomości uznać trzeba za części składowe nieruchomości w rozumieniu art. 47 k.c. Użytkowanie obciąża zatem całą nieruchomość, a ograniczenie z art. 253 § 2 k.c. dotyczy nie samego użytkowania, lecz jego wykonywania.

Wskazano zatem, iż użytkowanie jako ograniczone prawo rzeczowe może zatem obciążać wyłącznie całą nieruchomość, zaś wyłącznie sposób jego wykonywania można ograniczyć do części nieruchomości. Dopuszczalne byłoby zatem ujawnienie użytkowania jako prawa obciążającego całą nieruchomość objętą księgą wieczystą (...)
z oznaczeniem sposobu wykonywania użytkowania jako ograniczonego do działki (...). Nie jest więc dopuszczalne ujawnienie w dziale III wskazanej księgi wieczystej użytkowania na podstawie dokumentu, z którego wynika, iż odnosi się on wyłącznie do działki nr (...) a nie całej nieruchomości. Działka ewidencyjna stanowiąca wyłącznie część nieruchomości jako część składowa tej nieruchomości w rozumieniu art. 47 k.c., nie może bowiem stanowić samodzielnego przedmiotu ograniczonego prawa rzeczowego.

W konsekwencji przyjęto, iż przeszkodą do wpisu stanowi treść decyzji administracyjnej, będącej podstawą wpisu, jak również treść innych decyzji dotyczących użytkowania nieruchomości. Sąd Rejonowy wskazał, iż zgodnie z decyzją z dnia 17 września 2021 roku Prezydent Miasta K. stwierdził nabycie z dniem 19 stycznia 2014 roku przez (...) Związek (...) z siedzibą w W. prawa użytkowania w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego m.in. nieruchomości gruntowej, stanowiącej własność Gminy Miejskiej K., położonej przy ul. (...) w K., stanowiącej działkę (...) objętą księgą wieczystą (...) (pozostałe działki wymienione w decyzji zostały już odłączone ze wskazanej księgi wieczystej). W ocenie Sądu pierwszej instancji uwzględnienie treści pozostałych decyzji administracyjnych dotyczących użytkowania poszczególnych działek wchodzących w skład nieruchomości objętej księgą wieczystą (...) nie pozwala na ustalenie, iż przedmiotem użytkowania jest cała nieruchomość w znaczeniu wieczystoksięgowym. Zaznaczono, że decyzja z dnia 20 grudnia 2021 roku dotyczy bowiem wyłącznie działek (...), decyzja z dnia 3 lutego 2023 roku działki (...), zaś decyzja z dnia 29 listopada 2021 roku działek (...). Wszystkie wskazane działki zdaniem Sądu Rejonowego stanowią w dalszym ciągu wyłącznie część nieruchomości objętej księgą wieczystą (...). Podkreślono przy tym, że wnioskodawca nie przedłożył dokumentów potwierdzających przysługiwanie wnioskodawcy prawa użytkowania nieruchomości w zakresie działek (...), jak również dokumentów dotyczących podziału działek (...), z których użytkowania dotyczą wyłącznie działki (...).

W związku z powyższym Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, iż brak jest dokumentu mogącego stanowić podstawę ujawnienia na rzecz wnioskodawcy prawa użytkowania całej nieruchomości z ograniczeniem sposobu jej wykonywania do działki (...). Wskazana we wniosku decyzja z 17 września 2021 roku odnosi się bowiem wyłącznie do działki (...), nie zaś do całej nieruchomości objętej księgą wieczystą (...). Podobnie decyzje z dnia 20 grudnia 2021 roku, 3 lutego 2023 roku i 29 listopada 2021 roku odnoszą się wyłącznie do części działek wchodzących w skład nieruchomości objętej księgą wieczystą (...), nie zaś do całej nieruchomości objętej tą księgą. Z żadnego dokumentu nie wynika w ocenie Sądu Rejonowego ustanowienie użytkowania na całej nieruchomości objętej księgą wieczystą (...).

Apelacją 3 października 2024 r. wnioskodawca zaskarżył postanowienie Sądu Rejonowego w całości, zarzucając mu:



art. 626 ⁹ k.p.c. poprzez oddalenie wniosku oraz zaniechanie wezwania wnioskodawcy do uzupełnienia braków poprzez przedłożenie dokumentacji stanowiącej podstawę do wpisu w księdze wieczystej w sytuacji , gdy nie zachodziły podstawy do oddalenia wniosku;



art. 253 § 2 k.c. poprzez nieprawidłowe jego zastosowanie w sytuacji, gdzie część nieruchomości ograniczona użytkowaniem została oznaczona w sposób jednoznaczny - jako działka ewidencyjna, wynikający z przepisów prawa geodezyjnego.

Wobec powyższych zarzutów wnioskodawca wniósł o uchylenie postanowienia o oddaleniu wniosku i przekazanie Sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy wskazać na zakres kognicji sądu wieczystoksięgowego. W uchwale składu siedmiu sędziów SN z dnia 16 grudnia 2009 r., III CZP 80/09 (OSNC 2010, nr 6, poz. 84) której nadano moc zasady prawnej, przyjęto, że sąd, rozpoznając wniosek o wpis w księdze wieczystej, związany jest stanem rzeczy istniejącym w chwili złożenia wniosku
i kolejnością jego wpływu. Odzwierciedlenie tego znajduje się w art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., który wyznacza możliwy zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowy, ograniczony jedynie do badania tych elementów, które są wymienione wyraźnie tj. treści samego wniosku, treści i formy dołączonych do wniosku dokumentów oraz treści księgi wieczystej.

W tym miejscu wskazać należy, że przepis art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. określa także zakres kognicji sądu II instancji rozpatrującego apelację. Takie stanowisko jest również ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. np. postanowienie z dnia 5 października 2005 r., II CK 781/04, LEX nr 187020; postanowienie z dnia 27 kwietnia 2001 r., III CKN 354/00, OSNC 2001/12/183; postanowienie z dnia 6 października 2006 r., V CSK 214/06). To oznacza, że również Sąd II instancji rozstrzyga jedynie, czy wpis (lub jego odmowa) pozostaje w zgodzie z prawem w świetle treści zgłoszonego wniosku, treści i formy przedłożonych dokumentów, stanowiących podstawę wpisu oraz treści księgi wieczystej.

Kontrola zaskarżonego orzeczenia dokonywana przez sąd drugiej instancji na skutek wniesionej apelacji powinna być zatem ograniczona tylko do tego, czy w świetle dokumentów załączonych do wniosku i którymi dysponował sąd pierwszej instancji, była podstawa do dokonania bądź odmowy wpisu, zgodnie z wnioskiem o wpis w księdze wieczystej.

W pierwszej kolejności należy podnieść, iż w niniejszej księdze wieczystej wnioskodawca składał już wcześniej dwukrotnie wniosek o wpis użytkowania części nieruchomości, Sąd Okręgowy postanowieniami z dnia 2.11.2023r. sygn.akt II Ca 2146/23 i z dnia 15.01.2024r. sygn.akt: II Ca 2147/23 oddalił apelacje wnioskodawcy od postanowień Sądu Rejonowego oddalających wnioski o wpis. Przedmiotem powyższych wniosków były wprawdzie inne działki niż objęta niniejszym wnioskiem, jednak problem prawny stanowiący podstawę oddalenia jest tożsamy.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że Sąd Rejonowy prawidłowo orzekł, iż nie ma podstaw, aby dokonać wpisu zgodnie z żądaniem wniosku. Artykuł 626 ⁸ § 1 k.p.c. statuuje zasadę, że wpisy są dokonywane tylko na wniosek i że wpis następuje zawsze w granicach wniosku. Wyjątek od reguły dokonywania wpisu tylko na wniosek musi być przepisem o randze ustawy. Natomiast przepisy art. 130 k.p.c. i art. 130 ¹ k.p.c. mogą mieć zastosowanie w postępowaniu wieczystoksięgowym, ale tylko na użytek uzupełnienia braków formalnych wniosku. W trybie powyższych przepisów nie można uzupełniać materialnoprawnych przeszkód do wpisu. Należy również wskazać, iż Sąd nie jest uprawniony do poszukiwania z urzędu, ani też do wzywania o dokumenty, mające uzasadniać wniosek o wpis oraz stanowić jego podstawę. Sąd oddala wniosek o wpis, jeżeli brak jest podstaw albo istnieją przeszkody do jego dokonania (art. 626 ⁹ k.p.c.), w innym przypadku wniosek uwzględnia i dokonuje żądanego wpisu. Oznacza to, iż skarżący niezasadnie zarzuca uchybienie w postaci zaniechania wezwania wnioskodawcy do uzupełnienia braku w postaci przedłożenia dokumentacji stanowiącej podstawę wpisu.

Przechodząc do kolejnego zarzutu należy wskazać, iż w orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje koncepcja przewidująca pierwszeństwo wieczystoksięgowego modelu nieruchomości, zgodnie z którą nieruchomością jest część powierzchni ziemskiej, dla której urządzono księgę wieczystą; natomiast w braku księgi wieczystej sąsiadujące ze sobą grunty należące do tego samego podmiotu stanowią jedną nieruchomość (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2006 r., III CZP 24/06, LEX nr 175124; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2007 r., III CZP 27/07, LEX nr 244445; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 r., IV CSK 278/11, LEX nr 1170237; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2013 r., III CZP 8/13, LEX nr 1294203).

Oznacza to, że obowiązuje zasada, zgodnie z którą bez względu na to ile działek ewidencyjnych składa się na jedną nieruchomość, to jej status prawny jest w tym zakresie niepodzielny i wszelkie czynności jej dotyczące mogą odnieść skutek tylko wobec całości, tj. wobec wszystkich działek. Nie może zatem odnieść prawnego skutku czynność mająca za swój przedmiot tylko jedna z kilku działek, z których składa się nieruchomość, dla której prowadzona jest księga wieczysta. Kilka działek objętych jedną księgą wieczystą stanowi zawsze jedną nieruchomość, nawet jeżeli działki nie graniczą ze sobą, a odłączenie chociażby jednej z działek z księgi wieczystej równoznaczne jest z podziałem nieruchomości. Tym samym niedopuszczalne jest rozdzielenie nieruchomości objętych księgą wieczystą na poszczególne działki jako samoistne przedmioty obrotu. Jego przedmiotem jest „cała” nieruchomość, na którą składa się określona w księdze wieczystej liczba działek ewidencyjnych. Wprawdzie istnieje możliwość odłączenia poszczególnych działek od księgi wieczystej, lecz, aby to uczynić muszą zaistnieć zdarzenia uzasadniające dokonanie takiej czynności, które nie zaistniały w przedmiotowej sprawie.

Dlatego też zasadnym jest wniosek, iż użytkowanie obciąża rzecz jako całość wraz z jej częściami składowymi (art. 47 § 1 k.c.), a także przynależnościami, chyba że co do tych ostatnich strony postanowiły inaczej (art. 52 k.c.). Użytkownik jest zatem uprawniony do używania całej rzeczy obciążonej prawem użytkowania oraz pobierania wszystkich pożytków jakie rzecz przynosi w czasie trwania stosunku prawnego, zarówno naturalnych, jak
i cywilnych. Uprawnienia te mogą jednak ulec ograniczeniu. Jego wykonywanie można jednak ograniczyć do oznaczonej części nieruchomości; oznaczonej nie tylko obszarem, ale
i położeniem. Ograniczenie to następuje w drodze postanowienia umownego między właścicielem nieruchomości a użytkownikiem. Może mieć to miejsce już w umowie
o ustanowieniu użytkowania, ale także może nastąpić w umowie zawartej w czasie trwania użytkowania.

W konsekwencji należy wskazać, że skoro nieruchomość wieczystoksięgowa tylko jako jedna całość może być przedmiotem obrotu, to prawo użytkowania może być ustanowione (w sferze materialnoprawnej) jak i ujawnione (w sferze wieczystoksięgowej) wobec tylko całej nieruchomości, a nie jej poszczególnych części. Dlatego też nie jest możliwe w księdze wieczystej ujawnienie prawa użytkowania na jedynie części nieruchomości (tj. na jednej z kilku działek ewidencyjnych, z których składa się nieruchomość), a więc tak jak żądał tego wnioskodawca. Wskazane we wniosku ograniczenie sposobu wykonywania prawa użytkowania, pomimo tego, że jest ono dopuszczalne nie mogło wywołać skutku w postaci dokonania wpisu. Otóż jak już zostało wykazane decyzja stanowiąca podstawę wpisu, nie potwierdza przysługiwania wnioskodawcy prawa użytkowania całej nieruchomości objętej księgą (...).

Reczą zupełnie odmienną jest zakres i sposób wykonywania prawa użytkowania. W tym przypadku możliwe jest jego ograniczenie do części nieruchomości, co również może być w ujawnione w księdze wieczystej. Zakres wykonywania ograniczonego prawa rzeczowego podlega wpisowi do księgi wieczystej (por. §45 pkt. 1 lit. b rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 lutego 2016 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym). Należy zatem odróżnić ustanowienie i wpis prawa użytkowania od ujawnienia zakresu jego wykonywania. Prawo to zawsze musi ujawnione wobec całej nieruchomości (niezależnie z ilu działek ewidencyjnych się ona składa), za to sposób wykonywania może być swobodnie zakreślony, np. właśnie do jednej działki.

W związku z powyższym należy wskazać, iż w przypadku gdy wnioskodawca wprawdzie ograniczył zakres wykonywania prawa użytkowania do części nieruchomości, lecz nie przedłożył dokumentów z których wynika podstawa obciążenia całej nieruchomości, to Sąd Rejonowy związany granicami wniosku (a więc i treścią żądania) trafnie tenże wniosek oddalił.

Z przytoczonych wyżej względów Sąd Okręgowy oddalił, w oparciu o treść art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c., apelację wnioskodawcy, o czym orzekł jak w sentencji postanowienia.

Sędzia Marzena Szymańska