Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 10 kwietnia 2025 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Grzegorz Buła

Sędziowie: Liliana Kaltenbek

Katarzyna Biernat-Jarek

po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2025 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Skarbu Państwa-Starosty (...)

przy uczestnictwie P. z siedzibą w W. (...) w K.

o wpis

na skutek apelacji uczestnika P. z siedzibą w W. (...) w K. od postanowienia Sądu Rejonowego w Suchej Beskidzkiej z dnia 31 lipca 2024 roku, sygnatura akt Dz.Kw. KR1B/00001281/24

postanawia:

I.  oddalić wniosek uczestnika o zawieszenie niniejszego postępowania apelacyjnego;

II.  sprostować oczywistą niedokładność w komparycji zaskarżonego postanowienia w ten sposób, że miejsce uczestnika niniejszego postępowania „Skarb Państwa-P. (...)wpisać jako uczestnika „P. (...) z siedzibą w W. (...) w K.”, we właściwej formie gramatycznej;

III.  oddalić apelację;

IV.  zasądzić od uczestnika P. z siedzibą w W. (...) w K. na rzecz Skarbu Państwa-Starosty (...) kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia prawomocności niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Katarzyna Biernat-Jarek SSO Grzegorz Buła SSO Liliana Kaltenbek

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 10 kwietnia 2025 r.

Postanowieniem z dnia 31 lipca 2024 roku Sąd Rejonowy w Suchej Beskidzkiej utrzymał w mocy zaskarżony wpis Referendarza Sądowego dokonany w dniu 23 stycznia 2024 roku w księdze wieczystej nr (...) i księdze wieczystej (...) w sprawie o sygnaturze akt Dz.Kw.KR1B/00001281/24.

W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd pierwszej instancji wskazał, iż wnioskodawca Skarb Państwa - Starosta S. wniósł o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości gruntowej odłączonej z księgi wieczystej nr (...) w zakresie działek ewid. nr (...) i (...), dołączając do wniosku dokumenty w postaci wyrysu z mapy ewidencyjnej i wypisu z rejestru gruntów dla działek ewid. nr (...) i (...), wykazu zmian danych ewidencyjnych dla działki ewid. nr (...), jak również decyzję nr (...) Wojewody (...) z dnia 28 czerwca 2023 r. znak sprawy (...) z zaświadczeniem o jej ostateczności, oraz wnosząc o wpis w tej księdze jako właściciela Skarb Państwa-Starosta S..

W dniu 23 stycznia 2024 roku Referendarz Sądowy Sądu Rejonowego w Suchej Beskidzkiej dokonał wpisu zgodnie z wnioskiem. Powyższy wpis został zaskarżony skargą wniesioną przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, jako działające imieniem Skarbu Państwa.

Postanowienie Sądu Rejonowego zostało wydane w następującym stanie faktycznym, ustalonym przez ten Sąd:

Księga wieczysta nr (...) prowadzona jest dla nieruchomości gruntowej położonej w S., składającej się z różnych działek ewidencyjnych, w tym (przed dokonaniem wpisu): działek ewid. (...) oznaczonej jako tereny przemysłowe i (...) oznaczonej jako WP – grunty pod powierzchniami płynącymi. W dziale II jako właściciel nieruchomości wpisany był Skarb Państwa w trwałym zarządzie (...) w K.. Działy III i IV są wolne od wpisów. Działki ewid. nr (...) i (...) powstały z podziału działki ewid. nr (...), która powstała z podziału działki ewid. nr (...) na działki ewid. nr (...) i (...). Działka ewid. nr (...) powstała z kolei z podziału działki ewid. nr (...) na działki ewid. nr (...) i (...). Działka ewid. nr (...) została przyłączona do księgi wieczystej nr (...) z księgi wieczystej nr (...). Jako podstawę wpisu wskazano szereg decyzji o ustaleniu linii brzegowych, w tym decyzję Starosty (...) z dnia 27 stycznia 2011 roku znak (...) o ustaleniu linii brzegowej działki ewid. nr (...) wraz z wykazem zmian gruntowych.

Decyzją nr (...) z dnia 28 czerwca 2023 r. znak sprawy (...) Wojewoda (...) odmówił potwierdzenia, że z dniem 1 stycznia 2018 roku Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie reprezentuje Skarb Państwa oraz wykonuje uprawnienia właścicielskie Skarbu Państwa w stosunku do nieruchomości położonej w jednostce ewidencyjnej nr (...) o pow. 0,2245 ha, (...) o pow. 0,2902 ha, (...) o pow. 2,0030 ha ujawnionej w księdze wieczystej nr (...). Decyzja jest ostateczna.

Wykazem zmian danych ewidencyjnych z dnia 18 sierpnia 2022 r. przyjętym do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego sporządzonego przez Starostę (...) w dniu 1 września 2022 r. (...) działka ewid. nr (...) położona w S. zmieniła rodzaj użytków z Wp na Ba i L.. Działka ewid. nr (...) ma oznaczenie użytków Ba – tereny przemysłowe.

W ocenie Sądu Rejonowego powyższy stan faktyczny uzasadniał dokonanie żądanego wpisu przez Referendarza Sądowego, co skutkowało jego utrzymaniem w mocy.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, że zgodnie z art. 528 ust. 1 i 6 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1087 z późn. zm.) z dniem wejścia w życie tej ustawy Wody Polskie reprezentują Skarb Państwa oraz wykonują uprawnienia właścicielskie Skarbu Państwa w stosunku do stanowiących własność Skarbu Państwa:

1) wód, o których mowa w art. 11 ust. 1 pkt 2-4 ustawy uchylanej w art. 573, lub ich części oraz gruntów pokrytych tymi wodami, z wyłączeniem gruntów pokrytych wodami, o których mowa w art. 11 ust. 1 pkt 3 ustawy uchylanej w art. 573;

2) nieruchomości gruntowych położonych w międzywalu, nieruchomości pod wałami przeciwpowodziowymi oraz wałów przeciwpowodziowych wraz z urządzeniami wodnymi związanymi z nimi funkcjonalnie, przyległych do wód, o których mowa w art. 11 ust. 1 pkt 2 i 4 ustawy uchylanej w art. 573, a także położonych na tych nieruchomościach budynków oraz innych urządzeń;

3) nieruchomości innych niż określone w pkt 2, oddanych dotychczas w trwały zarząd regionalnych zarządów gospodarki wodnej będących państwowymi jednostkami budżetowymi oraz położonych na tych nieruchomościach budynków i innych urządzeń oraz lokali.

Wskazał także, iż reprezentację Skarbu Państwa, o której mowa w ust. 1, potwierdza, w drodze decyzji, na wniosek właściwego dyrektora (...), właściwy wojewoda.

Sąd Rejonowy podniósł, że z dołączonego do wniosku dokumentu – decyzji nr (...) z dnia 28 czerwca 2023 r. znak sprawy (...) – wynika, że Wojewoda (...) odmówił potwierdzenia, że Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie reprezentuje Skarb Państwa oraz wykonuje uprawnienia właścicielskie Skarbu Państwa w stosunku do działek ewid. objętych wnioskiem, tj. (...) i (...), a decyzja jest ostateczna. W tej sytuacji, w ocenie Sąd Rejonowego, Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie nie posiada więc aktualnie tytułu do gospodarowania wyżej wymienionymi działkami w formie przewidzianej przez prawo, a więc w formie decyzji Wojewody (...). Sąd Rejonowy stwierdził, że przekracza kognicję sądu wieczystoksięgowego stwierdzenie, że powyższa decyzja jest nieważna, co podnosił uczestnik w skardze na orzeczenie referendarza, gdyż jak wynika z art. 626(8) § 2 k.p.c. rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Sąd Rejonowy podniósł też, że z art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1145) wynika, że trwały zarząd na rzecz jednostki organizacyjnej ustanawiany jest w drodze decyzji administracyjnej, a uczestnik negując ważność decyzji Wojewody (...) nie przywołuje innego tytułu (innej decyzji), z której wynikałoby, że przysługuje mu trwały zarząd nad nieruchomością objętą wnioskiem. W ocenie Sądu Rejonowego, wobec braku decyzji potwierdzającej trwały zarząd P. w odniesieniu do działek ewid. nr (...) i (...), stosować należało ogólną regułę wyrażoną w art. 23 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, zgodnie z którą zasobem nieruchomości Skarbu Państwa – poza wyjątkami – gospodaruje Starosta.

Apelację od tego postanowienia złożył uczestnik, zaskarżając je w całości i zarzucając:

1)  naruszenie przepisów postępowania, a to art. 626(8) §1, §2 i §5 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na braku wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, w szczególności dokumentów będących podstawą wpisu w księdze wieczystej, wyrażające się w przyjęciu, że przedłożone przez uczestnika dokumenty mogą stanowić podstawę do dokonania żądanego wpisu w dziale II księgi wieczystej, w miejsce wpisu dotychczasowego Skarb Państwa-w trwałym zarządzie (...) w K., podczas gdy brak było podstaw do dokonania takiego wpisu, gdyż został on dokonany w trybie niezgodnym z k.p.c. oraz ustawą Prawo wodne, jak również, wobec braku dokumentów oraz podstawy prawnej dla nabycia przez Starostę (...) uprawnień w zakresie wykonywania prawa własności do nieruchomości;

2)  naruszenie art. 201 §1 k.p.c. w zw. z art. 626(1) §1 k.p.c. w zw. z art. 10 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na rażącym przekroczeniu kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym przez referendarza sądowego i utrzymaniu tego rozstrzygnięcia przez Sąd pierwszej instancji, które skutkowało rozstrzygnięciem w trybie postępowania o wpis, roszczenia wnioskodawcy – Starosty (...), co do wykonywania prawa własności Skarbu Państwa, podczas gdy winno być ono rozpoznane wyłącznie w trybie procesowym, jako roszczenie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, a tryb w którym wydane zostało zaskarżone postanowienie obarczone jest wadą nieważności postępowania z art. 379 pkt 5 k.p.c., gdyż w zaistniałej sytuacji skarżący został całkowicie pozbawiony możności obrony swoich praw, w tym pozbawiony ustawowego prawa i obowiązku reprezentacji Skarbu Państwa i wykonywania jego uprawnień w stosunku do nieruchomości;

3)  naruszenie art. 626(8) §2 k.p.c. w zw. z art. 626(2) §3 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na braku wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, w szczególności dokumentów będących podstawą wpisu do księgi wieczystej, wyrażające się w przyjęciu, że przedłożone przez wnioskodawcę dokumenty mogą stanowić podstawę do dokonania żądanego wpisu;

4)  naruszenie art. 626(8) §2 k.p.c. w zw. z art. 626(2) §3 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na bezpodstawnym wykreśleniu w dotychczas prowadzonej księgi wieczystej w dziale II wpisu Skarb Państwa- w trwałym zarządzie (...) w K. i utworzenia dla działek nr (...) nowej księgi wieczystej z wpisem w dziale II Skarb Państwa- Starosta S.;

5)  naruszenie art. 626(9) k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy brak jest podstaw do dokonania wykreślenia dotychczasowego wpisu w dziale II – własność i wykreślenia praw przysługujących Wodom Polskim, jak również z uwagi na istnienia przeszkód prawnych dla dokonania takich zmian, podczas gdy przed Ministrem Infrastruktury toczy się z wniosku skarżącego postępowanie o stwierdzenie nieważności decyzji Wojewody (...) odmawiającej potwierdzenia reprezentacji wykonywania praw właścicielskich przez skarżącego, a która to odmowa uzasadniona była wyłącznie brakiem oryginału decyzji o ustanowieniu trwałego zarządu na rzecz (...) (poprzednika prawnego skarżącego) i nie może stanowić podstawy prawnej dla dokonanego wpisu;

6)  naruszenie art. 626(10) §1 k.p.c. poprzez jego zastosowanie mimo, że wniosek o wpis powinien był zostać oddalony w całości w oparciu o art. 626(9) k.p.c.;

7)  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 3 ust.1 w zw. z art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece w zw. z art. 626(8) §2 i §3 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie polegające na dokonaniu wpisu w niewłaściwym trybie (tj. postępowania wieczystoksięgowego o wpis) przez referendarza sądowego i jego utrzymanie przez Sąd pierwszej instancji, w sposób naruszający domniemanie wynikające z art. 3 u.k.w.h., w sytuacji gdy może być ono obalone jedynie w trybie procesu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (art. 10 u.k.w.h.), co skutkowało pozbawieniem skarżącego możności obrony swoich praw (ustawowego prawa i obowiązku reprezentacji Skarbu Państwa i wykonywania jego uprawnień w stosunku do gruntu, które nałożone zostały na niego ustawą Prawo wodne) przez co postępowanie obarczone jest wadą nieważności postępowania z art. 379 pkt 5 k.p.c.;

8)  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 531 ust.1, ust.2, ust.6 w zw. z art. 528 ustawy z dnia 20 lipca 2017 roku Prawo wodne poprzez ich niezastosowanie i przyjęcie, iż na podstawie przedłożonych przez uczestnika do wniosku dokumentów, możliwe jest wykreślenie w dziale II – własność praw przysługujących skarżącemu i dokonanie wpisu przyznającego takie prawo Staroście (...), podczas gdy prawidłowe zastosowanie przepisów art. 531 ust.1 i art. 528 ust.1 pkt 3 Prawa wodnego prowadzić winno do wniosku, iż trwały zarząd ustanowiony na rzecz (...) w K. w odniesieniu do gruntów pokrytych wodami i pozostałych nieruchomości, pomimo że wygasł ex lege w dniu 1 stycznia 2018 roku, to z tą samą datą Wody Polskie uzyskały prawo wykonywania praw właścicielskich Skarbu Państwa, określone w art. 528 ust. 1 Prawa wodnego, w odniesieniu do obu rodzajów gruntów tj. zarówno wód, jak i nieruchomości innych oddanych w trwały zarząd, tj. dz. nr (...) i (...), stąd nie zmienił się podmiot wykonujący prawa właścicielskie Skarbu Państwa w stosunku do tych nieruchomości i są nimi Wody Polskie, a nie Starosta S..

Formułując powyższe zarzuty, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uchylenie wpisu i oddalenie wniosku w przedmiocie założenia dla dz. nr (...) i (...) nowej księgi wieczystej nr (...) i dokonania zmian w dziale II – własność, poprzez ponowne przyłączenie nieruchomości gruntowej położonej w jednostce ewidencyjnej S., obr. 001, oznaczonej jako dz. nr (...) i (...) do księgi wieczystej nr (...) i pozostawienie dotychczasowego wpisu w dziale II – własność : Skarb Państwa- w trwałym zarządzie (...) w K.. Ewentualnie apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji. Wniósł również o zasądzenie kosztów postępowania od wnioskodawcy na rzecz uczestnika. W apelacji uczestnik zawarł także wniosek o wstrzymanie niniejszego postępowania apelacyjnego do czasu prawomocnego zakończenia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji Wojewody (...) z dnia 28 czerwca 2023 roku nr (...) które toczy się przed Ministrem Infrastruktury. Apelujący wniósł nadto o połączenie niniejszej sprawy do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą, której przedmiotem jest wniesiony przez niego środek odwoławczy od postanowienia Sądu Rejonowego w Suchej Beskidzkiej dotyczącego podobnego wpisu Referendarza Sądowego z dnia 23 stycznia 2024 roku, a związanego z dz. nr 8952/23.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od uczestnika na jego rzecz kosztów postępowania odwoławczego.

Rozpoznając niniejszą sprawę Sąd Okręgowy przyjął za własny stan faktyczny ustalony przez Sąd pierwszej instancji, uznając go za w pełni prawidłowy i oparty na właściwej ocenie zgromadzonego materiału dowodowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie była zasadna.

Przed przedstawieniem argumentacji dotyczącej merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy wskazać należy, że wniosek apelującego uczestnika o połączenie niniejszego postępowania z podobną sprawą związaną z wnioskiem Skarbu Państwa-Starosty (...) obejmującym wpis dz. nr 8952/23 nie mógł być uwzględniony, gdyż powyższe postępowanie toczące się pod sygnaturą akt II Ca 2487/24 zostało zakończone w dniu 26 listopada 2024 roku, a więc jeszcze przed wyłonieniem składu sądu odwoławczego wyznaczonego do rozpoznania niniejszej sprawy, co nastąpiło 9 grudnia 2024 roku.

Nadto stwierdzić należy, że wniosek apelującego o zawieszenie postępowania w tej sprawie do czasu zakończenia postępowania administracyjnego, które toczy się przed Ministrem Infrastruktury pod numerem (...) nie był zasadny w świetle art. 177 §1 pkt 3 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c. Wnioskodawca wraz z wnioskiem o dokonanie wpisu przedłożył jako jego podstawę ostateczną decyzję administracyjną, która zakończyła postępowanie administracyjne. Podnoszona przez uczestnika okoliczność, iż zainicjował odrębne postępowanie administracyjne o stwierdzenie nieważności tej decyzji nie ma wpływu na ostateczność decyzji z dnia 28 czerwca 2023 roku i nie ma wpływu na wynik tego postępowania, skoro przy rozpoznaniu tej sprawy zarówno Sąd pierwszej instancji, jak i Sąd Okręgowy, jako sąd drugiej instancji, muszą uwzględniać stan istniejący na moment wniesienia wniosku, a do tej daty bez wątpienia nie została wydana ostateczna decyzja stwierdzająca nieważność decyzji z 28 czerwca 2023 roku, bowiem jak wynika z samych twierdzeń apelującego, postępowanie to nadal się toczy. Jeśli w przyszłości taka decyzja zostanie wydana, to ewentualnie będzie mogła stanowić podstawę odrębnego wniosku o wpis w księdze wieczystej stanu prawnego nieruchomości jaki będzie z niej wynikał.

Wreszcie stwierdzić należy, że w ocenie Sądu Okręgowego zachodziła podstawa do dokonania z urzędu sprostowania oczywistej niedokładności w komparycji zaskarżonego postanowienia w zakresie oznaczenia uczestnika tego postępowania. Nie ulega wątpliwości, że co do zasady to wnioskodawca w treści wniosku winien wskazać jako uczestników ewentualnych zainteresowanych wynikiem postępowania nieprocesowego w rozumieniu art. 510 k.p.c., a w takim trybie prowadzone jest postępowanie wieczystoksięgowe. Wnioskodawca we wniosku z dnia 29 września 2023 roku jako uczestnika wskazał Państwowe (...) (...) w K.”. Jakkolwiek sąd orzekający ma prawo i obowiązek weryfikować z urzędu czy wszyscy zainteresowani biorą udział w danym postępowaniu nieprocesowym, a także wezwać do niego osobę, która wcześniej uczestnikiem nie była, to jednak Sąd Rejonowy w tej sprawie nie wezwał nikogo innego do udziału w sprawie jako uczestnika, nie odmówił też udziału w postępowaniu w tym charakterze podmiotowi wskazanemu w treści wniosku. W konsekwencji przyjąć należy, że uczestnikiem tego postępowania jest Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie w W. (...) w K., jako podmiot posiadający osobowość prawną i którego w istocie dotyczy przedmiotowy wpis, pomimo że w treści swoich pism podmiot ten określa się jako statio fisci Skarbu Państwa. Dodatkowo zauważyć należy, że przy przyjęciu nomenklatury stosowanej przez uczestnika, zarówno wnioskodawcą, jak i uczestnikiem byłby ten sam podmiot, czyli Skarb Państwa. Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na zasadzie art. 350 §1 k.p.c. w zw. z art. 391 §1 k.p.c. i art. 13 §2 k.p.c. orzekł jak w punkcie 2 sentencji.

Odnosząc się do zarzutów apelacji w pierwszej kolejności należy rozważyć zarzuty skarżącego w zakresie nieważności postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Nieważności tej wnioskodawca dopatruje się w pozbawieniu go możliwości obrony jego praw, czyli w przesłance określonej w art. 379 pkt 5 k.p.c. w związku z art. 13 §2 k.p.c., co miało nastąpić poprzez rozpoznanie żądania wnioskodawcy w trybie postępowania nieprocesowego, w szczególności w postępowaniu wieczystoksięgowym, zamiast w postępowaniu prowadzonym w trybie postępowania procesowego, w szczególności w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Zarzuty te są całkowicie bezzasadne.

Należy wskazać, iż jakkolwiek postępowanie wieczystoksięgowe toczy się w trybie postępowania nieprocesowego, co do którego zgodnie z art. 13 §2 k.p.c. znajdują zastosowanie odpowiednio przepisy dotyczące procesu, to jednak cechuje się ono znacznym stopniem odrębności i sformalizowania, których nie można pominąć przy ocenie czy strona została pozbawiona możliwości obrony swoich praw. Wskazać trzeba, iż regułą w tym postępowaniu jest rozpoznanie spraw na posiedzeniu niejawnym, a wnioski o dokonanie wpisu nie są doręczane uczestnikom tego postępowania, zwłaszcza iż często wnioskiem inicjującym to postępowanie jest wniosek zawarty w treści aktu notarialnego, który jest przesyłany do sądu prowadzącego księgi wieczyste przez notariusza z urzędu w związku z art. 92 §4 ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku Prawo o notariacie. W zasadzie udział uczestników w tym postępowaniu (poza wnioskodawcą, inicjującym postępowanie o wpis) ogranicza się do doręczenia im zawiadomienia o wpisie bądź postanowienia w inny sposób kończącego to postępowanie, a także w możliwości wnoszenia środków zaskarżenia od orzeczeń wydawanych w toku tego postępowania. Przebieg tego rodzaju postępowań jest konsekwencją kognicji sądu wyznaczonej art. 626(8) §2 k.p.c., która wyklucza prowadzenie jakiegokolwiek postępowania dowodowego w sprawie, poza oceną czy przedłożone wraz z wnioskiem dokumenty uzasadniają w świetle treści księgi wieczystej dokonanie żądanego wpisu. Trudno w związku z tym mówić, iż w ramach tego postępowania wnioskodawca, czy uczestnik może zostać pozbawiony możliwości obrony jego praw, skoro udział wnioskodawcy w zasadzie ogranicza się do złożenia wniosku i ewentualnych środków zaskarżenia w przypadku oddalenia tego wniosku, a udział uczestników do możliwości wniesienia środków zaskarżenia, w szczególności środków odwoławczych, od wydanych w toku tego postępowania orzeczeń. Ponieważ w toku niniejszego postępowania wieczystoksięgowego uczestnikowi były doręczane wydawane w nim orzeczenia wraz ze stosownymi pouczeniami o środkach zaskarżenia i uczestnik z nich korzystał, to nie ma jakichkolwiek podstaw do stwierdzenia, że w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji miała miejsce jego nieważność w związku z wystąpieniem przesłanki określonej w art. 379 pkt 5 k.p.c. w związku z art. 13 §2 k.p.c.

Oczywistym jest, że nieważność postępowania może dotyczyć tylko określonego postępowania, w którym zapadło zaskarżone orzeczenie, z uwagi na wystąpienie w nim którejkolwiek z podstaw wymienionych w art. 379 k.p.c. Zdaniem Sądu Okręgowego żadna z tych przesłanek nie wystąpiła w toku postępowania przed Sądem Rejonowym.

Sąd pierwszej instancji, a w zasadzie Przewodniczący, nie dopuścił się naruszenia art. 201 §1 k.p.c., gdyż sprawa z wniosku o wpis w księdze wieczystej toczy się w trybie postępowania nieprocesowego według zasad przewidzianych dla tego szczególnego postępowania w przepisach art. 626(1) k.p.c. i następnych. Nie było więc podstaw do zmiany trybu tego postępowania na tryb procesowy. Nie było uchybieniem Sądu pierwszej instancji rozpoznanie tego wniosku i rozstrzygnięcie sprawy na posiedzeniu niejawnym, gdyż zgodnie z art. 626(1) §1 k.p.c. sprawy w postępowaniu wieczystoksięgowym rozpoznawane są na posiedzeniu niejawnym.

Treść przedmiotowego wniosku i zawartego w nim żądania była precyzyjna i w sposób jednoznaczny wynikało z niej, że podmiot inicjujący to postępowanie domaga się założenia nowej księgi wieczystej i wpisu w tej księdze wieczystej, a nie żąda uzgodnienia treści określonej księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w trybie powództwa z art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece (tj. Dz.U. z 2025r. poz. 341), dalej u.k.w.h. Wbrew stanowisku apelującego, nie w każdym przypadku gdy wpis w księdze wieczystej nie odpowiada rzeczywistemu stanowi prawnemu konieczne jest wytoczenie powództwa z art. 10 ust.1 u.k.w.h., gdyż z art. 31 ust.2 u.k.w.h. jednoznacznie wynika, że wpis potrzebny do usunięcia niezgodności między treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym może nastąpić, gdy niezgodność będzie wykazana orzeczeniem sądu lub innymi odpowiednimi dokumentami. Zatem ustawodawca także w tym postępowaniu dopuszcza możliwość usunięcia tej niezgodności, ograniczając jedynie środki dowodowe, którymi ta niezgodność może być wykazana. W konsekwencji podniesionego zarzutu nieważności postępowania nie uzasadnia ani zarzut naruszenia art. 3 ust.1 u.k.w.h, ani zarzut naruszenia art. 626(8) §2 i §3 k.p.c. Nie ma także racji apelujący, że domniemanie wynikające z art. 3 ust.1 u.k.w.h. może zostać wzruszone tylko w procesie, w którym powództwo wytoczone jest na podstawie art. 10 ust.1 u.k.w.h. Jedynie przykładowo wskazać należy orzeczenie Sądu Najwyższego, w którym stwierdził on, że „Domniemanie z art. 3 ust. 1 u.k.w.h. można obalić w każdym postępowaniu, w oparciu o wszelkie dostępne środki dowodowe” (por. wyrok SN z dnia 31.01.2023 r., II CSKP 745/22), w szczególności w postępowaniach, w których rzeczywisty stan prawny nieruchomości ma znaczenie jako przesłanka zgłaszanych żądań lub obrony przed nimi (por. wyrok SN z dnia 22.02.2018 r., I CSK 391/17).

Kontynuując rozważania należy podnieść, że stosownie do art. 626(8) § 2 k.p.c., kognicja sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym ma charakter silnie zawężony, sprowadzając się do badania treści księgi wieczystej i wniosku oraz treści i formy dołączonych do niego dokumentów. Powyższa regulacja determinuje również zakres rozpoznania sprawy przez sąd odwoławczy, który ogranicza się do rozstrzygnięcia, czy orzeczenie Sądu pierwszej instancji było zgodne z prawem w świetle: treści wniosku, treści i formy dokumentów stanowiących podstawę wpisu oraz treści księgi wieczystej (por. A. Zieliński, K. Flaga-Gieruszyńska [red.], Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do art. 6268 , C.H. Beck 2016, teza 2.).

Sąd wieczystoksięgowy nie prowadzi postępowania dowodowego jak ma to miejsce w procesie cywilnym, z wyjątkiem dowodu z dokumentów i to wyłącznie takich, które stanowią podstawę wpisu (por. uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2009 r., III CZP 80/09, LEX nr 531134 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z 5 września 2008 r., I CSK 60/08, LEX nr 465956, z 21 lipca 2010 r., III CSK 122/10, LEX nr 1620545 oraz z 16 maja 2019 r., I CSK 647/18, LEX nr 2657467). W orzecznictwie wieczystoksięgowym podkreśla się wręcz zakaz korzystania z „niedołączonych do wniosku dokumentów”, czy prowadzenia postępowania „w celu poszukiwania podstawy wpisu” (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z 5 grudnia 2014 r., III CSK 45/14, LEX nr 1648707 oraz z 11 marca 2015 r., II CSK 280/14, LEX nr 1660661). W postępowaniu wieczystoksięgowym rola sądu sprowadza się w zasadzie do rejestracji (albo jej odmowy) skutków zdarzeń prawnych odnoszących się do praw ujawnionych lub mających podlegać ujawnieniu w księdze wieczystej, a nie wprost o tych prawach (roszczeniach co do nich). Odpowiada temu założenie, że w postępowaniu o wpis w księdze wieczystej sąd nie rozstrzyga sporu o prawo objęte wnioskiem o wpis, lecz bada jedynie treść wniosku, treść i formę załączonych doń dokumentów oraz treść księgi wieczystej, a także założenie, że postępowanie wieczystoksięgowe nie służy dochodzeniu praw, lecz ich ujawnianiu i ewidencjonowaniu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31 sierpnia 2022 r., I CSK 1639/22, LEX nr 3414753).

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy nie naruszył kognicji wynikającej z art. 626(8) §2 k.p.c., gdyż rozstrzygając przedmiotowy wniosek badał pod kątem zasadności jego żądań jedynie treść księgi wieczystej (...) i przedłożone jako podstawy wpisu dokumenty w postaci wyrysu z mapy ewidencyjnej, wykazu zmiany gruntowych, wypisu z rejestru gruntów, które dotyczyły działek objętych wnioskiem, a także decyzji Wojewody (...) z 28 czerwca 2023 roku. W ramach niniejszego postępowania nie było podstaw do badania i analizowania jakichkolwiek innych dokumentów, w szczególności powoływanych przez uczestnika w jego środkach zaskarżenia i prawidłowo Sąd Rejonowy tego nie czynił.

Sąd Rejonowy nie mógł też dopuścić się naruszenia art., 626(8) §1 i §3 k.p.c., skoro rozpoznał niniejszą sprawę w oparciu o złożony wniosek i w jego granicach (czego wymaga §1 art. 626(8) k.p.c.), a także gdy przy założeniu księgi wieczystej dla przedmiotowej nieruchomości, za dane do jej oznaczenia służyły dokumenty przedstawiające aktualne oznaczenie tej nieruchomości w ewidencji gruntów, pochodzące od organu prowadzącego tę ewidencję i opatrzone klauzulami, że dokumenty te służą do wpisów w księdze wieczystej (§3 art. 626(8) k.p.c.).

Całkowicie chybiony był też zarzut naruszenia art. 626(10) §1 k.p.c., który nakłada obowiązek zawiadomienia uczestników o dokonanym wpisie, za wyjątkiem uczestnika, który na piśmie zrzekł się zawiadomienia. Po pierwsze Sąd Rejonowy nie mógł naruszyć tego przepisu, gdyż wpisu dokonał Referendarz Sądowy, a nie Sąd, a po drugie zawiadomienie o wpisie zostało wysłane zarówno do wnioskodawcy, jak i uczestnika.

Sąd Okręgowy nie uznał też za zasadne zarzutów naruszenia art. 626(8) k.p.c. i art. 626(9) k.p.c. w zakresie w jakim w ocenie apelującego miało miejsce ich naruszenie prowadzące do uwzględnienia wniosku, zamiast jego oddalenia.

Podnieść trzeba, że obowiązkiem Sądu Rejonowego w ramach kognicji z art. 626(8) §2 k.p.c. było też dokonanie oceny czy w świetle przepisów prawa materialnego, a także art. 26, art. 31 i art. 34 u.k.w.h., treść księgi wieczystej i treść oraz forma przedłożonych dokumentów uzasadniają dokonanie żądanego wpisu. W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji zasadnie uznał, że wpis ten może zostać dokonany na podstawie przedłożonych dokumentów.

Nie ulega jakimkolwiek wątpliwościom, że wpis istniejący w księdze wieczystej o numerze (...) w zakresie działek ewidencyjnych o numerach (...) nie był zgodny ze stanem rzeczywistym w zakresie ujawnionego w dziale II tej księgi wieczystej trwałego zarządu i podmiotu, na rzecz którego ten trwały zarząd został ujawniony. Powyższe wynika nawet z treści apelacji, w której apelujący przyznaje, że przedmiotowy trwały zarząd wygasł z mocy prawa. Powyższe wynika w szczególności z ustawy z dnia 20 lipca 2017 roku Prawo wodne (tj. Dz.U. z 2024r. poz. 1087). Zgodnie bowiem z art. 531 ust.1 tej ustawy trwały zarząd wód, gruntów pokrytych wodami oraz pozostałych nieruchomości, ustanowiony na rzecz regionalnych zarządów gospodarki wodnej oraz marszałków województw lub jednostek organizacyjnych samorządu województwa wykonujących zadania marszałków województw, o których mowa w art. 11 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne, wygasa z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Zatem z dniem 1 stycznia 2018 roku ujawniony w w/w księdze wieczystej trwały zarząd wygasł. Nadto z tym samym dniem na podstawie art. 525 ust.1 pkt 1 i 2 w/w ustawy zostali zniesieni Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej (pkt 1) oraz dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej (pkt 2). Podnieść należy, iż zgodnie z art. 4 ust.1 pkt 3 ustawy z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej był organem właściwym w sprawach gospodarowania wodami, jako organ administracji rządowej niezespolonej, podlegający Prezesowi Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Zmiany wynikające z ustawy objęły także Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej, które z urzędu przy pomocy, którego dyrektor regionalnego zarządu wykonuje swoje zadania (art. 92 ust.5 ustawy z dnia 18.07.2001r. Prawo wodne), zostały przekształcone w jednostki organizacyjne Wód Polskich jako państwowej osoby prawnej.

Jak trafnie wskazuje w apelacji uczestnik z art. 528 ustawy Prawo wodne z dnia 20 lipca 2017 roku wynika, że z dniem wejścia w życie ustawy Wody Polskie reprezentują Skarb Państwa oraz wykonują uprawnienia właścicielskie Skarbu Państwa w stosunku do stanowiących własność Skarbu Państwa: 1) wód, o których mowa w art. 11 ust. 1 pkt 2-4 uchylanej ustawy z dnia 18.07.2001r., lub ich części oraz gruntów pokrytych tymi wodami, z wyłączeniem gruntów pokrytych wodami, o których mowa w art. 11 ust. 1 pkt 3 w/w uchylanej ustawy; 2) nieruchomości gruntowych położonych w międzywalu, nieruchomości pod wałami przeciwpowodziowymi oraz wałów przeciwpowodziowych wraz z urządzeniami wodnymi związanymi z nimi funkcjonalnie, przyległych do wód, o których mowa w art. 11 ust. 1 pkt 2 i 4 w/w ustawy uchylanej, a także położonych na tych nieruchomościach budynków oraz innych urządzeń; 3) nieruchomości innych niż określone w pkt 2, oddanych dotychczas w trwały zarząd regionalnych zarządów gospodarki wodnej będących państwowymi jednostkami budżetowymi oraz położonych na tych nieruchomościach budynków i innych urządzeń oraz lokali. Z kolei w ust. 6 tego przepisu zawarto uregulowanie, iż reprezentację Skarbu Państwa, o której mowa w ust. 1, potwierdza, w drodze decyzji, na wniosek właściwego dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej Wód Polskich, właściwy wojewoda, a podstawie tej decyzji, o której mowa w ust. 6, dokonuje się wpisu w księdze wieczystej oraz w ewidencji gruntów i budynków (ust.9).

Uczestnik w toku tego postępowania nie przedłożył decyzji o jakiej stanowi art. 528 ust.6 ustawy Prawo wodne, natomiast do wniosku wnioskodawca dołączył ostateczną decyzję wydaną w trybie określonym w art. 528 ust.6 tej ustawy, w której Wojewoda (...) w stosunku do dz. nr (...) i (...) odmówił potwierdzenia tej reprezentacji Państwowemu Gospodarstwu (...) oraz odmówił temu podmiotowi potwierdzenia, że wykonuje on w stosunku do tych działek uprawnienia właścicielskie Skarbu Państwa. Zatem wraz z wnioskiem wnioskodawca przedłożył dokument o jakim stanowi art. 31 ust.2 u.k.w.h. wykazujący, że wpis istniejący w dotychczasowej księdze wieczystej (...) w zakresie w/w działek jest niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym. Zarówno Sąd Rejonowy, jak i Sąd Okręgowy rozpoznający niniejszą sprawę w postępowaniu apelacyjnym są związane powyższą decyzją i nie mają kognicji do jej kontroli pod względem merytorycznej prawidłowości. Nadto nie mają też kognicji do oceny jej ważności, za wyjątkiem tzw. bezwzględnej nieważności, czyli takiej, przy której wady są widoczne „na pierwszy rzut oka” bez przeprowadzania szczegółowego postępowania, w szczególności takiej, która została wydana bez zachowania jakiejkolwiek procedury lub przez organ oczywiście niewłaściwy. Z takim jednak przypadkiem nie mamy do czynienia w tej sprawie. Poza wskazanym wyjątkiem do kontroli decyzji administracyjnej przewidziany jest tryb administracyjny przez właściwy organ nadrzędny lub tryb sądowoadministracyjny przez właściwy sąd administracyjny.

Jakkolwiek przedłożona wraz z wnioskiem decyzja z dnia 28 czerwca 2023 roku nie określa podmiotu aktualnie uprawnionego do reprezentowania Skarbu Państwa w zakresie praw właścicielskich nieruchomością złożoną z dz. nr (...) i (...), to nie można uznać, aby istniały przeszkody do dokonania żądanego wpisu, skoro z art. 11 ust.1 ustawy z dnia z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tj. Dz.U. z 2024r. poz. 1145) wynika, że z zastrzeżeniem wyjątków wynikających z przepisów tej ustawy oraz odrębnych ustaw, organem reprezentującym Skarb Państwa w sprawach gospodarowania nieruchomościami jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej. Nadto z art. 23 ust.1 u.g.n. wynika, że zasobem nieruchomości Skarbu Państwa gospodarują, z zastrzeżeniem ust. 1e, art. 43 ust. 2 i 4, art. 51, art. 57 ust. 1, art. 58-60, starostowie, wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej, w szczególności m.in. składają wnioski o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości Skarbu Państwa oraz o wpis w księdze wieczystej. Zatem skoro wnioskodawca wykazał stosownym dokumentem, że w zakresie w/w działek wygasła i nie istnieje podstawa do reprezentacji Skarbu Państwa przez PGW Wody Polskie na podstawie ustawy szczególnej, jaką stanowi ustawa Prawo wodne, to zgodnie z zasadami ogólnymi ta reprezentacja i uprawnienia właścicielskie wykonywane są przez właściwego starostę, którym co do tych nieruchomości jest Starosta S..

Nie zachodziły więc przesłanki z art. 626(9) k.p.c. do oddalenia przedmiotowego wniosku.

Mając powyższe na uwadze w ocenie Sądu Okręgowego zarówno zarzuty naruszenia prawa procesowego, jak i zarzuty naruszenia prawa materialnego nie były zasadne, co skutkowało oddaleniem apelacji na zasadzie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na zasadzie art. 520 §3 k.p.c., wobec sprzeczności interesów wnioskodawcy i uczestnika. Ponieważ apelacja została oddalona Sąd zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kwotę 180 zł wraz z odsetkami, tytułem kosztów postępowania apelacyjnego. Wysokość tych kosztów została określona na podstawie §5 pkt 5 w zw. z §10 ust.1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. Dz.U. z 2023r. poz. 1935), przy uwzględnieniu, że pełnomocnik wnioskodawcy nie brał udziału w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji.

SSO Katarzyna Biernat-Jarek SSO Grzegorz Buła SSO Liliana Kaltenbek