Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 26 stycznia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny - Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący:

Sędzia Katarzyna Biernat-Jarek

po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2024 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) Związku (...) w W.

przy uczestnictwie Gminy Miejskiej K.

o wpis w księdze wieczystej

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie z dnia 1 sierpnia 2023 r. sygnatura akt DzKw KR1P/19070/23

postanawia: oddalić apelację.

SSO Katarzyna Biernat-Jarek

UZASADNIENIE

Wnioskodawca (...) Związek (...) w K. domagał się ujawnienia w dziale III księgi wieczystej (...) prawa użytkowania nieruchomości oznaczonej jako działka ewidencyjna nr (...) położonej w K. na rzecz (...) Związku (...) w W.. Podstawą dokonania wpisu miała być decyzja Prezydenta Miasta K. z dnia 10 stycznia 2022 r. roku znak (...) dołączona do innego wniosku, nadto do wniosku dołączony został protokół z I posiedzenia Okręgowej Rady (...) w K. z dnia 14 września 2019 r., odpis uchwały nr (...) Okręgowego Zjazdu Delegatów (...) w K. z dnia 14 września 2019 r. w sprawie wyboru członków Okrętowej Rady i Okręgowej Komisji Rewizyjnej oraz delegatów na krajowy zjazd delegatów (...), odpis uchwały nr (...) Okręgowej Rady (...) Związku (...) w K. z dnia 16 lipca 2020 r. , odpis statutu (...), informację z KRS.

Postanowieniem z dnia 15 maja 2023 roku starszy Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym dla Krakowa - Podgórza w Krakowie oddalił wniosek o wpis, ze wskazaniem że w księdze wieczystej (...) nie ujawniono podziału działki nr (...) , nadto wobec faktu że decyzją Prezydenta Miasta K. ustanowione zostało użytkowanie na rzecz tylko jednej działki, a nie można ustanowić prawa użytkowania wyłącznie dla jednej działki w księdze wieczystej obejmującej kilka działek.

W wyniku wniesionej skargi Sąd Rejonowy dla Krakowa - Podgórza w Krakowie postanowieniem z dnia 1 sierpnia 2023 roku oddalił wniosek wskazując, że nie może zostać uwzględniony. Odwołując się do art. 626 ⁹ wskazał Sąd Rejonowy, że księga wieczysta nr (...) prowadzona jest dla nieruchomości gruntowej – działki nr (...) położonej w K., której własność wpisana jest na rzecz Gminy Miejskiej K.. Przeszkodę do uwzględnienia wniosku stanowi brak dokumentów geodezyjnych pozwalających na ujawnienie podziału działki nr (...) tj. wypisu z rejestru gruntów , wyrysu z mapy ewidencyjnej , zaś przedłożona przy skardze sama kopia decyzji zatwierdzającej podział działki nr (...) jest niewystarczająca.

Wskazał także Sąd, że zgodnie z treścią art. 252 k.c. rzecz można obciążyć prawem do jej używania i do pobierania jej pożytków, to jest prawem użytkowania, zaś użytkowanie jako ograniczone prawo rzeczowe może zostać ujawnione w dziale III księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości obciążonej przy czym wpis do księgi wieczystej ma charakter deklaratywny, nie ma wpływu na chwilę powstania użytkowania i dotyczy całości prawa własności nieruchomości gruntowej. Dalej wskazał Sąd Rejonowy, że przedmiotem ograniczonego prawa rzeczowego jest zawsze cała nieruchomość , zatem nie jest dopuszczalne w dziale III księgi wieczystej wpisanie ustanowienia użytkowania jedynie w zakresie działki (...), która stanowi jedynie część nieruchomości gruntowej i nie może być samodzielnym przedmiotem wpisu ograniczonego prawa rzeczowego.

Apelację od powyższego postanowienia złożył wnioskodawca domagając się uchylenia postanowienia o oddaleniu wniosku i uwzględnienie wniosku o wpis , ewentualnie przekazanie sądowi I instancji do ponownego rozpoznania , zarzucając naruszenie art. 626 ⁹ k.p.c. poprzez oddalenie wniosku, w sytuacji gdy nie zachodziły podstawy do oddalenia wniosku , art. 27 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece poprzez zaniechanie ujawnienia podziału nieruchomości w zakresie działu I pomimo otrzymania wszelkiej niezbędnej dokumentacji oraz art. 253 § 2 k.c. poprzez nieprawidłowe zastosowanie, w sytuacji gdzie część nieruchomości ograniczona użytkowaniem została oznaczona w sposób jednoznaczny - jako działka ewidencyjna , wynikający z przepisów prawa geodezyjnego.

Apelujący nie zgodził się z przyjętą interpretację art. 253 § 2 k.c. wskazując, że zgodnie z tym przepisem wykonywanie użytkowania nieruchomości można ograniczyć do jej oznaczonej części.

W przedmiotowym stanie faktycznym wydana decyzja Prezydenta Miasta K. jasno wskazuje jakiej część nieruchomości zostało przyznane nabycie prawa użytkowania, zawiera bowiem dokładnie konkretną działkę ewidencyjną. Zdaniem apelującego Sąd Rejonowy wadliwie zinterpretował cytowane przepisy Rozporządzenia, albowiem obciążenie ograniczonym prawem rzeczowym części nieruchomości składającej się z konkretnej działki ewidencyjnej jest możliwe na podstawie przepisów prawa materialnego jak również ze względu na techniczną możliwość w podrubryce 3.4.1 księgi wieczystej dopuszczających wpisanie prawa do część nieruchomości. Apelujący zarzucił także , że w innych sprawach rozpoznawanych przed Sądem Rejonowym dla Krakowa – Podgórza dokonano wpisu przedmiotowego ograniczonego prawa rzeczowego. Zdaniem apelującego skoro możliwe jest ustanowienie prawa użytkowania na udziale we współwłasności nieruchomości to nie ma przeszkód by dopuszczalne było ujawnienie na częściach fizycznych odpowiednio oznaczonych nieruchomościach ograniczonych praw rzeczowych. Ponadto Sąd winien dysponować dokumentami pozwalającymi na ujawnienie podziału nieruchomości.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż w postępowaniu wieczystoksięgowym granice kognicji sądu rozpoznającego wniosek o wpis do księgi wieczystej zakreśla art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., który stanowi, iż rozpoznając wniosek o wpis sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej.

Powyższe oznacza, iż w postępowaniu wieczystoksięgowym badaniu podlega jedynie treść i forma wniosku, dołączonych do niego dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Badanie treści wniosku polega na sprawdzeniu, czy wniosek został złożony przez osobę legitymowaną do jego wniesienia i czy przytoczone we wniosku okoliczności mogą być podstawą dokonania żądanego w nim wpisu. Badanie formy polega na sprawdzeniu, czy wniosek odpowiada wymaganiom formalnym. Badanie treści księgi wieczystej odnosi się natomiast do stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej i do ustalenia czy przedłożony dokument może stanowić podstawę żądanego wpisu (wykreślenia).

W postępowaniu wieczystoksięgowym nie znajduje zastosowania zasada wyrażona w art. 316 k.p.c. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 grudnia 2009 r. III CZP 80/09 stwierdził, że Sąd rozpoznając wniosek o wpis w księdze wieczystej związany jest stanem rzeczy istniejącym w chwili złożenia wniosku i kolejnością jego wpływu. Z regulacji ww. artykułu wynika, że sąd prowadzący księgi wieczyste ocenia jako materiał dowodowy jedynie dokumenty, w związku z czym tylko dokumenty mogą stanowić podstawę wpisów; innym materiałem dowodowym sąd nie dysponuje i nie może dysponować. W tej sytuacji, skoro sąd wieczystoksięgowy nie prowadzi postępowania dowodowego, z wyjątkiem dowodu z dokumentów, to art. 316 § 1 k.p.c. nie ma odpowiedniego zastosowania.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 9 września 2016 r. sygn. V CSK 81/16 potwierdził to stanowisko i stwierdził, że podstawą wpisu mogą być dokumenty uzasadniające ten wpis, które powinny być złożone razem z wnioskiem o wpis. Ponieważ zakres rozpoznania wniosku o wpis jest ograniczony tylko do rozpoznania treści wniosku, załączonych do niego dokumentów oraz treści księgi wieczystej, a chwila złożenia wniosku o wpis rozstrzyga o kolejności wniosku, a zarazem z chwilą uwzględnienia wniosku o wpis ma on moc wsteczną od chwili złożenia wniosku, to uzasadnione jest stanowisko, że uwzględniony może być wniosek o wpis w księdze wieczystej oparty na dokumentach istniejących w chwili jego złożenia, a nie na dokumentach powstałych lub dołączonych dopiero po złożeniu wniosku o wpis. W przeciwnym przypadku dokument stanowiący podstawę wpisu odnosiłby skutek prawny w okresie poprzedzającym jego powstanie.

Nie mogły zatem zostać wzięte pod uwagę okoliczności jakie pojawiły się „później” na etapie zaznajomienia się z treścią uzasadnienia orzeczenia Sądu I instancji , zatem niemożliwym i niedopuszczalnym w świetle przytoczonych poglądów było poszukiwanie dokumentów pozwalających na uwzględnienie żądania , którego we wniosku nawet nie zgłoszono, stąd chybionym jest zarzut naruszenia art. 27 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

Sąd Okręgowy aprobuje także stanowisko Sądu I instancji wskazujące na brak możliwości ujawnienia w dziale III księgi wieczystej prawa użytkowania w odniesieniu do jednej z działek , jeśli prawo użytkowania nie obciąża całej nieruchomości ujawnionej w księdze wieczystej (...).

Jak prawidłowo wskazał Sąd I instancji księga wieczysta nr (...) prowadzona jest dla nieruchomości składającej się z działki nr (...), której własność ujawniona jest na rzecz Gminy Miejskiej K. .

Decyzją z dnia 10 stycznia 2022 roku Prezydent Miasta K. stwierdził nabycie z dniem 19 stycznia 2014 roku przez (...) Związek (...) z siedzibą w W. prawa użytkowania w rozumieniu przepisów ustawy z dn. 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny nieruchomości gruntowych położonych w K. oznaczonych jako działki ewidencyjne , w tym m.in. działki nr (...).

Księgi wieczyste są rejestrem publicznym prowadzonym – zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece – w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości. Stosownie do art. 24 ust. 1 zd. pierwsze tej ustawy dla każdej nieruchomości prowadzi się odrębną księgę wieczystą, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. W myśl art. 46 § 1 k.c. nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

W polskim prawie cywilnym przyjmuje się jednolitą definicję nieruchomości, w której łączy się elementy wymienione w art. 46 § 1 k.c. z kryteriami wieczystoksięgowymi. W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje koncepcja przewidująca pierwszeństwo wieczystoksięgowego modelu nieruchomości, w myśl której nieruchomością jest część powierzchni ziemskiej, dla której urządzono księgę wieczystą; natomiast w braku księgi wieczystej sąsiadujące ze sobą grunty należące do tego samego podmiotu stanowią jedną nieruchomość.

W przywołanej przez Sąd I instancji uchwale z dnia 21 marca 2013 roku III CZP 8/13 Sąd Najwyższy wskazał, że definicja nieruchomości zawarta w art. 46 § 1 k.c. obejmuje zarówno nieruchomości niemające urządzonych ksiąg wieczystych, jak i nieruchomości mające księgi wieczyste. Nie ma zatem podstaw do przeciwstawiania materialnoprawnego (prawnorzeczowego) i formalnego (wieczystoksięgowego) pojęcia nieruchomości i przyjmowania dualizmu nieruchomości gruntowej rozpadającej się na pojęcie gruntu w znaczeniu materialnoprawnym oraz wieczystoksięgowym, aktualnym jedynie pod rządem ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Jednakże, gdy dla określonej nieruchomości zostanie założona księga wieczysta, obowiązuje reguła "jedna księga wieczysta - jedna nieruchomość", odnosząca się także do graniczących ze sobą nieruchomości, które stanowią własność tej samej osoby, a ponadto do nieruchomości stanowiących całość gospodarczą, ale nie graniczących ze sobą. Geodezyjnie wyodrębnione działki objęte jedną księgą wieczystą stanowią części składowe nieruchomości i nie mogą być przedmiotem samodzielnego obrotu. Nadanie działkom odrębnych numerów geodezyjnych nie wywołuje skutków cywilnoprawnych; jeżeli takie działki objęte są jedną księgą wieczystą, to bez względu na sposób rozumienia pojęcia nieruchomości składają się na jedną nieruchomość. (…) Przedmiotem własności i innych praw rzeczowych jest rzecz w całości, a nie jej część (art. 47 § 1 k.c.).

Stosownie do art. 252 k.c. rzecz można obciążyć prawem do jej używania i do pobierania pożytków.

Oznacza to jak trafnie wskazał Sąd I instancji , że obciążenie prawem użytkowania nie mogło dotyczyć wyodrębnionej geodezyjnie działki nr (...) , z nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...). Prowadziłoby to bowiem do sytuacji w której w księdze wieczystej prowadzonej dla jednej nieruchomości ujawniony byłby różny stan sprawy , co pozostaje w sprzeczności z treścią art. 1 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

Nie można podzielić argumentów apelującego odnośnie nieprawidłowego zastosowania art. 253 § 2 k.c. , albowiem obciążenie prawem użytkowania odnosi się do całej nieruchomości, chociaż można na podstawie art. 253 § 2 k.c. jego wykonywanie ograniczyć do jej oznaczonej części, ale nie w postępowaniu wieczystoksięgowym (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2019 I CSK 105/19) i nie w sposób opisany przez apelującego. Wyodrębniona geodezyjnie działka jest bowiem częścią składową nieruchomości i można by było ujawnić prawo jej użytkowania z ograniczeniem do oznaczonych geodezyjnie działek, ale tylko wtedy jeśli prawo użytkowania obciążałoby całą nieruchomość objętą daną księgą wieczystą , a jak wynika z treści przywołanej decyzji Prezydenta Miasta K. z dn. 10.01.2022 r. nabycie prawa użytkowania dotyczyło wyodrębnionych geodezyjnie działek.

Jeśli intencją Prezydenta Miasta K. było ustanowienie użytkowania na wyodrębnionej geodezyjnie działce, to dla ujawnienia tego prawa konieczne jest w pierwszej kolejności ujawnienie zmian geodezyjnych w dziale I – O księgi wieczystej nr (...) , a następnie podział nieruchomości objętej ww. księgą wieczystą i założenie dla wydzielanej działki nr (...) nowej księgi wieczystej , o co wnioskodawca nie wnosił.

Bezzasadny był zarzut apelacyjny dotyczący naruszenia przez Sąd I instancji art. 626 ⁹ k.p.c., który jest przepisem procesowym , adresowanym dla Sądu który nie znajduje podstawy do dokonania wpisu zgodnego z żądaniem wniosku, którym Sąd jest związany (art. 626 ⁸ § 2 k.p.c.) . Art. 626 ⁹ k.p.c. ma zastosowanie tylko wtedy, gdy wniosek jest bezzasadny, a więc gdy - od strony formalnej - został prawidłowo złożony, ale nie może być uwzględniony z powodu braku podstaw lub innych przeszkód do wpisu (por. komentarz do Kodeksu Postepowania Cywilnego pod red. T Erecińskiego – LexisNexis 2009) , zatem skoro brak było podstaw do dokonania wpisu – prawidłowo Sąd I instancji orzekł o oddaleniu wniosku.

Z powyższych względów uznając apelację za bezzasadną Sąd Okręgowy orzekł o jej oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

SSO Katarzyna Biernat-Jarek