Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 16 stycznia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny-Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Beata Tabaka

Sędziowie: Agnieszka Cholewa Kuchta, Joanna Czernecka

po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2024 roku w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) Związku (...) w W.

przy uczestnictwie Gminy Miejskiej K.

o założenie księgi wieczystej

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie z dnia 31 lipca 2023 r., sygn. akt DzKw/KR1P 163382/22

postanawia: oddalić apelację.

SSO Agnieszka Cholewa Kuchta SSO Beata Tabaka SSO Joanna Czernecka

Sygnatura akt II Ca 2566/23

Uzasadnienie postanowienia z dnia 16 stycznia 2024 roku

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Przepis art. 626 ⁸§ 2 k.p.c., wyznacza zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym, który ograniczony jest jedynie do badania tych elementów, które są wymienione w nim wyraźnie tj. treści samego wniosku, treści i formy dołączonych do wniosku dokumentów oraz treści księgi wieczystej. Przepis art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. określa także zakres kognicji sądu drugiej instancji, rozpatrującego apelację. Takie stanowisko jest ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego (np. postanowienia: z dnia 5 października 2005 roku, II CK 781/04, LEX nr 187020; z dnia 27 kwietnia 2001 roku, III CKN 354/00, OSNC 2001/12/183; z dnia 6 października 2006 roku, V CSK 214/06, LEX nr 327887). Oznacza to zatem, że również sąd drugiej instancji rozstrzyga jedynie, czy wpis (lub jego odmowa) pozostaje w zgodzie z prawem w świetle treści zgłoszonego wniosku, treści i formy przedłożonych dokumentów, stanowiących podstawę wpisu oraz treści księgi wieczystej. Kontrola zaskarżonego orzeczenia (wpisu lub jego odmowy) dokonywana przez sąd drugiej instancji na skutek wniesionej apelacji powinna być zatem ograniczona tylko do tego, czy w świetle dokumentów załączonych do wniosku i którymi dysponował sąd pierwszej instancji, była podstawa do dokonania wpisu, zgodnie z wnioskiem o wpis. Za ugruntowane należy uznać stanowisko, że kognicja sądu wieczystoksięgowego nie ma charakteru formalnego i czynność prawna stanowiąca podstawę wpisu powinna być badana nie tylko pod kątem formalnym ale również pod względem jej skuteczności materialnej. Badanie, o którym mowa w art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., ma na celu ustalenie, czy powstały na skutek czynności prawnych lub innych zdarzeń prawnych, stwierdzonych załączonymi do wniosku o wpis dokumentami, aktualny stan prawny nieruchomości uzasadnia dokonanie żądanego wpisu. Inaczej mówiąc, chodzi o ustalenie, czy orzeczenie sądu lub treść innego dokumentu są wystarczającym dowodem istnienia określonego stanu prawnego nieruchomości. W ustaleniu tym, opartym na podstawie dokumentów dołączonych do wniosku oraz treści księgi wieczystej, wyczerpuje się zakres kognicji sądu wieczystoksięgowego (por. postanowienie SN z 23.02.2017 r., V CSK 297/16, LEX nr 2273878). Istotnym jest także, że nie tylko sąd pierwszej instancji ale także sąd odwoławczy rozpoznaje wniosek wedle stanu istniejącego w chwili jego złożenia. Taka interpretacja została przesądzona w orzecznictwie w tym w szczególności w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2009 roku (III CZP 80/09, OSNC 2010/6/84), której nadano moc zasady prawnej, w której przyjęto, że sąd, rozpoznając wniosek o wpis w księdze wieczystej, związany jest stanem rzeczy istniejącym w chwili złożenia wniosku.

Skoro o sposobie rozstrzygnięcia wniosku decyduje stan rzeczy istniejący w chwili jej złożenia to w taki sam sposób sąd ocenia kompletność tego wniosku a w szczególności przedłożonych do niego dokumentów. Przy przyjęciu takiej oceny za oczywiście bezpodstawny należy uznać zarzut naruszenia art. 626 ⁸ § 3 k.p.c. w zw. z art. 130 k.p.c.

Zgodnie z art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. do wniosku o wpis należy dołączyć dokumenty, stanowiące podstawę wpisu w księdze wieczystej. Przepis art. 626 ⁸ § 1 k.p.c. statuuje zasadę, że wpisy są dokonywane tylko na wniosek i że wpis następuje zawsze w granicach wniosku. Wyjątek od reguły dokonywania wpisu tylko na wniosek musi być przepisem o randze ustawy. Natomiast przepisy art. 130 k.p.c. i art. 130 ¹ k.p.c. mogą mieć zastosowanie w postępowaniu wieczystoksięgowym, ale tylko na użytek uzupełnienia braków formalnych wniosku. W trybie powyższych przepisów nie można uzupełniać materialnoprawnych przeszkód do wpisu. W aktualnym stanie prawnym, po uchyleniu art. 48 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U.2023.1984 t.j. z dnia 2023.09.25) brak jest podstaw do wyznaczania wnioskodawcy oznaczonego terminu do usunięcia materialnoprawnych przeszkód do wpisu. Konieczność dołączenia do wniosku o założenie księgi wieczystej dla odłączanych części nieruchomości gruntowych dokumentów geodezyjnych, stanowiących podstawę oznaczenia nieruchomości, wynika z § 106 ust. 1 w zw. z § 108 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 lutego 2016 roku w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym (Dz. U. poz. 312 z późn. zm.). Dokumentami stanowiącymi podstawę oznaczenia nieruchomości gruntowej są zaś, zgodnie z § 78 ust. 1 powołanego rozporządzenia, wypis z rejestru gruntów, wypis z rejestru budynków lub wypis z kartoteki budynków, a także wyrys z mapy ewidencyjnej. Stosownie do § 114 powołanego rozporządzenia wymóg przedstawienia dokumentów stanowiących podstawę oznaczenia nieruchomości odnosi się zarówno do części odłączonej, jak i co do części pozostałej. Brak dokumentów geodezyjnych uniemożliwia przy tym założenie księgi wieczystej dla nieruchomości gruntowej.

Ponadto wniosek a także apelacja nie mogłyby zostać uwzględnione nawet gdyby wniosek został skompletowany o wskazaną powyżej dokumentację albowiem wnioskodawca w istocie nie posiada legitymacji do złożenia wniosku o podział nieruchomości objętej jedną księgą wieczystą i wydzielenie jej do odrębnej księgi wieczystej a następnie wpisanie w niej ograniczonego prawa rzeczowego jakim jest użytkowanie. Wykład tego tematu został skutecznie przeprowadzony w orzecznictwie Sądu Najwyższego na przykładzie użytkowania wieczystego. Zgodnie z uchwałą SN z 7.04.2006 r., III CZP 24/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 24 użytkownikowi wieczystemu nie przysługuje uprawnienie przewidziane w art. 21 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (jedn. tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.). Z kolei w uchwale z 13.03.2015 r., III CZP 116/14, OSNC 2016, nr 2, poz. 18 Sąd Najwyższy stwierdził, że użytkownik wieczysty nie może dokonać podziału gruntu oddanego mu w użytkowanie wieczyste. W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy wyjaśnił, że nieruchomość gruntowa, zgodnie z art. 46 k.c., to część powierzchni ziemskiej stanowiąca odrębny przedmiot własności. Jeżeli dla nieruchomości należących do jednego właściciela prowadzone są księgi wieczyste, to status nieruchomości uzyskuje każdy grunt, dla którego prowadzona jest odrębna księga wieczysta. Z odwołaniem do orzecznictwa Sądu Najwyższego stwierdził, że uprawnienie do łączenia lub podziału nieruchomości przysługuje wyłącznie właścicielowi nieruchomości, a nie użytkownikowi wieczystemu (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2006 r., III CZP 24/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 24, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2003 r., V CK 278/02, nie publ., oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2007 r., III CSK 183/07, "Przegląd Sądowy" 2008, nr 11-12, s. 194).

W powołanej uchwale Sąd Najwyższy odniósł się także do treści art. 626 ² § 5 k.p.c. Z tego przepisu wynika, że wniosek o dokonanie wpisu może złożyć właściciel nieruchomości, użytkownik wieczysty, osoba, na rzecz której wpis ma nastąpić, albo wierzyciel, jeżeli przysługuje mu prawo, które może być wpisane w księdze wieczystej. „Skoro użytkownik wieczysty jest uprawniony do złożenia wniosku, to tym samym, mając na względzie, że zgodnie z art. 626 ⁸ § 10 k.p.c., założenie księgi wieczystej następuje z chwilą dokonania pierwszego wpisu, można również uznać, iż jest uprawniony do złożenia księgi wieczystej. Tym samym jest on uprawniony do złożenia wniosku o założenie księgi wieczystej wtedy, gdy odłączył od nieruchomości, na której ustanowione zostało użytkowanie wieczyste, część tej nieruchomości i złożył wniosek o założenie księgi wieczystej dla odłączonej części nieruchomości lub o jej przyłączenie do innej księgi wieczystej, ewentualnie o połączenie kilku nieruchomości w jednej księdze wieczystej. Oceniając ten argument warto zwrócić uwagę, że uprawnienie użytkownika wieczystego do podziału nieruchomości, na której ustanowione zostało jego prawo, wywodzi się z przepisów regulujących postępowanie o dokonanie wpisu. Zasadniczy sprzeciw budzi wywodzenie uprawnienia składającego się na treść prawa użytkowania wieczystego z przepisów regulujących postępowanie związane z dokonywaniem wpisów do księgi wieczystej. Jak wskazano, z art. 233 k.c. wynika uprawnienie użytkownika wieczystego do rozporządzania tylko jego prawem, jednak z uprawnienia do rozporządzania prawem użytkowania wieczystego nie wynika uprawnienie do decydowania o nieruchomości, na której to prawo zostało ustanowione. Pojęcie nieruchomości związane jest tylko z prawem własności. W uprawnieniu do rozporządzania prawem użytkowania wieczystego nie mieści się wobec tego to, co wiąże się tylko z prawem własności, czyli uprawnienie do decydowania o tym, jaka część powierzchni stanowi przedmiot własności. Wykładnia art. 626 ² § 5 k.p.c., która przyznaje użytkownikowi wieczystemu uprawnienie do dzielenia lub łączenia nieruchomości, na której ustanowione jest jego prawo, nie znajduje więc wsparcia w art. 233 k.c., bo z tego przepisu takie uprawnienie nie wynika. […] Trudno uznać, że wymienione w tym przepisie osoby, tylko z tego względu, iż mogą składać wnioski o wpis do księgi wieczystej, mają uprawnienie do dzielenia lub łączenia nieruchomości, na których ustanowione są przysługujące im prawa. Przepisy regulujące wpisy do księgi wieczystej nie mogą być uzasadnieniem kreowania uprawnień do dzielenia lub łączenia nieruchomości, pojęcie nieruchomości bowiem związane jest z prawem własności i takie uprawnienia mogą przysługiwać tylko właścicielowi. Przyznanie takiego uprawnienia innej osobie musiałoby mieć wyraźną podstawę ustawową (...).”

W świetle powyższego na ma wątpliwości co do tego, że uprawnienie do łączenia lub podziału nieruchomości przysługuje wyłącznie właścicielowi nieruchomości.

Użytkownik wieczysty, status którego, był przedmiotem analizy w powołanych uchwałach Sądu Najwyższego, może korzystać z nieruchomości i rozporządzać nią tylko w granicach przysługującego mu prawa (art. 233 k.c.). Natomiast użytkownikowi ( a o wpis takiego prawa chodzi w przedmiotowej sprawie) zgodnie z art. 252 k.c. przysłuchuje uprawnienie wyłącznie do używania rzeczy i pobierania pożytków z rzeczy. Użytkownik nie może rozporządzić rzeczą. Z prawa użytkowania jako ograniczonego prawa na rzeczy, która stanowi przedmiot własności innej osoby, nie można wyprowadzać uprawnienia do dzielenia lub łączenia nieruchomości, są to bowiem uprawnienia związane tylko z prawem własności, co wynika wyraźnie z art. 46 k.c. oraz z art. 21 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U.2023.1984 t.j. z dnia 2023.09.25).

Skoro w uprawnieniu do rozporządzania prawem użytkowania wieczystego nie mieści się to, co wiąże się tylko z prawem własności, czyli uprawnienie do decydowania o tym, jaka część powierzchni stanowi przedmiot własności, to trudno poszukiwać jakichkolwiek argumentów uzasadniających istnienie takiego uprawnienia po stronie podmiotu, któremu przysługuje ograniczone prawo rzeczowe w postaci użytkowania.

Z przyczyn wyżej wskazanych, wniosek nie mógł zostać uwzględniony.

Apelacja podlegała oddaleniu, na zasadzie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

SSO Agnieszka Cholewa Kuchta SSO Beata Tabaka SSO Joanna Czernecka