Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 16 stycznia 2024 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący Joanna Czernecka

Sędziowie: Beata Tabaka, Agnieszka Cholewa-Kuchta

po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2024 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) Związku (...) w W.

przy uczestnictwie Gminy Miejskiej K.

o wpis

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie z dnia 3 sierpnia 2023 roku, roku sygnatura akt DzKw/KR1P/00163383/22

postanawia:

oddalić apelację.

Sędzia Beata Tabaka Sędzia Joanna Czernecka Sędzia Agnieszka Cholewa-Kuchta

Sygnatura II Ca 2606/23

Uzasadnienie postanowienia z dnia 16 stycznia 2024 roku

Wnioskodawca (...) Związek (...) w W. wnioskiem z dnia 30 grudnia 2022 roku, zarejestrowanym pod sygnaturą DzKw/KR1P/00163383/22, wniósł o odłączenie z księgi wieczystej (...) działki (...), założenie dla tej działki odrębnej księgi wieczystej oraz ujawnienie w dziale III nowozałożonej księgi wieczystej prawa użytkowania nieruchomości oznaczonej jako działka ewidencyjna nr (...) na rzecz wnioskodawcy.

We wniosku wnioskodawca jako podstawę wpisu powołał odpis ostatecznej decyzji Prezydenta Miasta K. z dnia 19 lipca 2019 roku, znak GS-03. (...).(...).KZ, zalegający w aktach księgi wieczystej (...). Lista załączników do wniosku nie uwzględniała żadnych dokumentów geodezyjnych.

Referendarz sądowy postanowieniem z dnia 6 lipca 2023 roku oddalił wniosek o wpis z uwagi na nieprzedłożenie wypisu z rejestru gruntów i wyrysu z mapy ewidencyjnej dla działki (...).

Wnioskodawca w ustawowym terminie wniósł skargę na postanowienie z dnia 6 lipca 2023 roku, wnosząc o dokonanie wpisu zgodnie z wnioskiem. Wnioskodawca zarzucił, że w przypadku stwierdzenia braku dokumentów geodezyjnych referendarz sądowy powinien wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia wskazanego braku jako braku formalnego wniosku, nie zaś oddalić wniosek.

Postanowieniem z dnia 3 sierpnia 2023 roku Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie oddalił wniosek o wpis.

Na podstawie treści księgi wieczystej (...) oraz decyzji nr (...). (...).(...).KZ zalegającej w aktach księgi wieczystej (...) Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

Księga wieczysta nr (...) prowadzona jest dla nieruchomości gruntowej położonej w K., o powierzchni 4,3862 ha, składającej się z działek (...) (wszystkie obręb ewidencyjny (...), jednostka ewidencyjna K.). W dziale II księgi wieczystej jako właściciel nieruchomości ujawniona jest Gmina K..

W dziale III księgi wieczystej ujawnione jest ostrzeżenie o wszczęciu postępowania w sprawie wydania decyzji o pozwoleniu na realizację inwestycji dotyczącej podwyższenia obwałowań i Bulwarów W. w K., ostrzeżenie o niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w odniesieniu do działki (...) na rzecz Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta K., jak również prawo użytkowania nieruchomości z ograniczeniem sposobu wykonywania użytkowania do jednej działki ewidencyjnej nr (...) na rzecz (...) Związku (...) w W..

Dział IV księgi wieczystej jest wolny od wpisów.

Decyzją z dnia 19 lipca 2019 roku, znak GS-03. (...).(...).KZ, Prezydent Miasta K., stwierdził nabycie z dniem 19 stycznia 2014 roku przez (...) Związek (...) z siedzibą w W. prawa użytkowania w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego nieruchomości gruntowych, stanowiących własność Gminy Miejskiej K., położonych przy ul. (...) w K., stanowiących:

- działki (...), objęte księgą wieczystą (...),

- działkę (...) objętą księgą wieczystą (...),

- działkę (...) objętą księgą wieczystą (...),

- działkę (...) objętą księgą wieczystą (...),

zagospodarowanych pod Rodzinny O. Działkowy (...) w K. – na cele określone w art. 3 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych (punkt 1 decyzji).

Zgodnie z punktem 5 decyzji ostateczna decyzja o stwierdzeniu nabycia prawa użytkowania nieruchomości gruntowych stanowi podstawę do jego wpisu we wskazanych wyżej księgach wieczystych. Przedmiotowa decyzja jest ostateczna.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że zgodnie z art. 626 ⁸ § 1 k.p.c. wpis dokonywany jest jedynie na wniosek i w jego granicach, chyba że przepis szczególny przewiduje dokonanie wpisu z urzędu. Natomiast stosownie do art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. rozpatrując wniosek o wpis Sąd bada jedynie treść wniosku, treść i formę dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Zgodnie z art. 626 ⁹ k.p.c., sąd oddala wniosek o wpis w księdze wieczystej jeżeli brak jest podstaw do jego dokonania lub istnieją przeszkody do dokonania wpisu.

Przyczynę niezasadności wniosku wnioskodawcy stanowiła okoliczność złożenia wniosku o odłączenie działki z księgi wieczystej oraz założenie dla niej nowej księgi wieczystej przez użytkownika nieruchomości. Użytkownikowi nie przysługuje zaś uprawnienie do domagania się wieczystoksięgowego podziału nieruchomości. Podziału nieruchomości poprzez odłączenie jednej z działek ewidencyjnych z księgi wieczystej oraz założenia dla niej nowej księgi wieczystej może dokonać wyłącznie właściciel nieruchomości oraz w szczególnych przypadkach użytkownik wieczysty.

W doktrynie wskazuje się, że pomimo iż w art. 21 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U.2019.2204 t.j.) nie przewidziano uprawnienia właściciela do złożenia wniosku o rozłączenie należących do niego nieruchomości, gdyż powołany przepis dotyczy wyłącznie połączenia w księdze wieczystej kilku nieruchomości w jedną nieruchomość, rozłączenie takie należy uznać za dopuszczalne, a uprawnienie do złożenia stosownego wniosku można wywieść z treści prawa własności (art. 140 k.c.), które obejmuje m.in. ogólną kompetencję do rozporządzania nieruchomościami (ius disponendi). Właściciel może jednostronnie zdecydować o podziale przedmiotu własności na mniejsze części, gdy przedmiot ten jest podzielny. Prawo własności ulega wtedy również podziałowi. W takim przypadku każda z wydzielonych części staje się osobną nieruchomością i samodzielnym przedmiotem odrębnego prawa własności (tak: T. Czech [w:] Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz. Tom I. Księgi wieczyste, Warszawa 2022, art. 21, LEX, oraz powołane tam orzecznictwo). W odniesieniu do użytkowania wieczystego Sąd Najwyższy wskazał zaś w uchwale z dnia 13 marca 2015 roku, III CZP 116/14 (LEX), że użytkownik wieczysty nie może dokonać podziału gruntu oddanego mu w użytkowanie wieczyste, gdyż użytkownik wieczysty może korzystać z nieruchomości i rozporządzać nią tylko w granicach przysługującego mu prawa. Z prawa użytkowania wieczystego jako prawa na rzeczy, która stanowi przedmiot własności innej osoby, nie można jednak wyprowadzać uprawnienia do dzielenia lub łączenia nieruchomości, są to bowiem uprawnienia związane tylko z prawem własności, co wynika wyraźnie z art. 46 k.c. oraz z art. 21 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Przyznanie takiego uprawnienia użytkownikowi wieczystemu, jako wyjątku od zasady, że pojęcie nieruchomości gruntowej związane jest tylko z prawem własności, wymagałaby wyraźnego zezwolenia ustawodawcy. Z tych względów nie ma podstaw do przyznawania użytkownikowi wieczystemu w drodze wykładni - w istocie contra legem - uprawnienia do łączenia i dzielenia nieruchomości gruntowej oddanej mu w użytkowanie wieczyste. Regulacja szczególna dotycząca przyznania użytkownikowi wieczystemu przy spełnieniu warunków ściśle określonych w ustawie uprawnienia do domagania się podziału nieruchomości w znaczeniu wieczystoksięgowym została przewidziana w ustawie z dnia 20 lipca 2018 roku o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 2040 z późn. zm.).

Z powyższych rozważań wynika jednoznacznie – zdaniem Sądu pierwszej instancji - że uprawnienie do wieczystoksięgowego podziału nieruchomości gruntowej, w następstwie którego w miejsce jednej nieruchomości powstają dwie nieruchomości objęte odrębnymi księgami wieczystymi, stanowi realizację uprawnienia do rozporządzania nieruchomością, przysługującego właścicielowi rzeczy. Użytkownikowi zgodnie z art. 252 k.c. przysłuchuje uprawnienie wyłącznie do używania rzeczy i pobierania pożytków z rzeczy. Użytkownik nie może rozporządzić rzeczą.

W konsekwencji wniosek użytkownika nie mógł doprowadzić do odłączenia działki nr (...) z księgi wieczystej (...), prowadzonej dla nieruchomości, będącej własnością Gminy Miejskiej K., a następnie założenia dla tej działki nowej księgi wieczystej z wpisem użytkowania na rzecz wnioskodawcy. Wskazane żądanie nie mieściło się bowiem w zakresie uprawnień użytkownika ograniczonych do korzystania z rzeczy i pobierania z niej pożytków.

Odnosząc się uzupełniająco do argumentacji przedstawionej w skardze w reakcji na uzasadnienie oddalenia wniosku przez referendarza sądowego, Sąd wskazał, że niedołączenie do wniosku dokumentów geodezyjnych nie stanowi braku formalnego wniosku o wpis, lecz brak merytoryczny wniosku. Brakiem formalnym zgodnie z art. 126 § 1 ¹ k.p.c. byłoby wyłącznie niezałączenie przez wnioskodawcę do wniosku dokumentów wymienionych w spisie załączników do wniosku. Wnioskodawca nie wymienił zaś w spisie załączników do wniosku żadnych dokumentów geodezyjnych.

Konieczność dołączenia do wniosku o założenie księgi wieczystej dla odłączanych części nieruchomości gruntowych dokumentów geodezyjnych stanowiących podstawę oznaczenia nieruchomości wynika z § 106 ust. 1 w zw. z § 108 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 lutego 2016 roku w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym (Dz. U. poz. 312 z późn. zm.). Dokumentami stanowiącymi podstawę oznaczenia nieruchomości gruntowej są zaś zgodnie z § 78 ust. 1 powołanego rozporządzenia wypis z rejestru gruntów, wypis z rejestru budynków lub wypis z kartoteki budynków, a także wyrys z mapy ewidencyjnej. Stosownie nadto do § 114 powołanego rozporządzenia wymóg przedstawienia dokumentów stanowiących podstawę oznaczenia nieruchomości zarówno co do części odłączonej, jak i co do części pozostałej. Brak dokumentów geodezyjnych uniemożliwia przy tym założenie księgi wieczystej dla nieruchomości gruntowej.

W apelacji od tego postanowienia wnioskodawca zarzucił:

1. naruszenie art. 126 § 1 ¹ k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że niedołączenie wypisu z rejestru gruntów stanowi brak merytoryczny wniosku, a nie formalny i nie podlega wezwaniu do uzupełnienia, podczas gdy wypis z rejestru gruntów nie stanowi osnowy żądania wniosku, bowiem co najwyżej oznacza daną nieruchomość,

2. naruszenie art. 626 ⁸ § 3 w zw. z art. 130 k.p.c. poprzez zaniechanie wezwania wnioskodawcy do uzupełnienia braków poprzez przedłożenie dokumentacji stanowiącej podstawę do wpisu w księdze wieczystej,

3. naruszenie art. 626 ⁹ k.p.c. poprzez oddalenie wniosku w sytuacji, gdy nie zachodziły podstawy do oddalenia wniosku,

4. naruszenie art. 626 ² § 5 k.p.c. poprzez jego pominięcie prowadzące do nieprawidłowego przyjęcia, że podmiot na rzecz którego ma nastąpić wpis nie ma prawa do wnioskowania o odłączenie nieruchomości do odrębnej księgi wieczystej, co wbrew twierdzeniom Sądu I instancji nie prowadzi w żaden sposób do rozporządzenia nieruchomością i nie narusza uprawnień właścicielskich,

5. naruszenie art. 252 k.c. poprzez nieprawidłowe jego zastosowanie w sytuacji, gdy użytkownik w zakresie posiadanych uprawnień jedynie realizuje ujawnienie przysługującego mu prawa.

W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i uwzględnienie wniosku, ewentualnie o przekazanie Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2009 roku (III CZP 80/09, OSNC 2010/6/84), której nadano moc zasady prawnej, przyjęto, że Sąd, rozpoznając wniosek o wpis w księdze wieczystej, związany jest stanem rzeczy istniejącym w chwili złożenia wniosku. Odzwierciedlenie tego znajduje się w art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., który wyznacza zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym, ograniczony jedynie do badania tych elementów, które są wymienione wyraźnie tj. treści samego wniosku, treści i formy dołączonych do wniosku dokumentów oraz treści księgi wieczystej. Przepis art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. określa także zakres kognicji Sądu drugiej instancji, rozpatrującego apelację. Takie stanowisko jest ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego (np. postanowienia: z dnia 5 października 2005 roku, II CK 781/04, LEX nr 187020; z dnia 27 kwietnia 2001 roku, III CKN 354/00, OSNC 2001/12/183; z dnia 6 października 2006 roku, V CSK 214/06, LEX nr 327887). Oznacza to, że również Sąd drugiej instancji rozstrzyga jedynie, czy wpis (lub jego odmowa) pozostaje w zgodzie z prawem w świetle treści zgłoszonego wniosku, treści i formy przedłożonych dokumentów, stanowiących podstawę wpisu oraz treści księgi wieczystej. Kontrola zaskarżonego orzeczenia (wpisu lub jego odmowy) dokonywana przez Sąd drugiej instancji na skutek wniesionej apelacji powinna być zatem ograniczona tylko do tego, czy w świetle dokumentów załączonych do wniosku i którymi dysponował Sąd pierwszej instancji, była podstawa do dokonania wpisu, zgodnie z wnioskiem o wpis. Za ugruntowane należy uznać stanowisko, że kognicja sądu wieczystoksięgowego nie ma charakteru formalnego i czynność prawna stanowiąca podstawę wpisu powinna być badana nie tylko pod kątem formalnym ale również pod względem jej skuteczności materialnej. Badanie, o którym mowa w art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., ma na celu ustalenie, czy powstały na skutek czynności prawnych lub innych zdarzeń prawnych, stwierdzonych załączonymi do wniosku o wpis dokumentami, aktualny stan prawny nieruchomości uzasadnia dokonanie żądanego wpisu. Inaczej mówiąc, chodzi o ustalenie, czy orzeczenie sądu lub treść innego dokumentu są wystarczającym dowodem istnienia określonego stanu prawnego nieruchomości. W ustaleniu tym, opartym na podstawie dokumentów dołączonych do wniosku oraz treści księgi wieczystej, wyczerpuje się zakres kognicji sądu wieczystoksięgowego (por. postanowienie SN z 23.02.2017 r., V CSK 297/16, LEX nr 2273878).

Sądy powszechne i Sąd Najwyższy muszą uwzględniać skutki prawne, które wywołują ostateczne decyzje administracyjne. Przy założeniu, że przedłożona jako podstawa wpisu decyzja administracyjna jest prawnie istniejącym indywidualnym aktem administracyjnym, są jednak powołane do oceny, czy decyzja ta jest ostateczna i czy wywołuje ona skutki materialnoprawne uzasadniające wpis do księgi wieczystej (por. postanowienie SN z 12.05.2016 r., IV CSK 457/15, LEX nr 2051035).

Za oczywiście bezpodstawny należy uznać należy zarzuty naruszenia art. 126 § 1 ¹ k.p.c. oraz art. 626 ⁸ § 3 k.p.c. w zw. z art. 130 k.p.c.

Zgodnie z art. 626 ⁸ § 3 k.p.c. do wniosku o wpis należy dołączyć dokumenty, stanowiące podstawę wpisu w księdze wieczystej. Przepis art. 626 ⁸ § 1 k.p.c. statuuje zasadę, że wpisy są dokonywane tylko na wniosek i że wpis następuje zawsze w granicach wniosku. Wyjątek od reguły dokonywania wpisu tylko na wniosek musi być przepisem o randze ustawy. Natomiast przepisy art. 130 k.p.c. i art. 130 ¹ k.p.c. mogą mieć zastosowanie w postępowaniu wieczystoksięgowym, ale tylko na użytek uzupełnienia braków formalnych wniosku. W trybie powyższych przepisów nie można uzupełniać materialnoprawnych przeszkód do wpisu. W aktualnym stanie prawnym, po uchyleniu art. 48 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U.2023.1984 t.j. z dnia 2023.09.25) brak jest podstaw do wyznaczania wnioskodawcy oznaczonego terminu do usunięcia materialnoprawnych przeszkód do wpisu.

Konieczność dołączenia do wniosku o założenie księgi wieczystej dla odłączanych części nieruchomości gruntowych dokumentów geodezyjnych, stanowiących podstawę oznaczenia nieruchomości, wynika z § 106 ust. 1 w zw. z § 108 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 lutego 2016 roku w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym (Dz. U. poz. 312 z późn. zm.). Dokumentami stanowiącymi podstawę oznaczenia nieruchomości gruntowej są zaś, zgodnie z § 78 ust. 1 powołanego rozporządzenia, wypis z rejestru gruntów, wypis z rejestru budynków lub wypis z kartoteki budynków, a także wyrys z mapy ewidencyjnej. Stosownie do § 114 powołanego rozporządzenia wymóg przedstawienia dokumentów stanowiących podstawę oznaczenia nieruchomości odnosi się zarówno do części odłączonej, jak i co do części pozostałej. Brak dokumentów geodezyjnych uniemożliwia przy tym założenie księgi wieczystej dla nieruchomości gruntowej.

W odniesieniu do zarzutów naruszenia art. 626 ² § 5 k.p.c. oraz naruszenia art. 252 k.c.:

W uchwale z 21.03.2013 r., III CZP 8/13, OSNC 2013, nr 9, poz. 108. Sąd Najwyższy wskazał, że dominująca w orzecznictwie Sądu Najwyższego jest koncepcja przewidująca pierwszeństwo wieczystoksięgowego modelu nieruchomości, w myśl której nieruchomością jest część powierzchni ziemskiej, dla której urządzono księgę wieczystą; natomiast w braku księgi wieczystej sąsiadujące ze sobą grunty należące do tego samego podmiotu stanowią jedną nieruchomość (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2006 r., III CZP 24/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 24, z dnia 26 kwietnia 2007 r., III CZP 27/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 62, z dnia 17 kwietnia 2009 r., III CZP 9/09, OSNC 2010, nr 1, poz. 4, wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1970 r., II CR 361/70, OSNCP 1971, nr 6, poz. 97, z dnia 26 lutego 2003 r., II CKN 1306/00, "Biuletyn SN" 2003, nr 8, s. 8, z dnia 22 lutego 2012 r., IV CSK 278/11, OSNC 2013, nr 3, poz. 35, postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2003 r., V CK 278/02, nie publ., z dnia 30 października 2003 r., IV CK 114/02, OSNC 2004, nr 12, poz. 201; z dnia 30 maja 2007 r., IV CSK 56/07, nie publ., z dnia 16 czerwca 2009 r., V CSK 479/08, nie publ.) i stanowisko to podzielił. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że „Definicja nieruchomości zawarta w art. 46 § 1 k.c. jest tak pojemna, że obejmuje zarówno nieruchomości niemające urządzonych ksiąg wieczystych, jak i nieruchomości mające księgi wieczyste. Nie ma zatem podstaw do przeciwstawiania materialnoprawnego (prawnorzeczowego) i formalnego (wieczystoksięgowego) pojęcia nieruchomości i przyjmowania dualizmu nieruchomości gruntowej rozpadającej się na pojęcie gruntu w znaczeniu materialnoprawnym oraz wieczystoksięgowym, aktualnym jedynie pod rządem ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Jednakże, gdy dla określonej nieruchomości zostanie założona księga wieczysta, obowiązuje reguła "jedna księga wieczysta - jedna nieruchomość", odnosząca się także do graniczących ze sobą nieruchomości, które stanowią własność tej samej osoby, a ponadto do nieruchomości stanowiących całość gospodarczą, ale nie graniczących ze sobą. […] W żadnym razie nie ma natomiast podstaw do przyjmowania, że samo geodezyjne wyodrębnienie działki i nadanie oddzielnego numeru zmienia jej status jako części składowej nieruchomości. Geodezyjnie wyodrębnione działki objęte jedną księgą wieczystą stanowią części składowe nieruchomości i nie mogą być przedmiotem samodzielnego obrotu. Nadanie działkom odrębnych numerów geodezyjnych nie wywołuje skutków cywilnoprawnych; jeżeli takie działki objęte są jedną księgą wieczystą, to bez względu na sposób rozumienia pojęcia nieruchomości składają się na jedną nieruchomość.”

W doktrynie wskazuje się, że pomimo iż w art. 21 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U.2019.2204 t.j.) nie przewidziano uprawnienia właściciela do złożenia wniosku o rozłączenie należących do niego nieruchomości, gdyż powołany przepis dotyczy wyłącznie połączenia w księdze wieczystej kilku nieruchomości w jedną nieruchomość, rozłączenie takie należy uznać za dopuszczalne, a uprawnienie do złożenia stosownego wniosku można wywieść z treści prawa własności (art. 140 k.c.), które obejmuje m.in. ogólną kompetencję do rozporządzania nieruchomościami (ius disponendi). Właściciel może jednostronnie zdecydować o podziale przedmiotu własności na mniejsze części, gdy przedmiot ten jest podzielny. Prawo własności ulega wtedy również podziałowi. W takim przypadku każda z wydzielonych części staje się osobną nieruchomością i samodzielnym przedmiotem odrębnego prawa własności.

Zgodnie z uchwałą SN z 7.04.2006 r., III CZP 24/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 24 użytkownikowi wieczystemu nie przysługuje uprawnienie przewidziane w art. 21 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (jedn. tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.). Z kolei w uchwale z 13.03.2015 r., III CZP 116/14, OSNC 2016, nr 2, poz. 18 Sąd Najwyższy stwierdził, że użytkownik wieczysty nie może dokonać podziału gruntu oddanego mu w użytkowanie wieczyste. W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy wyjaśnił, że nieruchomość gruntowa, zgodnie z art. 46 k.c., to część powierzchni ziemskiej stanowiąca odrębny przedmiot własności. Jeżeli dla nieruchomości należących do jednego właściciela prowadzone są księgi wieczyste, to status nieruchomości uzyskuje każdy grunt, dla którego prowadzona jest odrębna księga wieczysta. Z odwołaniem do orzecznictwa Sądu Najwyższego stwierdził, że uprawnienie do łączenia lub podziału nieruchomości przysługuje wyłącznie właścicielowi nieruchomości, a nie użytkownikowi wieczystemu (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2006 r., III CZP 24/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 24, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2003 r., V CK 278/02, nie publ., oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2007 r., III CSK 183/07, "Przegląd Sądowy" 2008, nr 11-12, s. 194).

W powołanej uchwale Sąd Najwyższy odniósł się także do argumentu, którym posługuje się apelujący, a mianowicie treści art. 626 ² § 5 k.p.c. Z tego przepisu wynika, że wniosek o dokonanie wpisu może złożyć właściciel nieruchomości, użytkownik wieczysty, osoba, na rzecz której wpis ma nastąpić, albo wierzyciel, jeżeli przysługuje mu prawo, które może być wpisane w księdze wieczystej. „Skoro użytkownik wieczysty jest uprawniony do złożenia wniosku, to tym samym, mając na względzie, że zgodnie z art. 626 ⁸ § 10 k.p.c., założenie księgi wieczystej następuje z chwilą dokonania pierwszego wpisu, można również uznać, iż jest uprawniony do złożenia księgi wieczystej. Tym samym jest on uprawniony do złożenia wniosku o założenie księgi wieczystej wtedy, gdy odłączył od nieruchomości, na której ustanowione zostało użytkowanie wieczyste, część tej nieruchomości i złożył wniosek o założenie księgi wieczystej dla odłączonej części nieruchomości lub o jej przyłączenie do innej księgi wieczystej, ewentualnie o połączenie kilku nieruchomości w jednej księdze wieczystej. Oceniając ten argument warto zwrócić uwagę, że uprawnie użytkownika wieczystego do podziału nieruchomości, na której ustanowione zostało jego prawo, wywodzi się z przepisów regulujących postępowanie o dokonanie wpisu. Zasadniczy sprzeciw budzi wywodzenie uprawnienia składającego się na treść prawa użytkowania wieczystego z przepisów regulujących postępowanie związane z dokonywaniem wpisów do księgi wieczystej. Jak wskazano, z art. 233 k.c. wynika uprawnienie użytkownika wieczystego do rozporządzania tylko jego prawem, jednak z uprawnienia do rozporządzania prawem użytkowania wieczystego nie wynika uprawnienie do decydowania o nieruchomości, na której to prawo zostało ustanowione. Pojęcie nieruchomości związane jest tylko z prawem własności. W uprawnieniu do rozporządzania prawem użytkowania wieczystego nie mieści się wobec tego to, co wiąże się tylko z prawem własności, czyli uprawnienie do decydowania o tym, jaka część powierzchni stanowi przedmiot własności. Wykładnia art. 626 ² § 5 k.p.c., która przyznaje użytkownikowi wieczystemu uprawnienie do dzielenia lub łączenia nieruchomości, na której ustanowione jest jego prawo, nie znajduje więc wsparcia w art. 233 k.c., bo z tego przepisu takie uprawnienie nie wynika. […] Trudno uznać, że wymienione w tym przepisie osoby, tylko z tego względu, iż mogą składać wnioski o wpis do księgi wieczystej, mają uprawnienie do dzielenia lub łączenia nieruchomości, na których ustanowione są przysługujące im prawa. Przepisy regulujące wpisy do księgi wieczystej nie mogą być uzasadnieniem kreowania uprawnień do dzielenia lub łączenia nieruchomości, pojęcie nieruchomości bowiem związane jest z prawem własności i takie uprawnienia mogą przysługiwać tylko właścicielowi. Przyznanie takiego uprawnienia innej osobie musiałoby mieć wyraźną podstawę ustawową (...).”

W świetle powyższego na ma wątpliwości co do tego, że uprawnienie do łączenia lub podziału nieruchomości przysługuje wyłącznie właścicielowi nieruchomości.

Użytkownik wieczysty, status którego, był przedmiotem analizy w powołanych uchwałach Sądu Najwyższego, może korzystać z nieruchomości i rozporządzać nią tylko w granicach przysługującego mu prawa (art. 233 k.c.). Użytkownikowi zgodnie z art. 252 k.c. przysłuchuje uprawnienie wyłącznie do używania rzeczy i pobierania pożytków z rzeczy. Użytkownik nie może rozporządzić rzeczą. Z prawa użytkowania jako ograniczonego prawa na rzeczy, która stanowi przedmiot własności innej osoby, nie można wyprowadzać uprawnienia do dzielenia lub łączenia nieruchomości, są to bowiem uprawnienia związane tylko z prawem własności, co wynika wyraźnie z art. 46 k.c. oraz z art. 21 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U.2023.1984 t.j. z dnia 2023.09.25).

Skoro w uprawnieniu do rozporządzania prawem użytkowania wieczystego nie mieści się to, co wiąże się tylko z prawem własności, czyli uprawnienie do decydowania o tym, jaka część powierzchni stanowi przedmiot własności, to trudno poszukiwać jakichkolwiek argumentów uzasadniających istnienie takiego uprawnienia po stronie podmiotu, któremu przysługuje ograniczone prawo rzeczowe w postaci użytkowania.

Z przyczyn wyżej wskazanych, wniosek nie mógł zostać uwzględniony.

Apelacja podlegała oddaleniu, na zasadzie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Sędzia Beata Tabaka Sędzia Joanna Czernecka Sędzia Agnieszka Cholewa-Kuchta